ΣΤΟ ΕΠΑΡΧΙΑΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ

Ενώπιον: Μ-Α ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ, Ε.Δ.  

                

 

                                                                      Αρ. Αγωγής: 492/2016                                                             

Μεταξύ:

 

ΜΑΡΙΑΣ ΠΑΝΤΕΛΗ

                                                                                                             

                                                                                                                  Ενάγουσα

και

 

ΓΕΝΙΚΟΣ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

 

                  Εναγόμενη

Ημερομηνία:  20 Ιουνίου 2025

 

Εμφανίσεις:

 

Για Ενάγουσα: κα Λώρα Κούτρα

Για Εναγόμενο: κα Κατερίνα Πετρίδου

 

ΑΠΟΦΑΣΗ

 

_{Με βάση τον Κανονισμό 6(β) του περί της Ηλεκτρονικής Δικαιοσύνης  (Ηλεκτρονική Επικοινωνία) Διαδικαστικού Κανονισμού του 2021,η απόφαση δίδεται χωρίς τη φυσική παρουσία των συνηγόρων των διαδίκων και διαβιβάζεται σε αυτούς ηλεκτρονικά, με τη συγκατάθεσή τους.}

 

1.            Εισαγωγή

 

Με την υπό κρίση αγωγή η Ενάγουσα αξιώνει γενικές και ειδικές αποζημιώσεις  για σωματικές βλάβες/ψυχικό τραυματισμό, οδύνη, ταλαιπωρία, πόνο, ζημιές και απώλειες τις οποίες ισχυρίζεται ότι υπέστηκε λόγω αμέλειας και/ή έλλειψης επιμέλειας και/ή παραλείψεων και/ή επαγγελματικής ανεπάρκειας ιατρικού, ακτινολογικού και παραϊατρικού προσωπικού του κρατικού νοσοκομείου και/ή του κέντρου υγείας Αγλαντζιάς κατά τη διάρκεια εξέτασης της για προληπτικό έλεγχο και έγκαιρη ανίχνευση του μαστού τα έτη 2006-2013. Εξ’ ού και η αγωγή στρέφεται εναντίον του Γενικού Εισαγγελέα της Κυπριακής Δημοκρατίας.

 

2.            Δικογραφημένοι ισχυρισμοί

 

Μέσω της Έκθεσης Απαίτησης της η Ενάγουσα ισχυρίζεται μεταξύ άλλων ότι περί την 23/02/2006, 16/10/2008, 19/01/2011, 31/01/2013 οικειοθελώς και στα πλαίσια εξέτασης προγράμματος πρόληψης του καρκίνου του μαστού πρόβηκε σε εξειδικευμένες εξετάσεις τις οποίες οργάνωνε το Υπουργείο Υγείας και λάμβανε αρνητικές απαντήσεις όσον αφορά την ανάπτυξη του καρκίνου του μαστού. Περί τον Απρίλιο 2013, αποτάθηκε με δική της πρωτοβουλία σε ιατρούς του ιδιωτικού τομέα οι οποίοι διαπίστωσαν ότι παρουσίαζε καρκίνο του μαστού στον αριστερό μαστό με μετάσταση στους λεμφαδένες. Το Μάιο 2013 υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση.

 

Η Ενάγουσα θέτει λεπτομέρειες αμέλειας του Εναγόμενου και/ή παραβίαση των νόμιμων καθηκόντων του. Ουσιαστικά το παράπονο της Ενάγουσας στηρίζεται στο ότι οι ιατροί εξετάζοντας και αξιολογώντας τις ακτινογραφίες μαστού και τις μαστογραφίες στις οποίες υποβλήθηκε μεταξύ των ετών 2006-2013 δε διάγνωσαν έγκαιρα και/ή δε διάγνωσαν ότι έπασχε από καρκίνο μαστού με αποτέλεσμα να γίνει μετάσταση του καρκίνου και να υποβληθεί σε μαστεκτομή και αφαίρεση λεμφαδένων. Ισχυρίζεται επίσης ότι δε λήφθηκαν μέτρα για την ορθή διάγνωση της ύπαρξης του καρκίνου και/ή ότι δε λήφθηκε υπόψη το ιατρικό ιστορικό της και δη δεν αντιμετωπίστηκε ως άτομο υψηλού κινδύνου.

 

Ο Εναγόμενος μέσω της Υπεράσπισης του εγείρει δυο προδικαστικές ενστάσεις και/ή ότι δεν προκύπτει αγώγιμο δικαίωμα και/ή δεν αποκαλύπτει αγώγιμο δικαίωμα και/ή ότι έχει παραγραφεί. Πέραν τούτου αρνείται τις θέσεις και ισχυρισμούς της Ενάγουσας. Πολύ συνοπτικά ισχυρίζεται ότι η Ενάγουσα μετά από τηλεφώνημα δικό της προσήλθε στο Κέντρο Υγείας Αγλαντζιάς για μαστογραφία. Το εν λόγω κέντρο δε λειτουργεί όμως σαν εξειδικευμένο κέντρο μαστού. Η Ενάγουσα πήρε πρόσκληση για να συμμετάσχει στο πρόγραμμα πληθυσμιακού ελέγχου για τον καρκίνο του μαστού. Στην πρόσκληση αναγράφονταν όλες οι πληροφορίες  για σκοπούς μαστογραφίας. Τις ακτινογραφίες στις οποίες υποβλήθηκε η Ενάγουσα τις 23/02/2006, 16/10/2008, 19/01/2011 και 31/01/2013 τις αξιολόγησαν δύο έμπειροι ακτινολόγοι οι οποίοι κατ΄ ισχυρισμό του Εναγόμενου εφάρμοσαν ιατρικά παραδεκτή και εφαρμόσιμη επιστημονική μέθοδο μελέτης των ακτινογραφιών, επιδεικνύοντας τη μέγιστη επιμέλεια. Κατά την αξιολόγηση των ακτινογραφιών μαστού στις πιο πάνω ημερομηνίες οι ακτινολόγοι δεν κατέγραψαν οποιαδήποτε παθολογικά ευρήματα ή ευρήματα για κακοήθεια, ούτε αλλαγή στις εικόνες. Η Ενάγουσα ενημερώθηκε μέσω επιστολής ότι ήταν φυσιολογικά τα αποτελέσματα.

 

Η Ενάγουσα είχε κάθε υποχρέωση να ελέγχεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα όπως άλλωστε της αναφέρθηκε και της υποδείχθηκε στα πλαίσια του πληθυσμιακού προγράμματος που συμμετείχε.

 

Στις ακτινογραφίες δε φαίνονταν και δε διαγνώστηκε η ύπαρξη καρκινωμάτων. Ορθά έγιναν οι διαγνώσεις. Το φάκελο με τα φιλμς και cds δανείστηκε η Ενάγουσα από το Κέντρο Μαστού και δεν τα επέστρεψε.

 

Ο Εναγόμενος αρνείται ότι υπήρξε αμελής. Επιπλέον ισχυρίζεται ότι α) η μαστογραφία δεν είναι ως μέθοδος 100% ασφαλής. Σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να εντοπιστεί κακοήθεια ψηλαφητά χωρίς να εντοπιστεί προηγουμένως εύρημα στη μαστογραφία, β) μια στις πέντε περιπτώσεις καρκίνου δεν εμφανίζεται στη μαστογραφία, γ) στην πρόσκληση που στέλνεται σε κάθε γυναίκα υπάρχουν πληροφορίες για την ακρίβεια της μαστογραφίας και/ή ενημερώθηκε ότι ποσοστό 20% καρκίνων δεν ανιχνεύεται, δ) πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο ιατρική ψηλάφηση των μαστών από κλινικό ιατρό και υπερηχογράφημα μαστών. Δόθηκαν στην Ενάγουσα τέτοιες οδηγίες.

 

Επιπροσθέτως ο Εναγόμενος ισχυρίστηκε ότι τα ισχυριζόμενα προβλήματα υγείας της Ενάγουσας οφείλονται σε προ υπάρχουσες καταστάσεις και/ή ο Εναγόμενος δεν μπορούσε να τα παρεμποδίσει και να τ’ αποτρέψει. Οι λειτουργοί και εργοδοτούμενοι και/ή ιατροί στο κέντρο μαστού πρόβηκαν σε όλες τις ενδεδειγμένες ενέργειες και οι εργαστηριακούς ελέγχους, εξετάσεις και διαγνωστικές εξετάσεις.

 

Αιτείται ο Εναγόμενος απόρριψη της αγωγής.

 

Για να αποδείξει τις αξιώσεις της η Ενάγουσα καταθέσαν η ίδια (ΜΕ1), η κα  Ελένη Κακουρή (ΜΕ2), η κα Μαρία Χριστοδούλου (ΜΕ3),  ο κος Γιώργος Γεωργίου (ΜΕ4), ο κος Δημήτρης Σοφοκλέους (ΜΕ5) και ο κος Ηλίας Κυριακόπουλος (ΜΕ6). Για να προωθήσει την υπεράσπισή του ο Εναγόμενος  κατάθεσε ο κος Βάιος Παρτασίδης (ΜΥ1).

 

Επιπλέον της προφορικής μαρτυρίας κατετέθηκε και έγγραφη. Μεταξύ άλλων, κατατέθηκαν 20 τεκμήρια. Η ακροαματική διαδικασία ολοκληρώθηκε με τις εκατέρωθεν αγορεύσεις. Επισημαίνω ότι δεν προωθήθηκαν οι προδικαστικές ενστάσεις.

 

Σημειώνεται ότι με το πέρας της ακροαματικής διαδικασίας δηλώθηκε από κοινού από τους συνηγόρους των διαδίκων ότι ο καθαρός μισθός της Ενάγουσας ανήρχετο στο ποσό των €800 μηνιαίως.

 

3.            Μαρτυρία

 

Α. Μαρτυρία ΜΕ1

 

Η Ενάγουσα στα πλαίσια της κυρίως εξετάσης της καταθέσε το έγγραφο Α το οποίο ουσιαστικά υιοθέτησε. Κατά τον ουσιώδη χρονο ήταν ηλικίας 50 ετών. Παράθεσε το ιστορικό της υπόθεσης λέγοντας ότι οικειοθελώς μεταξύ των ημερομηνίων 23/02/2006,16/10/2008, 19/01/2011, 31/01/2013 είχε προβεί σε ιατρικές εξετάσεις πρόληψης του καρκίνου του μαστού μετά από πρόσκληση που έλαβε από το Υπουργείο Υγείας. Ως τεκμήριο 2 καταθέσε έγγραφο από το συντονιστικό κέντρο πληθυσμιακών προγραμμάτων του Υπουργείου Υγείας που συνιστά πρόσκληση για συμμετοχή στο πρόγραμμα. Ως επίσης ανάφερε μετά την υποβολή των εξετάσεων οι απαντήσεις που της δίδονταν όσον αφορά την ύπαρξη του καρκίνου του μαστού ήταν αρνητικές.

 

Με την πρώτη επίσκεψη της για εξέταση μαστογραφίας που έγινε στις 23/02/2006 συμπλήρωσε σχετικό έντυπο του Υπουργείου Υγείας αναφέροντας ότι η μητέρα της υποβλήθηκε σε μαστεκτομές γιατί είχε καρκίνο. Τον Απρίλιο 2013 αποτάθηκε με δική της πρωτοβουλία σε ιατρούς του ιδιωτικού τομέα οι οποίοι διαπίστωσαν ότι παρουσίαζε καρκίνο του μαστού. Εξήγησε σε τι εξετάσεις υποβλήθηκε και ποιους γιατρούς επισκέφθηκε. Παρακολουθείται από την ογκολόγο Δρ. Ελένη Κακούρη.

Αναφέρθηκε επίσης στις μαγνητικές τομογραφίες τις οποίες υποβλήθηκε στις 02/05/2013 στο Ιατρικό Διαγνωστικό Κέντρο Άγιος Θέρισσος. Δύο Ακτινολόγοι  μελέτησαν τις εικόνες μαστογραφίας των ετών 2006, 2008 και 2011 αλλά και τα cd των ετών 2011 και 2013. Οι Ακτινολόγοι διέγνωσαν από τις εικόνες την ύπαρξη μεταστατικού καρκίνου. Yποβλήθηκε σε σπινθηρογραφήματα και παθολογοανατομική έκθεση με συμπέρασμα ιovιακό καρκίνωμα μαστού με ιστορικό βαθμού κακοήθειας. Ως αναφέρει επίσης το 2006 είχε ενημερώσει το Κέντρο Υγείας Αγλαντζιάς όταν μετάβηκε για μαστογραφία ότι είχε κληρονομικότητα καρκίνου του μαστού από τη μητέρα της αλλά κανένας γιατρός δεν την εξέτασε αλλά ούτε υποβλήθηκε σε γενετικό έλεγχο  ή σε εξέταση με υπέρηχο. Γνωρίζει ότι θα πρέπει να διαβάζονται οι ακτινογραφίες και από δεύτερο ακτινολόγο.  Θεωρεί ότι αν γινόταν αυτό θα γινόταν αντιληπτό το πρόβλημα της. Ισχυρίζεται ότι δεν ενημερώθηκε ότι το λοβιακό καρκίνωμα δεν εμφανίζεται στην μαστογραφία.

 

Μετά τις διάφορες ιατρικές εξετάσεις στις οποίες υποβλήθηκε προχώρησε σε μαστεκτομή του αριστερού μαστού ως και αφαίρεση λεμφαδένων. O καρκίνος επεκτάθηκε από τους μαστούς στους λεμφαδένες. Ο αριστερός μαστός είχε βαθούλωμα. Ως τεκμήριο 3 καταθέσε βεβαίωση μαζί με αντίγραφα ιατρικού φακέλου από το Ιπποκράτειο ιδιωτικό νοσοκομείο σχετικά με την Ενάγουσα όπου αναφέρεται ότι υποβλήθηκε σε ολική μαστεκτομή στις 14/05/2013. Ως τεκμήριο 4 κατάθεσε σχετικό τιμολόγιο. Εκτός από μαστεκτομή υποβλήθηκε σε χημειοθεραπεία, ορμονοθεραπεία και ακτινοθεραπεία. Εφόρου ζωής θα υποβάλλεται σε ορμονοθεραπεία. 

 

Η Ενάγουσα ανάφερε επίσης πώς βίωσε και πως νιώθει μετά την μαστεκτομή, τους περιορισμούς της από καθημερινές δραστηριότητες ή αγαπημένες της ασχολίες.

 

Η αντεξέταση της Ενάγουσας ουσιαστικά επικεντρώθηκε σε ερωτήσεις και υποβολές στο ότι η ενάγουσα γνώριζε ότι η μαστογραφία δεν είναι ακριβείας, ότι στο κέντρο υγείας δεν παρέχονταν άλλες εξετάσεις πέραν της μαστογραφίας και ότι έπρεπε να υποβάλλεται σε κλινική εξέταση, ψηλάφηση των μαστών αλλά και σε υπερηχογράφημα μία φορά το έτος για να συμπληρώνεται η εξέταση του μαστού και να έχει ακριβέστερα αποτελέσματα. Υπήρξε η θέση ότι ο Εναγόμενος δεν υπήρξε αμελής.

 

Αντεξεταζομενη σχετικά με το τεκμήριο 2 ανάφερε ότι το έλαβε αυτό ταχυδρομικώς. Δεν αναγνώρισε την επιστολή που επισυνάπτεται στην πρόσκληση του τεκμηρίου 2 ως της υποδείχθηκε στο Τεκμήριο προς αναγνώριση Ι (τεκμήριο 12).

 

Δόθηκε έμφαση κατά την αντεξεταση της στο φάκελο που της «δάνεισε» το κέντρο μαστού. Η Ενάγουσα απάντησε ότι στο φάκελο που πήρε δεν είχε μέσα τίποτε άλλο εκτός από ακτινογραφίες και δύο cd των ετών 2011 και 2013.

 

Εξήγησε η μάρτυρας αντεξεταζόμενη ότι τις ακτινογραφίες των ετών 2006, 2008 και τα cd των ετών 2011 και 2013 τα πήρε στον ακτινολόγο της ο οποίος τα εξέτασε αλλά εκ υστέρων η ίδια απώλεσε τις ακτινογραφίες των ετών 2006 και 2008. Όσον αφορά τα υπόλοιπα έντυπα, έγγραφα που υποδείχθηκαν στη μάρτυρα ότι έλαβε ή ότι υπέγραψε και συγκεκριμένα όσον αφορά το τεκμήριο 13 η μάρτυρας δε θυμάται αν υπέγραψε το συγκεκριμένο έγγραφο. Έγινε μεγάλη συζήτηση σε σχέση με το τεκμήριο 14. Υποβλήθηκε στη μάρτυρα αρκετές φορές ότι τα αποτελέσματα των εξετάσεων μαστογραφίας τα λάμβανε γραπτώς και πάντοτε με το περιεχόμενο του τεκμηρίου 14 με τη μάρτυρα να απαντά κάθε φορά ότι τα λάμβανε γραπτώς αλλά όχι με το περιεχόμενο που της υποδείχθηκε. Ως περαιτέρω ανάφερε πρέπει να άλλαξαν τα έντυπα και επέμεινε ότι δεν αναγράφηκαν στις επιστολές που έλαβε συστάσεις αλλά ούτε οι επιστολές με τα αποτελέσματα που της αποστέλνονταν είχαν υπογραφεί από δύο ακτινολόγους. Η μάρτυρας ανέφερε πλειστάκις κατά την αντεξέταση της ότι ο λόγος που δεν κράτησε αντίγραφα από τις επιστολές που λάμβανε σε σχέση με τα αποτελέσματα του μαστογραφικού ελέγχου ήταν επειδή ήταν πάντοτε φυσιολογικά και τις πέταξε.

 

Ως επίσης ανάφερε όταν πήγαινε στο ιατρικό κέντρο για μαστογραφία δε γινόταν άλλη εξέταση πέραν της μαστογραφίας αλλά ούτε υπήρχε ευχέρεια συζήτησης με κάποιον γιατρό. Κατά την αντεξέταση της είπε ότι δεν ενημερώθηκε ότι η μαστογραφία δεν είναι 100% ασφαλής. Δεν αποτέλεσε αυτό δικογραφημένο ισχυρισμό.

Επίσης ανάφερε αντεξεταζόμενη ότι σε επισκέψεις της στο γυναικολόγο της κατά τη διάρκεια των ετών 2006-2013 δεν ζήτησε απ΄ αυτόν να την εξετάσει κλινικά στο στήθος παρά μόνο το έτος 2013 τον οποίο ως ανάφερε επισκέφθηκε την ίδια περίοδο μετά που υποβλήθηκε σε μαστογραφία γιατί ένιωσε βαθούλωμα στο στήθος. Ως επίσης ανάφερε κατά το χρόνο υποβολής της σε μαστογραφία τον Ιανουάριο 2013 δεν ανάφερε οποιαδήποτε ενόχληση ούτε στην ακτινολόγο/τεχνολόγο ούτε στην υπεύθυνη συντονιστικής του έργου. Επισημαίνω ότι δεν ανάφερε η Ενάγουσα ξεκάθαρα πότε ένιωσε το έτος 2013 το βαθούλωμα στο στήθος.

 

ME2

 

Δεύτερη μάρτυρας εκ μέρους της Ενάγουσας παρουσιάστηκε η ογκολόγος Δρ. Ελένη Κακούρη. Η μάρτυρας αναγνώρισε την ιατρική έκθεση ημερομηνίας 02/08/2013 του Τεκμηρίου 5. Εξήγησε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες γνώρισε την Ενάγουσα.Παράθεσε χαρακτηριστά του όγκου και το μέθεγος της κακοήθειας. Η μάρτυρας ανέφερε επίσης τι θεραπεία της χορηγήθηκε αλλά και τι θεραπεία έπρεπε να χορηγηθεί στην ενάγουσα.

 

Αντεξεταζόμενη ανάφερε ότι ένας ψηλαφητός όγκος σε μια σωστή ακτινογραφία είναι ανιχνεύσιμος. Ως εξήγησε η Ενάγουσα διαγνώστηκε με λοβιακό καρκίνο  ο οποίος μπορεί να χαθεί στην ακτινογραφία ή να μη φανεί. Τόνισε ότι εν προκειμένω ο όγκος ήταν πέντε εκατοστά και πιθανόν θα φαινόταν. Σε ερώτηση εάν για να έχουμε μία ολοκληρωμένη εξέταση σε σχέση με τον καρκίνο του μαστού χρειάζεται να γίνουν συμπληρωματικά ιατρικά διαβήματα απάντησε όχι πάντοτε δίνοντας παραδείγματα για μεγάλης ηλικίας γυναίκες.

 

ΜΕ3

 

Τρίτη μάρτυρας εκ μέρους της Ενάγουσας ήταν η κα Μαρία Χριστοδούλου, γιατρός ακτινοδιαγνώστης. Αναγνώρισε το Τεκμήριο 6 σαν έγγραφο που ετοίμασε η ίδια. Ως ανάφερε συγκεκριμένα είναι δική της γνωμάτευση. Εξήγησε τα ευρήματα της. Τόνισε ότι η εξέταση της έγινε μετά που διαγνώστηκε η Ενάγουσα με καρκίνο. Βρήκε μια μεγάλη επεξεργασία 3.9 εκαστοστά επί 2.3 εκατοστά στον αριστερό μαστό και στο άνω έξω στο έξω τμήμα του μαστού με μικρότερες εστίες γύρω γύρω. Η μαγνητική τομογραφία ως εξήγησε έδειξε την έκταση της βλάβης.

 

Αντεξεταζόμενη επιβεβαίωσε ότι χρονικά έκανε τη μαγνητική τομογραφία στην Ενάγουσα μετά τη βιοψία. Ανάφερε από την εμπειρία της μετά από ερώτηση που της έγινε αντεξεταζόμενη ότι ένας λοβιακός καρκίνος θα μπορούσε να διαβαστεί από μια μαστογραφία. Εξήγησε ότι όλα εξαρτώνται από το  αν μπορεί να διαβάσει κάποιος σε μια μαστογραφία μία βλάβη, από τη μορφολογία του μαστού. Σε ένα πυκνό μαστό μπορεί να μη φανεί αλλά εξαρτάται από το μέγεθος της βλάβης.

 

ΜΕ4

 

Ο κος Γεώργιος Γεωργίου κατάθεσε 4^ος στη σειρά εκ μέρους της Ενάγουσας. Είναι παθολογοανατόμος/ιστοπαθολόγος. Ως ανάφερε ετοίμασε την παθολογοανατομική έκθεση ως το Τεκμήριο 7. Εξήγησε ότι η Ενάγουσα διαγνώστηκε με λοβιακό καρκίνο μαστού κακοήθειας 2.

 

ΜΕ5

 

Η κα Χριστίνα Όξινου ήταν η πέμπτη μάρτυρας που κατάθεσε για την Ενάγουσα.  Κατάθεσε τα Τεκμήρια 8 και 9. Αναφορικά με το Τεκμήριο 8 εξήγησε ότι έγινε παρακέντηση λεμφαδένα μασχάλης για κυτταρολογική εξέταση και έδειξε στοιχεία κακοήθειας που συνάδαν με καρκίνωμα μαστού. Αντεξεταζόμενη ανάφερε ότι το περιστατικό παραπέμφθηκε κοντά της από το γιατρό Ηλία Κυριακόπουλο. Αναφορικά με την πυκνότητα του μαστού ανάφερε ότι η πυκνότητα του μαστού ήταν ενδιάμεσου τύπου εξηγώντας τι σημαίνει αυτό.

 

ΜΕ6

 

Έκτος μάρτυρας εκ μέρους της Ενάγουσας ήταν ο κος Δημήτρης Σοφοκλέους, γιατρός ακτινολόγος.

 

O ME6 αναγνώρισε το Τεκμήριο προς Αναγνώριση Α το οποίο σημειώθηκε ως Τεκμήριο 10. Ως ανάφερε ο ίδιος το ετοίμασε. Εξήγησε την έκθεση του λέγοντας ότι η Ενάγουσα κατατάσσεται στην κατηγορία γυναικών που έχει πολύ πυκνό μαστό και ότι τέτοια περίπτωση είναι η πιο δύσκολη και επικίνδυνη για να διαγνωστεί  καρκίνος. Πάντοτε πρέπει να γίνεται συμπληρωματικός έλεγχος με υπέρηχο. Ως ανάφερε εξέτασε τις εξετάσεις που του είχαν παρουσιαστεί από την Ενάγουσα των ετών 2006, 2008, 2011 και 2013. Στην ακτινογραφία του έτους 2008 φαινόταν μια μάζα στον αριστερό μαστό που έπρεπε να διερευνηθεί ενώ το έτος 2013 φαίνεται καρκίνος με μεταστατικούς λεμφαδένες. Εξήγησε ότι το BI-RADS 5 σημαίνει κακοήθεια και έπρεπε να γίνει βιοψία. Επεσήμανε ότι εκτός των ευρημάτων που φαίνονται στις ακτινογραφίες ετών 2006 και 2013 η Ενάγουσα είχε πυκνό μαστό. Η απλή μαστογραφία που χρησιμοποιούσαν στο Κέντρο μαστού στην Αγλαντζιά, που είναι 2D μαστογραφίες δείχνει το στήθος σε ένα φιλμ και όχι τρισδιάστατα. Μια γυναίκα με πυκνό μαστό πρέπει να ενημερώνεται ότι έχει πυκνό μαστό για να κάνει υπέρηχο.

 

Το έτος 2013 η Ενάγουσα διαγνώστηκε με καρκίνο στάδιο 3, είναι τυχερή ως ανάφερε που δεν ήταν τόσο επιθετικός γιατί θα πέθαινε. Γνωρίζει ότι στο Κέντρο Μαστού στην Αγλαντζιά δεν συναντιούνται με γιατρούς ακτινολόγους οι κοπέλες που αποτείνονται εκεί για μαστογραφία αλλά με τους τεχνολόγους.  Θεωρεί ότι τα αποτελέσματα που λάμβανε η Ενάγουσα ότι ήταν εντάξει οι μαστογραφίες της ότι είναι λάθος επισημαίνοντας ότι το έτος 2008 υπήρξε εύρημα το οποίο έχρηζε περαιτέρω διερεύνησης.

 

Εξήγησε ότι δεν μπορούσαν να εκτυπωθούν οι εικόνες μαστογραφίας της Ενάγουσας των ετών 2011 και 2013 διότι δε θα ήταν καλής ποιότητας η εικόνα ώστε να μπορούσε να δει κάποιος καθαρά. Κάποιος μπορεί να τα δει μόνο σε ειδικά μηχανήματα monitors τα οποία να είναι υψηλής ευκρίνειας ενώ σε ένα υπολογιστή δε θα φαινόταν αυτό που θα έπρεπε να φανεί.

 

Κατά την αντεξέταση του ΜΕ6 υποδείχθηκε σ’ αυτόν ότι η Ενάγουσα απώλεσε τις ακτινογραφίες των ετών 2006 και 2008 με το μάρτυρα να αναφέρει ότι ετοίμασε την έκθεση του βλέποντας τις ακτινογραφίες και εξετάσεις που υποβλήθηκε η Ενάγουσα. Έγραψε ό,τι έβλεπε στην εικόνα. Απόρησε που το Κέντρο Μαστού δεν κράτησε αντίγραφα των εξετάσεων/εικόνων. Επεσήμανε ότι το έτος 2008 και 2013 έγινε λάθος διάγνωση από τους ακτινολόγους.

 

Σε ερώτηση εάν το έτος 2015 που εξέτασε τις ακτινογραφίες και δεδομένα της Ενάγουσας τα εξέτασε έχοντας ως διάγνωση τον καρκίνο απάντησε θετικά αναφέροντας παράλληλα ότι αυτή τη δουλειά την κάνει για πολλά χρόνια και κάθε μέρα εξετάζει περιστατικά για δεύτερη γνώμη.

 

Ως επίσης ανάφερε εφόσον το πρόγραμμα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μόνο μαστογραφία πρέπει να ενημερώνεται σωστά o ασθενής εάν θέλει να αποταθεί αλλού ώστε να κάνει κλινική εξέταση, υπέρηχο ή μαγνητική τομογραφία.  Δεν αποτέλεσε γεγονός αμέλειας ούτε παραπονέθηκε η Ενάγουσα ότι το πληθυσμιακό πρόγραμμα προσέφερε μόνο μαστογραφία ή ότι δεν ενημερώθηκε σωστά. Επισημαίνω ότι το παράπονο εστιάζεται στο ότι δεν έγινε έγκαιρα ορθή διάγνωση επί της μαστογραφίας.

 

ΜΕ7

 

Έβδομος μάρτυρας εκ μέρους της Ενάγουσας κατάθεσε ο Ηλίας Κυριακόπουλος γιατρός ακτινολόγος. Στις 17/04/2013 πρόβηκε σε υπερηχογράφημα μαστών στην Ενάγουσα. Κατατέθηκε σχετικά το Τεκμήριο 11 το οποίο εξήγησε στο Δικαστήριο. Σύμφωνα με το μάρτυρα στον αριστερό μαστό διέγνωσε ευρήματα ύποπτα για κακοήθεια.

 

Αντεξεταζόμενος ανάφερε ότι για να υπάρχει πλήρη εικόνα ενός μαστού θα πρέπει να γίνεται μαστογραφία, υπέρηχος και κλινική εξέταση. Σε σχετική ερώτηση απάντησε ότι δεν ξέρει πως αντιλαμβανόταν το κοινό το πρόγραμμα πληθυσμιακού ελέγχου. Αναφορικά με το λοβιακό καρκίνο ανάφερε μεν ότι μπορεί να χαθεί σε ένα πυκνό μαστό αλλά πάλι θα μπορούσε να διαγνωστεί συγκρίνοντας τις μαστογραφίες που έγιναν προηγουμένως νοουμένου ότι φαινόταν κάποια διαφορά.

 

 

 

ΜΥ1

 

Ο κύριος Παρτασίδης υπήρξε ο μόνος μάρτυρας εκ μέρους του Εναγόμενου. Ως ανάφερε είναι γιατρός στο επάγγελμα, ακτινολόγος.  Παράθεσε τα προσόντα του, την εμπειρία του και την επαγγελματική του πορεία. Εξήγησε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες λειτούργησε το πληθυσμιακό πρόγραμμα ελέγχου του καρκίνου του μαστού αρχικά στη Λευκωσία στο κέντρο υγείας στην Αγλαντζιά. Το πρόγραμμα αυτό αφορούσε γυναίκες ηλικίας περί των 50 ετών και άνω και γινόταν τυχαία επιλογή χωρίς να εξετάζεται προηγουμένως το ιστορικό ή οτιδήποτε άλλο. Το κέντρο υγείας δε λειτουργούσε ως ιατρείο ούτε γινόταν κλινική εξέταση. Πέραν της μαστογραφίας δεν παρέχονταν άλλες υπηρεσίες. Μια γυναίκα όταν προσερχόταν στο κέντρο δεν είχε επαφή με γιατρό αλλά με την ακτινογράφο. Συνήθως οι γιατροί ακτινολόγοι εξέταζαν τις μαστογραφίες τα απογεύματα.

 

Ως αναφέρει ο μάρτυρας στόχος αυτού του προγράμματος ήταν ευαισθητοποίηση των γυναικών ώστε να προβαίνουν σε τακτά διαστήματα σε  έλεγχο για τον καρκίνο του μαστού. Υποδείχθηκαν στο μάρτυρα τα τεκμήρια προς αναγνώριση Ι, Κ, Θ, Η, τα οποία αναγνώρισε ότι αποτελούσαν έγγραφα που χρησιμοποιούσε και χρησιμοποιεί το κέντρο υγείας στην Αγλαντζιά.  Υποδεικνύοντας στο μάρτυρα το τεκμήριο προς αναγνώριση Ι (Τεκμήριο 12) ανάφερε ότι εκείνο το έγγραφο ήταν η τελευταία πρόσκληση που έπαιρναν οι γυναίκες μέσω του ταχυδρομείου. Όσον αφορά την δεύτερη σελίδα ανάφερε σε κάποιο σημείο της μαρτυρίας του, ότι πίσω από αυτό επισυναπτόταν το Τεκμήριο προς αναγνώριση Η δηλαδή το τεκμήριο 15.

 

Ο μάρτυρας εξήγησε επίσης το σκοπό και το περιεχόμενο του τεκμηρίου 13. Αναφορικά με το Τεκμήριο 14 ως ανάφερε αφορά επιστολή η οποία χρησιμοποιήθηκε από την πρώτη μέρα που λειτούργησε το κέντρο υγείας. Ως ανάφερε αυτή την επιστολή την παίρνει κάθε γυναίκα ταχυδρομικώς στην οποία καταγράφονται τα αποτελέσματα της μαστογραφίας της. 

 

Σε ερώτηση κατα πόσο γνωρίζει ο μάρτυρας εάν υπήρχε φάκελος ιατρικός της Ενάγουσας στο κέντρο υγείας Αγλαντζιάς, αναφέρε ότι ο φάκελος πρέπει να υπάρχει εφόσον κρατούνται λέει η πρώτη και δεύτερη σελίδα που είναι το όνομά η ταυτότητα οικογενειακή κατάσταση αν υπήρχε οποιοδήποτε χειρουργείο προηγουμένως το οικογενειακό ιστορικό το οποίο καταγράφονται μόνο κατά την πρώτη παρουσίαση της γυναίκας. Επίσης κάθε ακτινολόγος έχει τη δική του φόρμα και φυλάγονταν εκεί εκτός από τα έγγραφα των ακτινολόγων, τα φίλμς, οι μαστογραφίες οι οποίες τώρα πλέον είναι ψηφιακές. Πολλές γυναίκες ζητούσαν τις ακτινογραφίες τους, υπόγραφαν ότι τις δανείζονταν με την υποχρέωση να τα επιστρέψουν.  Εξήγησε ότι η ρουτίνα ήταν να δανείζονται τα φιλμς αλλά δε έβγαζαν αντίγραφα.  

 

Ως Τεκμήρια 16, 17 και 18 κατάθεσε αποσπάσματα από ιατρικό βιβλίο και ιατρικό περιοδικό. Ο λόγος που προέβηκε στην κατάθεση των συγκεκριμένων τεκμηρίων είναι γιατί ήθελε να αποδείξει ότι ο έλεγχος του μαστού μόνο με μαστογραφία δεν είναι συμπληρωμένος και ούτε ασφαλής μέθοδος εξετάσης.  Σύστηνε στις γυναίκες οι οποίες παρουσιάζουν κάτι ψηλαφητό να κάνουν υπερηχογράφημα. 

 

Ο μάρτυρας κατάθεσε επίσης το Τεκμήριο 19. Εξήγησε τι συνιστούν τα έγγραφα. Ανάφερε ότι την εξέταση των μαστογραφιών της Ενάγουσας έλεγξαν δύο ακτινολόγοι και δε διέγνωσαν κάτι το παθολογικό. Ο ίδιος δεν είχε εμπλοκή στην εξέταση των μαστογραφιών της Ενάγουσας. 

 

Κατά την αντεξέταση του ερωτήθηκε για το πως ετοίμαζε την έκθεση του ο κάθε ακτινολόγος. Εξήγησε, ότι υπήρχε τυποποιημένο έγγραφο/Φόρμα αξιολόγησης για να μπορεί να σημειώσει με κάποιο σημαδι όπως μια παύλα. Σε ερώτηση εάν οι φόρμες αξιολόγησης του Τεκμηρίου 19 συνιστούσαν έκθεση των ακτινολόγων με τα ευρήματα τους απάντησε ότι στο πληθυσμιακό πρόγραμμα δεν ετοιμάζεται έκθεση. Αντεξεταζόμενος εξήγησε ποια ήταν οι ακτινολόγοι που αξιολόγησαν τις μαστογραφίες.

 

Εξήγησε επίσης ότι για να μπορέσει κάποιος να δει μια ψηφιακή μαστογραφία θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ειδικό μόνιτορ. Υποδείχθηκε στον μάρτυρα ένα cd το οποίο αναγνώρισε ότι αφορά τη ψηφιακή εξέταση μαστογραφίας της Ενάγουσας με ημερομηνία 31 Ιανουαρίου 2013. Δεν κατατέθηκε ως τεκμήριο στην διαδικασία. Ο μάρτυρας ανάφερε μετά από ερωτήσεις ότι δεν μπορεί να τυπωθεί σε χαρτί το περιεχόμενο των cd γιατί θα είναι μη διαγνωστικής ποιότητας αλλά μόνο να υποδειχθεί στο ειδικό μηχάνημα.

Ανάφερε ότι εκτός από γραπτή προσκληση Θα μπορούσε μία γυναίκα να ενημερωθεί για το πρόγραμμα και από διαφημιστικά σποτ στην τηλεόραση.

 

Σε ερώτηση ως προς το ποιος ήταν υπεύθυνος να ενημερώνει τις γυναίκες για τις περαιτέρω ενέργειας που θα μπορούσαν να κάνουν ώστε να ολοκληρωθεί ο έλεγχος του μαστού ανάφερε ότι δίδονταν ενημερωτικά φυλλάδια πριν την εξέταση από την προϊσταμένη των ακτινολόγων τεχνολόγου δηλαδή την ακτινογράφο.

 

Απάντησε αντεξεταζόμενος ότι όταν εντοπιστεί πυκνός μαστός ότι συστήνεται στη γυναίκα να υποβληθεί σε περαιτέρω διερεύνηση. Σε ερώτηση γιατί δεν έγινε κάποια σύσταση για την κυρία Παντελή απάντησε ότι δεν βρήκαν κάτι οι ακτινολόγοι να τους ανησυχήσει.  

 

Στο πρόγραμμα για τον πληθυσμιακό έλεγχο δεν υπάρχει γιατρός το χρονικό σημείο που μια γυναίκα προσέρχεται για να υποβληθεί σε μαστογραφία. Ακόμη ανάφερε ότι αν μια κοπέλα είχε ιστορικό καρκίνου από την οικογένεια της δεν εξεταζόταν διαφορετικά ή με διαφορετική προσοχή από τον ακτινολόγο καθότι επρόκειτο για πληθυσμιακό πρόγραμμα.

 

4.            Αγορεύσεις/ζητήματα που εγέρθηκαν

 

Με το πέρας της ακροαματικής διαδικασίας οι συνήγοροι των διαδίκων αγόρευσαν στο Δικαστήριο παραθέτοντας γραπτώς τα επιχειρήματα τους. Όπου κριθεί αναγκαίο θα γίνει αναφορά στα επιχειρήματα που αναπτύχθηκαν. Επισημαίνεται ότι όπου έγινε προσπάθεια μέσω αγορεύσεων να παρουσιαστεί μαρτυρία δε θα ληφθεί υπόψη από το Δικαστήριο αλλά επίσης το Δικαστήριο δε θα επεκταθεί σε θέματα που δε δικογραφούνται. Πολύ συνοπτικά εκ μέρους της Ενάγουσας τέθηκε ότι έχουν αποδειχθεί τα συστατικά στοιχεία του αδικήματος της αμέλειας και δη ότι στην προκείμενη περίπτωση αποδείχθηκε ιατρική αμέλεια ως καθορίζεται στο άρθρο 51 του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου.

Η πλευρά του Εναγόμενου πέραν του ότι ισχυρίζεται ότι δεν υπήρξε ο Εναγόμενος αμελής, εισηγείται όπως η αγωγή απορριφθεί ενόψει των δηλώσεων για απώλεια των ακτινογραφιών μαστού που διατηρούσε η Ενάγουσα με τον Εναγόμενο και δη ότι η αγωγή κατά τη θέση του κατέστη άνευ αντικειμένου και έκθετη σε απόρριψη καθότι δεν έχει προσκομισθεί το αναγκαίο μαρτυρικό υλικό ώστε να μπορέσει να τύχει εξέτασης και εκτίμησης. Oυσιαστικά ζητείται απόρριψη πριν καν εξεταστεί η επάρκεια, ποιότητα και αξιοπιστία της μαρτυρίας που προσκόμισε η Ενάγουσα. Ως αναφέρεται ο Εναγόμενος στερήθηκε ουσιαστικά του δικαιώματος για δίκαιη δίκη και ισότητα των όπλων κατά τρόπο που δεν τέθηκε ενώπιον του Δικαστηρίου όλο το σύνολο των ουσιωδών στοιχείων ώστε να είναι σε θέση να αξιολογήσει τις θέσεις εκάστου μέρους αφού η Ενάγουσα αποστέρησε ουσιώδη μαρτυρία από τη μαρτυρία και δεν υπάρχει ποιότητα μαρτυρίας για να μπορέσει να αξιολογηθεί.

 

Δε θεωρώ ότι εν προκειμένω τίθεται ζήτημα παραβίασης του δικαιώματος του Εναγόμενου σε δίκαιη δίκη. Η αρχή της ισότητας των όπλων ουσιαστικά προϋποθέτει «τη δίκαιη ισορροπία» μεταξύ των διαδίκων ώστε να έχουν την εύλογη ευκαιρία να παρουσιάσουν την υπόθεση τους και του μαρτυρικού υλικού με τρόπο ώστε να μη τίθενται σε μειονεκτική θέση. Στην προκείμενη περίπτωση ως είναι παραδεκτό ο Εναγόμενος τήρησε την πρακτική «δανεισμού» ιατρικού φακέλου σε γυναίκες όταν αυτές το ζητούσαν. Δανείστηκαν στην Ενάγουσα με βεβαιότητα οι δύο ακτινογραφίες μαστού των ετών 2006 και 2008 καθώς και οι μαστογραφίες των ετών 2011 και 2013. Είναι επίσης αποδεκτό ότι οι ακτινογραφίες των ετών 2006 και 2008 κάποια στιγμή απωλέσθηκαν. Ως ανάφερε η συνήγορος της Ενάγουσας αυτά απωλέσθηκαν από τη γραμματέα της δικηγόρου.( βλ. πρακτικά διαδικασίας ημερομηνίας 16/09/2024 σελ. 23). Ο Εναγόμενος όμως γνώριζε κατά το χρόνο υποβολής της Υπεράσπισης του ότι δάνεισε τα έγγραφα και δεν τα είχε χωρίς να θέσει ζήτημα περί δίκαιης δίκης. Σε κάθε περίπτωση δε στερήθηκε της δυνατότητας να παρουσιάσει στο Δικαστήριο τους μάρτυρες που επιθυμούσε και να προβάλει την Υπεράσπιση του. Ο Εναγόμενος αντεξέτασε τόσο την Ενάγουσα όσο και τους μάρτυρες που καταθέσαν εκ μέρους της.  Είναι γεγονός ότι στην ακροαματική διαδικασία δεν παρουσιάστηκαν οι ακτινογραφίες μαστού και οι μαστογραφίες των ετών 2006, 2008, 2011 και 2013 αλλά αυτό το γεγονός και μόνο δεν μπορεί να αποτελέσει λόγο ώστε εκ προοιμίου να απορριφθεί η αγωγή ούτε συνιστά στοιχείο άδικης διαδικασίας. Το Δικαστήριο έχει κατά νου το γεγονός ότι δεν παρουσιάστηκαν οι επίδικες ακτινογραφίες και οι μαστογραφίες κατά την ακροαματική διαδικασία γεγονός που σαφώς θα ληφθεί υπόψη κατά την αξιολόγηση της μαρτυρίας.

 

Ορθό να επισημανθεί στο παρόν στάδιο ότι εν πάση περιπτώσει το βάρος απόδειξης για να αποδείξει την απαίτηση της έχει η Ενάγουσα.

 

5.            Αξιολόγηση της μαρτυρίας

 

Μέσα από τη ζωντανή ατμόσφαιρα της δίκης παρακολούθησα με προσοχή τους μάρτυρες ενώ έδιδαν τη μαρτυρία τους και έλαβα υπόψη την ποιότητα της μαρτυρίας,  τη σαφήνεια στον τρόπο απάντησης, στη φυσικότητα και  αμεσότητα των απαντήσεων, την τυχόν ύπαρξη υπερβολών σε αυτές, την ύπαρξη προσωπικού συμφέροντος, τυχόν ουσιαστικές αντιφάσεις, τη μνήμη των μαρτύρων, τους λόγους που είχαν να τα θυμούνται αυτά κ.α. Επίσης δεν έχω περιοριστεί μόνο στην ατομική κρίση της αξιοπιστίας του κάθε μάρτυρα ξεχωριστά, αλλά την έχω συσχετίσει, αντιπαραβάλει και διερευνήσει με την αντικειμενική υπόσταση των εκατέρωθεν θέσεων.[1]

 

Ως αναφέρεται ανωτέρω το βασικό παράπονο της Ενάγουσας είναι ότι δεν έγινε έγκαιρη και ορθή διάγνωση. Ο βασικός μάρτυρας της Ενάγουσας η μαρτυρία του οποίου στόχευσε στο να καταδείξει τα λάθη και παραλείψεις κατά το χρόνο διάγνωσης των μαστογραφιών είναι ο ΜΕ6, ιατρός ακτινολόγος. Θεωρώ ότι είναι ορθότερο να εξετάσω πρώτα τη μαρτυρία του και μετά των λοιπών μαρτύρων.

 

Έχω υπόψη μου τις αρχές αξιολόγησης ενός μάρτυρα ο οποίος θα καταθέσει ως εμπειρογνώμονας όπως και τι λαμβάνεται υπόψη κατά την αξιολόγηση μαρτυρίας ενός εμπειρογνώμονα.^[2] Το κατά πόσο ένας μάρτυρας έχει τα απαιτούμενα προσόντα να κριθεί εμπειρογνώμονας, είναι ζήτημα που εμπίπτει στη σφαίρα της αρμοδιότητας του Δικαστηρίου.^[3] Σημειώνεται ότι κατά την αξιολόγηση της μαρτυρίας κάποιου εμπειρογνώμονα δεν αντιμετωπίζονται με διαφορετικό τρόπο από το Δικαστήριο από ότι άλλοι μάρτυρες αλλά η συμπεριφορά τους δεν έχει τόση σημασία για τη διαπίστωση της αξιοπιστίας τους.

 

Επιπροσθέτως ένα πρόσωπο μπορεί να θεωρηθεί ως εμπειρογνώμονας, με βάση, είτε τα ακαδημαϊκά του προσόντα είτε την πείρα του σ' ένα τομέα, η  οποία από μόνη της μπορεί να καταστήσει το μάρτυρα εμπειρογνώμονα ή πραγματογνώμονα.^[4]

 

Α. ΜΕ6

 

Ο ΜΕ6, κατάθεσε υπό την επαγγελματική ιδιότητα του  ακτινολόγου η οποία δεν αμφισβητήθηκε. Σε κάθε περίπτωση έχω εξετάσει τα προσόντα και ιδιότητα του και κρίνω ότι διαθέτει όλα εκείνα τα επαγγελματικά προσόντα και εμπειρία ώστε να επιτραπεί σ’ αυτόν να καταθέσει ως εμπειρογνώμονας εκφράζοντας δηλαδή την επαγγελματική του γνώμη επί των επίδικων θεμάτων. Η μαρτυρία του επικεντρώθηκε ως ανάφερε στην εξέταση των ακτινογραφιών μαστού και μαστογραφιών ημερομηνιών 23/02/2006, 16/10/2008, 19/01/2011 και 31/01/2013 στις οποίες υποβλήθηκε η Ενάγουσα στο Κέντρο Υγείας Αγλαντζιάς. Επισημαίνω ότι η πλευρά του Εναγόμενου αμφισβητεί ότι στις ακτινογραφίες/μαστογραφίες φαίνονταν καρκινώματα. Η θέση που πρόβαλε είναι ότι οι ακτινογραφίες/μαστογραφίες ήταν φυσιολογικές χωρίς ευρήματα κακοήθειας.

 

Καταρχάς τονίζω ότι ο ΜΕ6 έκανε καλή εντύπωση στο Δικαστήριο και φαίνεται να είπε την αλήθεια ως προς το πως ετοίμασε την έκθεση του (Τεκμήριο 10) αλλά και τι έλαβε υπόψη του. Όμως το θέμα δεν τελειώνει εδώ. Οι επίδικες ακτινογραφίες των ετών 2006 και 2008 αλλά και οι επίδικες μαστογραφίες των ετών 2011 και 2013 δεν έχουν κατατεθεί στο Δικαστήριο. Δεν έχουν υποδειχθεί, ελλείψει κατάθεσης των επίδικων μαστογραφιών τα σημεία στα οποία ως ανάφερε ο μάρτυρας διαπίστωσε ύποπτη μάζα που έπρεπε να διερευνηθεί αναφορικά με την ακτινογραφία του έτους 2008, αλλά ούτε η μαστογραφία με τα καρκινώματα που διαπίστωσε στη μαστογραφία του έτους 2013. Ως έχει νομολογηθεί ένας εμπειρογνώμονας οφείλει να εφοδιάσει το Δικαστήριο με όλα εκείνα τα εχέγγυα έτσι ώστε το ίδιο να μπορεί να καταλήξει στην ορθότητα των συμπερασμάτων του και να διαμορφώσει τη δική του άποψη. Η μη κατάθεση των επίδικων μαστογραφιών στερεί στο Δικαστήριο τη δυνατότητα να διαμορφώσει τη δική του κρίση. Ουσιαστικά η ακρίβεια και ορθότητα των συμπερασμάτων του ΜΕ6 εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να ελεγχθεί.

 

Στο σύγγραμμα «Το Δίκαιο της Απόδειξης, Δικονομικές και Ουσιαστικές Πτυχές των κ.κ. Τ. Ηλιάδη και Ν. Σάντη, σελ. 580 και 581 αναφέρονται τα ακόλουθα:

 

«Το καθήκον των πραγματογνωμόνων έναντι του Δικαστηρίου κατά τη μαρτυρία τους έγκειται στην αιτιολογημένη, αντικειμενική και αμερόληπτη παρουσίαση των αναγκαίων επιστημονικών κριτηρίων ώστε να δώσουν τη δυνατότητα στο Δικαστήριο να κρίνει ευχερώς την ακρίβεια των επίδικων συμπερασμάτων τους και να διαμορφώσει συναφώς τη δική του ανεξάρτητη άποψη δια της εφαρμογής των κριτηρίων αυτών στα γεγονότα της υπόθεσης.»

 

Λαμβάνω υπόψη μου ότι η έκθεση (Τεκμήριο 10) ετοιμάστηκε μετά που είδε και επιθεώρησε ο ΜΕ6 τις επίδικες μαστογραφίες αλλά ως αναφέρω ανωτέρω αυτό δεν είναι αρκετό για το Δικαστήριο. Είναι γεγονός ότι δεν κρατήθηκαν αντίγραφα στο Κέντρο Υγείας Αγλαντζιάς αλλά η Ενάγουσα είχε υπό τη φύλαξη της τα έγγραφα τα οποία εφοδίασε το ΜΕ6. Σαφώς δεν ευθύνεται ο ΜΕ6 που απωλέσθηκαν αυτά, αλλά τα συμπεράσματα του παρέμειναν μετέωρα. Κατά την ακροαματική διαδικασία ανάφερε η συνήγορος της Ενάγουσας ότι τις ακτινογραφίες των ετών 2006 και 2008 τις απώλεσε η γραμματέας της (παραπέμπω σχετικά στα πρακτικά της δικασίμου ημερομηνίας 16/09/2024 σελίδα 23). Επίσης αναφορικά με τις μαστογραφίες των ετών 2011 και 2013 ως αναφέρθηκε στη διαδικασία υπήρχαν σχετικά cd τα οποία όχι μόνο δεν κατατέθηκαν ως Τεκμήρια αλλά ούτε παρουσιάστηκαν στη διαδικασία. Λαμβάνω υπόψη μου ότι για να παρουσιαστούν και να προβληθούν απαιτείται η χρήση ειδικού μηχανήματος. Τονίζω όμως ότι δεν έγινε αίτημα στο Δικαστήριο για να γίνει κάποια διευθέτηση ώστε να καταστεί εφικτό να παρουσιαστούν στο Δικαστήριο οι μαστογραφίες των ετών 2011 και 2013 και να επεξηγηθούν οι απεικονίσεις. Το μόνο που αναφέρθηκε είναι ότι απαιτείται ειδικό μηχάνημα. Επισημαίνω αίτημα για να γίνει διευθέτηση ώστε να παρουσιαστούν στο Δικαστήριο δεν έγινε. Υπενθυμίζω επίσης ότι η εκδοχή της Ενάγουσας είναι ότι οι συγκεκριμένες εξετάσεις καταδείκνυαν σημάδια καρκίνου το 2008 ενώ οι εξετάσεις του 2013 καταδείκνυαν καρκίνο αλλά και ότι δεν έτυχαν διερεύνησης ώστε εάν διαγιγνωσκόταν έγκαιρα να αποφευχθεί η μαστεκτομή.  Συνεπώς ήταν σημαντικό να καταδειχθεί στο Δικαστήριο πως κατέληξε ο ΜΕ6 επί των ευρημάτων του στις μαστογραφίες και δη ότι η απεικόνιση υποδείκνυε πάθηση και κακοήθεια.

 

Εφόσον ο ΜΕ6 προσήλθε με σκοπό να εκφέρει τη γνώμη του αυτό που αναμενόταν ήταν να δοθούν στο Δικαστήριο μέσω των απεικονίσεων οι απαραίτητες εξηγήσεις για να εξεταστεί η ορθότητα της γνώμης του. Δυστυχώς αδυνατώ να σχηματίσω τη δική μου γνώμη ώστε να κρίνω εάν οι απεικονίσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν το μέσο ακτινολόγο να παραπέμψει την Ενάγουσα σε περαιτέρω διερεύνηση ως ήταν η γνώμη του ΜΕ6.

 

Κατά συνέπεια δεν μπορώ να βασιστώ στη γνώμη του ΜΕ6 για εξαγωγή ασφαλών ευρημάτων εφόσον με τη μη παρουσίαση των επίδικων μαστογραφιών που στην ουσία τους αποτελούν πραγματική μαρτυρία, δεν τέθηκαν τα απαραίτητα εχέγγυα ώστε να κριθεί η ορθότητα των συμπερασμάτων του.

 

Και κάτι τελευταίο παρατηρώ ότι από την έκθεση (Τεκμήριο 10) ότι γίνεται αναφορά σε ύποπτη μάζα στον αριστερό μαστό περί το έτος 2008. Δε δίδεται καμία εξήγηση όμως εάν στην απεικόνιση μαστού το έτος 2011 υπήρχε κάτι ύποπτο ή εάν η κατάσταση παρέμεινε η ίδια αφήνοντας κενό. Επισημαίνω δεν παρουσιάστηκαν στο Δικαστήριο οι απεικονίσεις του έτους 2011.

 

Υπό το φως των πιο πάνω αλλά κυρίως λόγω του ότι το Τεκμήριο 10 στηρίζεται αποκλειστικά στο περιεχόμενο των μαστογραφιών ετών 2008 και 2013 δεν μπορεί να αποδοθεί βαρύτητα στο εν λόγω  τεκμήριο.

 

Εκτός από το ΜΕ6 καταθέσαν και άλλοι ιατροί εκ μέρους της Ενάγουσας όπως η ΜΕ2, η ΜΕ3, ο ΜΕ4, και ο ΜΕ5, ΜΕ7. Παρόλο που δεν αμφισβητήθηκαν τα προσόντα τους τα έχω εξετάσει αυτά και κρίνω ότι είναι εμπειρογνώμονες στην ειδικότητά τους. Επισημαίνω ότι κάποιοι εξ’ αυτών παραθέσαν και μαρτυρία γεγονότων. Ουσιαστικά η μαρτυρία των εν λόγω μαρτύρων αφορά γεγονότα και ιατρική μαρτυρία μετά τον Απρίλιο 2013 που η Ενάγουσα είχε ήδη διαγνωστεί με καρκίνο.

 

Β. ΜΕ2

 

Η ΜΕ2 εξήγησε με σαφήνεια και επάρκεια το είδος του καρκίνου με τον οποίο διαγνώστηκε η Ενάγουσα και το μέγεθος του όγκου. Επισημαίνω ότι η ΜΕ2 χαρακτήρισε τον όγκο ως μεγάλο. Παράθεσε τη γνώμη της λέγοντας ότι θα ήταν δύσκολο να μη φαινόταν σε μια μαστογραφία ο όγκος νοουμένου φυσικά ότι γινόταν μια σωστή μαστογραφία. Η ίδια επίσης επισήμανε ότι ο όγκος ήταν ψηλαφητός και κακοήθειας βαθμού 3,και δη ήταν ο πιο μεγάλος βαθμός. Η μαρτυρία της δεν αμφισβητήθηκε και γενικά ήταν πλήρως τεκμηριωμένη. Όμως παρά το γεγονός ότι ανάφερε ότι ενόψει του μεγέθους του όγκου ο οποίος πολύ πιθανό να ήταν ορατός σε μια σωστή μαστογραφία δε τοποθετήθηκε χρονικά για το πότε θα μπορούσε να φανεί ώστε να μπορούσε να βοηθηθεί το Δικαστήριο στην εξαγωγή ασφαλών ευρημάτων. Επισημαίνω ότι τα επίδικα γεγονότα άρχονται από το έτος 2006-2013. Το μέγεθος του όγκου ήταν περίπου 5 εκατοστά τον Απρίλιο 2013. Δεν εξήγησε εάν θα φαινόταν λόγω του μεγέθους εκείνο το χρονικό διάστημα ή άλλο. Ούτε τέθηκε άλλη επεξήγηση με αποτέλεσμα και πάλι να μην μπορεί το Δικαστήριο να προβεί σε ασφαλή ευρήματα ως προς την ορατότητα του όγκου στις μαστογραφίες που υποβλήθηκε η Ενάγουσα  από το έτος 2006-Ιανουάριο 2013. Επισημαίνω το Δικαστήριο δεν μπορεί να προβαίνει σε εικασίες ή σε δικά του συμπεράσματα.

 

Γ. ΜΕ3

 

Δεν αμφισβητήθηκαν η ιδιότητα και τα προσόντα της ΜΕ3,η οποία είναι ακτινοδιαγνώστης. Εξήγησε με επάρκεια και σαφήνεια το Τεκμήριο 6. Εξήγησε τα ευρήματα της από τη μαγνητική τομογραφία στην οποία υποβλήθηκε η Ενάγουσα και ανάφερε ότι η έκταση της βλάβης ήταν μεγάλη, συγκεκριμένα τη χαρακτήρισε ως τεράστια.  Εξήγησε ότι η πυκνότητα του μαστού διαπιστώνεται από μια μαστογραφία και όχι από τη μαγνητική τομογραφία. Επεσήμανε ότι σε ένα πυκνό μαστό ενδείκνυται να γίνεται υπερηχογράφημα της ίδιας μέρας με τη μαστογραφία. Ήταν σαφής ως προς το σκοπό που πρόβηκε στην εξέταση και ως προς τις διαπιστώσεις της. Η μαρτυρία της γίνεται πλήρως αποδεκτή. Επισημαίνω όμως ότι δεν αποτέλεσε θέση της Ενάγουσας ότι λόγω πυκνότητας του μαστού θα έπρεπε να υποβάλλεται την ίδια μέρα με τη μαστογραφία σε υπερηχογράφημα. Συνεπώς η συγκεκριμένη τοποθέτηση δεν έχει κάποια αξία στα επίδικα θέματα.  

 

Δ. ΜΕ4

 

Ο ΜΕ4 είναι παθολογοανατόμος/ιστοπαθολόγος. Δεν αμφισβητήθηκε η ιδιότητα ούτε τα προσόντα του αλλά ούτε ότι πρόβηκε σε βιοψία μετά που διαγνώστηκε η Ενάγουσα σε καρκίνο και ότι ετοίμασε το πιστοποιητικό του Τεκμηρίου 7 από το οποίο προκύπτει ξεκάθαρα ότι η Ενάγουσα διαγνώστηκε με λοβιακό καρκίνο κακοήθειας 2. Κρίνω ότι ο μάρτυρας παράθεσε με επάρκεια και τεκμηριωμένα τα ευρήματα του τα οποία ουσιαστικά δεν αμφισβητήθηκαν. Κατά συνέπεια η μαρτυρία του γίνεται αποδεκτή.

 

Ε. ΜΕ5

 

Δεν αμφισβητήθηκαν η ιδιότητα και προσόντα της ΜΕ5. Εξήγησε τι αφορούν τα Τεκμήρια 8 και 9 και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες κλήθηκε να ετοιμάσει τις ιστολογικές εκθέσεις. Δεν έχω αμφιβολία ότι τα τεκμήρια που κατάθεσε ετοιμάστηκαν απ΄ αυτήν στα πλαίσια της ειδικότητας της. Εξήγησε με επάρκεια τα ευρήματα της σχετικά με την παρακέντηση του λεμφαδένα μασχάλης, τη βιοψία που έγινε για τη βλάβη του αριστερού μαστού. Εξήγησε με επάρκεια που εντοπίστηκε η βλάβη στο μαστό της Ενάγουσας. Εξήγησε ότι μετά το χειρουργείο για μαστεκτομή αφαιρέθηκε ένας μεγάλος όγκος περίπου 5 εκατοστά και λεμφαδένες και ότι υπήρξε ανάγκη μετά από την εγχείρηση να προβεί εκ νέου σε εξέταση. Η συγκεκριμένη μάρτυρας παράθεσε τη γνώμη της και για το λοβιακό καρκίνο όπως το εάν μπορεί να εντοπιστεί σε μια μαστογραφία αλλά θεωρώ ότι εκφεύγει της ειδικότητας της το ζήτημα αυτό και δε λαμβάνεται υπόψη.  Ως προς τα λοιπά η μαρτυρία της γίνεται αποδεκτή ως επιστημονικά τεκμηριωμένη.

 

Ζ. ΜΕ7

Πέραν του γεγονότος ότι δεν αμφισβητήθηκαν τα προσόντα και ιδιότητα του ΜΕ7 ως ακτινολόγου δεν αμφισβητήθηκε το γεγονός ότι υπέβαλε την Ενάγουσα σε υπερηχογράφημα μαστών την 17/04/2013 με ευρήματα του τα όσα καταγράφονται στο Τεκμήριο 11. Οι περιγραφές και επεξηγήσεις του εκτός από σαφείς ήταν επίσης επιστημονικά τεκμηριωμένες. Ουσιαστικά δεν αμφισβητήθηκαν τα ευρήματα του. Η μαρτυρία του γίνεται πλήρως αποδεκτή.

 

Στ. ΜΕ1

 

Η ΜΕ1 είναι η Ενάγουσα. Η μαρτυρία της σε γενικές γραμμές άφησε θετική εντύπωση στο Δικαστήριο. Οι απαντήσεις της ήταν λογικές, σύντομες και περιεκτικές.  Θεωρώ ότι μετέφερε τα γεγονότα όπως τα βίωσε. Σημειώνω όμως ότι σε κάποιες φάσεις της μαρτυρίας της παρατήρησα κάποια μικρή ασάφεια ή αβεβαιότητα ως θα εξηγήσω κατωτέρω όμως η εν γένει αξιοπιστία της μαρτυρίας της δε κλονίστηκε. Θεωρώ ότι υπήρξε ειλικρινής στις περιγραφές της ως προς το πως υποβαλλόταν στις διαγνωστικές εξετάσεις, την αντιμετώπιση της από τους λειτουργούς του κέντρου υγείας τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια της εξέτασης, με ποιο τρόπο λάμβανε ενημέρωση για τα αποτελέσματα των εξετάσεων της. Η Ενάγουσα σαφώς δεν έχει ιατρικές γνώσεις αλλά ως προς τα γεγονότα που κατάθεσε δε βρίσκω λόγο γιατί να μη βασιστεί το Δικαστήριο στη μαρτυρία της με τις διευκρινήσεις ως κατωτέρω. Για θέματα ιατρικής φύσεως σαφώς το Δικαστήριο δεν μπορεί να βασιστεί στη μαρτυρία της.

 

Δεν έχει αμφισβητηθεί το Τεκμήριο 3 και 4 που κατάθεσε. Μπορεί μεν να αποτελούν εξ’ ακοής δηλώσεις τα τεκμήρια 3 και 4 αλλά το περιεχόμενο τους όχι μόνο δεν αμφισβητήθηκε αλλά ούτε αντικρούστηκε και γίνεται αποδεκτό. Η μαρτυρία της ως προς το τι ακολούθησε μετά την επέμβαση, το πως βίωσε η ίδια τα αποτελέσματα της μαστεκτομής και τους περιορισμούς στην καθημερινή της ζωής όχι μόνο δεν αντικρούστηκε αλλά ήταν σαφής και κατανοητή.

 

Επισημαίνω ότι δεν αμφισβητήθηκε ότι υποβλήθηκε σε ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία, η ορμονοθεραπεία και ότι υποβάλλεται σε θεραπείες σήμερα λαμβάνοντας το φάρμακο με ονομασία Famara. Δεν αμφισβητήθηκε ούτε ότι  υποβλήθηκε σε μαγνητική τομογραφία στο Ιατρικό Διαγνωστικό Κέντρο Άγιος Θέρισσος την 02/05/2013, ότι έγινε βιοψία, ιστοπαθολογική εξέταση, αλλά και εξέταση των ακτινογραφιών και μαστογραφιών ημερομηνιών 23/02/2006, 16/10/2008, 19/01/2011 και 31/01/2013 από το Diagnosis και δη ότι ετοιμάστηκε σχετική έκθεση ως το Τεκμήριο 10.

 

Επιπροσθέτως δε διαπίστωσα να είχε κάποιο λόγο η Ενάγουσα ώστε να αποκρύψει γεγονότα από το Δικαστήριο ή να μην παρουσιάσει έγγραφα. Εξήγησε για ποιο λόγο δεν παρουσιάστηκαν οι ακτινογραφίες των ετών 2006 και 2008 αλλά και για ποιο λόγο δεν είχε τις επιστολές που λάμβανε από το κέντρο υγείας με τα αποτελέσματα των μαστογραφιών της. Ο λόγος που παράθεσε για τη μη παρουσίαση των επιστολών που λάμβανε κάθε φορά μετά την εξέταση ήταν λογικός και δεν μπορεί να εξαχθεί συμπέρασμα ότι σκοπίμως δεν παρουσιάστηκαν.

 

Αντικείμενο αρκετής συζήτησης κατά την αντεξέταση της υπήρξε σχετικά με το ζήτημα ενημέρωσης της ως προς τις υπηρεσίες και το είδος εξέτασης που προσφερόταν στο κέντρο υγείας Αγλαντζιάς. Καταρχάς αναφέρω ότι η Ενάγουσα δεν αμφισβήτησε ότι γνώριζε ότι μόνο μαστογραφία θα έκανε στο κέντρο υγείας και ότι δεν πρόσφεραν άλλες εξειδικευμένες εξετάσεις στα πλαίσια του πληθυσμιακού ελέγχου. Η ίδια ανάφερε ότι ποτέ δεν ερχόταν σε επαφή με ιατρό/ακτινολόγο αλλά μόνο με την ακτινογράφο. Ως φάνηκε θεωρούσε ότι λόγω του οικογενειακού ιστορικού της θα είχε διαφορετική αντιμετώπιση και ότι θα την απόστελλαν για παρακολούθηση σε ειδικούς ιατρούς. Όμως αυτό αποτέλεσε δική της πεποίθηση. Η ίδια κατάθεσε το Τεκμήριο 2 πρόσκληση που ως ανάφερε λάμβανε για να συμμετάσχει στο πληθυσμιακό πρόγραμμα ανίχνευσης του μαστού το οποίο απευθυνόταν σε κάθε γυναίκα.

 

Σε ερωτήσεις που της τέθηκαν επέμεινε ότι δεν ενημερώθηκε από κάποιον στο κέντρο υγείας, ότι ο έλεγχος του μαστού δεν ήταν ολοκληρωμένος χωρίς κλινική εξέταση του μαστού και υπερηχογράφημα. Υπήρξε η θέση του Εναγόμενου ότι στα ενημερωτικά έντυπα και επιστολές ως τα Τεκμήρια 12, 13, 14 και 15 περιλαμβάνονταν συστάσεις για κλινική εξέταση και υπερηχογραφήματος. Δεν έχω λόγο να μην αποδεχθώ ότι πράγματι σε διάφορα ενημερωτικά έντυπα και πρόσκληση ως το Τεκμήριο 12, 13 και 15 γινόταν αναφορά στην ακρίβεια μιας μαστογραφίας και σε συστάσεις χωρίς να σημαίνει ότι περιήλθαν εις γνώση της Ενάγουσας καθότι δε γινόταν δια ζώσης ενημέρωση. Επισημαίνω όμως ότι η Ενάγουσα δεν παραπονιέται ότι δεν ενημερώθηκε από τους λειτουργούς του ιατρικού κέντρου Αγλαντζιάς για την ακρίβεια των αποτελεσμάτων μιας μαστογραφίας ή ότι δεν ενημερώθηκε ότι ο έλεγχος μαστού δεν ήταν συμπληρωμένος με τη μαστογραφία.

 

Παρατηρώ επίσης ότι η θέση της Ενάγουσας κατά την αντεξέταση της, ότι δε λάμβανε κάθε χρόνο πρόσκληση έρχεται σε αντίφαση με τη θέση της στην κυρίως εξέταση ότι από το έτος 2006 λάμβανε επιστολή ίδιου περιεχομένου με το Τεκμήριο 2. Ενώ η Ενάγουσα επέμενε ότι η πρόσκληση αποτελείτο από μια σελίδα στο ίδιο το τεκμήριο 2 αναγράφει ότι περισσότερες και σημαντικές πληροφορίες υπάρχουν στο πίσω μέρος της πρόσκλησης. Παρόλο που η Ενάγουσα ανάφερε ότι η πρόσκληση δεν αποτελείτο από δύο έγγραφα φαίνεται τελικά να αποτελείτο. Δεν αποδέχομαι λοιπόν ότι η πρόσκληση αποτελείτο από μόνο μια σελίδα. Το γεγονός αυτό και μόνο δεν την καθιστά όμως την Ενάγουσα αναξιόπιστη. Ενόψει όμως του ότι το πρόγραμμα διαφημιζόταν και στη τηλεόραση δεν έχω λόγο να αμφισβητήσω ότι η Ενάγουσα τηλεφώνησε στο κέντρο υγείας Αγλαντζιάς όταν είδε και το διαφημιστικό σποτ. Είναι σαφές όμως ότι η Ενάγουσα προσήλθε στο κέντρο υγείας μόνο για να υποβληθεί σε μαστογραφία και ότι έλαβε πληροφόρηση για τις ιατρικές διαγνωστικές εξετάσεις που πρόσφερε το κέντρο υγείας μέσω του Τεκμηρίου 2 στο οποίο περιλαμβάνονταν πληροφορίες σχετικά με τη μαστογραφία.

 

Αναφορικά με τις επιστολές που έλαβε με τα αποτελέσματα των εξετάσεων, ως αναφέρω ανωτέρω δε διαπιστώνω κάτι μεμπτό στο ότι τις πέταξε. Όταν τις πέταξε (έτη 2006, 2008, 2011 και 2013) δεν είχε διαγνωστεί ακόμη με καρκίνο. Δε θυμάται να γίνονταν συστάσεις ή να υπογράφονταν οι επιστολές από δύο ακτινολόγους. Δεν υπάρχει σαφής μαρτυρία στο Δικαστήριο ως προς το περιεχόμενο της επιστολής που λάμβανε κάθε γυναίκα κατά την αποστολή σ’ αυτήν των αποτελεσμάτων της. Η Ενάγουσα επέμενε ότι δεν έλαβε επιστολή με τ’ αποτελέσματα ως το δείγμα του Τεκμηρίου 14.

 

Επισημαίνω ότι με τη μαρτυρία που παρουσιάστηκε εκ μέρους της Υπεράσπισης ως θα εξηγηθεί κατωτέρω οι επιστολές με τα αποτελέσματα των εξετάσεων δε φαίνεται να αποτελούν μέρος του ιατρικού φακέλου.  Ο λόγος που γίνεται αναφορά σ’ αυτό είναι γιατί ζητήθηκε πλειστάκις κατά την αντεξέταση της Ενάγουσας να παρουσιάσει τον ιατρικό φάκελο στον οποίο κατ΄ ισχυρισμό βρίσκονταν αντίγραφα και αυτών των επιστολών. Επισημαίνω όμως, ότι το τι δόθηκε στην Ενάγουσα από τον ιατρικό  φάκελο φαίνεται και στο περιεχόμενο της επιστολής του Τεκμηρίου 19. Στην επιστολή του Τεκμηρίου 19 αναφέρεται ότι δόθηκαν στην Ενάγουσα μόνο οι ακτινογραφίες των ετών 2006, 2008 και οι μαστογραφίες των ετών 2011 και 2013.

 

Η Ενάγουσα εξήγησε με επάρκεια πως γινόταν η εξέταση της μαστογραφίας, ότι δεν ερχόταν σ’ επαφή με γιατρό αλλά μόνο με την τεχνολόγο ακτινολόγο. Δε θυμόταν το έγγραφο/ ενημερωτικό φυλλάδιο του Τεκμηρίου προς Αναγνώριση Η (Τεκμήριο 15). Δεν απόκλεισε ότι υπήρχε το έγγραφο αλλά δεν το θυμόταν. Με τη μαρτυρία του ΜΥ1 τέθηκε ότι αυτά τα ενημερωτικά φυλλάδια ως το Τεκμήριο προς Αναγνώριση Κ (Τεκμήριο 13) δίδονταν στις γυναίκες όταν προσέρχονταν για εξέταση και υπογράφονταν απ’ αυτές με σκοπό την  ενημέρωση τους για τη μαστογραφία. Ενημέρωση γινόταν από την προϊστάμενη ακτινογράφο όχι από γιατρό. Η Ενάγουσα δε θυμόταν να υπόγραψε τέτοιο έγγραφο (Τεκμήριο 13). Όμως δεν αντικρούστηκε η θέση ότι υπήρχαν τέτοιου είδους έγγραφα ή ενημερωτικά φυλλάδια ως το Τεκμήριο 15 με συστάσεις στις γυναίκες για την ολοκλήρωση του ελέγχου του μαστού.  

 

Θεωρώ ότι η θέση της Ενάγουσας ότι δεν της είχε δοθεί ολόκληρο το περιεχόμενο του ιατρικού φακέλου είναι αληθής. Υπενθυμίζω ότι και ο ΜΥ1 ανάφερε στη μαρτυρία του ως συνοψίστηκε ανωτέρω ότι υπήρχε φάκελος και έμειναν μέσα σ’ αυτόν η πρώτη και δεύτερη σελίδα, με το όνομα, ταυτότητα, οικογενειακή κατάσταση, ιστορικό, φόρμες ακτινολόγων, μαστογραφίες, φιλμς.

 

Παρατηρώ επίσης ότι ενώ ισχυρίζεται ότι η ίδια είχε εντοπίσει τον καρκίνο αφού διαπίστωσε κάποιο βαθούλωμα ο Εναγόμενος δεν το εντόπισε. Όμως είναι ορθό να αναφερθεί ότι ως ανάφερε το βαθούλωμα το εντόπισε το έτος 2013 όχι νωρίτερα. Δεν υπάρχει σαφής μαρτυρία πότε το έτος 2013 το εντόπισε όμως όταν προσήλθε για μαστογραφία τον Ιανουάριο 2013 δεν παράθεσε σε κάποιον παράπονο για ενόχληση ή βαθούλωμα στο μαστό της.

 

Υπό το φως των πιο πάνω και με τις διευκρινήσεις ως ανωτέρω η μαρτυρία της γίνεται μερικώς αποδεκτή. Σαφώς η μαρτυρία της η οποία περιλαμβάνει στοιχεία γνώμης ή την προσωπική της πεποίθηση για τον τρόπο λειτουργίας του προγράμματος και όχι γεγονότα δεν γίνεται αποδεκτή.

 

Αναφορικά με τα Τεκμήρια 1 και 20 το περιεχόμενο τους γίνεται αποδεκτό καθότι όχι μόνο δεν αμφισβητήθηκε, το Τεκμήριο 20 (μέρος του οποίου αποτελεί και το Τεκμήριο 1) κατατέθηκε από κοινού.

 

Η. ΜΥ1

 

Δεν αμφισβητήθηκε η ιδιότητα και προσόντα του ΜΥ1 και δη ότι κατά τον επίδικο χρόνο διετέλεσε διευθυντής του ακτινολογικού τμήματος και ο υπεύθυνος στο πρόγραμμα πληθυσμιακού ελέγχου. Ο μάρτυρας κλήθηκε να παρουσιάσει τόσο την επιστημονική του άποψη επί των επίδικων θεμάτων αλλά και μαρτυρία ως προς γεγονότα δηλαδή πως λειτουργούσε το πληθυσμιακό πρόγραμμα, πως ενημερώνονταν οι γυναίκες για τη μαστογραφία, τι επιστολές στέλνονταν. Για τους λόγους που εξηγούνται η μαρτυρία του ως προς τα γεγονότα δεν είναι ιδιαίτερα βοηθητική για το Δικαστήριο.  Παρόλα αυτά η μαρτυρία του γίνεται μερικώς αποδεκτή.

 

Παρατήρησα ότι ενώ κατά την κυρίως εξέταση του περιέγραψε τα διάφορα έντυπα και επιστολές που χρησιμοποιούσαν στο κέντρο Αγλαντζιάς κατά τον επίδικο χρόνο (τεκμήρια 12,13, 14 και 15) αντεξεταζόμενος ανάφερε ότι το τεκμήριο 12 αποτελούσε την τελευταία πρόσκληση χωρίς να εξηγεί πότε χρονικά ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν τη συγκεκριμένη πρόσκληση. Ανάφερε επιπροσθέτως ότι η 2^η σελίδα αυτής της πρόσκλησης ήταν το περιεχόμενο του τεκμηρίου 15. Ασάφεια προκαλείται ως προς το ποια ήταν τελικά η 2^η σελίδα του Τεκμηρίου 12. Όσον αφορά το Τεκμήριο 13 τελικά ανάφερε ότι ήταν υπό την ευθύνη της ακτινογράφου για να το υποδείξει στις γυναίκες που προσέρχονταν για μαστογραφία. Ο ΜΥ1 δε γνώριζε κάτι άλλο. Η ακτινογράφος δεν προσήλθε να καταθέσει.

 

Σε ερώτηση εάν φυλάσσονταν στον ιατρικό φάκελο τα έγγραφα ή οι επιστολές (Τεκμήριο 14) δε ήταν σε θέση να απαντήσει λέγοντας ότι αυτά ήταν θέματα του αρχείου. Οι απαντήσεις του δημιούργησαν κάποια αβεβαιότητα. Για το περιεχόμενο του Τεκμηρίου 14 ενόψει και αμφισβήτησης από την Ενάγουσα ως προς το περιεχόμενο του δεν μπορώ με ασφάλεια να προβώ σε εύρημα ότι πράγματι ήταν τέτοιο το περιεχόμενο του ελλείψει άλλης μαρτυρίας. Είναι αποδεκτό όμως ότι στο κέντρο υγείας υπήρχαν ενημερωτικά φυλλάδια για τη μαστογραφία στο οποίο περιείχαν και συστάσεις ως το Τεκμήριο 13 και 15 θέση που δεν αντικρούστηκε.

 

Ως προς το σκοπό λειτουργίας του πληθυσμιακού προγράμματος όμως, ήταν επεξηγηματικός. Επισημαίνω ότι δεν αποτέλεσε παράπονο της Ενάγουσας ότι δεν της παρέχονταν ιατρικές συμβουλές ή ότι δεν παρέχονταν στο κέντρο υγείας άλλες διαγνωστικές εξετάσεις ή κλινική εξέταση ή ότι δεν ενημερώθηκε ως προς την ακρίβεια των αποτελεσμάτων μιας μαστογραφίας.

 

Παρόλο που η Ενάγουσα ισχυρίστηκε ότι δεν αξιολογήθηκαν οι μαστογραφίες της από δύο ακτινολόγους εν τέλει δεν αμφισβήτησε το τεκμήριο 19 όπου ως εξήγησε ο ΜΥ1 είναι οι αξιολογήσεις των δύο ακτινολόγων για τις μαστογραφίες των ετών 2011 και 2013.

 

Οι επιστημονικές του απόψεις ως προς την ακρίβεια των αποτελεσμάτων μιας μαστογραφίας αλλά και η θέση ότι για να είναι συμπληρωμένη η εξέταση ενός μαστού συστήνεται υπερηχογράφημα και κλινική εξέταση όχι μόνο δεν αντικρούστηκαν αλλά αυτή η θέση παρουσιάστηκε και από  τους μάρτυρες που παρουσίασε η Ενάγουσα. Από επιστημονικής άποψης δεν τέθηκε κάτι άλλο. Θεωρώ εν πάση περιπτώσει ότι οι επιστημονικές του απόψεις στο εν λόγω ζήτημα έχουν τεκμηριωθεί.

 

Η μαρτυρία του γίνεται μερικώς αποδεκτή με τις διευκρινήσεις ως ανωτέρω.

 

 

6.            Σύνοψη ευρημάτων

 

Η Ενάγουσα την 23/02/2006, την 16/10/2008, την 19/01/2011 και την 31/01/2013 προσήλθε οικειοθελώς στο κέντρο υγείας στην Αγλαντζιά και υποβλήθηκε σε μαστογραφία στα πλαίσια του πληθυσμιακού προγράμματος μετά από διευθέτηση από την ίδια τηλεφωνικώς ραντεβού. Για κάθε εξέταση έλαβε μέσω επιστολής την απάντηση ότι τα αποτελέσματα ήταν φυσιολογικά. Για το πρόγραμμα αυτό αποστέλλονταν γενικά προσκλήσεις σε γυναίκες με σκοπό τον προληπτικό έλεγχο του καρκίνου του μαστού. Οι προσκλήσεις είχαν το περιεχόμενο του Τεκμηρίου 2 και 12 (1^η σελίδα) στο οποίο εξηγείτο ότι γινόταν μόνο έλεγχος του μαστού. Το πληθυσμιακό πρόγραμμα απευθυνόταν χωρίς διάκριση σε όλες γυναίκες άνω των 50 ετών και κάλυπτε δωρεάν μόνο τη μαστογραφία. Η επιλογή γινόταν τυχαία και χωρίς να εξετάζεται προηγούμενο οικογενειακό ιστορικό.  Η μαστογραφία δεν αποτελεί 100% ακριβή μέθοδο για διάγνωση καρκίνου μαστού. Μπορεί να λειτουργήσει προληπτικά όμως. Ενδέχεται να μην είναι ορατός ο λοβιακός καρκίνος. Συστήνεται για ολοκληρωμένο έλεγχο του καρκίνου να γίνεται υπερηχογράφημα μαστού και κλινική εξέταση.

 

Στο κέντρο υγείας στην Αγλαντζιά δεν προσφερόταν άλλη διαγνωστική διαδικασία για τον έλεγχο του μαστού πέραν της μαστογραφίας. Στο κέντρο υγείας υπήρχαν ενημερωτικά φυλλάδια με πληροφορίες για την εξέταση της μαστογραφίας αλλά και με συστάσεις για να ολοκληρωθεί ο έλεγχος του μαστού ως το Τεκμήριο 13 και 15. Η μαστογραφία δεν ήταν 100% ακριβής μέθοδος διάγνωσης καρκίνου του μαστού όμως μπορούσε να ανιχνεύσει καρκίνο σε πρώιμο στάδιο. Οι γυναίκες δεν εξετάζονταν από ιατρό αλλά επαφή είχαν μόνο με την ακτινογράφο/τεχνολόγο ακτινολόγο. Τα αποτελέσματα των εξετάσεων τα παραλάμβαναν γραπτώς με επιστολή. Οι μαστογραφίες της  Ενάγουσας κάθε φορά αξιολογούνταν από δύο ακτινολόγους οι οποίοι συμπλήρωναν έντυπο ως τα έντυπα που επισυνάπτονται στο Τεκμήριο 19. Δε διαπίστωσαν κάτι ανησυχητικό κατά την αξιολόγηση των μαστογραφιών των ετών 2011 και 2013.

 

Η Ενάγουσα περί το έτος 2013 είχε νιώσει κουβαράκια, βαθούλωμα στον αριστερό μαστό. Αρχικά επισκέφθηκε πρώτα το γυναικολόγο της ο οποίος την παράπεμψε σε ακτινολόγο για να υποβληθεί σε υπερηχογράφημα μαστών. Περί τον Απρίλιο 2013 διαγνώστηκε με μεταστατικό καρκίνο στο μαστό και στις λεμφαδένες. Περί το Μάιο 2013 υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση ολικής μαστεκτομής του αριστερού μαστού. Σχετικά με την εγχείρηση και κόστος αυτής σχετικά είναι τα Τεκμήρια 3 και 4. Ο όγκος ήταν μεγάλου μεγέθους και ο καρκίνος κακοήθειας 3^ου βαθμού. Η Ενάγουσα διαγνώστηκε με λοβιακό καρκίνο ο οποίος μπορεί να μην είναι ορατός σε μια μαστογραφία.

 

Τον Απρίλιο 2013 υποβλήθηκε σε υπερηχογράφημα μαστών από τον ακτινολόγο Δρ. Κυριακόπουλο ως το τεκμήριο 11.

 

Η ογκολόγος της είναι η ΜΕ2 η οποία την παρακολουθεί μέχρι σήμερα. Υποβλήθηκε σε ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία, ορμονοθεραπεία και  θα υποβάλλεται σε θεραπείες εφόρου ζωής. Λάμβανε και θα συνεχίσει να λαμβάνει  το φάρμακο με ονομασία Famara. Η Ενάγουσα υποβλήθηκε σε μαγνητική τομογραφία στο Ιατρικό Διαγνωστικό Κέντρο Άγιος Θέρισσος την 02/05/2013, ως το τεκμήριο 6. Τα Τεκμήρια 7,8 και 9 δεικνύουν ότι έγινε βιοψία, ιστοπαθολογική εξέταση. Το τεκμήριο  10 αποτελεί έκθεση από Diagnosis.

 

Η επέμβαση ήταν επώδυνη, παρέμειναν σ’ αυτήν μόνιμα συμπτώματα, ακανόνιστες μεγάλες ουλές, αφαιρέθηκαν οι μασχαλαίοι λεμφαδένες. Σήμερα έχει αισθήματα μειονεξίας, φοβάται να μην επανέλθει ο καρκίνος, απέχει από κολύμπι, προβαίνει σε παραγγελίες ειδικού στηθοδέσμου, δεν μπορεί να ντύνεται όπως θέλει, το αριστερό της βάρος δεν μπορεί να σηκώσει βάρος πέραν του ½ κιλού. Δυσκολεύεται ακόμη σε καθημερινές ασχολίες όπως τον καθαρισμό του σπιτιού της.

 

Η εγχείρηση κόστισε € 3.281,82σ. Η Ενάγουσα δεν εργάστηκε από το Μάιο 2013- Δεκέμβριο 2013. Ο καθαρός μηνιαίος μισθός της ανερχόταν σε €800.

 

7.            Νομική Πτυχή και συμπεράσματα

 

Το βάρος απόδειξης της απαίτησης της Ενάγουσας αποσείεται  στη βάση του ισοζυγίου των πιθανοτήτων και βρίσκεται στους ώμους της Ενάγουσας.[5]  Θα πρέπει η Ενάγουσα να αποδείξει ότι η δική της εκδοχή γεγονότων είναι πιο πιθανή, παρά να μην είναι. Όπως διευκρινίσθηκε στην υπόθεση Μαρσέλ κ.α. ν. Λαϊκή Τράπεζα Λτδ[6] «Το κριτήριο δεν είναι αν η θέση ή η εκδοχή του διαδίκου που φέρει το βάρος της απόδειξης (onus of proof) είναι «η πιο πιθανή παρά η αντίθετη», εκείνη δηλαδή του αντιδίκου του. Το κριτήριο είναι κατά πόσο ο διάδικος που φέρει το βάρος της απόδειξης ικανοποίησε το Δικαστήριο, με επαρκή αποδεικτικά στοιχεία, ότι η θέση του ή η εκδοχή του είναι πιο πιθανή παρά όχι (is more probable than not).».

 

Η απόσειση του βάρους απόδειξης συναρτάται αποκλειστικά με την μαρτυρία η οποία κρίνεται αποδεκτή και αξιόπιστη από το Δικαστήριο.[7]

 

Αναφορικά με το δόγμα «Res Ipsa Loquitur» για το οποίο γίνεται αναφορά στην Έκθεση Απαίτησης της Ενάγουσας παραπέμπω στο άρθρο 55 του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου Κεφ. 148 που καθιερώνει την αρχή του Res Ipsa Loquitur του Αγγλικού κοινοδικαίου ως μέρος του Κυπριακού Δικαίου. Το συγκεκριμένο δόγμα εφαρμόζεται στις περιπτώσεις όπου ο Ενάγων στερείται γνώσης ή μέσων γνώσης για το πώς προκλήθηκε το ζημιογόνο γεγονός, ενώ ταυτόχρονα τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους για το πώς προκλήθηκε η ζημιά, παρέχοντας έτσι την δυνατότητα στο Δικαστήριο να καθορίσει την ευθύνη. 

 

Συνοπτικά, αντιστρέφεται το βάρος της απόδειξης εκεί όπου ο Ενάγων δεν έχει εντός του πεδίου γνώσης του το πώς προκλήθηκε το ζημιογόνο συμβάν και αντί ο Ενάγων να πρέπει να θεμελιώσει την ύπαρξη αμέλειας από πλευράς του Εναγόμενου, εφόσον η ζημιογόνα κατάσταση πραγμάτων βρισκόταν υπό τον πλήρη έλεγχο του Εναγόμενου, σ' αυτόν εναπόκειται για να παράσχει λογική εξήγηση για την πρόκληση του συμβάντος χωρίς υπαιτιότητα εκ μέρους του. Αν δοθεί λογική εξήγηση από τον Εναγόμενο, αναβιώνει η υποχρέωση του Ενάγοντα να αποδείξει αμέλεια. Στην προκείμενη περίπτωση περιορίζομαι στο να αναφέρω ότι  η Ενάγουσα μέσω των δικογράφων της παραθέτει λεπτομέρειες αμέλειας καθώς και το αίτιο πρόκλησης ζημιάς. Ισχυρίζεται δε ότι με τις πράξεις και/ή παραλείψεις του ο Εναγόμενος οι Εναγόμενοι παραβίασε το καθήκον επιμέλειας του έναντι της Ενάγουσας. Με βάση τα πιο πάνω κρίνω ότι δεν εφαρμόζεται το δόγμα Res Ipsa Loquitur.

 

Η απαίτηση της Ενάγουσας βασίζεται στο αστικό αδίκημα της αμέλειας, όπως αυτό κωδικοποιήθηκε στο άρθρο 51(1) του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, Κεφ. 148 και ειδικότερα στο εδάφιο (β). Στην υπόθεση Αγγελή v. Βορκά[8]  αναλύθηκαν από το Ανώτατο Δικαστήριο Κύπρου, με παραπομπή σε Αγγλικές αυθεντίες, οι νομικές αρχές που διέπουν ειδικώς την ιατρική αμέλεια. Παρατίθεται αυτούσιο το σχετικό απόσπασμα:   

«Ο ασθενής ο οποίος επιζητά αποζημιώσεις λόγω ιατρικής αμέλειας, θα πρέπει να αποδείξει: 

(i)    Την ύπαρξη υποχρέωσης επιμέλειας προς τον ασθενή. Προς τούτο ο ασθενής θα πρέπει να αποδείξει την ύπαρξη της σχέσης γιατρού - ασθενή.  

(ii)  Αμελή πράξη ή παράλειψη εκ μέρους του γιατρού. Ο ασθενής θα πρέπει να αποδείξει ότι ο γιατρός έχει παραβιάσει το καθήκον του να είναι επιμελής, παρουσιάζοντας μαρτυρία ότι οι ενέργειες του γιατρού ήταν κατώτερες από ό,τι θεωρούνται ως ικανοποιητικές από τα δικαστήρια. 

(iii) Την πρόκληση ζημιάς. Ο ασθενής θα πρέπει να αποδείξει ότι λόγω των ενεργειών του γιατρού η υγεία του έχει χειροτερεύσει ή ότι έχει υποστεί κάποια άλλη συγκεκριμένη ζημιά.» 

 

Περαιτέρω, θα πρέπει να αποδειχθεί στον απαιτούμενο βαθμό η ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας μεταξύ της ιατρικής αμέλειας και του ζημιογόνου αποτελέσματος.

 

Ευθύνη

 

Η Ενάγουσα  καταλογίζει στον Εναγόμενο, τις πιο κάτω πράξεις ή παραλείψεις:

 

v  Παράλειψη να διαγνωστεί έγκαιρα με καρκίνο στον αριστερό μαστό αφού εξετάζετο από το έτος 2006-2013. Η Ενάγουσα ήταν άτομο υψηλού κινδύνου αφού η μητέρα της είχε καρκίνο του μαστού και παρέλειψε να λάβει τα δέοντα μέτρα προς ορθή διάγνωση της ύπαρξης του καρκίνου.

v  Παρέλειψε να παραπέμψει την Ενάγουσα ως άτομο υψηλού κινδύνου για παρακολούθηση σε ειδικούς ιατρούς ή στο Ινστιτούτο Γενετικής ώστε να διαγνωσθεί με τον ενδεδειγμένο τρόπο η ύπαρξη του καρκίνου. Δεν αντιμετωπίστηκε ως άτομο υψηλού κινδύνου αλλά ως μια φυσιολογική εξέταση.

v  Δεν εξέτασαν τις ακτινογραφίες 2 ακτινολόγοι.

v  Παρέλειψε να γνωρίζει ότι ο λοβιακός καρκίνος δεν εμφανίζεται στις μαστογραφίες.

v  Η Ενάγουσα εντόπισε τον καρκίνο ενώ ο Εναγόμενος όχι. Εξέθεσε την Ενάγουσα σε περιττούς κινδύνους.

 

Καταρχάς δεν αμφισβητήθηκε στην παρούσα περίπτωση η σχέση των διαδίκων ως ιατρού με ασθενή.

 

Ο βασικός ισχυρισμός της Ενάγουσας είναι ότι στις απεικονίσεις των μαστογραφιών είχε διαγνωσθεί με καρκίνο και σημάδια ύποπτα μεταξύ των ετών 2006-2013 ενώ η θέση του Εναγόμενου είναι ότι στις μαστογραφίες δε διαπιστώθηκαν ύποπτα σημάδια ή καρκινώματα και ότι τα αποτελέσματα ήταν φυσιολογικά. Με βάση τη μαρτυρία που έγινε αποδεκτή δεν αποτέλεσε εύρημα του Δικαστηρίου ότι στις απεικονίσεις των μαστογραφιών της Ενάγουσας υπήρχαν σημάδια καρκίνου ή ανωμαλίες ή ακόμη και καρκίνος. Εφόσον δεν υπάρχει τέτοιο εύρημα το έργο του Δικαστηρίου για να εξετάσει εάν οι ακτινολόγοι κατά την αξιολόγηση των μαστογραφιών παραβίασαν το καθήκον επιμέλειας δυσχεραίνεται. Ελλείψει σχετικών ευρημάτων επί των απεικονίσεων θεωρώ ότι είναι θεωρητικής συζήτησης πλέον το ζήτημα όμως θα εξεταστεί για σκοπούς πληρότητας.

 

Στην απόφαση Penney and another v East Kent Health Authority (2000) PNLR 323 εξετάστηκε κατά πόσο βιοιατρικοί λειτουργοί παραβίασαν το καθήκον επιμέλειας τους, όταν κατά την αξιολόγηση διαφανειών εξετάσεων παπ τεστ για ανίχνευση του καρκίνου του τραχήλου έκριναν αυτά ως αρνητικά και στη συνέχεια οι Ενάγουσες ανάπτυξαν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Στην εν λόγω υπόθεση η οποία ουσιαστικά αφορά καθαρά περίπτωση μη διάγνωσης και/ή μη έγκαιρης διάγνωσης μιας ιατρικής κατάστασης το πρωτόδικο δικαστήριο έκρινε ότι οι ειδικοί που εξέτασαν τα τεστ υπήρξαν αμελείς καθότι ένας επαγγελματίας εκείνης της ειδικότητας που θα ασκούσε εύλογη δεξιότητα και φροντίδα θα είχε εντοπίσει πιθανά σημάδια του καρκίνου. Το εφετείο στη συνέχεια επικύρωσε τα συμπεράσματά του πρωτόδικου Δικαστή αφού πρόβηκε σε ανάλυση της αγγλικής νομολογίας επί του θέματος ως η απόφαση Bolam v. Friern Hospital Committee [1957] 2 All E.R. 118, Bolitho and Others v. City and Hackney Health Authority [1993] 4 Med. L. R. 381, Maynard v West Midlands Regional Health Authority (1984) 1 WLR 634, Hunter v Hanley (1955) SLT 213 καταλήγοντας ότι το ζήτημα παραβίασης καθήκοντος επιμέλειας έπρεπε να αντιμετωπιστεί τόσο με διαπιστώσεις επί πραγματικών γεγονότων όσο και γνώμης.

 

Συγκεκριμένα το Εφετείο μέσω του λόρδου Γούλφ ανάφερε ότι αυτό που απαιτείτο να κάνει ο δικαστής ήταν διαπιστώσεις για τα πραγματικά περιστατικά ακόμη κι αν υπήρχαν αντικρουόμενες μαρτυρίες εμπειρογνωμόνων. Συνέχισε λέγοντας ότι εκείνη η υπόθεση ήγειρε τρία ερωτήματα τα οποία θα έπρεπε να απαντηθούν προκειμένου να αποφασιστεί κατά πόσο υπήρχε παράβαση καθήκοντος επιμέλειας: 1) τί έπρεπε να φανεί στις διαφάνειες, 2) κατά τον κρίσιμο χρόνο θα μπορούσε ένας επαγγελματίας που ασκούσε εύλογη προσοχή να μην δει τί υπήρχε στις διαφάνειες; 3) θα μπορούσε ένας εύλογα ικανός επαγγελματίας έχοντας επίγνωση του τι θα παρατηρούσε ένας επαγγελματίας που ασκεί εύλογη προσοχή στη διαφάνεια να θεωρήσει τη διαφάνεια ως αρνητική: Το θέμα αντιμετωπίστηκε ως προς το 1^ο ερώτημα ως ζήτημα γεγονότων. Αναφορικά με το 2^ο και 3^ο ερώτημα αυτά αφορούσαν τόσο ζητήματα γεγονότων όσο και γνώμης ως προς το επίπεδο φροντίδας που θα έπρεπε να είχαν ασκήσει οι ειδικοί εξεταστές των παπ τεστ. Σε εκείνη την υπόθεση παρουσιάστηκαν στο Δικαστήριο τόσο οι διαφάνειες όσο και μαρτυρία εμπειρογνωμόνων. Σημειώνω ότι στην απόφαση Muller v Kings College Hospital NHS Foundation Trust (2017) EWHC 128 (QB) με επίδικο θέμα τη μη έγκαιρη διάγνωση καρκίνου εφαρμόστηκε από το Δικαστήριο το ίδιο τεστ των τριών ερωτήσεων κατά την εξέταση του καθήκοντος επιμέλειας και δη τυχόν παραβίαση αυτού. Η απόφαση Penney θεωρείται πολύ σημαντική σε εξέταση υποθέσεων για ζητήματα μη διάγνωσης. Το τεστ των τριών ερωτήσεων θεωρείται καθοριστικό για την εξέταση παραβίασης καθήκοντος επιμέλειας.

 

Θεωρώ την πιο πάνω απόφαση ως καθοδηγητική για την εξέταση παραβίασης καθήκοντος επιμέλειας σε περιπτώσεις μη έγκαιρης και/ή μη διάγνωσης. Προχωρώ λοιπόν να εξετάσω το τεστ που καθορίστηκε στην απόφαση Penney ανωτέρω. Για τους λόγους που εξηγούνται στην παρούσα δεν έχει αποδειχθεί τι φαινόταν στις απεικονίσεις των μαστογραφιών των ετών 2006-2013. Το Δικαστήριο λοιπόν δεν μπορεί να απαντήσει την 1^η ερώτηση που τέθηκε από το Δικαστήριο στα πλαίσια της απόφασης Penney ανωτέρω.

 

Σαφώς το Δικαστήριο στερήθηκε γνώσης του περιεχομένου των απεικονίσεων ώστε να μπορούσε να προβεί με ασφάλεια σε ευρήματα. Κατά συνέπεια δεν μπορεί να κριθεί αντικειμενικά εάν υπήρχε στις απεικονίσεις ένδειξη καρκίνου ή  καρκίνος κατά το χρόνο που υποβλήθηκε η Ενάγουσα σε μαστογραφία μεταξύ των ετών 2006-2013. Ενόψει του ότι δεν υπάρχει εύρημα στο τι φαινόταν στις μαστογραφίες θεωρώ ότι δεν μπορεί να απαντηθεί ούτε η 2^η ούτε η 3^η ερώτηση. Επιπροσθέτως δεν έχει τεθεί μαρτυρία γνώμης από άτομο με ειδικές γνώσεις ώστε να διαφωτίσει το Δικαστήριο ως προς το επίπεδο φροντίδας που θα έπρεπε να είχαν ασκήσει οι ακτινολόγοι κατά την αξιολόγηση των μαστογραφιών ούτε ως προς την ορθή πρακτική που ακολουθείται στον κλάδο κατά την αξιολόγηση μιας μαστογραφίας. Κατά συνέπεια η Ενάγουσα δεν έχει αποδείξει ότι παραβιάστηκε το καθήκον επιμέλειας των ιατρών ακτινολόγων που αξιολόγησαν τις μαστογραφίες στις οποίες υποβλήθηκε.

 

Επιπροσθέτως ως τέθηκε μέσω της ακροαματικής διαδικασίας ο καρκίνος με τον οποίο διαγνώστηκε η Ενάγουσα υπάρχει σαν ενδεχόμενο να μην είναι ορατός σε μια μαστογραφία. Υπάρχει δηλαδή ενδεχόμενο απόκλισης λάθους. Τα αποτελέσματα μιας μαστογραφίας δεν είναι 100% ακριβείας. Αυτό συνεπάγεται ότι ενδεχομένως τυχόν σημάδια καρκίνου ή και ο καρκίνος να μην ήταν ορατά στις μαστογραφίες που δεν παρουσιάστηκαν στο Δικαστήριο. Επισημαίνω ότι με τη μαρτυρία που τέθηκε ο όγκος ήταν μεγάλος τον Απρίλιο 2013 και ενδεχομένως ανιχνεύσιμος σε μαστογραφία παρά το γεγονός ότι επρόκειτο για λοβιακό καρκίνο. Όμως μαρτυρία για άλλο χρονικό σημείο που ενδεχομένως να ήταν ανιχνεύσιμος εκτός από το έτος 2013 δεν υπάρχει.

Ως πρόκυψε επίσης από τη μαρτυρία που έγινε αποδεκτή το πρόγραμμα πληθυσμιακού ελέγχου παρείχε τη δυνατότητα σε γυναίκες ηλικίας 50 ετών και άνω να υποβληθούν σε εξέταση μαστογραφίας δωρεάν χωρίς να χρειάζεται να πληρούνται άλλα κριτήρια αλλά και χωρίς να προκαθορίζεται ότι προτεραιότητα διδόταν σε γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό ή υψηλού κινδύνου. Η Ενάγουσα γνώριζε ότι ο λόγος που προσερχόταν στο κέντρο υγείας Αγλαντζιάς ήταν για μαστογραφία και μόνο. Ακόμα και ο ΜΕ6 ανάφερε ότι γνώριζε πως λειτουργούσε το πρόγραμμα και ότι δεν παρακολουθούνταν οι γυναίκες από ιατρό αλλά και ότι δεν προσφέρονταν άλλες εξειδικευμένες εξετάσεις στο κέντρο υγείας Αγλαντζιάς. Επισημαίνω ότι δεν αποτέλεσε ισχυρισμό της Ενάγουσας ότι ο τρόπος λειτουργίας προγράμματος πληθυσμιακού ελέγχου ήταν εσφαλμένος. Σε κάθε περίπτωση το συγκεκριμένο πρόγραμμα ως φάνηκε από τη μαρτυρία λειτουργούσε καθαρά μόνο για λήψη μαστογραφιών χωρίς υποχρέωση να προβαίνει σε άλλες διαδικασίες ή εξετάσεις. Επίσης ως φάνηκε μέσω της πρόσκλησης του τεκμηρίου 2 και 12 ήταν ξεκάθαρο ότι η πρόσκληση στάλθηκε γενικά σε γυναίκες χωρίς να διακρίνει γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό. Στο κέντρο υγείας φαίνεται να υπήρχαν επίσης ενημερωτικά φυλλάδια στα οποία γίνονταν συστάσεις σε κάθε γυναίκα να μην υποβάλλεται μόνο σε μαστογραφία αλλά και σε κλινική εξέταση και υπερηχογράφημα μαστού. Με την παρούσα όμως δεν ελέγχεται ο τρόπος ενημέρωσης καθότι δεν αποτέλεσε παράπονο της Ενάγουσας  ούτε ισχυρισμός στο δικόγραφο της, για μη ενημέρωση της για την ακρίβεια της μαστογραφίας ή  για μη δέουσα ενημέρωση της.

 

Η Ενάγουσα ισχυρίστηκε ότι δεν εξέτασαν τις ακτινογραφίες της δύο ακτινολόγοι θέση που αντικρούστηκε από το Τεκμήριο 19. Συνεπώς αυτός ο ισχυρισμός της δε είναι βάσιμος.

 

Υπενθυμίζω επίσης ότι δεν παρουσιάστηκε μαρτυρία ότι η Ενάγουσα είχε θέμα κληρονομικότητας απλώς ότι στο οικογενειακό της ιστορικό υπήρξε άτομο με καρκίνο. Ισχυρίζεται ότι δε λήφθηκε υπόψη το ιστορικό της και ότι με βάση αυτό θα έπρεπε να υποβληθεί η Ενάγουσα σε επιπρόσθετες εξετάσεις και διαγνωστικούς ελέγχους ώστε να μην οδηγηθεί σε λάθος διάγνωση ο ακτινολόγος.

 

Ως πρόκυψε από τη μαρτυρία που παρουσιάστηκε το πληθυσμιακό πρόγραμμα δε στόχευε στο να παρέχει δυνατότητα μαστογραφίας με σκοπό την ανίχνευση καρκίνου του μαστού σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου αλλά απευθυνόταν γενικά σε όλες τις γυναίκες άνω των 50 ετών. Στο πρόγραμμα δεν γινόταν καν κλινική εξέταση από ιατρό ούτε οι γυναίκες είχαν επαφή με γιατρό ακτινολόγο παρά μόνο υποβάλλονταν σε λήψη μαστογραφίας. Καλώς ή κακώς το πρόγραμμα λειτουργούσε μ’ αυτό τον τρόπο, και ως φάνηκε δεν είχε υποχρέωση  το κέντρο υγείας να παρέχει πέραν της μαστογραφίας άλλες εξειδικευμένες εξετάσεις γεγονός που ήταν εν γνώσει της Ενάγουσας. Εάν διαπιστωνόταν κάτι ύποπτο στις απεικονίσεις θα μπορούσε να αποταθεί η ίδια σε δημόσιο νοσηλευτήριο για περαιτέρω διερεύνηση.

 

Πέραν τούτου δεν παρουσιάστηκε μαρτυρία από άτομο με ειδικές γνώσεις ώστε να μπορέσει να στηρίξει τη θέση της ότι κατά πρώτο δεν λήφθηκε υπόψη το οικογενειακό ιστορικό από τον ακτινολόγο κατά την αξιολόγηση της μαστογραφίας, ή ότι αυτό το οικογενειακό ιστορικό επέβαλε να παραπεμφθεί η Ενάγουσα σε περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις, ότι ήταν άτομο υψηλού κινδύνου και θα έπρεπε να παραπεμφθεί σε περαιτέρω εξετάσεις ή σε κάθε περίπτωση ότι είχαν υποχρέωση λόγω οικογενειακού ιστορικού να την παραπέμψουν σε περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις.

 

Εν προκειμένω υπενθυμίζω ότι αυτό που τέθηκε μέσα από τη μαρτυρία είναι ότι η Ενάγουσα είχε πυκνό μαστό και σε πυκνό μαστό συστήνεται εκτός από μαστογραφία και υπερηχογράφημα μαστού. Αυτός ο ισχυρισμός δεν έχει δικογραφηθεί. Σε κάθε περίπτωση όμως δεν έχει αποδειχθεί ότι με υπερηχογράφημα μαστού θα μπορούσε να διαγνωστεί ο καρκίνος.

 

Αναφορικά με τον ισχυρισμό της Ενάγουσας ότι η ίδια αντιλήφθηκε τον όγκο αφού ως ανάφερε είχε βαθούλωμα παρατηρώ ότι τον Ιανουάριο 2013 όταν υποβλήθηκε σε μαστογραφία δεν παραπονέθηκε στην ακτινογράφο ή στη συντονίστρια του προγράμματος ότι είχε κάποιο σύμπτωμα. Προφανώς δεν είχαν υπόψη τους οι ακτινολόγοι για τυχόν ενοχλήσεις στον αριστερό μαστό. Υπενθυμίζω όμως ότι η Ενάγουσα δεν ανάφερε πότε χρονικά το έτος 2013 είχε ενοχλήσεις.

 

Υπό το φως των πιο πάνω προκύπτει ότι η  Ενάγουσα έχει αποτύχει να αποδείξει στο ισοζύγιο των πιθανοτήτων ότι οι ακτινολόγοι δεν επίδειξαν την απαιτούμενη επιμέλεια.

 

Αιτιώδης συνάφεια

 

Το ζήτημα της αιτιώδους συνάφειας είναι πραγματικό και ως τέτοιο πρέπει να αποφασίζεται με γνώμονα τη συνηθισμένη και απλή λογική. Θα πρέπει ν’ αποδειχθεί από την Ενάγουσα, ότι η παράβαση καθήκοντος ήταν η αιτία της ζημιάς.[9] Εν προκειμένω δεν έχει αποδειχθεί παράβαση καθήκοντος επιμέλειας ώστε να τίθεται θέμα εξέτασης αιτιώδους συνάφειας με ενδεχόμενη ζημιά. Δεν έχει αποδειχθεί ότι κάποια πράξη ή παράλειψη του Εναγόμενου οδήγησε σε ζημιά.

 

Σε κάθε περίπτωση όμως δεν υπάρχει μαρτυρία για το εάν η βλάβη στον αριστερό μαστό η οποία διαγνώστηκε τον Απρίλιο 2013 είχε διαγνωστεί πρωθύστερα και αφαιρεθεί πριν το Μάιο 2013 ότι ο καρκίνος δε θα επεκτείνετο στους λεμφαδένες ή ότι δε θα γινόταν ολική μαστεκτομή. Λείπει το υπόβαθρο γεγονότων ούτως ή άλλως. Αυτό που αναφέρθηκε στο Δικαστήριο είναι ότι ο καρκίνος δεν ήταν επιθετικός όμως επαναλαμβάνω το Δικαστήριο δε γνωρίζει πόσο εύκολα εξαπλώνεται ή πως εξελίχθηκε εν προκειμένω ούτε πότε ήταν ανιχνεύσιμος ο καρκίνος ή οι μεταλλάξεις ή πότε εμφανίστηκε πρώτη φορά ο καρκίνος και πότε έκανε μετάσταση στους λεμφαδένες. Νοείται ότι αυτή η συζήτηση είναι ακαδημαϊκού περιεχομένου εφόσον δεν αποδείχθηκαν τα σημάδια καρκίνου και δη ο καρκίνος στις διάφορες απεικονίσεις μεταξύ των ετών 2006-2013 ούτε ότι έγινε εσφαλμένη ή μη έγκαιρη διάγνωση. Για χάρη συζήτησης ακόμη κι αν γινόταν αποδεκτό ότι τον Ιανουάριο 2013 είχε ήδη καρκίνο η Ενάγουσα δεν έχει τεθεί μαρτυρία ότι θα αποφεύγονταν οι συνέπειες της μαστεκτομής το Μάιο 2013.

 

8.            Αποζημιώσεις

 

Παρά την πιο πάνω κατάληξη μου και για σκοπούς πληρότητας της απόφασης σε περίπτωση ανατροπής των πιο πάνω συμπερασμάτων και απόφασης μου στο θέμα της ευθύνης, θα προχωρήσω να εξετάσω το ύψος των γενικών και ειδικών αποζημιώσεων που θα δικαιούτο ο Ενάγουσα.[10]

 

Αναφορικά με τις γενικές αποζημιώσεις, έχω κατά νου ότι ο σκοπός για τον οποίο επιδικάζονται είναι η δίκαιη αποζημίωση του θύματος για τη ζημιά και τραυματισμούς που έχει υποστεί και συναρτώνται άμεσα με τη σοβαρότητα των τραυμάτων, τον πόνο, την οδύνη, τη δυσχέρεια που προκαλούν τα τραύματα, τη διάρκεια των τραυμάτων και τα κατάλοιπα από τους τραυματισμούς με την όποια μορφή αυτά παίρνουν. Δεν υπάρχει μέτρο, ούτε ζυγαριά, με τα οποία θα μπορούσαμε να μετρήσουμε και να ζυγίσουμε αυτό τούτο τον τραυματισμό και τα όσα πιθανόν να έπονται απ' αυτόν, χωρίς όμως να εναποτίθεται υπέρμετρο βάρος στον αδικοπραγούντα[11]. Έχω επίσης κατά νου ότι το επιδικασθέν ποσό πρέπει να είναι εύλογο,[12] «κοινωνικά αποδεκτό»[13] και να αντανακλά την ευαισθησία για τον ανθρώπινο πόνο που υπέστη το αθώο μέρος[14]. Επίσης, χωρίς όμως να πρόκειται για απόλυτο κανόνα, διαπιστώνεται μια γενικά αυξητική τάση στα ποσά που επιδικάζονται ως γενικές αποζημιώσεις. [15]

 

Η υποτίμηση του χρήματος στην περίοδο που διέρρευσε από τον χρόνο προηγουμένων επιδικασθέντων ποσών, είναι παράγοντας που κατά τον υπολογισμό των αποζημιώσεων θα πρέπει να λαμβάνεται υπ' όψη.[16] Για τον λόγο αυτό, προηγούμενες αποφάσεις δεν αποτελούν δεσμευτικό προηγούμενο με την έννοια του δεδικασμένου αλλά παρέχουν απλή καθοδήγηση στο Δικαστήριο.[17]

 

Για σκοπούς γενικών αποζημιώσεων λοιπόν λαμβάνω υπόψη ότι η Ενάγουσα διαγνώστηκε περί τον Απρίλιο 2013 με μεταστατικό καρκίνο 3^ου βαθμού, ο όγκος ήταν μεγάλος και περί των 5 εκατοστών. Η σοβαρότητα του καρκίνου και του μεγέθους του όγκου είχε σαν αποτέλεσμα να υποβληθεί σε ολική μαστεκτομή του αριστερού μαστού. Η επέμβαση ήταν επώδυνη, παρέμειναν σ’ αυτήν μόνιμα συμπτώματα, ακανόνιστες μεγάλες ουλές, αφαιρέθηκαν οι μασχαλιαίοι λεμφαδένες, το χρόνο που αναγκάστηκε να απουσιάσει από την εργασία της, ότι αντιμετώπιζε δυσκολίες, πόνο και ταλαιπωρία. Λαμβάνω επίσης υπόψη την ηλικία της.

 

Σήμερα έχει αισθήματα μειονεξίας, φοβάται να μην επανέλθει ο καρκίνος, απέχει από κολύμπι, προβαίνει σε παραγγελίες ειδικού στηθοδέσμου, δεν μπορεί να ντύνεται όπως θέλει, το αριστερό της χέρι δεν μπορεί να σηκώσει βάρος πέραν του ½ κιλού. Δυσκολεύεται ακόμη σε καθημερινές ασχολίες όπως τον καθαρισμό του σπιτιού της. Υποβάλλεται και θα υποβάλλεται εφόρου ζωής σε θεραπείες. Ευτυχώς θεραπεύθηκε από τον καρκίνο. Κρίνω ότι το ποσό της τάξης των €70.000 θα αποτελούσε για την περίπτωση της δίκαιη και εύλογη αποζημίωση.[18]

 

Με την παρούσα αγωγή αξιώνει επιπρόσθετα το ποσό των € 17.314,82 σ για ειδικές[19] ζημιές το οποίο στην ακρόαση περιορίστηκε σε €15.097,82 ως εξής: 

1.    Κόστος εγχείρησης, συμπεριλαμβανομένων νοσοκομειακών εξόδων, διαμονής, ιατρική αμοιβή, νάρκωση, φάρμακα για το ποσό των € 3.281,82 θεωρώ ότι έχει αποδειχθεί. Κατατέθηκαν σχετικά τα τεκμήρια 3 και 4 τα οποία ουδόλως αμφισβητήθηκαν ή αντικρούστηκαν.

2.    Έξοδα βιοψίας και άλλων εξετάσεων για το ποσό των € 2,000. Το εν λόγω ποσό δεν αποδείχθηκε με την αυστηρότητα που απαιτείται.

3.    Καθημερινή φαρμακευτική αγωγή εφ’ όρου ζωής φάρμακο Famara €63 χ 13 χ7 από 11/2013 μέχρι 05/2019 €63 και από τον 06/2019 μέχρι σήμερα χ €12 μηνιαίως για το ποσό των €3.516,00 δεν αποδεικνύεται με την αυστηρότητα που απαιτείται.

4.    Απώλεια ημερομισθίων. Συμφωνήθηκε από κοινού ότι το καθαρό ποσό των μηνιαίων απολαβών ανέρχεται στο ποσό των €800 αντί του ποσού των €900 που ζητούσε με το Έγγραφο Α η Ενάγουσα. Απώλεσε ημερομίσθια για περίοδο 7 μηνών από 01/05/2013 μέχρι 31/12/2023 (Τεκμήριο 20) γεγονός που δεν αμφισβητείται για το συνολικό ποσό των € 5.600

 

Το ποσό των ειδικών ζημιών που θα δικαιούταν η Ενάγουσα ανέρχεται στο ποσό των € 8,881.82σ.

 

9.            Κατάληξη

 

Με βάση τα πιο πάνω καταλήγω ότι η αγωγή εναντίον του Εναγόμενου απορρίπτεται με έξοδα υπέρ του Εναγόμενου και εναντίον της Ενάγουσας ως θα υπολογιστούν από τον πρωτοκολλητή και εγκριθούν από το Δικαστήριο.

 

 

 

(Υπ.)  …………….………………
                      Μ-Α Στυλιανού, Ε.Δ.

Πιστόν Αντίγραφο

Πρωτοκολλητής