ΕΠΑΡΧΙΑΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΛΕΜΕΣΟΥ

ΕΝΩΠΙΟΝ: Κ. Πασιαρδή, Ε.Δ.

Αρ. Αγωγής: 303/2017

Μεταξύ:

 

1.    Χ. Χ.

2.    Χ. Μ, μέσω της φυσικής του μητέρας και κηδεμόνoς Χ. Χ.

                                                                                                        Ενάγοντες

            -και-   

 

UNIVERSAL LIFE INSURANCE PUBLIC COMPANY LIMITED

                                                                                    Εναγόμενη

Ημερομηνία:  28 Μαρτίου 2025

Εμφανίσεις:

Για τους Ενάγοντες: κ. Α. Κυριάκου για Φελλάς & Χρίστου Δ.Ε.Π.Ε

Για την Εναγόμενη: κα Θ. Θεοδώρου για Τάσσος Παπαδόπουλος & Συνεργάτες Δ.Ε.Π.Ε

 

ΑΠΟΦΑΣΗ

Εισαγωγή - Δικόγραφα

1. Στις 08/02/2017 οι Ενάγοντες καταχώρησαν την παρούσα αγωγή με κλητήριο ένταλμα γενικώς οπισθογραφημένο και έκθεση απαίτησης την 18/09/2019. Με την αγωγή τους οι Ενάγοντες διεκδικούν γενικές  αποζημιώσεις εναντίον της Εναγόμενης, για παραβίαση ασφαλιστικής σύμβασης κάλυψης εξόδων ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Ειδικότερα, προωθείται ο ισχυρισμός ότι η Εναγόμενη εσφαλμένα αρνήθηκε να παρέχει κάλυψη για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και άλλων συναφών ιατρικών εξόδων του Ενάγοντα 2 όταν διαγνώστηκε το 2009 με παιδικό γλαύκωμα στο αριστερό μάτι. Σύμφωνα με τους δικογραφημένους ισχυρισμούς των Εναγόντων η εν λόγω πάθηση εμφανίστηκε ξαφνικά στην ηλικία των 4 ετών. Με την έκθεση απαίτησης τους οι Ενάγοντες αξιώνουν το ποσό των €60,241 ως ειδικές αποζημιώσεις πλέον τόκο και έξοδα, πλέον γενικές αποζημιώσεις για μελλοντικά έξοδα νοσηλείας του Ενάγοντα 2 στο εξωτερικό.

 

2. Η Εναγόμενη με την Υπεράσπιση της ημερομηνίας 30/10/2020  αποδέχεται την σύναψη ασφαλιστικής συμφωνίας με την Ενάγουσα και ότι αυτή αφορούσε την παροχή ασφαλιστικής κάλυψης με το Σχέδιο Υγείας Multicare International Health Plan Type A - Comprehensive Area 2, με αριθμό συμμετοχής 41-10164382 που συμπεριλάμβανε και τον Ενάγοντα 2. Εγείρει προδικαστική υπεράσπιση ότι η Ενάγουσα κωλύεται και στερείται αγώγιμου δικαιώματος να προωθεί την παρούσα καθότι η απαίτηση αφορά ιατρικά έξοδα που αφορούν τον Ενάγοντα 2. Προωθεί την θέση ότι η πάθηση του παιδικού γλαυκώματος του Ενάγοντα 2 προϋπήρχε και/ή ήταν μια εκ γενετής πάθηση/ανωμαλία για τα οποία υπάρχει σχετικός συμβατικός όρος βάσει του οποίου εξαιρείται η παροχή ασφαλιστικής κάλυψης σε τέτοιες περιπτώσεις. Ως εκ τούτου, δεδομένου ότι ήταν ουσιώδης όρος της συμφωνίας ασφαλιστικής κάλυψης ότι η Εναγόμενη δεν θα παρείχε κάλυψη για θεραπεία και έξοδα που ενέπιπταν στην εν λόγω εξαίρεση, αρνείται την παραβίαση της συμφωνίας ασφάλισης και αιτείται την απόρριψη της απαίτησης.

 

Διαδικασία

3.    Προς υποστήριξη των θέσεων των Εναγόντων, δόθηκε μαρτυρία από την Ενάγουσα (ME1), την Δρ. Κυριακή Ευαγγελάτου (ΜΕ2), τον Δρ. Τάσο Γεωργίου (ΜΕ3). Προς υποστήριξη των ισχυρισμών της Εναγόμενης δόθηκε μαρτυρία από τον Δρ. Αντρέα Δημοσθένους (MY1) και την κα Γεωργία Σωκράτους (ΜΥ2). Το σύνολο της προφορικής μαρτυρίας είναι καταγεγραμμένο στα πρακτικά που τηρήθηκαν και όλες οι γραπτές δηλώσεις και όλα τα τεκμήρια βρίσκονται κατατεθειμένα στον φάκελο της διαδικασίας. Πριν την έναρξη της ακροαματικής διαδικασίας, οι Ενάγοντες περιόρισαν το αξιώμενο ποσό των ειδικών αποζημιώσεων σε €29,572.85 πλέον τόκο και έξοδα, πλέον γενικές αποζημιώσεις για μελλοντικά έξοδα νοσηλείας, θεραπειών στο εξωτερικό. Μετά την παρουσίαση του συνόλου της μαρτυρίας, οι ευπαίδευτοι συνήγοροι των διαδίκων παρέδωσαν τις γραπτές τους αγορεύσεις τους και αγόρευσαν προφορικά προωθώντας τις εκατέρωθεν θέσεις τους.

 

4. Τα επιχειρήματα και όλη η μαρτυρία που προσκομίσθηκε, αμφοτέρων των πλευρών, εξετάστηκαν σε όλη τους την εμβέλεια από το Δικαστήριο χωρίς να υπάρχει ανάγκη ειδικής επίκλησής τους καθότι δεν αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της αιτιολόγησης δικαστικής απόφασης ειδική αναφορά ή πραγμάτευση κάθε επιχειρήματος που προβάλλεται (BITONIC LTD v. BΑNK OF MOSCOW-BANK JOINT STOCK COMPANY ΠΡΩΗΝ JOINT STOCK COMMERCIAL BANK "BANK OF MOSCOW" (OPEN JOINT-STOCK COMPANY), Πολιτική ΄Εφεση Αρ. 117/2018, 16/3/2022, ECLI:CY:AD:2022:A113, Νίκος Οδυσσέα ν. Αστυνομίας (1999) 2 Α.Α.Δ. 490).

 

Μαρτυρία

 

5. Στην παρούσα ενότητα θα συνοψίσω την μαρτυρία των διαδίκων και επισημαίνω ότι δεν είναι αναγκαίο για το Δικαστήριο να παραθέτει ολόκληρη την μαρτυρία που παρουσίασε η κάθε πλευρά ή να αναφέρεται σε όλες τις πτυχές της. Έχοντας υπόψη τα πιο πάνω θα προχωρήσω να παραθέσω όσο το δυνατό πιο περιεκτικά την μαρτυρία του κάθε μάρτυρα, παρά την έκταση αυτής, έχοντας όμως υπόψη το σύνολο της μαρτυρίας για σκοπούς αξιολόγησης της (Χρυσούλλα Καννάουρου κ.α. v. Ανδρέα Στατιώτη (1990) 1 Α.Α.Δ. 35).

Μαρτυρία Χριστίνας Χρίστου (ΜΕ1)

6.    Προς υποστήριξη της απαίτησης της η ΜΕ1 κατέθεσε γραπτή δήλωση ως μέρος της κυρίως εξέτασης της (Έγγραφο 'Α'). Σε αυτή αναφέρει ότι είναι δικηγόρος και η μητέρα του Ενάγοντα. Εξιστορεί ότι το 2009 ο Ενάγοντας 2 διεγνώσθη με παιδικό γλαύκωμα που εμφανίστηκε ξαφνικά και πλέον το αριστερό του μάτι είναι τυφλό και έχει οπτική αναπηρία. Στη συνέχεια περιέγραψε τη διαδικασία σύναψης με την Εναγόμενη γραπτής συμφωνίας για ασφαλιστική κάλυψη, Σχέδιο Υγείας Multicare International Health Plan Type A- Comprhensive Area 2, με αριθμό συμμετοχής 41-[ ] (η «Συμφωνία Ασφάλισης») και καταγράφει αριθμό όρων αυτής. Περιγράφει ότι τον Μάιο 2009, η Δρ. Κυριακή Ευαγγελάτου διέγνωσε τον Ενάγοντα 2 με παιδικό γλαύκωμα το οποίο όπως εξηγεί είναι πολύ σπάνια ασθένεια. Το ίδιο διέγνωσαν και οι ιατροί Δρ. Νεοκλής Ραζής και Δρ. Θεοδόσιος Κοντός. Όλοι οι γιατροί τους εισηγήθηκαν να μεταβούν στο Moorfields Eye Hostital, στο Ηνωμένο Βασίλειο για να εξεταστεί ο Ενάγοντας 2 από τον ιατρό Professor P.T Khaw ο οποίος έχει την σχετική εμπειρία με την εν λόγω πάθηση. Έπειτα, προβαίνει σε ανάλυση της συνάντησης με τον καθηγητή και ιατρό P.T Khaw, ο οποίος όπως ισχυρίζεται της εξήγησε ότι η πάθηση εμφανίστηκε στα ξαφνικά, χωρίς αιτία και ότι «Δεν επρόκειτο για εκ γενετής περίπτωση». Προσκόμισε στο Δικαστήριο σχετικά ενημερωτικά έντυπα για το παιδικό γλαύκωμα που της δόθηκαν από το νοσοκομείο Moorfields Eye Hospital, στην Αγγλική και Ελληνική Γλώσσα. 

 

7.    Στη συνέχεια, προβαίνει σε εκτεταμένη ανάλυση και περιγραφή όλων των επισκέψεων των Εναγόντων στον καθηγητή Khaw καθώς και σε άλλους οφθαλμίατρους στο Ηνωμένο Βασίλειο με τα ανάλογα υποστηρικτικά έγγραφα, την θεραπεία που τους εισηγήθηκε ο καθηγητής Khaw για ελάττωση των συμπτωμάτων αύξησης της ενδοφλάθμιας πίεσης στο αριστερό μάτι του Ενάγοντα 2, τις επεμβάσεις στις οποίες υποβλήθηκε το 2009 και 2010, ότι ο Ενάγοντας 2 παρουσίασε στραβισμό το 2017 στο αριστερό μάτι. Εξηγεί ότι μέχρι και σήμερα επισκέπτονται τον εν λόγω ιατρό καθώς και άλλους οφθαλμίατρους. Προβαίνει σε ειδική αναφορά σε ηλεκτρονικό μήνυμα του καθηγητή Khaw (Τεκμήριο 33) όπου σχολιάζεται η έκθεση της Δρ. Ευαγγελάτου και στο οποίο ισχυρίζεται ότι «[…] αναφέρει ρητά ότι το γλαύκωμα μπορεί συχνά να εμφανιστεί εντελώς στα ξαφνικά χωρίς να υπάρχει οποιαδήποτε αιτία[…]. Σύμφωνα με την ΜΕ1 ο καθηγητής Khaw  στην έκθεση του ημερομηνίας 02/03/2022 (Τεκμήριο 34) επεξηγεί ότι «[…]το γλαύκωμα στην παρούσα περίπτωση δεν ήταν προϋπάρχουσα κατάσταση». Προσκόμισε φωτογραφίες του Ενάγοντα 2 από την ηλικία των δύο μηνών μέχρι και την ηλικία των 4 ετών, όπου σύμφωνα με την ίδια διαφαίνεται ότι δεν υφίσταται οποιοδήποτε πρόβλημα στα μάτια του Ενάγοντα 2. Έπειτα εξιστορεί ότι η Εναγόμενη απέρριψε το αίτημα κάλυψης εξόδων καθότι η Εναγόμενη θεωρούσε ότι ενέπιπτε στις εξαιρέσεις της Συμφωνίας Ασφάλισης. Στην συνέχεια αναφέρεται σε αλληλογραφία που ανταλλάχθηκε μεταξύ των μερών που υποστηρίζεται από σχετικά έγγραφα όπου η Εναγόμενη εξέταζε νέα αιτήματα και έγγραφα που προσκομίζονταν από την Ενάγουσα και εντούτοις απέρριπτε εκ νέου τις απαιτήσεις κάλυψης ιατρικών και άλλων εξόδων.

 

8.    Αναφέρει ότι η πάθηση του υιού της δεν είναι εκ γενετής πάθηση ή προϋπάρχουσα κατάσταση και θεωρεί ότι υπήρξε παραβίαση των όρων της Συμφωνίας Ασφάλισης από την Εναγόμενη. Στο υπόλοιπο μέρος της γραπτής της δήλωσης καταγράφει τις ειδικές ζημιές που υπέστη και επισυνάπτει δέσμη αποδείξεων, για όλα τα έξοδα που έχει πληρώσει μέχρι σήμερα, ιατρικές εξετάσεις, χειρουργεία, νοσηλεία, φάρμακα, ξενοδοχεία και αεροπορικά εισιτήρια τα οποία αξιώνει που συμποσούνται στο ποσό των €29,572.85. Διευκρίνισε ότι η αναπροσαρμογή από το αρχικό αξιώμενο ποσό, οφείλεται σε ανακρίβεια κατά την μετατροπή της ισοτιμίας για έξοδα που αφορούν τιμολόγια και αποδείξεις που είναι σε Αγγλικές Στερλίνες.

 

9.    Αντεξεταζόμενη συμφώνησε ότι η πάθηση με την οποία διαγνώστηκε ο Ενάγοντας 2 είναι «Πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα». Διευκρίνισε ότι παρά την εξ ορισμού αναφορά σε «συγγενές» της επεξηγήθηκε ότι υπάρχει κατηγοριοποίηση της πάθησης, όπως το αντιλαμβάνεται και ότι βάσει της βιβλιογραφίας που έχει μελετήσει καταγράφεται ότι 25% είναι εκ γενετής, 65% εμφανίζεται από την ηλικία ενός μηνός – μέχρι 36 μηνών και η τρίτη κατηγορία που αποτελεί το 10%, όπως αυτή του Ενάγοντα 2 εμφανίζεται μετά τα 3 έτη μέχρι και την ενηλικίωση. Αντεξετάστηκε κατά πόσο της λέχθηκε ότι η πάθηση δεν ήταν εκ γενετής και παρέπεμψε στο περιεχόμενο των Τεκμηρίων 32, 33 και 51. Ανέφερε ότι στην Κύπρο υπάρχουν κάποιες λανθασμένες αντιλήψεις και υποστηρίζει ότι ο καθηγητής Khaw της ανέφερε ότι κατηγοριοποιείται η πάθηση. Αρνήθηκε ότι τα έγγραφα που προσκόμισε δεν υποστηρίζουν τις θέσεις της και τα συμπεράσματα της ότι η πάθηση δεν είναι εκ γενετής. Συμφωνεί με το περιεχόμενο επιστολής της Εναγόμενης (Τεκμήριο 42) αλλά διαφωνεί στην εκεί περιεχόμενη αναφορά σε «εκ γενετής πάθηση».

 

10. Επανέλαβε την θέση της ότι, με βάση την πληροφόρηση του καθηγητή Khaw το γλαύκωμα στον Ενάγοντα 2, εμφανίστηκε στην ηλικία των 4 και άρα δεν ήταν εκ γενετής.  Εξήγησε ότι είναι μια πάρα πολύ σπάνια περίπτωση και ότι μίλησαν με 11 οφθαλμίατρους στην Κύπρο αλλά δεν μπορούσε να τους βοηθήσει κανείς. Αντεξεταζόμενη της υποδείχθηκε έγγραφο (ιατρική έκθεση) το οποίο είναι διαφοροποιημένο από αυτό που στάλθηκε στην Εναγόμενη για σκοπούς εξέτασης της απαίτησης της και αρνήθηκε οποιαδήποτε υπόνοια παραποίησης του εγγράφου. Αρνήθηκε σχετική υποβολή σύμφωνα με την οποία η ΜΕ2 είχε εντοπίσει από φωτογραφίες του 2007 βούβθαλμο στο παιδί και εξήγησε ότι δεν γνωρίζει που βρήκε φωτογραφίες του 2007, αφού δεν τις είχε τότε που εξέτασε τον Ενάγοντα 2.

 

11. Κατά την αντεξέταση της, εξήγησε ότι αποφάσισε τον τερματισμό της Συμφωνίας Ασφάλισης λόγω των αισθημάτων απογοήτευσης από την ασφαλιστική και την αντιμετώπιση που έτυχαν. Όταν της τέθηκε ότι  στην Συμφωνία Ασφάλισης δεν υπάρχει κανένας όρος βάσει του οποίου να καλύπτονται αεροπορικά εισιτήρια και έξοδα διαμονής παρέπεμψε σε σελίδες του εγχειριδίου που συνοδεύει την Συμφωνίας Ασφάλισης. Εξήγησε την διαδικασία προέγκρισης που ακολούθησε για την πρώτη μετάβαση της με τον υιό της στο Ηνωμένο Βασίλειο και ότι μίλησε με την ασφαλίστρια της, την κα Χρυσάνθου, την οποία ενημέρωσε ότι ήταν επείγον και ισχυρίζεται ότι η ασφαλίστρια της είπε «καλή επιτυχία και όταν θα επιστρέψετε να μας τα στείλετε».

 

12. Αρνήθηκε θέση της συνηγόρου της Εναγόμενης βάσει της οποίας γνώριζε ότι  μετά τον τερματισμό της Συμφωνίας Ασφάλισης δεν θα ήταν σε θέση να υποβάλει έντυπο απαίτησης και η ίδια εξήγησε ότι όλα είναι μια αλυσίδα που αρχίζει με την υποβολή της απαίτησης. Καταληκτικά απέρριψε την θέση ότι η ασφάλεια δεν οφείλει να της καλύψει τα έξοδα που υπέστη.

Μαρτυρία Δρ. Κυριακής Ευαγγελάτου (ME2)

13. Η εν λόγω μάρτυρας κλήθηκε να προσκομίσει μαρτυρία, κατόπιν σχετικού αιτήματος της πλευράς της Εναγόμενης, ενεργοποιώντας τη διαδικασία που προσφέρει το Άρθρο 26 του Περί Αποδείξεως Νόμου (Κεφ. 9) με σκοπό να επεξηγήσει το περιεχόμενο της ιατρικής έκθεσης ημερομηνίας 14/05/2009 (Τεκμήριο 2) το οποίο ετοίμασε η ίδια.

 

14. Κατά την αντεξέταση της υποδείχθηκε άλλο έγγραφο που είναι δική της ιατρική έκθεση ημερομηνίας 14/05/2009 (Τεκμήριο 53). Η ίδια εξήγησε τον λόγο για τον οποίο το Τεκμήριο 53 ετοιμάστηκε και υπάρχει σε αυτό μια επιπλέον πρόταση συγκριτικά με το Τεκμήριο 2. Όπως εξήγησε δεν υπάρχει παρατυπία καθότι δεν είναι δύο εκθέσεις αλλά μια έκθεση (report). Ετοίμασε την πρώτη έκθεση όταν εξέτασε τον Ενάγοντα 2 για να σταλεί η έκθεση στον καθηγητή Khaw.  Στο ενδιάμεσο ζήτησε φωτογραφίες από την οικογένεια του Ενάγοντα 2 από την νεογνική ηλικία για να προσδιορίσει πότε άρχισε η πάθηση. Κατόπιν μελέτης των φωτογραφιών εξακρίβωσε ότι η πάθηση του Ενάγοντα 2, σύμφωνα με την ίδια άρχισε μετά την ηλικία των 2 ετών μεταξύ της ηλικίας των 2 με 3,5 ετών. Μετά από μερικές μέρες ετοίμασε το Τεκμήριο 53, για το δικό της αρχείο και πιθανολογεί ότι έδωσε αυτό το έγγραφο στη θεία και στη γιαγιά του Ενάγοντα 2. Θεωρεί ότι η διάγνωση «συγγενές παιδικό γλαύκωμα» στην περίπτωση του Ενάγοντα 2 είναι ίσως αδόκιμος όρος γιατί «Εγώ από την ετυμηγορία, από τον ορισμό της λέξης συγγενές προϋποθέτει την ύπαρξη της πάθησης από την γέννηση και αυτός ο ορισμός είναι από τον Παγκόσμιο Οργανισμό υγείας,  από ιατρικά λεξικά και βιβλία».

Μαρτυρία Δρ. Τάσου Γεωργίου (ΜΕ3)

15. Ο Δρ. Τάσος Γεωργίου είναι Χειρούργος Οφθαλμίατρος και εξασκεί το ως άνω επάγγελμα από το 1991 με σπουδές στο Ηνωμένο Βασίλειο. Κατέθεσε γραπτή δήλωση ως μέρος της κυρίως εξέτασης της (Έγγραφο 'Β'). Ανέφερε ότι εξέτασε τον Ενάγοντα 2 για πρώτη φορά στις 12/10/2009. Έτυχε ενημέρωσης από την Ενάγουσα αναφορικά με το ιστορικό διάγνωσης και παρακολούθησης του Ενάγοντα 2 από τον καθηγητή Khaw και αναφέρθηκε στις εξετάσεις που πραγματοποίησε ο ίδιος, τα αποτελέσματα των οποίων κατέγραψε σε σχετικό σημείωμα. Στη συνέχεια αναφέρεται στο γλαύκωμα ως πάθηση το οποίο συσχετίζει με την αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης.

 

16. Εξήγησε ότι έχει μελετήσει όλες τις εκθέσεις του καθηγητή Khaw και καταλήγει κατόπιν μελέτης των εν λόγω εκθέσεων ότι το αριστερό μάτι του Ενάγοντα 2 είναι τυφλό εξαιτίας γλαυκώματος που άρχισε σε ηλικία 4 χρόνων. Συμφωνεί με σχετικό ηλεκτρονικό μήνυμα του καθηγητή Khaw ημερομηνίας 14/03/2024 (Τεκμήριο 51) όπου αναφέρεται ότι το συγγενές γλαύκωμα δεν εμφανίζεται πάντα μετά τη γέννηση κάτι που είναι αποδεκτό από την βιβλιογραφία. Καταγράφει τις κατηγορίες του πρωτοπαθούς συγγενούς γλαυκώματος ως i) «αληθινό συγγενές γλαύκωμα, ii) «βρεφικό γλαύκωμα» και iii) «νεανικό γλαύκωμα» και εντάσσει τον Ενάγοντα 2 στην τρίτη κατηγορία, ήτοι στο νεανικό γλαύκωμα και αναφέρει ότι η πάθηση εμφανίστηκε στα ξαφνικά. Σχολιάζει τις φωτογραφίες που προσκομίστηκαν από την ΜΕ1 αναφορικά με τον Ενάγοντα 2, που απεικονίζουν τα μάτια του από την ηλικία των δύο μηνών μέχρι την ηλικία των 2 ετών και σχολιάζει ότι από αυτές δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ των δύο ματιών. Επίσης αναφέρει ότι η κατάσταση στο αριστερό μάτι του Ενάγοντα 2 δεν είναι θεραπεύσιμη. Κατόπιν διευκρινιστικών ερωτήσεων του συνηγόρου των Εναγόντων επανέλαβε ότι έχει διαβάσει τις εκθέσεις του καθηγητή Khaw  που είναι απόλυτα σεβαστές και δεν μπορεί κάποιος να τις αμφισβητήσει «καθότι είναι ο πλέον νούμερο 1 για γλαύκωμα για παιδιά». Εξήγησε ότι τα παιδιά που γεννιούνται με αυτό μόλις τα κοιτάξεις έχουν μεγάλο μάτι θολό και ότι όταν γεννηθούν το πρώτο πράγμα που κάνουν οι ιατροί είναι να κοιτάξουν τα μάτια για να δουν αν είναι τα ίδια.

 

17. Αντεξεταζόμενος εξήγησε πότε παρατηρείται πίεση στο μάτι και διατύπωσε την θέση ότι ο Ενάγοντας 2 δεν είχε αυτή την πάθηση όταν γεννήθηκε, καθότι θα υπήρχε ψηλή ενδοφθάλμια πίεση και όπου υπάρχει ψηλή ενδοφθάλμια πίεση το μάτι θα ήταν μεγάλο και θολό. Παραπέμφθηκε στο Τεκμηρίου 51 (ηλεκτρονικό μήνυμα του καθηγητή Khaw) όπου αναφέρεται ότι υπάρχει αναφορά σε δυσγενεσία «The angle is maldeveloped», δηλαδή η γωνία του πρόσθιου θαλάμου έχει ανώμαλη ανάπτυξη όπως του τέθηκε. Κατόπιν σχετικών ερωτήσεων διατύπωσε την θέση ότι δεν μπορούσε να αναφέρει κατά πόσο όταν ο Ενάγοντας 2 όταν ήταν έμβρυο υπήρξε ανώμαλη ανάπτυξη της γωνίας του ηθμού του πρόσθιου θαλάμου του ματιού που ήταν και ο ορισμός του «πρωτοπαθούς συγγενούς γλαυκώματος» που τέθηκε από την συνήγορο της Εναγόμενης. 

 

18. Αν και συμφώνησε με αποσπάσματα από τα Τεκμήρια 51 και 5 στα οποία παραπέμφθηκε, εντούτοις διαφώνησε με τον πιο πάνω ορισμό της πάθησης και εξήγησε ότι η αύξηση της πίεσης στο μάτι δύναται να έχει διαφορετικές αιτιολογίες, άλλες από το πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα και διαφώνησε ότι το πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα σημαίνει εξ ορισμού ότι είναι κάτι που το κουβαλά ο ασθενής εκ γενετής. Παρέπεμψε σχετικά στην κατηγοριοποίηση στην οποία αναφέρθηκε κατά την κυρίως του εξέταση. Διαφώνησε και με την θέση ότι το πότε εμφανίζεται η υψηλή πίεση δεν έχει καμία σχέση με το αν η πάθηση είναι εκ γενετής ή όχι. Συμφώνησε ότι ο λόγος που είχε γίνει η γωνιοτομή στον Ενάγοντα 2 ήταν για να μειωθεί και να ρυθμιστεί η ενδοφθάλμια πίεση. Θεωρεί ότι από την στιγμή που υπήρχε επέμβαση γωνιοτομής και δεν υπήρξε αποτέλεσμα τότε μπορεί να υπάρχει άλλη αιτιολογία αλλά χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν πάσχει από πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα. Παραπέμφθηκε στο Τεκμήριο 5 και την αναφορά ότι για να αντιμετωπιστεί το πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα «[…] γίνεται προσπάθεια να ανοιχθούν τα κανάλια παροχετεύσεως του υδατοειδούς υγρού που, που δεν αναπτύχθηκαν φυσιολογικά κατά την ενδομήτριο ζωή». Συμφώνησε και δήλωσε ότι είναι μια αιτιολογία.

 

19. Του ζητήθηκε να τοποθετηθεί κατά πόσο δύναται να υπάρχει το πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα εκτός από όταν υπάρχει ανώμαλη ανάπτυξη του φυσικού καναλιού παροχέτευσης του υδατοειδούς υγρού και εξήγησε ότι αυτό μπορεί να προκύπτει λόγω αύξησης της παραγωγής του υγρού στο μάτι ή μείωση της ροής που φεύγει το υγρό στο μάτι και αναφέρθηκε βιβλιογραφικά στο σύγγραμμα Kanski, το οποίο εξήγησε ότι είναι το γενικό βιβλίο οφθαλμίατρου.

 

20. Ερωτώμενος κατά πόσο έχει προβεί σε οποιανδήποτε μελέτη στη βιβλιογραφία για αυτήν την πάθηση και αναφέρθηκε σε μελέτη για γλαύκωμα πάνω σε ζωικά μοντέλα που κατά τον ίδιο είναι, είναι παρόμοιο με την πάθηση του Ενάγοντα 2 λόγω της ύπαρξης της ενδοφθάλμιας πίεσης. Αντεξεταζόμενος του τέθηκε ότι το παιδικό γλαύκωμα είναι ιδιαίτερη πάθηση και έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά για το οποίο απάντησε ότι δεν είναι εξειδικευμένος στο γλαύκωμα για παιδιά.

Μαρτυρία Δρ.Ανδρέα Δημοσθένους (ΜΥ1)

21. Ο Δρ. Ανδρέας Δημοσθένους είναι Χειρούργος Οφθαλμίατρος με σπουδές στην Ελλάδα και αποτελεί μέλος του Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου από το 1978 και έχει αναγνωριστεί από το Ιατρικό Συμβούλιο του Υπουργείου Υγείας της Κυπριακής Δημοκρατίας ως ειδικός οφθαλμίατρος. Προσκόμισε γραπτή δήλωση ως μέρος της κυρίως του εξέτασης (Έγγραφο «Γ»). Όπως δηλώνει μελέτησε όλες τις ιατρικές εκθέσεις και συνοδευτικά ιατρικά πιστοποιητικά που αφορούν τον Ενάγοντα 2. Αναφέρθηκε στο ιστορικό εξετάσεων του, την διάγνωση του με «συγγενές γλαύκωμα» (congenital glaucoma) στις 14/05/2009 από την ΜΕ2, αναφέρθηκε στις εξετάσεις που προέβη ο καθηγητής Khaw και στις επεμβάσεις γωνιοτομής στις οποίες υπεβλήθη ο Ενάγοντας 2.

 

22. Αναφέρεται ειδικά στα ιατρικά πιστοποιητικά του Professor Khaw (Τεκμήρια 19, 30,32 και 34) όπου σύμφωνα με εκείνα ο Ενάγοντας 2 διεγνώσθη με παιδικό γλαύκωμα και συγκεκριμένα συγγενές γλαύκωμα (congenital glaucoma) ως ήταν και η διάγνωση της ΜΕ2. Σε μεταγενέστερο ιατρικό πιστοποιητικό ημερομηνίας 26/02/2020 (Τεκμήριο 26) αναφέρει ότι ο καθηγητής Khaw προσδιορίζει τον τύπο του παιδικού γλαυκώματος και ειδικότερα ότι ο Ενάγοντας 2 πάσχει από «πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα» (primary congenital glaucoma). Εξηγεί ότι εξ ορισμού το πρωτοπαθές παιδικό γλαύκωμα υπάρχει από την γέννηση κάτι που το διαχωρίζει από άλλους τύπους γλαυκώματος. Συνεπώς, ο ορισμός που έδωσε για το πρωτοπαθές παιδικό γλαύκωμα είναι η «ανώμαλη ανάπτυξη του ηθμού στην γωνία του προσθίου θαλάμου (trabeculodysgenesis), η οποία δεν επιτρέπει τη διέλευση του υδατοειδούς υγρού διαμέσου του ηθμού».

 

23. Συμφωνεί με τα όσα αναφέρθηκαν για το ότι τα συμπτώματα μπορεί να μην αναγνωριστούν μέχρι την βρεφική ηλικία και εξηγεί ότι στο 10% τα συμπτώματα παρουσιάζονται από την ηλικία των 3 ετών και έπειτα. Παρέπεμψε σε σχετική αρθρογραφία που έχει μελετήσει για την πάθηση και εξηγεί ότι η αιτία του πρωτοπαθούς παιδικού γλαυκώματος είναι συνήθως τυχαία και πιο σπάνια κληρονομικό. Βάσει του ιστορικού του Ενάγοντα 2 και της επιστημονικής μελέτης που έχει πραγματοποιήσει σε σχέση με την εν λόγω πάθηση (παραπέμπει σε αρθρογραφία την οποία προσκόμισε αυτούσια) το πρωτοπαθές παιδικό γλαύκωμα είναι μια εκ γενετής ανωμαλία η οποία υπήρχε κατά την γέννηση του Ενάγοντα 2.

 

24. Περαιτέρω, κατά την προσκόμιση  της μαρτυρίας του προέβη σε σχηματική απεικόνιση ενός ματιού, την λειτουργία του οποίου εξήγησε και διευκρίνισε ότι οι λεπτομέρειες του ματιού τελειοποιούνται περίπου τον 8^ο – 9^ο μήνα της κύησης και εξήγησε ότι όταν δεν απορροφούνται ορισμένες μεμβράνες δημιουργείται το πρόβλημα στην παροχή υδατοειδούς υγρού στο μάτι. Ερωτήθηκε να απαντήσει κατά πόσο υπάρχει περίπτωση αυτή η πάθηση να μην είναι εκ γενετής απαντώντας κατηγορηματικά όχι. Υποστηρίζει ότι μια μεμβράνη απορροφάται και φεύγει γύρω στο 3^ο τρίμηνο της κύησης και συνεπώς δεν είναι κάτι που εμφανίστηκε ξαφνικά αλλά υπήρξε από τον 8^ο‑9^ο μήνα της κύησης του. Το κατά πόσο εμφανίζεται σύντομα μετά τη γέννηση ή πιο αργά, εξαρτάται από την ένταση και την έκταση αυτής της μεμβράνης. Επίσης εξήγησε ότι η γωνιοτομή είναι μια χειρουργική επέμβαση η οποία αποσκοπεί στην δημιουργία μιας τομής, για να διαρρήξει την μεμβράνη που δεν έπρεπε να υπάρχει ώστε να αυξηθεί η παροχέτευση του υδατοειδούς υγρού. 

 

25. Του τέθηκε να σχολιάσει αν ο όρος «συγγενές» είναι αδόκιμος και εξήγησε ότι δεν είναι καθόλου αδόκιμος. Διευκρίνισε περαιτέρω, ότι για ένα συγγενές  γλαύκωμα υπάρχει κατηγοριοποίηση σε δευτεροπαθές και πρωτοπαθές. Αντεξεταζόμενος για την επέμβαση της γωνιοτομής στην οποία υποβλήθηκε ο Ενάγοντας 2, εξήγησε ότι έχει πραγματοποιήσει επεμβάσεις γωνιοτομής σε ενήλικες. Δεν έχει πραγματοποιήσει μια τέτοια επέμβαση σε παιδί και ότι κανείς στην Κυπριακή Δημοκρατία δεν το έχει πράξει. Εξήγησε ότι οι γνώσεις του για την υπό εξέτασηπάθηση προκύπτουν από την συμμετοχή του σε συνέδρια και από τα περιοδικά που μελετά.

 

26. Συμφωνεί με όλες τις ιατρικές εκθέσεις που έχουν προσκομιστεί στην παρούσα υπόθεση. Αναφορικά με τον ορισμό της πάθησης από την οποία πάσχει ο Ενάγοντας 2, υπήρξε έντονη αντεξέταση κατά πόσο πάσχει από «πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα», «ιδιοπαθές γλαύκωμα», «παιδικό γλαύκωμα» ή «juvenile glaucoma» όπως και για άλλες ορολογίες που είναι συναφείς με την εν λόγω πάθηση. Επίσης υπήρξαν ερωτήσεις σε σχέση με εκ γενετής παθήσεις και γονιδιακά προβλήματα και του ζητήθηκε να εξηγήσει ποια είναι η διαφορά στους πιο πάνω όρους.

 

27. Αρνήθηκε ότι υπάρχουν διαφορετικά ήδη πρωτοπαθούς παιδικού γλαυκώματος και επανέλαβε ότι αυτό που αναφέρεται στην βιβλιογραφία (Τεκμήριο 58 στο οποίο παραπέμφθηκε) είναι ότι οι κατηγορίες που αφορούν μόνο τον χρόνο κατά τον οποίο εκδηλώνεται η πάθηση και όχι αν η πάθηση είναι εκ γενετής. Όλες οι κατηγορίες εντάσσονται στο πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα. Διαφώνησε ότι η πάθηση στον Ενάγοντα 2 δεν ήταν εκ γενετής και διαφώνησε ότι εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Εναγόμενης.

Μαρτυρία Γεωργίας Σωκράτους (ΜΥ2)

28. H κα Γεωργία Σωκράτους προσκόμισε γραπτή δήλωση ως μέρος της κυρίως της εξέτασης (Έγγραφο «Δ») στην οποία αναφέρει ότι είναι Προϊστάμενη Διαχείρισης Απαιτήσεων και εργάζεται στην Εναγόμενη από το 2003 και έχει αποφασιστικό ρόλο στην λήψη αποφάσεων για την πορεία μιας ασφαλιστικής κάλυψης. Με την μαρτυρία της αναφέρθηκε στην διαδικασία σύναψης της Συμφωνίας Ασφάλισης και παρέθεσε όρους της Συμφωνίας Ασφάλισης, τους οποίους δεν κρίνω σκόπιμο να παραθέσω και εξήγησε τι ωφελήματα συμπεριλαμβάνονταν. Έπειτα εξιστόρησε ότι η Εναγόμενη είχε ενημερωθεί για αίτημα προέγκρισης θεραπείας αναφορικά με τον Ενάγοντα 2 στο εξωτερικό, σε ειδικό οφθαλμολογικό κέντρο για παιδιά στο Λονδίνο, με προγραμματισμένο ραντεβού στις 27/05/2009. Στην συνέχεια περιγράφει όλα τα ιατρικά πιστοποιητικά και ηλεκτρονική αλληλογραφία μεταξύ της Ενάγουσας και του καθηγητή Khaw που έλαβε η Εναγόμενη, για σκοπούς εξέτασης της απαίτησης. Μετά που η Εναγόμενη έλαβε ιατρική συμβουλή από ανεξάρτητο ιατρό απέρριψε το αίτημα κάλυψης των ιατρικών εξόδων, καθότι η Εναγόμενη θεωρούσε ότι ενέπιπτε στις εξαιρέσεις της Συμφωνίας Ασφάλισης και κοινοποίησε σχετικά την απόφαση της σε διάφορα εμπλεκόμενα πρόσωπα τα οποία ενημέρωσαν την Ενάγουσα σχετικά.

 

29. Στην συνέχεια αναφέρεται σε αλληλογραφία που ανταλλάχθηκε μεταξύ των μερών και την εκ νέου υποβολή απαιτήσεων με υποστηρικτικά έγγραφα από την Ενάγουσα. Μετά που η Εναγόμενη εξέτασε εκ νέου τα έγγραφα που προσκομίζονταν κάθε φορά κατέληγε στο ίδιο συμπέρασμα ήτοι απόρριψη του αιτήματος εκ νέου καθότι κρίθηκε ότι η συγκεκριμένη ιατρική κατάσταση του Ενάγοντα 2 συνιστούσε μια εκ γενετής ανωμαλία. Έπειτα αναφέρεται ότι στις 22/06/2010 με σχετική επιστολή η Ενάγουσα, επικαλούμενη την απόρριψη των απαιτήσεων που είχε υποβάλει τερμάτισε την Συμφωνία Ασφάλισης. Καταληκτικά, αναφέρει ότι οι Ενάγοντες αξιώνουν έξοδα και αποζημιώσεις μέχρι και το 2022 ενώ δεν υπάρχει σε ισχύ συμφωνία ασφαλιστικής κάλυψης μετά τον τερματισμό της και ότι μέρος των εξόδων σχετίζεται με την κάλυψη αεροπορικών εξόδων και εξόδων διαμονής που δεν εμπίπτουν στην ασφαλιστική κάλυψη που παρείχε η Συμφωνία Ασφάλισης.

 

30. Με διευκρινιστικές ερωτήσεις της συνηγόρου της Εναγόμενης εξήγησε ότι για την Εναγόμενη το αίτημα της Ενάγουσας δεν εξετάσθηκε με βάση το πότε εμφανίστηκαν τα συμπτώματα στον Ενάγοντα 2, αλλά στηρίχθηκαν στο ότι η πάθηση ήταν εκ γενετής. Επίσης εξήγησε ότι η Εναγόμενη έλαβε υπόψη μεταξύ άλλων το Τεκμήριο 53 κατά την εξέταση του αιτήματος και όχι το Τεκμήριο 2 και διευκρίνισε ότι ο ανεξάρτητος ιατρός από τον οποίο είχαν λάβει γνωμάτευση  ήταν ο ΜΥ1.

 

31. Αντεξέταστηκε για τα προσόντα την μόρφωση της και που σε ποιο τμήμα τω απαιτήσεων αποστάλθηκε η αίτηση της Ενάγουσας. Της τέθηκε ότι η κα Χρυσάνθου η ασφαλίστρια των Εναγόντων έδωσε προέγκριση  προφορικά, ζήτημα για το οποίο δήλωσε ότι δεν γνώριζε να αναφερθεί και εξήγησε ότι δεν τίθενται προφορικά τα αιτήματα προέγκρισης αλλά ότι αυτά υποβάλλονται γραπτώς στο τμήμα απαιτήσεων. Σε άλλο σημείο συμφώνησε ότι η Ενάγουσα ακολούθησε την ορθή διαδικασία υποβολής αίτησης προέγκρισης γραπτώς και εξήγησε ότι ήταν αδιάφορο αν τα έγγραφα ήρθαν στην Εναγόμενη μέσω αντιπροσώπου ή απευθείας στην Εναγόμενη. Ρωτήθηκε αν ζητήθηκε κάποια ιατρική εξέταση του Ενάγοντα 2 πριν την ένταξη του στο σχέδιο ασφάλισης κάτι για το οποίο δεν ήταν σε θέση να απαντήσει καθότι εξήγησε ότι αυτό αφορά άλλο τμήμα.

 

32. Ρωτήθηκε να τοποθετηθεί στη βάση ποιων εγγράφων στηρίχθηκε η Εναγόμενη για να απορρίψει το πρώτο αίτημα που υποβλήθηκε και παρέπεμψε στις δύο ιατρικές εκθέσεις που προσκόμισε η ΜΕ1 και σε ακόμα μια που έλαβαν από ανεξάρτητο ιατρό (ΜΥ1) που ενίσχυσε την άποψη τους.

 

33. Της ζητήθηκε να τοποθετηθεί για το γεγονός ότι η κα Ευαγγελάτου χαρακτήρισε τον όρο «πρωτοπαθές παιδικό γλαύκωμα» ως αδόκιμο και ανέφερε ότι είναι η ίδια στην δική της έκθεση που  χρησιμοποίησε το λεκτικό «congenital glaucoma» και ότι δεν μπορεί να τοποθετηθεί περαιτέρω για αυτό, βάσει των προσόντων της, αλλά τοποθετήθηκε ο ΜΥ1 επί τούτου.

 

34. Αντεξετάστηκε για την διαδικασία που ακολουθήθηκε από την Εναγόμενη για επανεξέταση του αιτήματος, μετά που αποστάλθηκαν οι εκθέσεις του καθηγητή Khaw και αν υπήρχε νέα ιατρική έκθεση από την πλευρά της Εναγόμενης. Όπως εξήγησε δεν άλλαξε η φύση της πάθησης ούτε υπήρχε κάποιο άλλο στοιχείο και ότι η διάγνωση παρέμενε η ίδια. Της τέθηκε ότι δεν μπορούν να είναι σίγουροι αν ο Ενάγοντας 2 γεννήθηκε με την εν λόγω πάθηση. Η ΜΥ2 αναφέρθηκε στην βιβλιογραφία που προσκομίστηκε στην παρούσα υπόθεση και όχι όπως τόνισε στην δική της προσωπική της άποψη ως προς το ότι η πάθηση αυτή αναπτύσσεται κατά την ενδομήτρια ζωή. Δεν αμφισβήτησε κατόπιν υποβολής το χρονικό σημείο όπου εκδηλώθηκαν τα συμπτώματά, δηλαδή τον Μάη 2009 ή λίγο πιο πριν και ανέφερε ότι «Το αν εκδηλώθηκε κατά τη βρεφική ηλικία, μόλις γεννήθηκε ένα νεογνό, μετά στη βρεφική ηλικία, μετά στη νηπιακή ηλικία ή στη νεανική ηλικία, δεν αλλάζει τη φύση της πάθησης».

 

35. Σε σχέση με τα παρεχόμενα από το Σχέδιο Ασφάλισης ωφελήματα, εξήγησε ότι βάσει του σχεδίου ασφάλισης η Εναγόμενη, νοούμενου ότι το παιδί νοσηλευόταν θα κάλυπτε τα έξοδα διαμονής ενός γονέα ενώ το όριο των €2,000,000 αφορά την ασθένεια. Εξήγησε ποια διαδικασία θα ακολουθείτο αν προχωρούσε μετά το στάδιο της προέγκρισης το αίτημα. Αρνήθηκε ότι η διαδικασία που ακολούθησε η Εναγόμενη στο να εξετάσει το αίτημα ήταν χρονοβόρα και αρνήθηκε την θέση ότι η Εναγόμενη οφείλει να καλύψει τις απαιτήσεις των Εναγόντων. Επανέλαβε ότι οι καλύψεις πρέπει να είναι εντός της ασφαλιστικής κάλυψη όπως επίσης τόνισε ότι η Συμφωνία Ασφάλισης τερματίστηκε.

Ευρήματα επί παραδεκτών ή μη αμφισβητουμένων γεγονότων

36. Αναφέρω εξ αρχής ότι στην παρούσα υπόθεση ενδεχομένως να μπορούσε να είχε αποφευχθεί εξ ολοκλήρου η προσκόμιση προφορικής μαρτυρίας επί αριθμό ζητημάτων και σημαντικός αριθμός γεγονότων μπορούσαν να καταστούν κοινώς παραδεκτά γεγονότα με δηλώσεις των συνηγόρων (Χρίστου ν. Khoreva  (2001) 1 Α.Α.Δ. 1874, STARGEL CO LTD ν. LUTKIN κ.α., ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 407/2011, 21/6/2018, ECLI:CY:AD:2018:A300), κάτι που αναμφίβολα θα εξοικονομούσε πολύτιμο δικαστικό χρόνο. Από το σύνολο των δικογραφημένων θέσεων και του μαρτυρικού υλικού που προσκομίστηκε προκύπτει ότι πλείστα αν όχι όλα τα ουσιώδη γεγονότα στα οποία αναφέρθηκαν οι μάρτυρες, με εξαίρεση φυσικά το ζήτημα της ιατρικής μαρτυρίας για την φύση της πάθησης, είναι στην πραγματικότητα παραδεκτά ή μη αμφισβητούμενα και τα οποία καταγράφω πιο κάτω:

 

·         Η Ενάγουσα είναι η μητέρα του Ενάγοντος 2, ο οποίος γεννήθηκε στις 08/05/2005 και η Ενάγουσα υπέβαλε αίτηση συμμετοχής σε ασφαλιστική σύμβαση με την Εναγόμενη με την Εναγόμενη τόσο για την ίδια όσο και για τον υιό της στις 24/9/2008.

 

·         Η Ενάγουσα και η Εναγόμενη σύνηψαν την Συμφωνία Ασφάλισης με ισχύ από 25/09/2008 με την οποία παρέχεται ιατροφαρμακευτική κάλυψη στα πλαίσια του Σχεδίου Υγείας MultiCare International Heath Plan, Plan Type A - Comprehensive Area 2, υπ’ αριθμόν 41-10164382, στην Ενάγουσα και με εξαρτώμενο μέλος της οικογένειας της τον Ενάγοντα 2.

 

·         Ο Ενάγοντας διαγνώστηκε με συγγενές γλαύκωμα τον Μάιο 2009 (Τεκμήριο 2) στο αριστερό μάτι και πιο συγκεκριμένα με «πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα» (primary congenital glaucoma). Σημειώνω ότι ο συνήγορος των Εναγόντων επιχειρηματολόγησε προφορικά ότι δεν είναι παραδεκτή η διάγνωση του Ενάγοντα 2 ότι πάσχει από την πάθηση «πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα», ένεκα του αδόκιμου όπως το έθεσε του όρου. Η θέση του αυτή, ότι δηλαδή δεν είναι παραδεκτή η διάγνωση της πάθησης δεν μπορεί να τύχει αποδοχής καθότι τα παραδεκτά γεγονότα, στην απουσία σχετικών δηλώσεων των συνηγόρων, προκύπτουν κατόπιν εξέτασης του συνόλου της προσκομισθείσας μαρτυρίας. Από τις ιατρικές εκθέσεις που προσκομίστηκαν από τους Ενάγοντες (δέστε μεταξύ άλλων Τεκμήρια 19, 26 και 32) και οι οποίες δεν αμφισβητήθηκαν από τους μάρτυρες της Υπεράσπισης ΜΥ1, συνυπολογιζόμενες με το σύνολο της υπόλοιπης μαρτυρίας που προσκομίστηκε εκατέρωθεν, την οποία αναλύω στο κατάλληλο στάδιο, προκύπτει ότι η πάθηση από την οποία πάσχει ο Ενάγοντας 2 είναι «πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα». Συνεπώς, τόσο η αντίληψη του συνηγόρου των Εναγόντων όσο και μαρτύρων που κλήθηκαν να σχολιάσουν το αδόκιμο του όρου «συγγενές παιδικό γλαύκωμα» και όχι του όρου «πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα» δεν διαφοροποιούν το δεδομένο ότι ο Ενάγοντας 2, διαγνώστηκε με την εν λόγω πάθηση. Σε κάθε περίπτωση, η διχογνωμία που θεωρεί ότι υφίσταται ο συνήγορος των Εναγόντων στην ιατρική ορολογία που χρησιμοποιήθηκε ευρύτερα στα πλαίσια εκδίκασης της παρούσας υπόθεσης σχολιάζεται και σε μεταγενέστερο στάδιο της παρούσας απόφασης.  

 

·         Από τον Μάιο 2009 μέχρι και σήμερα ο Ενάγοντας 2 εξετάστηκε από αριθμό ιατρών στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και στην Κυπριακή Δημοκρατία και ετοιμάστηκε αριθμός ιατρικών εκθέσεων ως το περιεχόμενο των Τεκμηρίων 3, 6, 7-32, 34 και 36. Επιπλέον, ο Ενάγοντας 2 υπεβλήθη σε επεμβάσεις γωνιοτομής στο αριστερό μάτι το 2009 και το 2010 (δέστε Τεκμήρια 6 και 10) στο Moorfields Eye Hospital, ακολούθησε τις σχετικές συστάσεις των ιατρών σε σχέση με την αντιμετώπιση της πάθησης και παρακολουθείται από τον καθηγητή Khaw μέχρι και σήμερα. Η σημερινή ιατρική κατάσταση του αριστερού ματιού του Ενάγοντα 2 είναι μη αναστρέψιμη διότι λόγω καταστροφής του οπτικού του νεύρου ουσιαστικά δεν βλέπει από αυτό.

 

·         Ο Ενάγοντας 2 κατά την γέννηση του δεν παρουσίασε οποιαδήποτε συμπτωματολογία σε σχέση με την υπό εξέταση πάθηση. 

 

·         Η Συμφωνία Ασφάλισης περιέχει τον ακόλουθο όρο 3λ βάσει του οποίου η Εναγόμενη δύναται να αρνηθεί την καταβολή αποζημιώσεων:

«[…]

(λ) Εκ γενετής ανωμαλίες

Χρεώσεις που σχετίζονται με θεραπεία ή και τη διόρθωση εκ γενετής ανωμαλιών, ωστόσο στην περίπτωση που θα προστεθούν σε κάποιο συμβόλαιο νεογέννητα βρέφη, στο πλαίσιο του όρου 5.5 και εκεί όπου το συμβόλαιο των γονέων ήταν σε ισχύ επί τουλάχιστον 10 μήνες πριν από τον τοκετό, νοουμένου ότι το παιδί είναι ασφαλισμένο στην εταιρεία μας, με το σχέδιο Multicare χωρίς να έχει διακόψει την κάλυψη του. Εκ γενετής ανωμαλίες στην περίπτωση των παιδιών που προέκυψαν έπειτα από την χρήση μεθόδου υποβοηθούμενης σύλληψης (εκτός από την τεχνητή γονιμοποίηση) ή αν τα παιδιά είναι υιοθετημένα δεν πρόκειται να καλυφθούν υπό οποιεσδήποτε συνθήκες».

·         Η Ενάγουσα υπέβαλε απαιτήσεις ημερομηνίας 20/5/2009 (η εν λόγω απαίτηση αποτελείται από μέρος του Τεκμηρίου 37 και του Τεκμηρίου 62 και συνοδευόταν από το Τεκμήριο 3 και το Τεκμήριο 53), ημερομηνίας 27/07/2009 (Τεκμήριο 66), ημερομηνίας 25/9/2009 (Τεκμήριο 67) και ημερομηνίας 29/10/2009 (Τεκμήριο 68) για την κάλυψη ιατροφαρμακευτικών εξόδων του Ενάγοντος 2. Σημειώνω ότι εκ παραδρομής στην προσκομισθείσα μαρτυρία φαίνεται ότι γινόταν αναφορά στις ημερομηνίες που υπέγραφαν τα αιτήματα οι εκάστοτε ιατροί και όχι την ημερομηνία που υπέγραφε η Ενάγουσα τα υποβληθέντα αιτήματα, ως αυτή αναγράφεται επί των τεκμηρίων.

 

·         Η Εναγόμενη με επιστολή της ημερομηνίας 28/05/2009 (Τεκμήριο 39) και επιστολή ημερομηνίας 07/09/2009 (Τεκμήριο 42) απέρριψε τα αιτήματα που είχαν υποβληθεί μέχρι εκείνη την ημερομηνία και επικαλέστηκε τον όρο εξαίρεσης (3λ) της Συμφωνίας Ασφάλισης που αναφερόταν στην μη κάλυψη εξόδων θεραπείας ή διόρθωσης εκ γενετής πάθησης/ανωμαλίες. Με επιστολές ημερομηνίας 09/11/2009 (Τεκμήριο 45), 13/11/2009 (Τεκμήριο 46), 20/11/2009 (Τεκμήριο 47) και 29/12/2009 (Τεκμήριο 48), κατόπιν αιτήματος επανεξέτασης της Ενάγουσας ημερομηνίας 27/09/2009 (Τεκμήριο 43), η Εναγόμενη επανέλαβε την θέση της περί εφαρμογής του όρου 3(λ) και απέρριψαν όλα τα υποβληθέντα αιτήματα της Ενάγουσας.

 

·         Η Ενάγουσα τερμάτισε την Συμφωνία Ασφάλισης με επιστολή της ημερομηνίας 22/7/2010, με ισχύ από την 1/7/2010 (τεκμήριο 49). H Ενάγουσα από 14/05/2009 μέχρι 28/04/2022 προέβη στην καταβολή εξόδων που αφορούν ιατρικές εξετάσεις, χειρουργεία, νοσηλεία, φάρμακα, διαμονή, τρόφιμα, αεροπορικά εισιτήρια, μεταφορές από και προς το αεροδρόμιο για το ποσό των €29,572.85 (Τεκμήριο 50).

Αξιολόγηση της μαρτυρίας

37. Η αξιολόγηση της μαρτυρίας πραγματοποιείται προκειμένου να προβεί το Δικαστήριο σε ευρήματα αναφορικά με τα πραγματικά γεγονότα και στη συνέχεια στηριζόμενο σε αυτά να εξετάσει αν αυτός που έχει το βάρος της απόδειξης το έχει αποσείσει στο βαθμό που απαιτείται. Ως επί το πλείστον, ζητήματα αξιοπιστίας εγείρονται όταν υπάρχουν δύο διιστάμενες εκδοχές και το δικαστήριο θα πρέπει να επιλέξει μια από τις δύο (Wynne Barry ν. David Costaki Mavronicola, ως διαχειριστή της περιουσίας του Kωστάκη Δαυίδ Mαυρονικόλα (ανίκανου προσώπου) (2009) 1 ΑΑΔ 1138).

 

38. Επισημαίνεται ότι, η αξιολόγηση της μαρτυρίας περιορίζεται στην έκταση των αμφισβητούμενων γεγονότων που προκύπτουν και είναι σχετικά με τα επίδικα και δεν επεκτείνεται σε θέματα που δεν δικογραφούνται ή σε θέματα που έχουν εγερθεί πρώτη φορά είτε μέσω της μαρτυρίας είτε μέσω των αγορεύσεων των συνηγόρων των διαδίκων και άρα τέτοια μαρτυρία δεν λαμβάνεται υπόψη (Παπαγεωργίου ν Κλάππας Invstment Services Ltd (1991) 1 Α.Α.Δ. 24) και  ΑΝΤΩΝΙΑ ΠΗΛΙΝΑ v. PASCAL EDUCATION LTD, Πολιτική Έφεση Αρ. 222/2015, 22/11/2023). Επιπλέον, έχει λεχθεί σε πληθώρα αποφάσεων ότι μαρτυρία που κατατίθεται έστω και χωρίς ένσταση και που τελικά φαίνεται ότι δεν είναι αποδεκτή μαρτυρία πρέπει να αγνοείται κατά την τελική κρίση του Δικαστηρίου (Μελάς v. Κυριάκου (2003) 1 Α.Α.Δ. 826, DEMARI KRONOS LIMITED v. MICHAEL LESLIE GRAY κ.α., Πολιτική Έφεση Αρ. 264/2014, 22/2/2023, ECLI:CY:AD:2023:A62.

 

39. Στα πλαίσια της ζωντανής ατμόσφαιρας της δίκης παρακολούθησα με προσοχή τους μάρτυρες που κατέθεσαν ενώπιον του Δικαστηρίου. Για σκοπούς αξιολόγησης έλαβα υπόψη αριθμό νομολογιακών αναγνωρισμένων παραγόντων όπως την πληρότητα και σαφήνεια και αμεσότητα στον τρόπο περιγραφής των γεγονότων την ύπαρξη γενικών και αορίστων αναφορών, υπεκφυγών ή ουσιωδών αντιφάσεων ή υπερβολών στη σχετική μαρτυρία,  αλλά και την γενικότερη λογικοφάνεια της εκδοχής που προβάλλεται καθώς και την ύπαρξη ή την απουσία οποιουδήποτε προσωπικού συμφέροντος του προσώπου που προσκομίζει την μαρτυρία (Ζερβού ν. Ζερβού (2011) 1 ΑΑΔ 2192,  Ομήρου ν. Δημοκρατίας (2001) 2 ΑΑΔ 506 Κυριακίδης ν. Τράπεζα Πειραιώς (Κύπρου) Λτδ, Πολιτική Έφεση 185/2012, 19/04/2018), ECLI:CY:AD:2018:A179.

 

40. Το Δικαστήριο προχωρεί με προσοχή στην αξιολόγηση της μαρτυρίας με αντιπαραβολή των θέσεων των διαδίκων αλλά και των τεκμηρίων που κατατέθηκαν στη διαδικασία και το περιεχόμενο, η πειστικότητα και η ποιότητα της μαρτυρίας εκάστου μάρτυρα συσχετίζεται, αντιπαραβάλλεται και διερευνάται με την αντικειμενική υπόσταση των εκατέρωθεν θέσεων ενώ υπόκειται και στη βάσανο της λογικής και της ανθρώπινης πείρας (Στυλιανίδης ν. Χατζηπιέρα (1992) 1 Α.Α.Δ 1056,  Χριστοφίνης ν. Φραντζή, Π.Έ. 328/2011, ημερ. 31/05/2017, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΝΕΟΚΛΕΟΥΣ v. ΚΩΣΤΑ ΘΕΟΔΟΤΟΥ, Πολιτική Έφεση Αρ. 40/2014, 8/6/2022), ECLI:CY:AD:2022:D243. Επισημαίνω ότι το Δικαστήριο έχει τη δυνατότητα να αποδεχτεί ή να απορρίψει είτε όλη είτε μέρος της προσκομισθείσας μαρτυρίας (Φάρμα Ρένος Χ"Ιωάννου Δημοσια Εταιρεία Λτδ ν. Χίννη (2012) 1(Β) ΑΑΔ 1331, ΧΡΙΣΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ v. ΑΝΤΩΝΗ ΑΝΔΡΕΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ, Πολιτική Έφεση Αρ. 158/2013, 26/10/2022), ECLI:CY:AD:2022:A403. Στη βάση των πιο πάνω αρχών, τυχόν μαρτυρία που προσκομίστηκε και σχετική αντεξέταση επί θεμάτων που δεν σχετίζονται με τα επίδικα θέματα, που εκφεύγουν εξ ολοκλήρου των δικογραφημένων θέσεων των μερών ή επί θεμάτων που περιορίστηκαν  από τους συνηγόρους καθηκόντως θα αγνοηθεί και δεν θα τύχει περαιτέρω σχολιασμού.

 

41. Στην γραπτή αγόρευση της συνηγόρου της Εναγόμενης υπάρχουν οι εξής αναφορές στις παραγράφους 72 και 73 «Έτσι, οι απαιτήσεις του Ενάγοντος για τις ιατρικές επισκέψεις και χειρουργική θεραπεία καθώς και ολόκληρη η παρούσα αγωγή είναι απορριπτέες καθότι, στη βάση της μαρτυρίας των εμπειρογνωμόνων, το πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα αποτελεί εκ γενετής κατάσταση/ανωμαλία, η οποία ενεργοποιεί την εξαίρεση που προσφέρει ο όρος 3(λ) του Ασφαλιστηρίου.» και ότι «Συσχετίζοντας την πρόσφατη απόφαση Anthony Edgar v. 1) Universal Life Insurance Public Co. Ltd 2) C& S American Heart Institute Ltd, Πολιτικής Έφεσης αρ. 350/2014 ημερομηνίας 26/7/2022, ECLI:CY:AD:2022:A298, σημειώνουμε ότι η παρούσα υπόθεση διαφοροποιείται σε αρκετά σημεία της ώστε να μην είναι καθοδηγητική για την αξιολόγηση της προκείμενης απόφασης. Καταρχάς η παρούσα αγωγή αφορά απόρριψη στη βάση εκ γενετής ανωμαλίας και όχι προϋπάρχουσας ασθένειας, η οποία εξετάζεται και ερμηνεύεται κάτω από διαφορετικό όρο και εννοιολογικό πλαίσιο».

(η έμφαση είναι του Δικαστηρίου)

 

42. Ομοίως αγορεύοντας προφορικά, αν και η συνήγορος θεωρεί ότι εξ ορισμού μια εκ γενετής πάθηση είναι και προϋπάρχουσα πάθηση εξήγησε ότι το χρονικό σημείο που εκδηλώθηκε η πάθηση είναι άσχετο για σκοπούς της παρούσας υπόθεσης και συμφωνεί ότι η πλευρά της Εναγόμενης επικαλέστηκε τον σχετικό όρο (3λ) της Συμφωνίας Ασφάλισης, ως προς το ότι η πάθηση ήταν εκ γενετής για να αρνηθεί την κάλυψη των εξόδων που απαιτούν οι Ενάγοντες. Τα ως άνω κατά την κρίση μου συνηγορούν υπέρ της αντιμετώπισης της παρούσας υπόθεσης κατά τρόπο ώστε η προώθηση της Υπεράσπισης που στηριζόταν στον όρο 3(ηη) εξαίρεσης κάλυψης στην Συμφωνίας Ασφάλισης έχει εγκαταλειφθεί. Ως εκ τούτου, δεν κρίνεται αναγκαίο να αξιολογηθεί η προσκομισθείσα μαρτυρία σε σχέση με το ακριβές χρονικό σημείο κατά το οποίο όντως εκδηλώθηκε η πάθηση λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν αμφισβητείται από οποιονδήποτε διάδικο ότι κατά την γέννηση του ο Ενάγοντας 2 δεν είχε παρουσιάσει οποιοδήποτε σύμπτωμα που αφορά την εν λόγω πάθηση. Συνεπώς, η όποια διάσταση στην προσκομισθείσα μαρτυρίας επί του ακριβούς χρονικού σημείου εμφάνισης της πάθησης καθίσταται ουδέτερης σημασίας και δεν θα τύχει εξέτασης. Επιπρόσθετα, εκτός δικογράφων και άσχετη με τα επίδικα ζητήματα κρίνεται και η όποια μαρτυρία προσκομίστηκε σχετικά με τον εσωτερικό τρόπο εξέτασης απαιτήσεων από την Εναγόμενη ή και μαρτυρία σε σχέση με τις εννοιολογικές αντιλήψεις των μαρτύρων μεταξύ παθήσεων που εμφανίζονται και μπορεί να αποδοθούν σε γονιδιακή αιτιολογία ή που υφίστανται εκ γενετής.

 

43. Ως εκ τούτου, η ουσιαστική διαφορά μεταξύ των διαδίκων περιορίζεται στο κατά πόσο ο Ενάγοντας 2 πάσχει από μια εκ γενετής πάθηση και συνεπώς θεωρώ ορθό να ξεκινήσω με την αξιολόγηση της ιατρικής μαρτυρίας των ΜΕ3 και ΜΥ1, της ΜΕ2, θα συνεχίσω με την αξιολόγηση της μαρτυρίας της ΜΕ1 και στη συνέχεια θα αξιολογηθεί η μαρτυρία της ΜΥ2.

Αξιολόγηση μαρτυρίας ΜΕ3 και ΜΥ1

44. Οι ΜΕ3 και ΜΥ1 παρέθεσαν μαρτυρία υπό την ιδιότητα τους ως εμπειρογνώμονες. Αρχικά παρατηρώ ότι οι αναφορές και των δύο προσώπων στα προσόντα τους, ήτοι ότι αποτελούν ιατρούς και ειδικότερα χειρούργους οφθαλμίατρους με σπουδές στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ελλάδα αντίστοιχα, δεν αμφισβητήθηκαν κατά την ακροαματική διαδικασία. όπως και  δεν αμφισβητήθηκαν ούτε τα έγγραφα, πιστοποιητικά και προσόντα που αφορούν τον ΜΥ1.Με τις τελικές αγορεύσεις των συνηγόρων των διαδίκων φαίνεται να υπάρχει μια γενικευμένη αμφισβήτηση της δυνατότητας των εν λόγω προσώπων εκατέρωθεν να εκφέρουν την άποψη τους επί της εν λόγω πάθησης. Αυτή η θέση, κατ΄ ουσία αποδόθηκε στο γεγονός ότι ο ΜΥ1 δεν είχε προηγούμενη εμπειρία στην εξέταση και διάγνωση περιπτώσεων παιδικού γλαυκώματος ενώ για τον ΜΕ3 για τον οποίο ισχύουν τα ίδια, αμφισβητείται η εμπειρογνωμοσύνη του λόγω του ότι δεν προέβη σε οποιαδήποτε μελέτη της εν λόγω πάθησης, μιας πάθησης που αποτελεί κοινό τόπο μεταξύ των μερών ότι είναι ιδιαίτερα σπάνια.

 

45. Υπενθυμίζω ότι το κατά πόσο ένας μάρτυρας έχει τα απαιτούμενα προσόντα να κριθεί εμπειρογνώμονας, είναι ζήτημα που εμπίπτει στην αποκλειστική σφαίρα της αρμοδιότητας του Δικαστηρίου στα πλαίσια άσκησης της διακριτικής του ευχέρειας (Kayat Trading Ltd ν. Genzyme Corporation (Αρ. 1) (2013) 1 ΑΑΔ 438 και Σιακόλα Κωνσταντίνα ν. Αστυνομίας (2013) 2 ΑΑΔ 110). Επιπλέον στην απόφαση ΑΝΤΡΕΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ν. ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, Ποινική Έφεση Αρ. 162/2014, 2/5/2017, ECLI:CY:AD:2017:B154 λέχθηκαν τα εξής καθοδηγητικά:

«Η πραγματογνωμοσύνη είναι το αποτέλεσμα μελέτης, πείρας ή εκπαίδευσης (Δέστε Χατζηξενοφώντος κ.ά. v. Aστυνομίας (2013) 2 Α.Α.Δ.316). Μαρτυρία μπορεί να γίνει αποδεκτή ως μαρτυρία πραγματογνώμονα όταν προέρχεται από επιστήμονα, στα πλαίσια της επιστήμης του (Δέστε Folkes v Chadd (1782) 3 Dong KB 157‑15.4.13). Κάποιος μπορεί να θεωρηθεί ως πραγματογνώμονας, χωρίς, κατ΄ανάγκη, να κατέχει τα απαραίτητα ακαδημαϊκά προσόντα εάν έχει μεγάλη πείρα επί του θέματος (Δέστε Ηλιάδη & Σάντη ‑ Το Δίκαιο της Απόδειξης ‑ Δικονομικές και Ουσιαστικές Πτυχές, σελ. 575 ‑ 587). Για να καταθέσει κάποιος ως πραγματογνώμονας, πρέπει να καταδείξει ότι κατέχει τα προσόντα για κάτι τέτοιο (Δέστε R v Francis (2013) EWCA Crim. 123). Το ζήτημα του ποιος είναι πραγματογνώμονας αποφασίζεται από το Δικαστήριο μετά από άσκηση διακριτικής ευχέρειας και αφού εξετάσει τις γνώσεις και την εμπειρία του μάρτυρα, στο συγκεκριμένο θέμα που καλείται να καταθέσει (Δέστε Σιακόλα v Αστυνομίας (2013) 2 Α.Α.Δ.110 και Yaacoub v. Δημοκρατίας, Ποιν. Έφ. 73/2013, ημερ. 19.3.2014). Το ζήτημα της πραγματογνωμοσύνης μπορεί να αποφασιστεί κατά την προσπάθεια παρουσίασης της σχετικής μαρτυρίας ή ακόμη ευχερέστερα, στο τέλος της υπόθεσης, κατά τη διατύπωση της τελικής ετυμηγορίας, εκτός αν το όλο ζήτημα εξεταστεί στα πλαίσια δίκης εντός δίκης. Το καίριο ερώτημα που πρέπει να απασχολήσει το Δικαστήριο είναι το για ποιο θέμα παρουσιάζεται ο μάρτυρας ως πραγματογνώμονας (Δέστε R. Ν Clarke (2013) EWCA, Crim.162)».

46. Επισημαίνω, ότι δεν υπάρχει καμία αρχή δικαίου ότι ένας εμπειρογνώμονας που έχει τα κατάλληλα ακαδημαϊκά προσόντα σε ένα τομέα εμπειρογνωμοσύνης επιβάλλεται να έχει εμπειρικά ασχοληθεί σε πρακτικό επίπεδο με όλα τα θέματα που εμπίπτουν στον εν λόγω τομέα, προτού δύναται να τον αποδεχθεί το Δικαστήριο ως εμπειρογνώμονα και είναι με αυτό τον τρόπο που προσέγγισε η πλευρά των Εναγόντων το ζήτημα αναφορικά με τον ΜΥ1. Τυχόν υιοθέτηση της πιο πάνω συλλογιστικής, αντίθετης με την πιο πάνω παρατεθείσα νομολογία, εγκυμονεί τον κίνδυνο αποκλεισμού σημαντικού αριθμού προσώπων και δη προσώπων που βάσιμα μπορούν να χαρακτηρισθούν ως εμπειρογνώμονες οι οποίοι κατέχουν τα αναγκαία ακαδημαϊκά προσόντα από του να εκφέρουν γνώμη για τις αναρίθμητες ιατρικές παθήσεις που τα Δικαστήρια καλούνται καθημερινά εξετάσουν στα πλαίσια εκδίκασης των υποθέσεων για τον λόγο ότι δεν έτυχε να έχουν πρακτική εμπειρία επί μιας συγκεκριμένης πάθησης, που όμως εμπίπτει στην σφαίρα της εξειδίκευσης τους.

 

47. Το Δικαστήριο στα πλαίσια άσκησης της διακριτικής του ευχέρειας  συνυπολογίζει όλα τα δεδομένα και επαναλαμβάνω ότι ένα πρόσωπο δύναται να χαρακτηρισθεί ως εμπειρογνώμονας είτε επί της όποιας ακαδημαϊκή κατάρτιση, είτε αν ικανοποιηθεί ότι έχει προβεί σε δέουσα ερευνητική εργασία, είτε με την κατάλληλη εμπειρική γνώση. Είναι παραδεκτό ότι η εν λόγω πάθηση του πρωτοπαθούς συγγενούς γλαυκώματος την οποία καλείται να εξετάσει το Δικαστήριο συσχετίζεται με τον οφθαλμό και άρα ως ζήτημα κοινής λογικής εμπίπτει στο γνωστικό αντικείμενο των οφθαλμίατρων, χωρίς να έχει τεθεί οτιδήποτε προς την αντίθετη κατεύθυνση. Κατά την κρίση μου, δεν οποιοσδήποτε βάσιμος λόγος που να μπορούσε να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι τα εν λόγω πρόσωπα στερούνται της ικανότητας να γνωματεύουν για την υπό εξέταση πάθησης για την οποία κλήθηκαν να προσκομίσουν μαρτυρία, ούτε υποστηρίχθηκε η θέση ότι υπάρχει ειδικότητα «παιδοοφθαλμίατρου», ως αναφέρθηκε στις αγορεύσεις της πλευράς των Εναγόντων, θέση της οποίας η λογική προέκταση είναι ότι η εν λόγω ειδικότητα αφορά διαφορετικό γνωστικό αντικείμενο από αυτό του οφθαλμίατρου χειρούργου, ούτε καταδείχθηκε ότι απαιτείται κάποια άλλη εξειδικευμένη σπουδή προτού κάποιος να δύναται να θεωρηθεί ως εμπειρογνώμονας για σκοπούς της παρούσας διαδικασία.

 

48. Έχοντας κατά νου τα πιο πάνω, το γεγονός ότι οι ΜΕ3 και ΜΥ1 δεν έχουν αντιμετωπίσει στο παρελθόν τέτοιο περιστατικό, ένεκα και των αδιαμφησβήτητων ακαδημαϊκών τους προσόντων, δεν περιορίζεται η δυνατότητα τους να εκφέρουν γνώμη επί της εν λόγω πάθησης η οποία κρίνεται ως πολύτιμη και αναγκαία για την επίλυση των επίδικων θεμάτων και συνεπώς αποδέχομαι ότι είναι εμπειρογνώμονες για σκοπούς της παρούσας διαδικασίας στον τομέα της ειδίκευσης τους. Το κατά πόσο τα εν λόγω πρόσωπα έχουν προσκομίσει στο Δικαστήριο την αναγκαία επιστημονική γνώση, που φυσικά δύναται να συμπεριλαμβάνει την παραπομπή σε βιβλιογραφία, επί της οποίας στηρίχθηκαν για να διαμορφώσουν την άποψη τους και που με την σειρά της θα προσδώσει στο Δικαστήριο την δυνατότητα να καταλήξει στη δική του ανεξάρτητη κρίση, άπτεται της αξιολόγησης της ποιότητας της μαρτυρίας τους και όχι του χαρακτηρισμού τους ως εμπειρογνώμονες.

 

49. Κρίνω ορθό να υπενθυμίσω σε αυτό το σημείο τον ρόλο εμπειρογνωμόνων ενώπιον του Δικαστηρίου. Η μαρτυρία εμπειρογνώμονα αποτελεί κατά κανόνα μια πρωτογενής ανεξάρτητη μαρτυρία γνώμης σε ζητήματα που εμπίπτουν στη σφαίρα της ειδικότητας του. Όπως λέχθηκε στην απόφαση Νικολάου ν. Σταύρου (1992) 1 ΑΑΔ 746:

«Ο πραγματογνώμονας εφοδιάζει το Δικαστήριο με τα αναγκαία επιστημονικά κριτήρια για τον έλεγχο της ακρίβειας των συμπερασμάτων του έτσι που να μπορέσει ο δικαστής να διαμορφώσει τη δική του ανεξάρτητη κρίση με την εφαρμογή αυτών των κριτηρίων πάνω στα γεγονότα που αποδεικνύει η μαρτυρία».

 

50. Στην απόφαση Α.Α.Ι ν. Χρυσοστόμου, Πολιτική Έφεση 298/2014, ημερομηνίας 14/12/2023 του Ανωτάτου Δικαστηρίου λέχθηκε ότι:

«Ο νόμος και η πρακτική, υπαγορεύουν ότι, το δικαστήριο, δεν είναι επιτρεπτό να ενεργεί το ίδιο ως πραγματογνώμονας, σε σχέση με θέματα που αποτελούν αντικείμενο επιστημονικής γνώσης, ώστε να μην εμπίπτουν στη γνώση του κοινού ανθρώπου, (βλ. Μακρίδης ν. Dharaghji κ.α. (1990) 1 Α.Α.Δ. 1013, σελίδα 1021). Όταν δε, για να διαπιστώσει τα γεγονότα υπόθεσης που εκδικάζεται ενώπιον του, πρέπει να βασιστεί στη μαρτυρία πραγματογνώμονα μάρτυρα, την αξιολογεί πρώτα, ως προς την αξιοπιστία της, με βάση τους συνήθεις κανόνες απόδειξης. Ακολούθως την κατανοεί. Αφού βεβαιωθεί και για τούτο, με τη γνώση που θα έχει πλέον αποκτήσει, προβαίνει σε ευρήματα επί των γεγονότων που αφορούν την ιατρική πτυχή της. Όπως, ακριβώς, έχει λεχθεί, ο πραγματογνώμονας παρέχει στο Δικαστήριο την αναγκαία επιστημονική γνώση, ώστε να κατανοήσει, το ίδιο, δεδομένα επιστημονικού περιεχομένου, που έχουν τεθεί ενώπιον του, προκειμένου να καταλήξει στη δική του ανεξάρτητη κρίση σε σχέση με συγκεκριμένη πτυχή της υπόθεσης, (βλ. Πιττάλης κ.α. ν. Ianira Entr. Ltd κ.α. (1997 1 Α.Α.Δ. 184, Κοινοτικό Συμβ. Ομόδους ν. Κονναρή (2011) 1 Α.Α.Δ. 2298 και Μελικίδης ν. Παπαγεωργίου κ.α. (2013) 1 Α.Α.Δ. 832)».

 

51. Πιο πρόσφατα στην απόφαση του Εφετείου Μίκη Γαλανού ν. Ελληνικής Τράπεζας Δημόσιας Εταιρείας Λτδ Πολ. Έφ. 141/20, 12/11/2024 λέχθηκαν τα ακόλουθα:

 

«(.) οι εμπειρογνώμονες υπόκεινται στους ίδιους κανόνες αξιολόγησης όπως και οι λοιποί μάρτυρες, με επιπρόσθετο της αξιοπιστίας, να εξετάζεται η εν γένει εμπειρογνωμοσύνη τους, η τεκμηρίωση και η πειστικότητα των λεγομένων τους, αλλά και η σαφήνεια της διαβιβασθείσας άποψης τους, στοιχεία βαρυσήμαντα ώστε να μπορεί το Δικαστήριο, στηριζόμενο σ΄ αυτή τη μαρτυρία, να εξαγάγει τα δικά του συμπεράσματα και να διαμορφώνει ιδίαν άποψη, επί του επίμαχου, επίδικου θέματος (βλ. Σπύρου v. Χατζηχαραλάμπους (1989) 1Ε Α.Α.Δ. 298 και Novichkova v. Βλάβη (2012) 1(Β) Α.Α.Δ. 1111, Μαρκίδου ν. Παπαμάρκου, Πολιτική Έφεση Αρ. 228/2018, ημερ. 16/7/2024).»

(η έμφαση και η υπογράμμιση είναι του παρόντος Δικαστηρίου)

 

52. Στην απόφαση Novichkova Daria v. Θέμη Βλάβη (2012) 1(Β) Α.Α.Δ. 1111,  αναφέρθηκαν τα ακόλουθα:

«Επί διϊστάμενης ιατρικής μαρτυρίας, το Δικαστήριο οφείλει, όπως και σε κάθε άλλη περίπτωση αξιολόγησης μαρτυρίας εμπειρογνωμόνων, να κρίνει την μαρτυρία αυτή στη βάση του ισοζυγίου των πιθανοτήτων μη δίνοντας προβάδισμα σε οποιαδήποτε ιατρικώς εκφρασθείσα γνώμη από εκάτερο των διαδίκων. Η κρίση του Δικαστηρίου πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα επιστημονικά δεδομένα που παρουσιάζονται ενώπιον του, σχηματίζοντας ιδίαν άποψη επί του θέματος, αιτιολογώντας επαρκώς την κατάληξη του, ως προς την προτίμηση του με αναφορά σ' αυτά τα δεδομένα».

53. Επισημαίνω, ότι η μαρτυρία πραγματογνώμονα δεν είναι δεσμευτική παρά μόνο βοηθητική προς το Δικαστήριο και τα γεγονότα επί των οποίων στηρίζεται η γνώμη του, πρέπει να είναι γεγονότα που αποδεικνύονται με, αποδεκτή από Δικαστήριο, μαρτυρία. Ειδικότερα, όπως προκύπτει από την απόφαση Φιλίππου ν. Οδυσσέως (1989) 1 Α.Α.Δ η μαρτυρία του εμπειρογνώμονα εισάγεται υπό την αίρεση της απόδειξης του πραγματικού υποβάθρου κάτι που άλλωστε επαναβεβαιώθηκε πλειστάκις νομολογιακά (Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας ν. Γεώργιου Ευριπίδου και Άλλων (2015) 2 ΑΑΔ 140) ενώ η αποτυχία απόδειξης του υπόβαθρου αυτού, αφήνει την γνώμη του εμπειρογνώμονα μετέωρη και χωρίς αξία. Περαιτέρω, λέχθηκε ότι, όσο και αν είναι δυνατόν να αναφερθεί ο εμπειρογνώμονας σε υποθετική κατάσταση πραγμάτων ή σε γεγονότα για τα οποία δεν έχει προσωπική γνώση προκειμένου να στηρίξει τους ισχυρισμούς του, αυτή η αναφορά δεν εισάγεται για να χρησιμοποιηθεί ως απόδειξη προς την ύπαρξη τους. Στη συνέχεια, το Δικαστήριο μπορεί να καταλήξει στα δικά του ανεξάρτητα συμπεράσματα, εφόσον υφίστανται συνθήκες που να δικαιολογούν τέτοια κατάληξη και χωρίς βεβαίως να μετατρέπεται το ίδιο το Δικαστήριο σε εμπειρογνώμονα. Προσθέτω, ότι το Δικαστήριο δεν είναι υποχρεωμένο να υιοθετήσει τις απόψεις ενός εμπειρογνώμονα έστω και αν αυτός δεν έχει αντεξεταστεί (ΧΡΙΣΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ ΙΩΑΝΝΟΥ v. YIANGOS I SOCRATOUS & SONS LTD, Πολιτική Έφεση Αρ.149/2015, 3/2/2025).

 

54. Προτού προχωρήσω, κρίνω επιβεβλημένο να αναφέρω ότι στην παρούσα υπόθεση παρουσιάστηκε σωρεία ιατρικών εκθέσεων και αλληλογραφίας από την ΜΕ1, έγγραφα τα οποία συντάχθηκαν από τον καθηγητή Khaw και τα οποία συνιστούν εξ ακοής μαρτυρίας. Το εν λόγω πρόσωπο που είναι ο συντάκτης των εν λόγω ιατρικών εκθέσεων και αλληλογραφίας δεν προσκόμισε δια ζώσης μαρτυρία, παρόλο που το Δικαστήριο με ενδιάμεση απόφαση του ημερομηνίας 13/05/2024 είχε εγκρίνει αίτημα των Εναγόντων όπως προσκομιστεί μαρτυρία μέσω εικονοτηλεδιάσκεψης και καθόρισε σχετικούς όρους και ημερομηνία δικασίμου, βάσει των οποίων και κατά την οποία θα προσκομιζόταν η μαρτυρία του εν λόγω προσώπου. Σημειώνω ότι οι όροι και ημερομηνία της δικασίμου διαμορφώθηκαν και έτυχαν αποδοχής και από τους συνηγόρους των διαδίκων. Εντούτοις, σε μεταγενέστερο χρονικά σημείο ο καθηγητής Khaw επικαλέστηκε με ηλεκτρονική του επικοινωνία προς το Δικαστήριο απροσδιόριστους νομικούς λόγους και επαγγελματικούς κανονισμούς που τον αποτρέπουν, μεταξύ άλλων, ως το πρόσωπο που εξετάζει τον Ενάγοντα 2, από του να προσκομίσει μαρτυρία.

 

55. Στρέφομαι να εξετάσω τα κριτήρια του άρθρου 27 του Κεφ.9 για σκοπούς αξιολόγησης της εν λόγω μαρτυρίας. Αρχικά παρατηρώ ότι τα όσα γενικά και αόριστα αναφέρθηκαν για την μη προσκόμιση μαρτυρίας από τον καθηγητή Khaw, αναπόφευκτα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι παρά το ότι παρασχέθηκε από το Δικαστήριο κάθε δυνατότητα που καθιστούσε εύλογη και εφικτή την προσκόμιση μαρτυρίας από αυτόν, δεν έχουν παρασχεθεί ικανοποιητικές εξηγήσεις που να δικαιολογούν την μη προσκόμιση της μαρτυρίας, ζήτημα που συνυπολογίζεται βάσει του άρθρου 27(2)(α). Πόσο μάλλον όταν επαναλαμβάνω η πλευρά των Εναγόντων είχε προωθήσει το σχετικό αίτημα για προσκόμιση της μαρτυρίας του εν λόγω προσώπου μέσω εικονοτηλεδιάσκεψης, το οποίο εγκρίθηκε, ώστε εύλογα να αναμένετο από το Δικαστήριο ότι δεν θα προβάλλονταν ετεροχρονισμένα προσκόμματα και δη τέτοιας φύσεως τα οποία αναπόδραστα προβληματίζουν. Παρά τα πιο πάνω, παρατηρώ ότι το σύνολο του περιεχόμενο των εν λόγω εγγράφων και ιατρικών εκθέσεων που ετοιμάστηκαν από το εν λόγω πρόσωπο έτυχαν πλήρους αποδοχής από τον ΜΥ1 (παρά την αντεξέταση της ΜΕ1 από την συνήγορο της Εναγόμενης για κάποια εξ αυτών). Ούτε και έχει διαφανεί πως το εν λόγω πρόσωπο είχε κίνητρο να αποκρύψει ή παραποιήσει τα γεγονότα, όπως άλλωστε δεν έγινε οποιαδήποτε τέτοια εισήγηση από την Υπεράσπιση.

 

56. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι τα όσα αναφέρονται στο άρθρο 27(2) δεν είναι εξαντλητικά και το Δικαστήριο κατά την αξιολόγηση εξ ακοής μαρτυρίας λαμβάνει υπόψη το σύνολο των περιστάσεων  σύμφωνα με το άρθρο 27(1) του Κεφ.9. Με βάση το σύνολο των περιστάσεων και λαμβάνοντας υπόψη κυρίως ότι οι εν λόγω ιατρικές εκθέσεις και αλληλογραφία, άπτονται του πλέον ουσιαστικού ζητήματος που καλείται να εξετάσει το Δικαστήριο, κάτι που συναρτάται και με την μη αμφισβήτηση του περιεχομένου ή της γνησιότητας των εν λόγω εγγράφων, στην έκταση τουλάχιστο που το περιεχόμενο τους αφορά το κατά πόσο ο Ενάγοντας 2 πάσχει από μια εκ γενετής πάθηση και όχι για τα όσα σχετικά καταγράφουν αναφορικά με το πότε εμφανίστηκε η πάθηση (δέστε περιορισμό επίδικων θεμάτων παραγράφους 41 και 42 ανωτέρω), το Δικαστήριο θεωρεί ότι μπορεί να αποδώσει βαρύτητα σε αυτά, εκεί φυσικά όπου δεν υπάρχει οποιαδήποτε αμφιβολία ως προς το τι καταγράφεται σε αυτά. Συνεπώς, κρίνω ότι οι εν λόγω εκθέσεις και αλληλογραφία αποτελούν αποδεκτή και αξιόπιστη μαρτυρία την οποία το Δικαστήριο δύναται να αποτιμήσει κατά την αξιολόγηση της μαρτυρίας των εμπειρογνωμόνων (Λευκόνικο Χρηματιστηριακή Λτδ ν. Χρυστάλλας άλλως Στάλω Χριστοδούλου (2016) 1 ΑΑΔ 1779).

 

57. Κατόπιν μελέτης του συνόλου της μαρτυρίας που προσκομίσθηκε στην παρούσα υπόθεση, επισημαίνω ότι επικρατούσε μια σύγχυση από όλους τους εμπλεκόμενους παράγοντες της διαδικασίας σε σχέση με την ορολογία που χρησιμοποιήθηκε για να περιγραφεί η πάθηση από την οποία πάσχει ο Ενάγοντας 2. Αναλώθηκε πολύτιμος δικαστικός χρόνος σε ερωτήσεις και υποβολές που άπτονταν του λεκτικού ορισμού και ετυμολογίας, μεταξύ άλλων, των ορολογιών «childhood glaucoma», «congenital glaucoma», «primary congenital glaucoma». Ειδικότερα, ενώ φαίνεται να υπήρχε μια ομογνωμία από σε σχέση με την Αγγλική απόδοση της πάθησης τόσο από τις ιατρικές εκθέσεις που προσκόμισαν οι Ενάγοντες και οι οποίες δεν αμφισβητήθηκαν από την Εναγόμενη, όπου η πάθηση αναφέρεται ως «primary congenital glaucoma», κατά την απόδοση των πιο πάνω ορολογιών στην Ελληνική γλώσσα προκλήθηκε περισσότερη σύγχυση από την χρήση, μεταξύ άλλων, των εκφράσεων «πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα», «ιδιοπαθές συγγενές γλαύκωμα», «παιδικό συγγενές γλαύκωμα», «πρωτοπαθές παιδικό γλαύκωμα» και «εκ γενετής γλαύκωμα».

 

58. Επισημαίνω εκ νέου, ότι στην παρούσα υπόθεση είναι χαρακτηριστικό ότι όλες οι ιατρικές εκθέσεις που ετοιμάστηκαν από τον καθηγητή Khaw έτυχαν αποδοχής στο σύνολο τους από όλους τους μάρτυρες και όλη η βιβλιογραφία που παρουσιάστηκε δεν έτυχε αμφισβήτησης από τον οποιονδήποτε αλλά υιοθετήθηκε τόσο από τον ΜΕ3 όσο και από τον ΜΥ1. Παρά τα πιο πάνω, υπήρξε μια έντονη διάσταση απόψεων κατά πόσο η εν λόγω πάθηση συνιστά όντως μια εκ γενετής ανωμαλία ή όχι.

 

59. Για σκοπούς καλύτερης παρακολούθησης της συζήτησης κρίνω σκόπιμο να παραθέσω τον ορισμό της λέξης «συγγενής» όπως προκύπτει από το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Β Έκδοση, του Γ. Μπαμπινιώτη:

 

συγγενής, -ής. -ές {συγγεν-ούς J -είς (ουδ. -ή)} 1. αυτός που συνδέεται στενά με (κάποιον/κάτι) λόγω κοινής προέλευσης ή/και κοινών χαρακτηριστικών: οι επιστήμες τής ψυχολογίας και τής παιδαγωγικής είναι ~ || η Φιν?Μνδική και η Ουγγρική είναι ~ γλώσσες ΙΥΝ. ομο- ειδής, παραπλήσιος · 2. (για δυσπλασίες, νόσους κ.λπ.) αυτός που υπάρχει εκ γενετής, είτε κληρονομικά είτε λόγω βλάβης κατά τη διάρκεια τής κύησης: ~ διαμαρτία ΙΥΝ. σύμφυτος. — ουγγενώς επίρρ. |αρχ.]. σχολιο λ. -ης. -ης. -ες, σύμφυτος.

 

60. Σε άλλο μέρος στην σελίδα 1692 του πιο πάνω λεξικού καταγράφονται τα εξής:

 

«σύμφυτος - συμφυής - έμφυτος - συγγενής - εγγενής - επίκτητος. Για να δηλωθεί στην Ελληνική ότι κάτι υπάρχει ευθύς εξαρχής. συγχρόνως με τη γένεση ή την πρώτη εμφάνισή του».

 

61. Ο συνήγορος των Εναγόντων με τις αγορεύσεις του αποδέχεται ότι η λέξη «congenital» αποδίδεται στην ελληνική ως «συγγενές» και παρέπεμψε στο διαδικτυακό λεξικό Collins dictionary όπου  αναφέρεται ότι «A congenital disease or medical condition is one that a person has had from birth, but is not inherited.»

(η υπογράμμιση είναι του συνηγόρου)

 

62. Από την μαρτυρία του ο ΜΕ3 διαφάνηκε ότι υιοθετεί την εξής συλλογιστική, ότι εφόσον ο Ενάγοντας 2 δεν εκδήλωσε οποιαδήποτε συμπτωματολογία κατά την γέννηση του, τότε αυτό από το οποίο είναι παραδεκτό ότι πάσχει, δηλαδή «πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα» δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως μια εκ γενετής ανωμαλία. Την εν λόγω συλλογιστική φαίνεται να υιοθετεί και η ΜΕ2 όπου αναφέρθηκε στο αδόκιμο του όρου «συγγενές παιδικό γλαύκωμα». Η ως άνω συλλογιστική όμως και η κατ’ ουσίαν προσπάθεια απόδοσης μιας διαφορετικής ερμηνείας του χρησιμοποιούμενου ιατρικού όρου της πάθησης «πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα» που χρησιμοποιήθηκε, κατά τρόπο ώστε η λέξη «συγγενές» ουσιαστικά να περιορίζεται, πάντα με αναφορά στην ιατρική έννοια και ερμηνεία του όρου, στον χρόνο εκδήλωσης τυχόν συμπτωμάτων και όχι με αναφορά στην ύπαρξη ή ανυπαρξία κάποιου ανώμαλου ανατομικού στοιχείου είτε είναι εμφανές είτε όχι και το οποίο εντάσσει εν λόγω πάθηση στην κατηγορία των συγγενών/εκ γενετής ανωμαλιών/παθήσεων, όχι μόνο δεν υποστηρίχθηκε επιστημονικά αλλά τελεί και σε πλήρη αντίθεση τόσο από την ιατρική μαρτυρία που προσκόμισε ο ΜΥ1 όσο και από τις εκθέσεις αλλά και τεκμήρια που προσκομίστηκαν ακόμη και από την πλευρά των Εναγόντων.

 

63. Κρίνω σε αυτό το σημείο σκόπιμο να παραθέσω το εξής απόσπασμα από την σελίδα 7 του Τεκμηρίου 5, που προσκόμισε η πλευρά των Εναγόντων. Το Τεκμήριο 5 αποτελεί μετάφραση στην Ελληνική γλώσσα ενημερωτικού εντύπου για το παιδικό γλαύκωμα (το αγγλικό πρωτότυπο αποτελεί μέρος του Τεκμηρίου 4):

 

“Different types of glaucoma found in children

Primary Congenital Glaucoma:

This is the most common type of childhood glaucoma that we see at Moorfields Eye Hospital. In tis type of glaucoma, the normal drainage channel does not develop properly. Therefore, the aqueous fluid does not flow out of the eye properly and the pressure in the eye rises. The majority of cases of this type of glaucoma are not inherited but specific advice on the caces of inheritance of the is condition will be explained by Professor Moore, our Genetic Specialist. The treatment for this type of glaucoma is an operation (goniotomy or trabeculotomy to try to open up the channels that did not develop properly during the time in the womb.

 

«ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΤΥΠΟΙ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΓΛΑΥΚΩΜΑΤΟΣ

ΠΡΩΤΟΠΑΘΕΣ ΣΥΓΓΕΝΕΣ ΓΛΑΥΚΩΜΑ

Αυτός είναι ο πιο συχνός τύπος παιδικού γλαυκώματος που συναντούμε στο Moorfields Eye Hospital. Σ’ αυτόν τον τύπο γλαυκώματος το φυσικό κανάλι παροχέτευσης του υδατοειδές υγρού δεν αναπτύσσεται κανονικά. Επομένως το υδατοειδές υγρό δεν παροχετεύεται από τον οφθαλμό όπως πρέπει και η ενδοφθάλμια πίεση αυξάνει. Στην πλειονότητα τους, αυτές οι περιπτώσεις γλαυκώματος δεν είναι κληρονομικές. […] Η αντιμετώπιση αυτού του τύπου γλαυκώματος γίνεται με εγχείρηση (γωνιοτομή ή τραμπεκουλοτομή) κατά την οποία γίνεται προσπάθεια να ανοιχθούν τα κανάλια παροχετεύσεως του υδατοειδούς υγρού, που δεν αναπτύχθηκαν φυσιολογικά κατά την ενδομήτριο ζωή.

[…]»

(Η έμφαση και η υπογράμμιση είναι του Δικαστηρίου)

 

 

64. Έχοντας διεξέλθει την μαρτυρία των εμπειρογνωμόνων έχω την άποψη ότι η μαρτυρία του ΜΕ3 του είναι σαφώς υποδεέστερης ποιότητας συγκριτικά με αυτή του ΜΥ1, την οποία και επιλέγω για σκοπούς εξαγωγής ευρημάτων. Η μαρτυρία του ΜΕ3 υστερούσε όχι επειδή δεν έχει προβεί, σε επεμβάσεις γωνιοκτομής όπως διεφάνη κατά την αντεξέταση του, που σχετίζονται με την εν λόγω πάθηση όπως αναντίλεκτα επεξηγήθηκε, αλλά διότι με την μαρτυρία του δεν πρόσφερε οτιδήποτε βοηθητικό προς το Δικαστήριο σε σχέση με την φύση της πάθησης την οποία καλείται το Δικαστήριο να εξετάσει. Η μαρτυρία του ήταν απογυμνωμένη από οποιοδήποτε επιστημονικά κριτήρια και δεδομένα που θα του επέτρεπαν να στηριχθεί σε αυτή και να καταλήξει σε δικαστική κρίση καθότι απλά αποτελούσε επανάληψη των όσων αντιλήφθηκε από τις εκθέσεις του καθηγητή Khaw.

 

65. Είναι χαρακτηριστικό ότι, πέραν από την περιγραφή των προσόντων του καθηγητή Khaw και τις αναφορές του ΜΕ2 σε σχέση με την υφιστάμενη κατάσταση υγείας του Ενάγοντα 2 και την ενδοφθάλμια πίεση που εμφάνισε στο παρελθόν ο Ενάγοντας  2  στο μάτι του, ζητήματα τα οποία δεν αμφισβητήθηκαν, με την μαρτυρία του αδυνατούσε να αναφέρει με την απαιτούμενη σαφήνεια και πειστικότητα οτιδήποτε αφορά την εν λόγω πάθηση και αναφέρομαι ενδεικτικά στον επιστημονικά αποδεκτό ιατρικό ορισμό της, την παθολογία της, τις πιθανές αιτίες της, τα συμπτώματα και τους τρόπους αντιμετώπισης της αν υπάρχουν. Τουναντίον, απαντούσε με πάσα γενικότητα και απέφυγε να δώσει έστω κατά την άποψη τον ορθό ιατρικό ορισμό της πάθησης πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα, εφόσον διαφώνησε με τον ορισμό που του υποβλήθηκε από την συνήγορο της Υπεράσπισης. Αντιθέτως, απλά επαναλάμβανε την ύπαρξη άλλων αιτιολογιών για την ενδοφθάλμια πίεσης του Ενάγοντα 2 που όμως δεν μπορούσε να αποδώσει κάπου συγκεκριμένα. Σημειώνω ότι το εν λόγω πρόσωπο είχε υπόψη του τις ιατρικές γνωματεύσεις και την διάγνωση του καθηγητή Khaw και όμως συγκεχυμένα και για άγνωστους λόγους προσπαθούσε να εξηγήσει και να αιτιολογήσει την εν λόγω ενδοφθάλμια πίεση αποδίδοντας την σε άλλες αιτιολογίες εκτός από την πάθηση από την οποία πάσχει ο Ενάγοντας 2:

Ε.        […]Μας είπατε έχει πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα, αλλά μπορεί να μην είναι αυτό που νομίζουμε ως προς την αιτία. Μπορείτε να μας πείτε ποιες άλλες πιθανότητες και αιτιολογίες μπορεί να υπάρχουν;

Α.        Σίγουρα υπάρχουν και άλλες αιτιολογίες, υπάρχουν κάποια σύνδρομα, έχουν αναφερθεί κάποια σύνδρομα εδώ, όπως το Peters anomaly, που το έχω δει κάπου, που είναι μία άλλη αιτιολογία που μπορεί να αυξηθεί η πίεση στο μάτι.

E.        Πάλι, γιατρέ, αυτά που μου λέτε είναι αιτίες της αύξησης την ενδοφθάλμιας πίεσης αυτό που λέτε. Εγώ ρωτώ αν υπάρχει άλλη περίπτωση να υπάρχει το πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα εκτός από την ανώμαλη ανάπτυξη του φυσικού καναλιού παροχέτευσης του υδατοειδούς υγρού.

A.        Μπορεί να είναι λόγω αύξησης της παραγωγής του υγρού στο μάτι, όπως είχα αναφέρει προηγουμένως. Είπαμε, ή έχεις αύξηση παραγωγής υγρού στο μάτι ή έχεις μείωση της ροής που φεύγει το υγρό στο μάτι.

66. Η σύγχυση του διαφαίνεται και από το πιο κάτω απόσπασμα από το οποίο προκύπτει ότι ο ίδιος φαινόταν να συγχέει και να προσδιορίζει την πάθηση ως την ύπαρξη ψηλής πίεσης και όχι ως ένα σύμπτωμα αυτής:

«Ε.      Εγώ, γιατρέ, σας υποβάλλω ότι το πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο πέρα από την ανώμαλη ανάπτυξη του ηθμού στη γωνία του πρόσθιου θαλάμου, που είναι αυτό που αναφέρει και το Τεκμήριο 51. Η κατηγοριοποίηση που μας έχετε κάνει είναι στο πότε εμφανίζεται σε ένα παιδί η αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης, ο βούφθαλμος και όλα αυτά που μας έχετε αναφέρει.

A.        Διαφωνώ μαζί σας. Είναι μία αιτιολογία. Υπάρχουν πολλές αιτιολογίες και είναι ξεκάθαρο, απ' ό,τι έχω πει, όταν υπάρχει αυξημένη πίεση τα συμπτώματα που μπορεί να έχει ένα παιδί με ψηλή ενδοφθάλμια πίεση μόλις γεννηθεί.

E.        Γιατρέ, μπορείτε να μας πείτε, congenital glaucoma, συγγενές γλαύκωμα, δεν σημαίνει εξ ορισμού ότι είναι κάτι που το κουβαλά ο ασθενής εκ γενετής;

A.        Όχι, γι' αυτό υπάρχουν οι τρεις κατηγορίες.

E.        Αναφέρεστε στο πότε εμφανίζεται;

A.        Ναι, πότε εμφανίζεται η ψηλή πίεση, ναι».

 

67. Επιπλέον, η μαρτυρία του δεν είχε συνοχή και υπέπεσε σε ουσιαστικές αντιφάσεις. Ενώ σύμφωνα με την γραπτή του δήλωση και την βιβλιογραφία στην οποία εκεί παραπέμπει αναφέρει ότι «Ανάλογα με την ηλικία εμφάνισης, τα πρωτοπαθή συγγενή γλαυκώματα διαχωρίζονται στις ακόλουθες κατηγορίες» τις οποίες παρέθεσε ταυτόχρονα κατέληξε στο αυθαίρετο συμπέρασμα ταύτισης της ανυπαρξίας ενδοφθάλμιας πίεσης με την απουσία της πάθησης ευρύτερα. Παραθέτω τα εξής σχετικά αποσπάσματα από την αντεξέταση του ΜΕ3:

[…] Φαντάζομαι το ερώτημα εδώ είναι αν ο Χρήστος είχε το πρόβλημα τον καιρό που γεννήθηκε. Για μένα, αν το είχε τον καιρό που γεννήθηκε σίγουρα θα είχε ψηλή ενδοφθάλμια πίεση και όπως έχω πει, αν έχει ένα μωρό ψηλή ενδοφθάλμια πίεση, η διάγνωση είναι πολύ απλή, βλέπεις το μάτι να είναι μεγάλο και θολό.

E.        Μα αφού, γιατρέ, εσείς ο ίδιος μας είπατε τις τρεις κατηγορίες τις οποίες λέτε ότι μπορεί ένα παιδί να εμφανίσει αυτά τα συμπτώματα. Μπορεί να είναι και το 25%, λέτε, των περιπτώσεων όταν ήταν ακόμα βρέφος. Λέτε μετά ότι μπορεί να το εμφανίσει μεταξύ ενός και 36 μηνών που μπαίνει σε άλλη κατηγορία και λέτε επίσης ότι μπορεί να το εμφανίσει και πιο μετά, που είναι και η περίπτωση του Χρήστου.

A.        Δεν το λέω εγώ, το λέει η βιβλιογραφία.

E.        Το λέει η βιβλιογραφία. Η περίπτωση του Χρήστου είναι‑‑

A.        Όχι, το λέει η βιβλιογραφία για τις κατηγορίες, τα ποσοστά που ανάφερες.

E.        Ναι, αυτό που σας ρωτώ όμως δεν είναι από το αποτέλεσμα στην πάθηση. Εσείς μας λέτε για ποιους λόγους μπορούμε να παρατηρήσουμε αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης, αυτό είναι που μας αναφέρετε τώρα. Εγώ αυτό που σας ρωτώ είναι εάν αυτή η συγκεκριμένη πάθηση στην οποία έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης, εάν είναι χαρακτηριστικό της στοιχείο να έχει αυτό που αναφέρει και εδώ ο Professor Khaw, το Τεκμήριο 51, δυσγενεσία «The angle is maldeveloped», η γωνία έχει ανώμαλη ανάπτυξη. 

A.        Δεν μπορώ να σου πω εγώ αν η γωνία του Χρήστου είχε ανώμαλη ανάπτυξη στο έμβρυο ή όχι».

 

68. Η πιο πάνω θεώρηση τελεί σε πλήρη αντίφαση με το περιεχόμενο του Τεκμηρίου 5, στο οποίο ο ίδιος παρέπεμψε και στο οποίο ρητά αναφέρεται ότι η πάθηση προκύπτει εκεί που δεν υπήρξε φυσιολογική ανάπτυξη των καναλιών παροχέτευσης του υδατοειδούς υγρού κατά την ενδομήτρια ζωή. Επιπλέον τελεί σε πλήρη αντίφαση με τον αναντίλεκτο ορισμό της πάθησης του πρωτοπαθούς παιδικού γλαυκώματος που έθεσε ο ΜΥ1 όπου απόλυτα και χωρίς περιστροφές απέδωσε την ύπαρξη της πάθησης στην μη φυσιολογική ανάπτυξη του ηθμού του πρόσθιου θαλάμου του ματιού κατά την κύηση. Το ερώτημα φυσικά, εξεταζόμενο στην ορθή του διάσταση δεν είναι κατά πόσο ο Ενάγοντας 2 «είχε το πρόβλημα τον καιρό που γεννήθηκε», δηλαδή αν είχε εμφανίσει τυχόν συμπτώματα, αλλά κατά πόσο, ο Ενάγοντας 2 πάσχει από μια εκ γενετής/συγγενής πάθηση. Σε αυτό το σημείο της απόφασης κρίνω ότι επιβάλλεται να αναφερθεί ο εξής εννοιολογικός διαχωρισμός για την συγκεκριμένη πάθηση, διαχωρισμός ο οποίος προκύπτει από την μαρτυρία του ΜΥ1 τόσο ως ζήτημα ιατρικής γνώμης αλλά και ως ζήτημα κοινής λογικής, ήτοι ότι το χρονικό σημείο που εκδηλώνεται η συγκεκριμένη πάθηση είναι κάτι διαφορετικό από το κατά πόσο ένα πρόσωπο όντως πάσχει από την εν λόγω πάθηση κατά την γέννηση του. Με αυτό ως δεδομένο ήταν απόλυτα ορθή η επιχειρηματολογία της συνηγόρου της Εναγόμενης, ότι το πότε εκδηλώθηκαν τα συμπτώματα είναι άσχετο ζήτημα για σκοπούς επίλυσης της παρούσας διαφοράς.

 

69. Σημασία στην όλη αποτίμηση της μαρτυρίας του ΜΕ3 ενέχει και το γεγονός ότι όταν πιέστηκε κατά την αντεξέταση να αναφερθεί σε οποιανδήποτε μελέτη και βιβλιογραφία προέβη για την επίδικη πάθηση και τα όσα περιορισμένα ανέφερε για αυτή, αντί να αναφερθεί έστω στην βιβλιογραφία στην οποία έκανε αναφορά στην γραπτή του δήλωση παρέπεμψε γενικά και αόριστα σε επιστημονική μελέτη για γλαύκωμα με ζωικό μοντέλο, το οποίο είχε αντίστοιχο γλαύκωμα σε ενήλικα ανθρώπινο οργανισμό, κάτι που όμως ουδόλως ενδιαφέρει καθότι το Δικαστήριο δεν καλείται να εξετάσει την φύση του γλαυκώματος σε ενήλικα.

 

70. Παρεμβάλλω εδώ, ότι αν ο εμπειρογνώμονας αντλεί τη γνώση του όχι από διαπιστώσεις στις οποίες καταλήγει μετά από δική του έρευνα αλλά από πληροφόρηση την οποία του έδωσαν άλλοι, τότε είναι πιθανόν να μην είναι στέρεη η δική του γνώμη και να απορριφθεί (Παύλου ν. Ανδρέου Πολ. Έφ.185/09, ημερ. 26.3.14). Αν και εδώ όπως έχω ήδη αναφέρει το περιεχόμενο των ιατρικών εκθέσεων του καθηγητή Khaw δεν αμφισβητήθηκε και είναι επί αυτών που στηρίχθηκε  η γνώμη του ΜΕ3, όπως και δεν αμφισβητούνται οι γνώσεις του ΜΕ3 ή η ικανότητα του να αντιληφθεί, συγκρίνει και επεξηγήσει τα όσα καταγράφονται στις εκθέσεις του καθηγητή Khaw, εντούτοις κατέστη σαφές κατά την προσκόμιση της μαρτυρίας του ότι τα συμπεράσματα του δεν στηρίζονται σε δική του έρευνα και μελέτη επί της πάθησης αλλά σε πληροφόρηση τρίτων. Με άλλα λόγια, το υπόβαθρο επί του οποίου στηρίζει το δικό του συμπέρασμα, το οποίο έθεσε όλως παραδόξως ρητά μόνο κατά την αντεξέταση, δηλαδή ότι ο Ενάγοντας 2 δεν έπασχε εκ γενετής από την εν λόγω πάθηση, λόγω απουσίας ενδοφθάλμιας πίεσης ή άλλων σχετικών συμπτωμάτων παιδιού που πάσχει από πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα, δεν έχει στοιχειοθετηθεί με τον δέοντα τρόπο ενώπιον του Δικαστηρίου καθότι αποτελεί απλά μια κατάληξη χωρίς την δέουσα επεξήγηση.

 

71. Καταληκτικά, από το σύνολο των όσων ανέφερε ο ΜΕ3 προφορικά αλλά και από την βιβλιογραφία την οποία παρέθεσε δεν υπάρχει οτιδήποτε που να παρέχει στήριξη στην θέση του ΜΕ3 ότι ο Ενάγοντας 2 δεν είχε αυτή την πάθηση από την γέννηση του. Ούτε υποστηρίζεται αυτό που ουσιαστικά αναδύεται από την μαρτυρία του, περί ύπαρξης αυτοτελών κατηγοριών πρωτοπαθών συγγενών γλαυκωμάτων, εντάσσοντας τον Ενάγοντα 2 στην τρίτη κατηγορία δηλαδή αυτή του “Juvenile Glaucoma”, κατά τρόπο ώστε η εν λόγω κατηγορία να μην αφορά το πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα. Γενικότερα, η μαρτυρία του παρουσίασε τέτοια κενά και αντιφάσεις ώστε να μην μπορεί να αποδοθεί οποιαδήποτε βαρύτητα σε αυτή από το Δικαστήριο για να εξάγει τα δικά του ανεξάρτητα συμπεράσματα σχετικά με το κατά πόσο η πάθηση από την οποία πάσχει ο Ενάγοντας 2 είναι εκ γενετής ή όχι την οποία και απορρίπτω. Εξαίρεση αποτελεί η μαρτυρία του αναφορικά με όσα δεν έτυχαν αμφισβήτησης όπως οι εξετάσεις στις οποίες προέβη ο ίδιος ο ΜΕ3 στον Ενάγοντα 2, στις επεμβάσεις τις οποίες πραγματοποίησε ο καθηγητής Khaw στον Ενάγοντας 2, τον σκοπό των επεμβάσεων γωνιοτομής, την σημερινή κατάσταση υγείας του Ενάγοντα 2, τα οποία άλλωστε συνάδουν με τις εκθέσεις του καθηγητή Khaw αλλά και την ιατρική μαρτυρία του ΜΥ1 στην οποία θα αναφερθώ στην συνέχεια.

 

72. Ο ΜΥ1 σε αντίθεση με τον ΜΕ3 ήταν επεξηγηματικός, κατατοπιστικός και τεκμηριωμένα προέβη σε περιγραφή του ορισμού της γενικότερης παθολογία αυτής, των συμπτωμάτων, των τρόπων αντιμετώπισης και συνεπώς θεωρώ ότι με την μαρτυρία του παρείχε στο Δικαστήριο τα εχέγγυα για σκοπούς διαμόρφωσης της δικής του, ανεξάρτητης κρίσης, σε σχέση πάντοτε με τα επίδικα ζητήματα και σημειώνω ότι δεν δίστασε να υιοθετήσει όλες τις εκθέσεις του καθηγητή Khaw αλλά και να παραπέμψει σε αρθρογραφία στην οποία παρέπεμπε το εν λόγω πρόσωπο (Τεκμήριο 51). Ειδικότερα, κατά την προσκόμιση της μαρτυρίας του απαντούσε με ευθύτητα και σταθερότητα εξηγούσε με απλή κατανοητή γλώσσα, στο βαθμό που αυτό είναι δυνατόν εν όψει και της εξειδικευμένης φύσης του ζητήματος. Επιπλέον, παράθεσε με πλήρη επεξήγηση μέσω σχετικού σχεδιαγράμματος τα σχετικά ζητήματα αναφορικά με την ανατομία του ματιού (ως το αντίστοιχο σχεδιάγραμμα στο Τεκμήριο 5) με τον ίδιο να είναι σε θέση να τεκμηριώνει τις απόψεις του, επεξηγώντας στο Δικαστήριο το σκεπτικό που ακολούθησε για εξαγωγή των συμπερασμάτων του που κατέγραψε στην γραπτή του δήλωση.

 

73. Κρίνω σημαντικό να αναφέρω ότι ο ορισμός που παρέθεσε αναφορικά με το πρωτοπαθές παιδικό γλαύκωμα, δηλαδή με αναφορά στο παιδικό γλαύκωμα που υφίσταται από την γέννηση ενός ατόμου, εξ ου και παρέπεμψε σε βιβλιογραφία που περιγράφει την πάθηση ως μια υποκατηγορία του παιδικού γλαυκώματος, δηλαδή αυτή του πρωτοπαθούς συγγενούς γλαυκώματος ή του «ιδιοπαθούς» συγγενούς γλαυκώματος όπως ενίοτε το έθετε στην μαρτυρία του παρέμεινε αναντίλεκτος. O ορισμός που έδωσε με την γραπτή του δήλωση είναι «η ανώμαλη ανάπτυξη του ηθμού στην γωνία του πρόσθιου θαλάμου, η οποία δεν επιτρέπει τη διέλευση του υδατοειδούς υγρού διαμέσου του ηθμού (διευκρινίζω ότι ηθμός σημαίνει φίλτρο – δέστε σελ.723 Μπαμπινιώτης ανωτέρω). Στο σχεδιάγραμμα στην σελίδα 6^α του Τεκμηρίου 5 υπάρχουν λέξεις που αποτελούν μετάφραση του αντίστοιχου σχεδιαγράμματος στην Αγγλική γλώσσα (μέρος του Τεκμήριου 4), οι οποίες κατά την κρίση μου είναι αναγκαίες για κατανόηση των όσων θα αναφερθούν στην συνέχεια. “Anterior Chamber (front chamber of the eye)” μεταφράζεται ως «πρόσθιος θάλαμος». “Aqueous fluid flows out of the eye through the trabecular meshwork (filter system)” μεταφράζεται ως «Υδατοειδές υγρό ρέει έξω από το μάτι μέσω του δικτυωτού σχηματισμού (συστήματος φίλτρου)».

 

74. Όντως κάποια σύγχυση προς όλους τους παράγοντες της δίκης που προκλήθηκε από την εναλλαγή στην χρήση των λέξεων «πρωτοπαθές παιδικό γλαύκωμα», «ιδιοπαθές παιδικό γλαύκωμα» και από σχετικές υποβολές σχετικά με την ετυμολογία των πιο πάνω όρων κατά την αντεξετάση. Εντούτοις κατέστη αντιληπτό ότι ο ΜΥ1 με την μαρτυρία του προέβη σε αναφορές συνώνυμων όρων και περιέγραψε την φύση του πρωτοπαθούς συγγενούς γλαυκώματος το οποίο όπως έχω αναφέρει αποτελεί υποκατηγορία του παιδικού γλαυκώματος. Εξ ου και περιέγραψε σχηματικά τον τρόπο μη ορθής παροχέτευσης του υδατοειδούς υγρού προς τον πρόσθιο θάλαμο (δέστε Έγγραφο Γ και ενδεικτικά τα πρακτικά ημερομηνίας 05/07/2024, σελ.10, γραμμές 15-22 και σελ. 11, γραμμές 1-9). Όπως περαιτέρω εξήγησε ο ΜΥ1 και παρέμεινε ομοίως αναντίλεκτο αυτή η πάθηση δηλαδή του πρωτοπαθούς συγγενούς γλαυκώματος δημιουργείται κατά τον 8^ο και 9^ο μήνα της κύησης όταν δεν υπάρχει ορθή απορρόφηση αριθμού μεμβρανών μπροστά από το κανάλι του Schlemm και του «trabecular», προκαλώντας τα προβλήματα στην παροχέτευση του υδατοειδούς υγρού (δέστε τις αναφορές στο σχεδιάγραμμα στην σελ.6^α και σελίδα 7 του Τεκμηρίου 5 και ειδικά τις αναφορές στο φυσικό κανάλι παροχέτευσης (δικτυωτό σχηματισμός). Τα πιο πάνω παρέμειναν αναντίλεκτα και τα αποδέχομαι για σκοπούς ευρημάτων καθότι συνάδουν με την βιβλιογραφία που προσκομίστηκε ακόμη και από την πλευρά των Εναγόντων (Τεκμήριο 5 που επιβεβαιώνει αβίαστα ότι αυτή η πάθηση συντελείται κατά την κύηση), πλην ενός σημείου στο οποίο θα αναφερθώ στην συνέχεια.

 

75. Ειδικότερα, σε σχέση με την φύση της πάθησης στο διαδικτυακό άρθρο Primary Congenital Glaucoma του American Academy of Ophthalmology, Daniel Moore ημερομηνίας 09/02/2024 (Τεκμήριο 56) στο οποίο παρέπεμψε ο ΜΥ1 καταγράφονται τα εξής:

“Primary congenital glaucoma (PCG) is a rare disease due to genetically-determined abnormalities in the trabecular meshwork and anterior chamber angle resulting in elevated intraocular pressure (IOP) without other ocular or systemic developmental abnormalities. Other terms have been used previously to describe this entity, including trabeculodysgenesis, goniodysgenesis and primary infantile glaucoma, however the term PCG replaces these in the 2013 International Classification of Childhood Glaucoma. There are three variants based on the age of presentation as follows:

Newborn onset (0 -1 month)

Infantile onset (>1-24 months)

Late onset or late -recognised)>-24 months)

[…]

(η έμφαση είναι του  Δικαστηρίου)

76. Στο διαδικτυακό άρθρο Primary Congenital Glaucoma, Kirandeep Kaur and Bharat Gurnan, National Library of Medicine, ημερομηνίας 11/06/2023 (Τεκμήριο 58) στο οποίο επίσης παρέπεμψε ο ΜΥ1 καταγράφονται τα εξής:

“The main pathophysiology is the defect in the trabecular meshwork development and the anterior chamber angle. This hampers the aqueous outflow through the anterior chamber thus leading to increased intraocular presences”.

77. Ομοίως το σύνολο της βιβλιογραφίας που προσκομίσθηκε επιβεβαιώνει πλήρως και την θέση του ΜΥ1 που παρέμεινε αμετακίνητη ότι οι υποκατηγορίες στις οποίες γίνεται αναφορά στην βιβλιογραφία αφορούν το ίδιο συγγενές γλαύκωμα και ότι το πότε εκδηλώνεται (manifest) η πάθηση απλά αφορά το ζήτημα της ονομασίας της πάθησης:

 

Ε.        Ότι αυτές είναι οι υποκατηγορίες που συνιστούν το primary congenital glaucoma.

Α.        Όχι, δεν είναι διαφορετικό γλαύκωμα, είναι το ίδιο.

Ε.        Είναι οι τρεις κατηγορίες—

Α.        Όι, έννεν κατηγορίες. Όχι, δεν είναι κατηγορίες. Επειδή εκδηλώνεται νωρίς ονομάζεται έτσι, αν εκδηλωθεί μετά ονομάζεται έτσι, αν εκδηλωθεί μετά ονομάζεται έτσι, αλλά το πρόβλημα είναι καθαρά τζιείνη η μεμβράνη πάνω στη γωνία του πρόσθιου θαλάμου. Τελείωσε.

[…]

Ε.        Αν πιάμε ως δεδομένο τούτο που συμφωνήσατε κιόλας ότι εξελίχθηκε αρχικά το γλαύκωμα στην ηλικία των 4 χρόνων που μας είπε ο κύριος Ραζής, εν θα ήταν πιο σωστό να πούμε ότι εμπίπτει στην 3^η κατηγορία, στο juvenile glaucoma που εμφανίζεται μετά την ηλικία των 3 χρόνων που μόλις μας είπετε;

[…]

A.        Ξαναλέω ότι τούτο δεν είναι κατηγοριοποίηση γλαυκώματος, είναι η εξέλιξη του ενός μόνου και ιδίου γλαυκώματος. Υπάρχει η μεμβράνη, τούτο που ξανανάφερα, πάνω στη γωνία του πρόσθιου θαλάμου τζιαι παρεμποδίζει την παροχέτευση του υδατοειδούς υγρού τζιαι είπαμε το πότε εν να εμφανιστούν τα συμπτώματα. Υπάρχει όμως η παθογένεια το πότε εν να εμφανιστούν τα συμπτώματα, έχει σχέση με την έκταση τζιαι την ένταση της μεμβράνης. 

78. Σε σχέση με το πιο πάνω ζήτημα της κατηγοριοποίησης της πάθησης επιθυμώ να παραθέσω και απόσπασμα από το Τεκμήριο 51, που αποτελεί ηλεκτρονικό μήνυμα του καθηγητή Khaw προς την Ενάγουσα ημερομηνίας 12/03/2024. Στο εν λόγω μήνυμα ο καθηγητής παραπέμπει σε ηλεκτρονικό άρθρο το οποίο είναι το Τεκμήριο 58 στο οποίο καταγράφονται τα εξής:

«Primary congenital glaucoma is also referred as developmental glaucoma, as it might not always present immediately after birth. Depending on the age of onset, the primary congenital glaucomas have been divided into the following types:

 

1. True Congenital Glaucoma- Also known as newborn glaucoma. In this type, the child is either born with ocular enlargement or enlargement of eyes is noticed within one month of life. It is believed that the IOP is raised in the intrauterine life itself. These cases account for approximately 35 percent.

 

2. Infantile glaucoma – This type includes patients who manifest between 1 and 36 months of life. It accounts for approximately 65 percent of patients with primary congenital glaucoma

 

3. Juvenile glaucoma – This group includes patients with signs of raised intraocular pressure manifest after three years of age but before adulthood. This accounts for about 10 percent of cases.

 

(η έμφαση και η υπογράμμιση είναι του Δικαστηρίου)

79. Κατά την αντεξέτασή του ο ΜΥ1 παρέμεινε σταθερός στη θέση που είχε καταθέσει κατά την κυρίως εξέτασή του, ότι το πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα αποτελεί μια εκ γενετής πάθηση. Η ιατρική βιβλιογραφία που έχει κατατεθεί στο Δικαστήριο (τεκμήρια 56-59 – έχω παραθέσει ήδη ενδεικτικά αποσπάσματα) και το τεκμήριο 5 επιβεβαιώνουν τα όσα ο ΜΥ1 ανέφερε στο Δικαστήριο για την ιατρική θεώρηση του πρωτοπαθούς συγγενούς γλαυκώματος. Από την βιβλιογραφία που παρουσιάστηκε και παρέμεινε αναντίλεκτη φαίνεται να υπάρχει ομογνωμία μεταξύ της ιατρικής κοινότητας σε σχέση με τον ορισμό της πάθησης που έδωσε ο ΜΥ1 καθώς και την κατάταξή της βιβλιογραφικά στις εκ γενετής/συγγενείς ανωμαλίες (congenital).

 

80. Η μαρτυρία του ΜΥ1 άλλωστε βρίσκεται σε σύμπνοια με την διάγνωση και τις ιατρικές εκθέσεις του καθηγητή Khaw στις οποίες στηρίζεται η πλευρά των Εναγόντων και καταγράφω ενδεικτικά τις αναφορές του εν λόγω προσώπου «very complex condition of congenital glaucoma» (Τεκμήριο 19) και «Primary Congenital Glaucoma» (Τεκμήριο 26). Εξ ου και ο Ενάγοντας 2 υποβλήθηκε σε εγχειρίσεις γωνιοτομής, καθότι αυτή η επέμβαση όπως προκύπτει από το σύνολο της μαρτυρίας  αποτελούν ένα εκ των τρόπων αντιμετώπισης του πρωτοπαθούς συγγενούς γλαυκώματος, που αποτελεί άλλο ένα παράγοντα που επιβεβαιώνει την θέση του ΜΥ1 ότι ο Ενάγοντας 2 πάσχει από την εν λόγω πάθηση (δέστε, μεταξύ άλλων, αναφορές στην σελίδα 11 του Τεκμηρίου 5, στην ενότητα “Surgical Treatment” στο Τεκμήριο 56 γραπτή δήλωση ΜΥ1 παράγραφο 8).

 

81. Είναι γεγονός, ότι σε κάποιες εκθέσεις, ο καθηγητής Khaw αναφέρεται σε «childhood glaucoma» κατά την περιγραφή της πάθησης (δέστε αναφορές στα τεκμήρια 30,32, 34, 66 και 67). Αναφέρω ειδικά ότι στο Τεκμήριο 32 μετά την επικεφαλίδα «Childhood glaucoma» καταγράφονται και τα εξής: «is under my care with congenital glaucoma» (Τεκμήριο 32). Πέραν του ότι δεν δόθηκε οποιαδήποτε προφορική μαρτυρία επεξηγώντας τις εν λόγω εκθέσεις, αποφαίνομαι ότι η απουσία επανάληψης των λέξεων primary congenital glaucoma δεν αλλοιώνει το γεγονός ότι δεν προσκομίστηκε οποιαδήποτε μαρτυρία ότι υπήρξε διαφοροποίηση της διάγνωσης ότι ο Ενάγοντας 2 πάσχει από πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα (primary congenital glaucoma).  Είναι χαρακτηριστικό ότι και το Τεκμήριο 51, το οποίο προσκόμισε η ΜΕ1 (απόσπασμα από το οποίο έχει παρατεθεί πιο πάνω στην παράγραφο  78) περιγράφει την κατηγοριοποίηση του πρωτοπαθούς συγγενούς γλαυκώματος και είναι ορθή η θέση της συνηγόρου της Εναγόμενης ότι ο καθηγητής Khaw δεν απαντά στην ερώτηση που έθεσε η Ενάγουσα, δηλαδή κατά πόσο η πάθηση είναι ή όχι εκ γενετής. Αντιθέτως, με το ηλεκτρονικό μήνυμα του απαντά στο πότε μπορεί να εμφανίσει κάποιος συμπτώματα και είναι χαρακτηριστική η αναφορά του «You asked some information and supporting literature regarding the age of presentation of childhood glaucoma […] και προχωρεί στην συνέχεια να παραθέσει κατηγορίες του πρωτοπαθούς συγγενούς γλαυκώματος. Ως εκ των όσων έχουν αναφερθεί μέχρι αυτό το σημείο, προκύπτει αβίαστα από την παρατεθείσα βιβλιογραφία ότι το πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα δύναται να κατηγοριοποιηθεί με βάση την ημερομηνία εκδήλωσης των συμπτωμάτων και ότι  αυτό αποτελεί υποκατηγορία του παιδικού γλαυκώματος (childhood glaucoma).

 

82. Σε αυτό το μέρος της απόφασης, κρίνω σκόπιμο να αναφέρω ότι υπήρξε επιχειρηματολογία από τον συνήγορο των Εναγόντων ότι από το περιεχόμενο των τεκμήρια 33 και 34, προκύπτει «ρητώς και με σαφήνεια ότι το παιδικό γλαύκωμα μπορεί να παρουσιαστεί στα ξαφνικά», θέσεις που υπέβαλε και κατά την αντεξέταση του ΜΥ1, ώστε σε μεταγενέστερο σημείο να εισηγείται ότι ο Ενάγοντας 2 «σίγουρα δεν εμπίπτει στην πρώτη κατηγορία «True Congenital Glaucoma» αφού ο Ενάγοντας 2 δεν γεννήθηκε με συμπτώματα παιδικού γλαυκώματος πάσχει από juvenile glaucoma» [με αναφορά στο Τεκμήριο 51]. Συνεπώς η θέση που προωθήθηκε στον ΜΥ1 είναι ότι ο Ενάγοντας 2 δεν πάσχει από πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα και ότι ο ΜΥ1 υπέπεσε σε αντιφάσεις στο κατά πόσο έπασχε ο Ενάγοντας 2 εκ γενετής από την εν λόγω πάθηση.

 

83. Γενικότερα, η όλη αντιμετώπιση και προσέγγιση του ζητήματος είναι εσφαλμένη καθότι το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι αν δύναται να εμφανιστούν στα «ξαφνικά» συμπτώματα της πάθησης αλλά κατά πόσο η πάθηση αυτή καθ’ αυτή, αποτελεί μια εκ γενετής πάθηση. Σε σχέση με το Τεκμήριο 33 και την αναφορά σε αυτό ότι «κανένας από τους παράγοντες ρίσκου πραγματικά εφαρμόζεται για το συγγενές εκ γενετής γλαύκωμα, πολύ συχνά εμφανίζεται για κανένα λόγο». Αρχικά παρατηρώ ότι το εν λόγω λεκτικό είναι ασαφές, λαμβάνοντας υπόψη και την απουσία παράθεσης της ερώτησης που κλήθηκε να απαντήσει ο καθηγητής Khaw. Στην απουσία μαρτυρίας από τον ίδιο τον καθηγητή Khaw με την οποία να διευκρινίζεται η εν λόγω αναφορά του, μόνο μειωμένη βαρύτητα μπορεί να αποδοθεί στο πιο πάνω απόσπασμα. Σε κάθε περίπτωση, από μελέτη του συνόλου του Τεκμηρίου 33 προκύπτει ότι δεν υπάρχει οποιαδήποτε ρητή αναφορά στην φυσιολογία ή τα ανατομικά χαρακτηριστικά της πάθησης, κατά τρόπο που αφήνει έμμεσα να νοηθεί η πλευρά των Εναγόντων, δηλαδή ότι η εμφάνιση της πάθησης «στα ξαφνικά» στον Ενάγοντα 2, τον εντάσσει σε διαφορετική κατηγορία.

 

84. Όπως και να εξεταστεί το ζήτημα, ο ΜΥ1 παρέμεινε σταθερός και επανέλαβε την αρχική του θέση του ότι η αιτία της πάθησης μπορεί να είναι κληρονομική (με γονιδιακή αιτιολογία) ή τυχαία, θέσεις που συνάδουν με τα όσα είχε αναφέρει προηγουμένως κατά την κυρίως του εξέταση. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν προσκομίστηκε οποιαδήποτε μαρτυρία είτε με παραπομπή σε βιβλιογραφία είτε με οποιοδήποτε άλλο τρόπο ότι το Juvenile glaucoma αποτελεί κάποιου άλλου είδους ανεξάρτητη πάθηση που δεν έχει ως κοινό παρανομαστή την ανώμαλη ανάπτυξη του πρόσθιου θαλάμου, ώστε να μην θεωρείται εκ γενετής πάθησης. Ομοίως ούτε από το περιεχόμενο του Τεκμηρίου 34, και την εκεί αναφορά στο χρονικό σημείο εμφάνισης των συμπτωμάτων του Ενάγοντα 2, ήτοι κατά την ηλικία των 4 ετών προσθέτουν οτιδήποτε στο υπό συζήτηση θέμα.

 

85. Παρεμβάλλω σε αυτό το σημείο, ότι υπήρχαν αναφορές στην μαρτυρία της ΜΕ1 με παραπομπές και στο περιεχόμενο των Τεκμηρίων 33 και 51 ότι ο καθηγητής Κhaw της ανέφερε ότι «η πάθηση αυτή εμφανίστηκε εντελώς στα ξαφνικά, χωρίς πρόκληση οποιασδήποτε αιτίας» και πως «δεν επρόκειτο για εκ γενετής περίπτωση». Το πιο πάνω μέρος της μαρτυρίας της ΜΕ1 αποτελεί εξ ακοής μαρτυρία το οποίο σε αντιδιαστολή με τις γραπτές ιατρικές εκθέσεις του καθηγητή Khaw, τις οποίες έλαβα υπόψη για σκοπούς αξιολόγησης, αμφισβητήθηκε έντονα κατά την αντεξέταση της ΜΕ1 και δεν έτυχε υιοθέτησης από τους μάρτυρες της Υπεράσπισης. Στρέφοντας εκ νέου την προσοχή μου στα κριτήρια που θέτει το άρθρο 27 του Κεφ. 9 αποφαίνομαι ότι εγείρονται σοβαρές αμφιβολίες κατά πόσο όντως έχουν αναφερθεί τα πιο πάνω, κατά τον τρόπο που παρουσιάστηκαν, ώστε να μην δύναμαι να αποδώσω οποιαδήποτε βαρύτητα στις εν λόγω αναφορές της ΜΕ1.

 

86. Συγκεκριμένα, διαφαίνεται απόκλιση μεταξύ του περιεχόμενου των Τεκμηρίων 33 και 51 ώστε οι αρχικές εξ ακοής δηλώσεις να μην έχουν μεταφερθεί επακριβώς ενώπιον του Δικαστηρίου αλλά με διαφοροποιήσεις και δη η αναφορά ότι δεν είναι μια εκ γενετής πάθηση αναφορά απουσιάζει εξ ολοκλήρου από τα εν λόγω τεκμήρια αλλά και οποιοδήποτε άλλο τεκμήριο και τελεί σε αντίθεση με τις εκθέσεις του εν λόγω προσώπου, όπου αναφέρει ότι ο Ενάγοντας 2 πάσχει από πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα. Πέραν τούτου, λαμβάνω υπόψη το γεγονός ότι οι φερόμενες εξ ακοής δηλώσεις που καλείται το Δικαστήριο να εξετάσει αφορούν το πλέον κρίσιμο ζήτημα που κλήθηκε να εξετάσει το Δικαστήριο ενώ δόθηκε η ευκαιρία προσκόμισης μαρτυρίας από τον καθηγητή Khaw, κάτι που εν τέλει δεν υλοποιήθηκε, χωρίς ικανοποιητική αιτιολογία (δέστε παραγράφους 54 και 55 ανωτέρω). Συνεπώς η απουσία προσκόμισης μαρτυρίας από το εν λόγω πρόσωπο για ένα ζήτημα για το οποίο απαιτείται μαρτυρία εμπειρογνώμονα, ώστε να μην μεταφερθεί το τι ενδεχομένως να αντιλήφθηκε η ΜΕ1, αποκτά ακόμη περισσότερη βαρύτητα, λαμβάνοντας υπόψη φυσικά και το άμεσο συμφέρον της στην έκβαση της παρούσας υπόθεσης. Προσθέτω ακόμη, ότι ο αποσπασματικός τρόπος που τέθηκαν οι εν λόγω εξ ακοής αναφορές καθιστά το έργο αξιολόγησής τους ιδιαίτερα δυσχερές έως και αδύνατο για σκοπούς εξαγωγής συμπερασμάτων. Επιπλέον, δεν μπορεί ούτε να λεχθεί ότι οι Ενάγοντες έχουν προσκομίσει την καλύτερη δυνατή μαρτυρία επί των εν λόγω αναφορών (δέστε και άρθρο 27(3) του Κεφ.9. Συνεπώς για όλους τους λόγους που παρέθεσα πιο πάνω και παρά το γεγονός ότι, εν όψει της ιδιότητας του καθηγητή Khaw, δεν έχω οποιοδήποτε λόγο να κρίνω ότι εκείνος είχε οποιοδήποτε συμφέρον στο να αποκρύψει ή να παραποιήσει γεγονότα στην υπόθεση, θεωρώ ότι δεν μπορεί να αποδοθεί οποιαδήποτε βαρύτητα στην συγκεκριμένη εξ ακοής μαρτυρία της ΜΕ1 αναφορικά με τα εν λόγω ζητήματα.

87. Πέραν των πιο πάνω, δεν προκύπτει ούτε και οποιαδήποτε αντίφαση, κατά την προσκόμιση της μαρτυρίας του ΜΥ1 από την εναλλαγή στην οποία προέβαινε μεταξύ των λέξεων «συγγενές» ή «ιδιοπαθές» ή «πρωτοπαθές», για να περιγράψει το υπό εξέταση είδος γλαυκώματος όπως επιχειρηματολόγησε η πλευρά των Εναγόντων. Έχω ήδη αναφερθεί στο πώς εκλήφθηκε η εν λόγω εναλλαγή στην χρήση των λέξεων από τον ΜΥ1 και άλλωστε η θεωρούμενη από τους Ενάγοντες ως αντίφαση στηρίζεται στην όλη προσέγγιση του ζητήματος που αποφάσισε να υιοθετήσει η ίδια η πλευρά των Εναγόντων, ότι εφόσον δεν υφίστατο κάποιο σύμπτωμα της πάθησης κατά την γέννηση του Ενάγοντα 2, τότε η πάθηση δεν υφίστατο ευρύτερα και δεν θεωρείται εκ γενετής. Έχω ήδη εξηγήσει το άτοπο της πιο πάνω συλλογιστικής. Επιπλέον, η θέση που υποβλήθηκε στον ΜΥ1 κατά την αντεξέταση από τον συνήγορο των Εναγόντων «Εγώ σας υποβάλλω ότι ο όρος «συγγενές» και όχι μόνο για το γλαύκωμα, αλλά και σαν ιατρικός σε άλλες ερμηνείες, αναφέρεται ότι είναι αυτό που υπάρχει κατά την κύηση και μόλις γεννηθεί το μωρό μέχρι ενός μηνός, θέση που απορρίφθηκε δεν υποστηρίχθηκε από ανάλογη μαρτυρία. Είναι καλά νομολογημένο ότι οι υποβολές συνηγόρων δεν περιβάλλονται από συμφυή αποδεικτική αξία. Όταν αυτές απορρίπτονται από ένα μάρτυρα, στην απουσία προσκόμισης της αναγκαίας μαρτυρίας, από την πλευρά που προβάλει τον ισχυρισμό προς τεκμηρίωση του αντίθετου ισχυρισμού η υποβολή παραμένει απλά ως ένας μετέωρος και αθεμελίωτος ισχυρισμός (ΣΤΕΓΗΣ ΕΥΓΗΡΙΑΣ «ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΣ ΜΙΧΑΗΛ» ΚΑΪΜΑΚΛΙΟΥ v. ΑΡΓΥΡΙΔΟΥ, Πολιτική Έφεση Αρ. 32/14, 29/9/2021), ECLI:CY:AD:2021:A430.

 

88. Επιπλέον, ο συνήγορος των Εναγόντων επιχειρηματολόγησε με την γραπτή του αγόρευση, αλλά και προφορικά του με αναφορά στην μαρτυρία της ΜΥ2 ότι ο όρος «συγγενές παιδικό γλαύκωμα» είναι αδόκιμος και ότι αυτό πρέπει να αναφέρεται ως «πρωτοπαθές παιδικό γλαύκωμα». Αποφαίνομαι ότι, ζητήματα χρήσης αποδεκτής ορολογίας σε ένα επιστημονικό κλάδο για τον οποίο προσφέρεται μαρτυρία εμπειρογνώμονα είναι ζητήματα τα οποία είναι ορθότερο και ενδείκνυται να αποφασίζονται από τον εν λόγω κλάδο που στην προκειμένη αφορούν την ιατρική κοινότητα και όχι από το Δικαστήριο αφηρημένα. Πόσο μάλλον υπό περιστάσεις όταν το Δικαστήριο δεν καλείται να εξετάσει και να προβεί σε κάποια ερμηνευτική διεργασία αναφορικά με την εν λόγω ορολογία στα πλαίσια ερμηνείας των όρων κάποιας σύμβασης.

 

89. Επιπρόσθετα, δεν εντοπίζονται οποιεσδήποτε αντιφάσεις από τις θέσεις που εξέφρασε ο ΜΥ1 σε σχέση με την αντιμετώπιση της πάθησης. Οι όποιες αντιφάσεις θεωρεί η πλευρά των Εναγόντων ότι αναφέρθηκαν σχετικά με το κατά πόσο υπάρχει θεραπεία της πάθησης και αν όντως υπάρχει ποια είναι αυτή καθότι ο μάρτυρας αναφέρθηκε στην χρήση σταγόνων με αναφορά στο άλλο μάτι του Ενάγοντα 2 και εξήγησε ότι για τα παιδικά γλαυκώματα η αντιμετώπιση είναι μόνο με χειρουργείο (δέστε πρακτικά ημερομηνίας 05/07/2024, σελ. 33, γραμμές 25-29 και σελ. 34, γραμμή 1). Το εν λόγω ζήτημα όμως είναι επουσιώδες σε σχέση με αυτό που καλείται το Δικαστήριο να εξετάσει.

 

90. Παρά τα πιο πάνω, κατά την προσκόμιση της μαρτυρίας του ο ΜΥ1 ανέφερε επανειλημμένα ως αιτιολογία (ανατομική ως έγινε αντιληπτό) της δημιουργίας του πρωτοπαθούς συγγενούς γλαυκώματος την ύπαρξη αριθμού μεμβρανών που δεν απορροφούνται και δεν επιτρέπουν την κανονική παροχέτευση υδατοειδούς υγρού στον πρόσθιο θάλαμο(δέστε πρακτικά ημερομηνίας 05/07/2024, σελ. 10 γραμμές 18-22). Είναι ορθή η θέση του συνηγόρου των Εναγόντων ότι ο ΜΥ1 σε κάποιο στάδιο της αντεξέτασης του ανέφερε ότι:

«Να το ξαναπώ. Οποιοδήποτε παιδικό γλαύκωμα υπάρχει το οποίο έχει σαν μόνη αιτία αυτή τη μεμβράνη του Barkan, εν εκείνος που την ανακάλυψε πρώτος, μπροστά από το παροχετευτικό σύστημα της γωνίας του πρόσθιου θαλάμου ονομάζεται ιδιοπαθές παιδικό γλαύκωμα».

91. Ο συνήγορος των Εναγόντων με την αγόρευση του ανέδειξε την διάσταση της εν λόγω θέσεως του  ΜΥ1, παραπέμποντας στην βιβλιογραφία που ο ίδιος ο ΜΥ1 προσκόμισε. Ειδικότερα, παρέπεμψε σε συγκεκριμένα αποσπάσματα από τα Τεκμήρια 56 και 58, που κατά τον ίδιο καταρρίπτουν τις θέσεις του ΜΥ1 περί μη απορρόφησης της μεμβράνης όταν αναφέρθηκε στην παθοφυσιολογία της πάθησης:

Pathophysiology:

 

«In 1955 and 1966, an imperforate membrane covering the anterior chamber angle was described by Barkan and Worst (called Barkan membrane). [28][29]. This structure has not been confirmed histologically, and after numerous investigations, Barkan membrane is no longer thought to exist, and aqueous outflow obstruction is thought to occur at the trabecular meshwork itself»

 

(απόσπασμα από το Τεκμήριο 56)

 

«Το 1955 και το 1966, μια αδιάτρητη μεμβράνη που καλύπτει τη γωνία του προσθίου θαλάμου περιγράφηκε από τους Barkan και Worst (ονομάστηκε μεμβράνη Barkan). [28][29]. Αυτή η δομή δεν έχει επιβεβαιωθεί ιστολογικά και, μετά από πολυάριθμες έρευνες, η μεμβράνη Barkan δεν θεωρείται πλέον ότι υπάρχει, ενώ η απόφραξη της εκροής του υδατοειδούς υγρού πιστεύεται ότι συμβαίνει στο δικτυωτό πλέγμα καθαυτό»

 

(Ελεύθερη μετάφραση και έμφαση είναι του Δικαστηρίου)

 

Pathophysiology

«The main pathophysiology is the defect in the trabecular development and the anterior chamber angle. This hampers the aqueous outflow through the anterior chamber, thus leading to increased intraocular pressures. Another theory given by Barkan, which was later disproved, was the presence of an imperforate membrane at the angle of the anterior chamber, which was proposed to impede the aqueous outflow.[11]

Presently, the most accepted theory is that proposed by Anderson, which states that excessive collagen meshwork within the trabeculum prevents normal insertion of the ciliary body and iris.[12] This results in anteriorly inserted iris root resulting in obstruction of the trabecular meshwork, thus resulting in elevated intraocular pressures.»

(απόσπασμα από Τεκμήριο 58)

 

«Η κύρια παθοφυσιολογία είναι η ανωμαλία στην ανάπτυξη του δικτυωτού πλέγματος και της γωνίας του προσθίου θαλάμου. Αυτό παρεμποδίζει τη ροή του υδατοειδούς υγρού μέσω του προσθίου θαλάμου, οδηγώντας έτσι σε αυξημένες ενδοφθάλμιες πιέσεις.

Μια άλλη θεωρία που διατυπώθηκε από τον Barkan, η οποία αργότερα διαψεύστηκε, ήταν η παρουσία μιας αδιάτρητης μεμβράνης στη γωνία του προσθίου θαλάμου, η οποία προτάθηκε ότι εμπόδιζε τη ροή του υδατοειδούς υγρού.[11]

Σήμερα, η πιο αποδεκτή θεωρία είναι αυτή που προτάθηκε από τον Anderson, η οποία υποστηρίζει ότι η υπερβολική εναπόθεση κολλαγόνου στο δικτυωτό πλέγμα αποτρέπει τη φυσιολογική ένθεση του ακτινωτού σώματος και της ίριδας.[12] Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη πρόσθια ένθεση της ρίζας της ίριδας, προκαλώντας απόφραξη του δικτυωτού πλέγματος και, συνεπώς, αυξημένες ενδοφθάλμιες πιέσεις.

(Ελεύθερη μετάφραση και έμφαση είναι του Δικαστηρίου)

 

92. Όντως φαίνεται να μην υποστηρίζεται βιβλιογραφικά η θέση του ΜΥ1 περί μη απορρόφησης μιας μεμβράνης που ο μάρτυρας ονόμασε ως Barkan, αν και επισημαίνω ότι ο μάρτυρας αναφέρθηκε και στην μη απορρόφηση και άλλων μεμβρανών που οδηγούν την πάθηση. Εντούτοις, η όποια διαφαινόμενη αντίφαση δεν είναι ικανή να πλήξει την αξιοπιστία του εν λόγω μάρτυρα και να εκμηδενίσει την υπόλοιπη του μαρτυρία στο σύνολο της καθότι αποτελεί επουσιώδη αντίφαση όπως θα εξηγήσω. Υπενθυμίζω ότι αντιφάσεις σε επουσιώδη και δευτερευούσης σημασίας ζητήματα, δεν οδηγούν σε κατάληξη περί αναξιοπιστίας, σε αντίθεση με τις αντιφάσεις ουσιαστικής μορφής που οδηγούν σε ρήγματα στην υπόθεση (Κουδουνάρης ν. Αστυνομίας (1991) 2 ΑΑΔ 320, Βασιλείου ν. Δημοκρατίας (2012) 2 ΑΑΔ 254,  Χρίστου v.  Δημοκρατία, Ποινική Έφεση Αρ. 46/2017, 19/7/2019, ECLI:CY:AD:2019:B334.

 

93. Συγκεκριμένα, έστω και αν είναι ορθή η θέση του συνηγόρου των Εναγόντων ότι δεν μπορεί να αποδοθεί ή να διασυνδεθεί η πάθηση στην μη απορρόφηση της εν λόγω μεμβράνης Barkan, η εν λόγω άποψη του ΜΥ1 δεν επηρεάζει την κοινή συνισταμένη που αναδεικνύεται τόσο από την υπόλοιπη μαρτυρία του όσο και βιβλιογραφικά και η οποία παραμένει ανέπαφη ως προς το ότι πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα αφορά την ανώμαλη ανάπτυξη του ηθμού δηλαδή του συστήματος φίλτρου (δικτυωτός σχηματισμός) και είναι κάτι που συμβαίνει κατά την ενδομήτρια ζωή. Συνεπώς, για σκοπούς της παρούσας απόφασης μόνο ακαδημαϊκό ενδιαφέρον ενέχει ο προσδιορισμός της ακριβής παθοφυσιολογίας αιτίας που προκαλεί αυτή την ανωμαλία στην ανάπτυξη του πρόσθιου θαλάμου του ηθμού, με αποτέλεσμα αυτό το θέμα, κατά την κρίση μου, να είναι επουσιώδες. Άλλωστε υπάρχουν πλέον και άλλες επικρατούσες αντιλήψεις, ως σημειώνεται στο Τεκμήριο 56 «Many theories have been developed yet the exact nature of anterior chamber development and the pathophysiology of PCH has yet to be well-understood.  Ομοίως, ακαδημαϊκού ενδιαφέροντος είναι και τα όσα συζητήθηκαν κατά πόσο η πάθηση αυτή προκύπτει λόγω κληρονομικότητας ή όπου υπάρχει τυχαία μετάλλαξη γονιδίων το εν λόγω ζήτημα δεν θα με απασχολήσει.

 

94. Στη βάση των πιο πάνω, αποφαίνομαι ότι ο ΜΥ1 παρέθεσε με σαφήνεια και μετέφερε μια ορθή και ολοκληρωμένη εικόνα ως προς τους παράγοντες που συνηγορούν υπέρ του συμπεράσματος ότι ο Ενάγοντας 2 πάσχει από μια εκ γενετής πάθηση, ήτοι το πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα. Επαναλαμβάνω, αυτό που συνάγεται από το σύνολο της βιβλιογραφίας και είναι και το μόνο που ενδιαφέρει για σκοπούς της παρούσας υπόθεσης είναι ότι αυτή η ανώμαλη ανάπτυξη του ηθμού (του φίλτρου), δηλαδή του δικτυωτού σχηματισμού του πρόσθιου θαλάμου συντελείται κατά την ενδομήτρια ζωή του Ενάγοντα 2. Αυτό το αναντίλεκτο γεγονός συνάδει τόσο με την ιατρική μαρτυρία του ΜΥ1 την οποία έχω αποδεχτεί και οδηγεί πλέον ως ζήτημα κοινής λογικής στην κατάληξη ότι το εν λόγω ανατομικό χαρακτηριστικό ήταν συγγενές ή για να το θέσω αλλιώς σύμφυτο στον Ενάγοντα 2, δηλαδή δεν υπήρχε η δυνατότητα ύπαρξης του Ενάγοντα 2 στη ζωή χωρίς αυτό και άρα αποτελεί εύρημα μου ότι ο Ενάγοντας 2 πάσχει από μια εκ γενετής πάθηση.

 

95. Υπό το φως όλων των ανωτέρω, αλλά και εν γένει κατόπιν εξέτασης του συνόλου της μαρτυρίας του ΜΥ1, η οποία αντιπαραβλήθηκε με το σύνολο της μαρτυρίας αποδέχομαι τη μαρτυρία του ΜΥ1 για σκοπούς εξαγωγής ευρημάτων. Εξαίρεση αποτελεί η μαρτυρία του που αφορά την  ύπαρξη της μεμβράνης Barkan ως την ανατομική αιτιολογία πρόκλησης της ανώμαλης ανάπτυξης του ηθμού.

Αξιολόγηση μαρτυρίας ΜΕ1

96. Η ΜΕ1 μου άφησε θετική εντύπωση ως μάρτυρας καθότι δεν διαπιστώθηκε οποιαδήποτε προσπάθεια παραποίησης των γεγονότων ενώ κατέθετε  με ειλικρίνεια και ευθύτητα.  Ήταν ήρεμη και δεν φάνηκε να διακατέχεται από αμηχανία ή δισταγμό στις απαντήσεις της παρά το γεγονός ότι η παρούσα υπόθεση αφορά ένα τέτοιο ευαίσθητο θέμα για την οικογένεια της.  Δεν υπήρξε οτιδήποτε που να εγείρει οποιαδήποτε αμφιβολία ή να πλήττει την αξιοπιστία της και συνεπώς αποδέχομαι την μαρτυρία της, που στην πλειονότητα της ήδη εκτίθεται στην ενότητα των παραδεκτών και μη αμφισβητούμενων γεγονότων και που συγκεκριμένα αφορά τις συνθήκες σύναψης της Συμφωνίας Ασφάλισης, την αλληλογραφίας που αντάλλαξαν τα μέρη μεταξύ τους κατά την υποβολή των απαιτήσεων, τους λόγους που προβλήθηκαν για απόρριψη των απαιτήσεων της Ενάγουσας, τις επισκέψεις σε ιατρούς, τις θεραπείες στο εξωτερικό και τα έξοδα στα οποία υπέστη.  Παρεμβάλλω  ότι πέραν των απαιτήσεων που χαρακτηριστήκαν ως παραδεκτές υπάρχει αναφορά στην μαρτυρία της ΜΕ1 και σε αίτημα προς την Εναγόμενη ημερομηνίας 16/04/2009 (ημερομηνία παραλαβής από την Εναγόμενη) το οποίο όμως δεν φέρει ημερομηνία υπογραφής ούτε και τα έντυπα που το συνοδεύουν συνάδουν με τις ημερομηνίες εξέτασης των εκεί ιατρών, κάτι που δεν επεξηγήθηκε προς το Δικαστήριο. Στην απουσία της κατάλληλης επεξήγησης δεν μπορώ να στηριχθώ σε αυτό για σκοπούς εξαγωγής ευρημάτων και συνεπώς δεν θα με απασχολήσει άλλο.

 

97. Ήταν έκδηλη η προσπάθεια της να μεταφέρει στο Δικαστήριο τα όσα μάθαινε από τους ιατρούς που επισκέφθηκε όλα αυτά τα χρόνια σχετικά με την πάθηση του Ενάγοντα 2, κάτι απόλυτα φυσιολογικό με δεδομένο ότι ο Ενάγοντας 2 είναι το παιδί της, όπως όμως η ίδια τα αντιλαμβανόταν. Έχοντας αναφέρει τα πιο πάνω, δεν μπορώ να αποδεχτώ οποιοδήποτε σκέλος της μαρτυρίας της που προσκομίσθηκε και που συσχετίστηκε με την θέση της κατά πόσο το πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα αποτελεί μια εκ γενετής ανωμαλία ή όχι. Αναπόφευκτα αναφέρομαι στο μέρος της μαρτυρίας με την οποία η ίδια προσπάθησε να ερμηνεύσει ιατρικά συγγράμματα, εκθέσεις και να μεταφέρει τα όσα ισχυρίστηκε ότι της  ανέφερε ο καθηγητής Khaw, τον οποίο συμβουλευόταν για την εν λόγω πάθηση, καθότι η ίδια στερείται οποιονδήποτε εξειδικευμένων ιατρικών γνώσεων για αυτό που θα της επέτρεπαν να εκφέρει γνώμη επ’ αυτού (Kayat ανωτέρω). Σε κάθε περίπτωση, έχω ήδη αποδεχθεί ως εύρημα κατόπιν αντιπαραβολής της μαρτυρίας των εμπειρογνωμόνων με την υπόλοιπή μαρτυρία που προσκομίσθηκε και υποστηρίζεται βιβλιογραφικά, ότι το πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα, από το οποίο πάσχει ο Ενάγοντας 2, αποτελεί μια εκ γενετής ανωμαλία, ώστε να μην δύναται να δοθεί οποιαδήποτε βαρύτητα στην όποια αντίθετη μαρτυρία εξέφρασε η ΜΕ1 επί τούτου. Ομοίως απορρίπτω και την μαρτυρία της η οποία επεκτάθηκε στην έκφραση γνώμης σε σχέση με την ερμηνεία όρων της Συμφωνίας Ασφάλισης και ειδικότερα κατά πόσο κάποια από τα αξιώμενα ποσά εμπίπτουν ή όχι στους όρους της Συμφωνίας Ασφάλισης κάτι που φυσικά αποτελεί ζήτημα που εμπίπτει στην αποκλειστική αρμοδιότητα του δικαστηρίου (Ε. ΜΙΧΑΗΛ ν. KWONG κ.α., Πολιτική Έφεση αρ. 264/2013, 6/12/2019), ECLI:CY:AD:2019:A513.

Αξιολόγηση μαρτυρίας ΜΕ2

98. Η μαρτυρία του εν λόγω προσώπου αφορούσε την σύνταξη και την διαφοροποίηση στο λεκτικό που υπάρχει μεταξύ των Τεκμηρίων 2 και 53 (και τα δύο αποτελούν ιατρικές εκθέσεις ημερομηνίας 14/05/2009). Κρίνω ότι η ΜΕ2 ήταν ειλικρινής και σαφής, απαντώντας χωρίς δεύτερες σκέψεις στις περιορισμένες ερωτήσεις που της τέθηκαν και που αφορούσαν τις διευκρινήσεις στις οποίες προέβη, αν και ομολογουμένως θα ήταν ορθότερο να ετοίμαζε νέα έκθεση εφόσον επιθυμούσε να τροποποιήσει τα όσα είχε καταγράψει αρχικά, μετά που δηλαδή μελέτησε τις φωτογραφίες των ματιών του Ενάγοντα 2. Αποδέχομαι την αναντίλεκτη μαρτυρία της επί των όσων ανέφερε σχετικά με την ετοιμασία των εκθέσεων, τα αν και ουσιαστικά η μαρτυρία της κατέστη ουδέτερη με δεδομένο ότι κατά την κρίση του Δικαστηρίου το εύρος της Υπεράσπισης περιορίστηκε μόνο στην επίκληση του όρου 3(λ) της Συμφωνίας Ασφάλισης. Έχω ήδη αναφερθεί και στην εκφρασθείσα θέση της σε σχέση με το αδόκιμο ή μη της χρήσης του όρου συγγενές παιδικό γλαύκωμα κατά την αξιολόγηση των ΜΕ3 και ΜΥ1.

Αξιολόγηση μαρτυρίας ΜΥ2

99. Η ΜΥ2 μου προκάλεσε εξαιρετικά θετική εντύπωση στο Δικαστήριο και η μαρτυρία της χαρακτηρίζεται από σταθερότητα και πειστικότητα σε σχέση με τα γεγονότα που ενέπιπταν στο πεδίο των αρμοδιοτήτων της, ενώ σημειώνω ότι ευθαρσώς ανέφερε όταν κάτι δεν ενέπιπτε σε αυτές. Ήταν άκρως διαφωτιστική για τον τρόπο εξέτασης απαιτήσεων από την Εναγόμενη και ουσιαστικά η μαρτυρία της παρέμεινε αδιαμφισβήτητη, όπως άλλωστε και αδιαμφισβήτητη παρέμεινε και η μαρτυρία της ΜΕ1 επί της σύναψης της Συμφωνίας Ασφάλισης, της αλληλογραφίας που αντάλλαξαν τα μέρη, τους λόγους που προβλήθηκαν για απόρριψη των απαιτήσεων της Ενάγουσας. Σημειώνω ότι δεν υπάρχει οποιαδήποτε αναφορά από τους συνήγορους των Εναγόντων στην γραπτή τους αγόρευση με την οποία να γίνεται προσπάθεια να πληγεί η αξιοπιστία της. Το κατά πόσο οι συνήγοροι των Εναγόντων θεωρούν ότι η Εναγόμενη αβίαστα και χωρίς την δέουσα μελέτη και διερεύνηση απέρριψε ή όχι τα αιτήματα κάλυψης είναι αδιάφορο για σκοπούς της παρούσας διαδικασίας, καθότι δεν προωθείται ως αγώγιμο δικαίωμα οτιδήποτε άλλο πέραν από το ότι η Εναγόμενη παραβίασε την Συμφωνία Ασφάλισης, επικαλούμενη την εφαρμογή του όρου 3(λ). Με εξαίρεση λοιπόν κάποιες αναφορές στην μαρτυρία της ΜΥ2 η οποία επεκτάθηκε στην έκφραση γνώμης σε σχέση με την νομική πτυχή της παρούσας υπόθεσης, ήτοι την ερμηνεία όρων της Συμφωνίας Ασφάλισης η μαρτυρία της γίνεται αποδεκτή στο σύνολο της.

Περαιτέρω Ευρήματα

100.   Πέραν των ευρημάτων του Δικαστηρίου τα οποία ήδη παρατέθηκαν στην ενότητα των παραδεκτών και μη αμφισβητούμενων γεγονότων, από την μαρτυρία που έχω αποδεχθεί ως αξιόπιστη και η οποία σχετίζεται με τα επίδικα θέματα, προβαίνω σε εύρημα ότι ο Ενάγοντας 2 πάσχει από πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα το οποίο αποτελεί μια εκ γενετής πάθηση/ανωμαλία και το οποίο εντάσσεται στην κατηγορία των παιδικών γλαυκωμάτων.

Νομική Πτυχή και Συμπεράσματα

101.   Στις αστικές υποθέσεις όπως έχει επανειλημμένως νομολογηθεί ότι η απόδειξη της υπόθεσης κρίνεται με βάση το ισοζύγιο των πιθανοτήτων, ενώ το βάρος απόδειξης βρίσκεται στους ώμους του εκάστοτε ενάγοντα, να αποδείξει τους ισχυρισμούς του που θεμελιώνουν την αξίωση του. Η απόσειση του βάρους αυτού, συναρτάται αποκλειστικά με την μαρτυρία η οποία κρίνεται αποδεκτή και αξιόπιστη (Demil Imports Exports Ltd ν. Zήνων η Kωνσταντινίδης Λτδ (2011) 1 ΑΑΔ 462). Το κριτήριο είναι κατά πόσο ο διάδικος που φέρει το βάρος της απόδειξης (onus of proof) ικανοποίησε το Δικαστήριο, με επαρκή αποδεικτικά στοιχεία, ότι η θέση του ή η εκδοχή του είναι πιο πιθανή παρά όχι (is more probable than not) (Μαρσέλ κ.α ν. Λαϊκής Κυπριακής Τράπεζας Λτδ (2001) 1 (Γ) Α.Α.Δ. 1858, ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ ν. ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΧΛΩΡΑΚΑΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 214/2013, 24/6/2019), ECLI:CY:AD:2019:A238.

 

102.   Η αξίωση των Εναγόντων εδράζεται στην βάση παράβασης όρων της Συμφωνίας Ασφάλισης που διατηρούσε η Ενάγουσα με την Εναγόμενη. Οι συνέπειες μιας παράβασης συμβατικών όρων και τα δικαιώματα που απορρέουν στο αθώο μέρος όπως και οι θεραπείες που μπορεί να αξιώσει ένεκα της παράβασης, εξαρτώνται από το είδος της παράβασης και τη σημασία του όρου που παραβιάστηκε, δηλαδή κατά πόσο αυτός ο όρος ήταν ουσιώδης σε συνάρτηση με το αντικείμενο της σύμβασης και είναι ζήτημα που εναπόκειται στα μέρη σε κάθε σύμβαση να καθορίσουν ρητά Μίκης Κυριάκου ν Μαρία Φιλή (2004) 1 Α.Α.Δ. 1811 ή εκεί που τα μέρη δεν το πράττουν εναπόκειται στο Δικαστήριο να προβεί στην κατηγοριοποίηση του όρου (Hong Kong Fir Shipping Co v Kawasaki Kisen Kaisha [1962] 2 QB 26) λαμβάνοντας υπόψη την επίδραση που η παράβαση της σύμβασης πραγματικά έχει από την ερμηνεία των προνοιών της συνολικά.

 

103.   Ως προς την ερμηνεία ασφαλιστικών συμβολαίων θεμελιακή είναι η απόφαση ΛΙΠΕΡΗ, ΥΠΟ ΤΗΝ ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΩΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΑΠΟΒΙΩΣΑΝΤΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΟΥΝΤΖΙΟΥΡΗ ν. ECCLESIASTICAL INSURANCE OFFICE PLC κ.α., Πολιτική Έφεση Αρ. 42/2013, 19/7/2019, ECLI:CY:AD:2019:A329, όπου λέχθηκαν τα ακόλουθα:

«Είναι νομολογημένο ότι τα ασφαλιστικά συμβόλαια ερμηνεύονται όπως κάθε άλλο έγγραφο σύμφωνα με τους κανόνες ερμηνείας σε σχέση βέβαια με συμβάσεις εμπορικού ή καταναλωτικού τύπου.  Ο σκοπός είναι να αποδοθεί στο κείμενο και στις λέξεις που χρησιμοποιούνται η πρόθεση των μερών ώστε να ανευρεθεί εκείνη η σημασία που το κείμενο θα μετέδιδε στο συνετό και λογικό άνθρωπο που κατέχει όλες τις πληροφορίες που θα ήταν λογικά διαθέσιμες στα μέρη στην κατάσταση που αυτά ήταν όταν συνομολογούσαν τη σύμβαση, (Investors Compensation Scheme Ltd v. West Bromwich Building Soc. (1998) 1 W.L.R. 896).»

104.   Σε σχέση με την ερμηνεία των όρων που σκοπό έχουν να εξαιρέσουν την ευθύνη του ασφαλιστή για κάλυψη (exemption clauses), οι γενικές αρχές της Κυπριακής νομολογίας και του κοινοδικαίου συνοψίστηκαν πρόσφατα στην απόφαση ANTHONY EDGAR v. UNIVERSAL LIFE INSURANCE PUBLIC COMPANY LTD, Π.Έ. Αρ. 350/2014, 13/7/2022, ECLI:CY:AD:2022:A298 (δέστε και την Αλεξάνδρου Φυλακτής ν. Eurolife Ltd (2006) 1 ΑΑΔ 242). Σύμφωνα με αυτές, επειδή τέτοιοι όροι εισάγονται στο συμβόλαιο κυρίως για να απαλλάξουν τους ασφαλιστές από ευθύνη, η οποία, κατά τα άλλα, θα καλυπτόταν από το ασφαλιστήριο, ερμηνεύονται εναντίον των ασφαλιστών με τη μεγαλύτερη αυστηρότητα (with the utmost strictness) και το βάρος απόδειξης της ισχύος τους βρίσκεται στους ώμους των ασφαλιστών που επικαλούνται τις εξαιρέσεις, αφού είναι καθήκον τους να εξαιρούν την ευθύνη τους με καθαρές και σαφείς πρόνοιες. Εκεί που υφίσταται αμφιβολία, αυτή κρίνεται υπέρ της ύπαρξης ευθύνης και όχι του αποκλεισμού αυτής. Προκύπτει, συνεπώς, ότι οι κανόνες ερμηνείας που ισχύουν για την ερμηνεία των συμβολαίων εμπορικού ή καταναλωτικού τύπου, εφαρμόζονται και στην περίπτωση ερμηνείας ασφαλιστικών συμβολαίων.

 

105.   Δεν υπάρχει οποιαδήποτε ασάφεια, ούτε προκύπτει οποιαδήποτε ζήτημα ερμηνείας του όρου 3(λ) της Συμφωνίας Ασφάλισης και ότι αυτός ο όρος επιτρέπει την εξαίρεση παροχής κάλυψης χρεώσεων εκεί όπου υφίσταται μια εκ γενετής ανωμαλία, ούτε άλλωστε προωθήθηκε το αντίθετο από τον οποιονδήποτε. Έχοντας προβεί σε εύρημα ότι ο Ενάγοντας 2 πάσχει από πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα, το οποίο αποτελεί μια εκ γενετής ανωμαλία, κρίνω ότι η Εναγόμενη απέσεισε το βάρος που είχε και κατ’ επέκταση πέτυχε να αποδείξει ότι δεν είχε οποιαδήποτε υποχρέωση να καλύψει τα ιατρικά και άλλα έξοδα που αξιώνουν οι Ενάγοντες. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει παραβίαση των όρων  της Συμφωνίας Ασφάλισης και υπό το φως του συνόλου των όσων έχω παραθέσει η αγωγή δεν μπορεί να έχει επιτυχή κατάληξη και απορρίπτεται στο σύνολο της.

Προδικαστική ένσταση – Νομιμοποίηση

106.   Παρά την πιο πάνω κατάληξη μου, για σκοπούς πληρότητας έχω επιλέξει να παραθέσω σε αυτό το σημείο την κρίση μου σε σχέση με την προδικαστική ένσταση που ήγειρε η Εναγόμενη αναφορικά με την νομιμοποίηση της Ενάγουσας να προωθεί την παρούσα αγωγή. Δεν παραπέμφθηκα σε οποιαδήποτε νομολογία όπου εξετάστηκε παρόμοιο ζήτημα, δηλαδή κατά ποσό ο ορθός ενάγοντας σε απαίτηση που στηρίζεται σε συμφωνία ασφάλισης και όμως υπάρχουν και άλλοι δικαιούχοι είναι ο συμβαλλόμενος ή κατά πόσο νομιμοποιείται να προωθεί μια απαίτηση και κάποιο πρόσωπο το οποίο αναφέρεται ως δικαιούχος σε αυτή. Η πλευρά των Εναγόντων εισηγείται ότι η εν λόγω προδικαστική ένσταση έχει εγκαταλειφθεί και υπό μια θεώρηση αυτό είναι ορθό με δεδομένο ότι δεν προωθήθηκε δικονομικά κάποιο διάβημα εξέτασης της προδικαστικής ένστασης. Ειδικότερα, εκεί όπου εγείρονται ζητήματα νομιμοποίησης διαδίκου ή μη αποκάλυψης εύλογης βάση αγωγής το ορθό δικονομικό μέτρο είναι να υποβάλλεται αίτημα του για διαγραφή του κλητηρίου εντάλματος δυνάμει της Δ.27 θ.3 των Θεσμών Πολιτικής Δικονομίας, ως ίσχυαν, το συντομότερο δυνατόν. Ο κύριος σκοπός της δικονομικής πρόνοιας της Διαταγής 27 είναι η εξοικονόμηση χρόνου και εξόδων, καθιστώντας την ακρόαση, ή ουσιαστικού μέρους αυτής, αχρείαστη  έγκαιρα και πριν την διεξαγωγή της δίκης και όχι να προωθείται τέτοια επιχειρηματολογία κατά το τελικό στάδιο της ακροαματικής διαδικασίας (βλ. Williams and Glyns Bank v. Ship "Maria" (1984) 1 C.L.R. 821, Μούρτζινος Μιχαήλ ν. Πλοίου "Galaxias" κ.α. (1997) 1 ΑΑΔ 80 και MERIDIAN GAMING LTD κ.α. v. ΔΗΜΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΥ κ.α., Πολ. Έφεση Αρ.: Ε88/2018, 29/1/202

 

107.   Εντούτοις, όπως έχει νομολογιακά αποφασιστεί το ζήτημα της νομιμοποίησης ενός διαδίκου να καταχωρεί και να προωθεί δικαστικές διαδικασίες είναι ζήτημα που ανάγεται στην τήρηση της δημόσιας τάξης και συνεπώς εξετάζονται και πρέπει να εξετάζονται από το Δικαστήριο αυτεπάγγελτα (ex proprio motu) - (ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΚΥΠΡΟΥ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΛΤΔ ν. ΕΠΙΣΗΜΟΥ ΠΑΡΑΛΗΠΤΗ ΩΣ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΤΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ D K INTERCITY BUSES LARNACAS LTD κ.α., Πολιτική Έφεση Αρ. 388/2011, 7/7/2017, ECLI:CY:AD:2017:A256). Συνεπώς αν και η προδικαστική ένσταση τέθηκε με αναφορά στην Ενάγουσα θα εξετάσω την νομιμοποίηση και των δύο Εναγόντων.

 

108.   Επιθυμώ σε αυτό το σημείο να υπενθυμίσω το πολύ ευρέως γνωστό δόγμα της συμβατικής σχέσης («privity of contract»), βάσει του οποίου δικαιώματα και υποχρεώσεις από μια σύμβαση δημιουργούνται μόνο μεταξύ των συμβαλλομένων (Πίριλλος v. Κονναρή (2000) 1(Β) Α.Α.Δ. 1153). Σχετικό είναι το ακόλουθο απόσπασμα στην παράγραφο 21-006 από το σύγγραμμα Chitty on Contracts, 35th edition όπου καταγράφονται τα ακόλουθα:

“Τhe common law doctrine of privity of contract means that a contract cannot (as a general rule) confer rights or impose obligations arising under it on any person except the parties to it.

 

109.   Σημειώνω ότι πέραν της λιτής δήλωσης της συνηγόρου της Εναγόμενης μέσω της γραπτής της αγόρευσης ότι «τα αιτητικά αφορούν αποκλειστικά απαιτήσεις συσχετιζόμενες με την θεραπεία και παρακολούθηση του Ενάγοντος για πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα», για να προωθήσει την θέση ότι μόνο ο Ενάγοντας 2 έχει αγώγιμο δικαίωμα εναντίον της Εναγόμενης, δεν υπήρξε οποιαδήποτε άλλη επιχειρηματολογία επί του σημείου ή ανάλυση από τον οποιονδήποτε. Στη Συμφωνία Ασφάλισης, όπως προκύπτει δικογραφικά, αποτελεί παραδεκτό γεγονός τα συμβαλλόμενα μέρη σε αυτή είναι η Ενάγουσα και η Εναγόμενη. Σύμφωνα με το κοινοδίκαιο, ένα τρίτο πρόσωπο δυνητικά δικαιούχος μιας ασφαλιστικής σύμβασης δεν αποκτά αγώγιμο δικαίωμα κατά του ασφαλιστή στην βάση του ασφαλιστήριου απλά και μόνο διότι αναφέρεται ως δικαιούχος (In Re Harrington Motor Co Ltd. ex parte Chaplin, [1928] 1 Ch. 105; Hood’s Trustees v. Southern Union General Insurance Co of Australia, [1928] 1 Ch. 793).

 

110.   Συνεπώς, λαμβάνοντας υπόψη την πιο πάνω αρχή, στην παρούσα υπόθεση δεν υφίσταται έννομη σχέση συμβατικής φύσεως (privity of contract) μεταξύ του Ενάγοντα 2 - δικαιούχου και της Εναγόμενης -ασφαλιστή και συνεπώς δεν του παρέχεται αγώγιμο δικαίωμα στην βάση παραβίασης της Συμφωνίας Ασφάλισης. Το γεγονός ότι ένας δικαιούχος και δη ανήλικος συμπεριλαμβάνεται σε μια συμφωνία ασφάλισης των γονέων του ενέχει την συνέπεια ότι τυχόν αδικαιολόγητη άρνηση κάλυψης ιατρικών εξόδων του αποτελεί παράβαση συμβατικού όρου και επιτρέπει στον εκάστοτε ασφαλισμένο γονέα, ο οποίος είναι και το πρόσωπο που καταβάλλει τα σχετικά ασφάλιστρα να προβάλλει αξίωση εναντίον της ασφαλιστικής. Ως εκ των πιο πάνω, θα απέρριπτα σε κάθε περίπτωση την παρούσα αγωγή αναφορικά με τον Ενάγοντα 2, καθότι δεν νομιμοποιείται να προωθεί την παρούσα απαίτηση.

Κατάληξη

111.   Στη βάση όλων των πιο πάνω που έχω προσπαθήσει να εξηγήσω η απαίτηση των Εναγόντων απορρίπτεται. Εν όψει της πιο πάνω κατάληξης μου, ασκώντας τη διακριτική μου ευχέρεια θεωρώ ότι δεν συντρέχει λόγος απόκλισης από τον κανόνα ότι τα έξοδα θα πρέπει να ακολουθήσουν το αποτέλεσμα της διαδικασίας και συνεπώς τα έξοδα της απαίτησης επιδικάζονται προς όφελος της Εναγόμενης και εναντίον των Εναγόντων, όπως αυτά θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και θα εγκριθούν από το Δικαστήριο.

 

 

(Υπ.) ……………………………….

      Κ. Πασιαρδής, Ε.Δ.

 

Πιστό αντίγραφο

 

Πρωτοκολλητής

 

---

cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο