ΕΠΑΡΧΙΑΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΛΕΜΕΣΟΥ

ΕΝΩΠΙΟΝ: Κ. Πασιαρδή, Ε.Δ.

 

Συνενωμένες Αγωγές: 3524/2017, 3525/2017, 3526/2017, 3527/2017

 

Αρ. Αγωγής: 3524/2017

Μεταξύ:

 

                                                      Μαρίας Φεσά

Ενάγουσα

-και-

(1)  Χλόης Θεοδοσίου

(2) PRIME INSURANCE COMPANY LTD

 

                                                                                    Εναγομένων

 

Αρ. Αγωγής: 3525/2017

Μεταξύ:

 

Φαίδρας Φεσά

Ενάγουσα

-και-

 

(1)  Χλόης Θεοδοσίου

(2)  PRIME INSURANCE COMPANY LTD

                                                                                    Εναγομένων

 

Αρ. Αγωγής: 3526/2017

Μεταξύ:

 

Άριστος Νεόφυτος Φεσά

Ενάγοντα

-και-

(1)  Χλόης Θεοδοσίου

                (2)PRIME INSURANCE COMPANY LTD

 

                                                                                    Εναγομένων

 

 

 

 

 

 

 

Αρ. Αγωγής: 3527/2017

Μεταξύ:

Ραφαήλιας Φεσά

Ενάγουσα

-και-

 

(1)  Χλόης Θεοδοσίου

(2)  PRIME INSURANCE COMPANY LTD

                                                                                    Εναγομένων

 

Ημερομηνία: 07 Μαΐου  2025

Εμφανίσεις:

Για τους Ενάγοντες στις συνενωμένες αγωγές: κ. Μ. Σοφρωνίου μαζί με κα Α. Χαραλάμπους για Marios A. Sofroniou LLC

Για τους Εναγόμενους στις συνενωμένες αγωγές: κ. Γ. Τρίγγας για Θεόδωρος Μ. Ιωαννίδης & Σία Δ.Ε.Π.Ε

 

ΑΠΟΦΑΣΗ

Εισαγωγή - Δικόγραφα

1. Οι υπό εξέταση συνενωμένες αγωγές  συνενώθηκαν σε σχέση με όλα τα επίδικα θέματα και πραγματεύονται τροχαίο ατύχημα το οποίο έλαβε χώρα την 01/12/2015. Η Ενάγουσα στην αγωγή 3524/2017 καταχώρησε την παρούσα αγωγή στις 14/12/2017 με κλητήριο ένταλμα ειδικώς οπισθογραφημένο και σύμφωνα με την Έκθεση Απαίτησης ημερομηνίας 14/12/2017 αξιώνει από τους Εναγόμενους αλληλέγγυα και/ή κεχωρισμένα γενικές αποζημιώσεις και ειδικές αποζημιώσεις συνεπεία ατυχήματος που έλαβε χώρα στη Λεμεσό, μεταξύ του οχήματος που οδηγούσε και του οχήματος που οδηγούσε η Εναγόμενη 1. Η Εναγόμενη 2, ενάγεται υπό την ιδιότητα της ως η ασφαλιστική εταιρεία που παρείχε υπηρεσίες ασφάλισης στο όχημα ιδιοκτησίας της Εναγόμενης 1.

 

2.    Ειδικότερα, σύμφωνα με την Έκθεση Απαίτηση της η Ενάγουσα ισχυρίζεται ότι η ίδια κατά τον χρόνο του επίδικου ατυχήματος ήταν ηλικίας 43 ετών οδηγούσε το όχημα της στην οδό Χριστοφή Εργατούδη ενώ η Εναγόμενη 1 οδηγούσε το όχημα της στην οδό Μεταναστών, η οποία αποτελεί πάροδο της οδού Εργατούδη. Στην συμβολή των πιο πάνω δρόμων η Εναγόμενη 1 εξερχομένη της πιο πάνω παρόδου ανέκοψε την πορεία του οχήματος της Ενάγουσας και εξήλθε αμελώς στον κύριο δρόμο στον οποίο βρισκόταν η Ενάγουσα με αποτέλεσμα να προκληθεί σύγκρουση μεταξύ των δύο αυτοκινήτων. Με την Έκθεση Απαίτησης παρατίθενται σχετικές λεπτομέρειες αμέλειας της Εναγόμενης 1.

 

3. Ακολούθως στην Έκθεση Απαίτησης καταγράφονται τα τραύματα, ο πόνος και ταλαιπωρία που υπέστη και για τα οποία αξιώνει γενικές αποζημιώσεις. Επιπλέον, αποτελεί θέση της Ενάγουσας ότι συνεπεία της σύγκρουσης, υπέστη ειδικές ζημιές ύψους €18,025.15 τις οποίες εξειδικεύει. Στις Εκθέσεις Απαίτησης των υπολοίπων αγωγών, που αφορούν πρόσωπα τα οποία ήταν συνεπιβάτες στο όχημα της Ενάγουσας στην αγωγή 3524/2017, δικογραφόυνται πανομοιότυπα γεγονότα τα οποία δεν κρίνω σκόπιμο να επαναλάβω και αξιώνονται γενικές αποζημιώσεις για τα τραύματα, τον πόνο και ταλαιπωρία που υπέστηκαν τα εν λόγω πρόσωπα. Διευκρινίζω ότι με την αγωγή 3525/2017 αξιώνονται ειδικές αποζημιώσεις ύψους €5,326.69, ότι με την αγωγή  3526/2017 αξιώνονται ειδικές αποζημιώσεις ύψους €660 και ότι με την αγωγή 3527/2017 αξιώνονται ειδικές αποζημιώσεις ύψους €1,010.

 

4.    Με την τροποποιημένη Υπεράσπιση τους ημερομηνίας 28/05/2019 οι Εναγόμενοι αποδέχονται ότι η Εναγόμενη 1 ήταν η οδηγός και ότι η Εναγόμενη 2 παρέχει υπηρεσίες ασφαλιστικής κάλυψης σε αυτή. Εντούτοις δικογραφούν ότι η αγωγή πρέπει να απορριφθεί ως καταχρηστική, καθότι εγέρθηκε τόσο εναντίον της Εναγομένης 1 όσο και της Εναγόμενης 2 αντίθετα με τα όσα προνοεί το άρθρο 16(Α) του Περί Μηχανοκινήτων Οχημάτων (Ασφάλιση Ευθύνης έναντι Τρίτου) Νόμου Ν.96(Ι)/2000 παρέχει απευθείας αγώγιμο δικαίωμα εναντίον της Εναγόμενης 2.  Επιπλέον, με το δικόγραφο τους αφού αρνούνται στο σύνολο τους τις λεπτομέρειες αμέλειας που παραθέτουν οι Ενάγοντες και αρνούνται τις λεπτομέρειες σωματικών βλαβών και τις λεπτομέρειες ειδικών ζημιών που δικογραφούνται. Αντίστοιχες θέσεις προβάλλονται και στα δικόγραφα των υπόλοιπων απαιτήσεων. Με την τροποποιημένη Απάντηση της ημερομηνίας 20/06/2019, η Ενάγουσα αρνείται όλους τους ισχυρισμούς των Εναγομένων και επαναλαμβάνουν τους δικούς τους.

Διαδικασία

5. Προς υποστήριξη των θέσεων των Εναγόντων, δόθηκε μαρτυρία από τους ίδιους, δηλαδή την Μαρία Φεσά (ME1), τον Άριστο Νεκτάριο Φεσά (ΜΕ2), την Φαίδρα Φεσά (ΜΕ3), την Ραφαήλια Φεσά (ΜΕ4), τον Δρ. Χριστόδουλο Πατσαλίδη (ΜΕ5) και τον εξεταστή του ατυχήματος Παναγιώτη Παναγιώτου (ΜΕ6). Δεν προσκομίστηκε μαρτυρία εκ μέρους των Εναγομένων. Το σύνολο της προφορικής μαρτυρίας είναι καταγεγραμμένο στα πρακτικά που τηρήθηκαν και όλες οι γραπτές δηλώσεις και όλα τα Τεκμήρια βρίσκονται κατατεθειμένα στον φάκελο της διαδικασίας. Μετά την παρουσίαση του συνόλου της μαρτυρίας, οι ευπαίδευτοι συνήγοροι των διαδίκων παρέδωσαν τις γραπτές τους αγορεύσεις τους και αγόρευσαν προφορικά προωθώντας τις εκατέρωθεν θέσεις τους.

 

6. Τα επιχειρήματα και όλη η μαρτυρία που προσκομίσθηκε, αμφοτέρων των πλευρών, εξετάστηκαν σε όλη τους την εμβέλεια από το Δικαστήριο χωρίς να υπάρχει ανάγκη ειδικής επίκλησής τους καθότι δεν αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της αιτιολόγησης δικαστικής απόφασης ειδική αναφορά ή πραγμάτευση κάθε επιχειρήματος που προβάλλεται (BITONIC LTD v. BΑNK OF MOSCOW-BANK JOINT STOCK COMPANY ΠΡΩΗΝ JOINT STOCK COMMERCIAL BANK "BANK OF MOSCOW" (OPEN JOINT-STOCK COMPANY), Πολιτική ΄Εφεση Αρ. 117/2018, 16/3/2022, ECLI:CY:AD:2022:A113, Νίκος Οδυσσέα ν. Αστυνομίας (1999) 2 Α.Α.Δ. 490).

 

Μαρτυρία

 

7. Στην παρούσα ενότητα θα συνοψίσω την μαρτυρία των διαδίκων και επισημαίνω ότι δεν είναι αναγκαίο για το Δικαστήριο να παραθέτει ολόκληρη την μαρτυρία που παρουσίασε η κάθε πλευρά ή να αναφέρεται σε όλες τις πτυχές της. Έχοντας υπόψη τα πιο πάνω θα προχωρήσω να παραθέσω όσο το δυνατό πιο περιεκτικά την μαρτυρία του κάθε μάρτυρα, παρά την έκταση αυτής, έχοντας όμως υπόψη το σύνολο της μαρτυρίας για σκοπούς αξιολόγησης της (Χρυσούλλα Καννάουρου κ.α. v. Ανδρέα Στατιώτη (1990) 1 Α.Α.Δ. 35).

Μαρτυρία Μαρίας Φεσά (ΜΕ1)

8.    Η ΜΕ1 κατά την κυρίως της εξέταση, σε σχέση με τις συνθήκες υπό τις οποίες επισυνέβη το ατύχημα, περιγράφει ότι κατά τον ουσιώδη χρόνο της σύγκρουσης οδηγούσε το όχημα της στην οδό Χριστοφή Εργατούδη στη Λεμεσό και ενώ ακολουθούσε ανατολική κατεύθυνση επί της εν λόγω οδού, η Εναγόμενη 1 εξήλθε από την πάροδο (οδό Μεταναστών) στην οποία κινείτο παραλείποντας να σταματήσει και να κάνει αλτ προτού εισέλθει στην οδό με αποτέλεσμα να εισέλθει στην αντίθετη λωρίδα και να κτυπήσει με τη σειρά της σε άλλο αυτοκίνητο. Όπως ανέφερε, παρά την προσπάθεια της να αποφύγει την σύγκρουση αυτό δεν ήταν εφικτό. Έπειτα περιγράφει ότι εντός του οχήματος της βρισκόταν η ίδια με όλα της τα παιδιά (ΜΕ2, ΜΕ3 και ΜΕ4) και ότι όλοι μεταφέρθηκαν με ασθενοφόρο στο τμήμα πρώτων βοηθειών του Γενικού Νοσοκομείου Λεμεσού («ΤΑΕΠ Λεμεσού»).  Ακολούθως αναφέρεται στον πόνο που ένιωθε στον σπόνδυλο, στο θώρακα και στο δεξί της χέρι καθώς και συμπτώματα κεφαλαλγίας και ζάλης.  Θεωρεί ότι κατά την εξέταση τους στο νοσοκομείο εξετάστηκαν επιφανειακά και τους ανέφεραν να αγοράσουν αντιφλεγμονώδη και κολλάρο. Λόγω των πόνων που ένιωθε επισκέφθηκε την επόμενη μέρα τον Δρ. Χριστόδουλο Πατσαλίδη (ΜΕ5) και διαγνώστηκε με κάκωση των μυών του οσφυϊκού σπονδύλου και διάστρεμμα συνδέσμων αυχένα όπως και κάκωση δεξιού ώμου με ρήξη πρόσθιου επιχείλιου χόνδρου. Ο ΜΕ5 της σύστησε  να πραγματοποιήσει φυσιοθεραπείες, να χρησιμοποιήσει αυχενικό κολάρο και της χορηγήθηκε αναλγητική και αντιφλεγμονώδη φαρμακευτική αγωγή την οποία περιγράφει. Προσκόμισε σχετική ιατρική έκθεση του ΜΕ5 (τεκμήριο 2) που φέρει ημερομηνία 24/04/2017.

 

9.    Όπως εξήγησε στην συνέχεια, δεν ήταν σε θέση να ολοκληρώσει τις φυσιοθεραπείες της και υπεβλήθη σε επέμβαση αρθροσκόπησης δεξιού ώμου στις 18/01/2016, προσκομίζοντας σχετικά έγγραφα, από τα οποία προκύπτει ότι η επέμβαση διενεργήθηκε στην Πολυκλινική Υγείας από τον ΜΕ5. Ολοκλήρωσε συνολικά φυσιοθεραπείες (40) και της δόθηκε αναρρωτική άδεια από 02/12/2015 μέχρι 18/04/2016. Κατά την προσκόμιση της μαρτυρίας της αναφέρθηκε στο γεγονός ότι λόγω των σωματικών της βλαβών δεν μπορούσε να συνεχίσει το χόμπι της που ήταν το καράτε. Στην συνέχεια αναφέρθηκε ότι επειδή εργάζεται ως διακοσμήτρια αναπαλαιώνοντας και κατασκευάζοντας έπιπλα για τα οποία χρησιμοποιεί τα χέρια της δεν ήταν σε θέση να το πράξει και συνεπώς εργοδότησε δύο γυναίκες, για τις οποίες προσκόμισε σχετικά έγγραφα από τις Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων καθώς και επιστολές από λογιστικό γραφείο δηλαδή την εταιρεία CCRS Services Ltd (Τεκμήρια 6-9) σε σχέση με την καταβολή μισθών προς τα εν λόγω πρόσωπα από τον Δεκέμβριο 2015 μέχρι Απρίλιο 2016. Προσκόμισε δικές της καταστάσεις ασφαλιστέων αποδοχών για το έτος 2015 και 2016 (Τεκμήρια 10 - 11) όπως και βεβαίωση από τις Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων ότι έλαβε για την περίοδο 04/12/2015-18/04/2016 ως επίδομα ασθενείας το ποσό των €2,703.29 Σε σχέση με την σημερινή κατάσταση της υγείας της, κατόπιν περαιτέρω ερωτήσεων της συνηγόρου της εξήγησε ότι αντιμετωπίζει ενοχλήσεις στην ανύψωση των χεριών της και ότι πάσχει από ινομυαλγία.

 

10. Κατά την κυρίως εξέταση της αναφέρθηκε και στις σωματικές βλάβες που υπέστη ο υιός της ΜΕ2, ο οποίος ήταν τότε 9 ετών και για τον οποίο έγιναν συστάσεις από το Γενικό Νοσοκομείου Λεμεσού να του χορηγηθούν αντιφλεγμονώδη φάρμακα και η χρήση κολλάρου. Εξηγεί ότι ο ΜΕ2 επισκέφθηκε μαζί της τον ΜΕ5 στις 02/12/2015 και ο ΜΕ5 τον διέγνωσε με διάστρεμμα συνδέσμων, θλάση μυών, αυχενικού και άνω σπονδύλου. Σε σχέση με τον υιό της, εξήγησε ότι οι ειδικές ζημιές για αυτόν είναι €660 ποσό το οποίο ανάλυσε ως τα έξοδα ετοιμασίας της ιατρικής έκθεσης του ΜΕ5, €350 για φυσιοθεραπείες αλλά και €10 για την επίσκεψη του υιού της στο ΤΑΕΠ Γενικού Νοσοκομείου Λεμεσού.

 

11. Σημειώνω ότι πριν την ολοκλήρωση της κυρίως εξέτασης της, με δήλωση του συνηγόρου της, περιόρισε τις αξιώσεις της σε σχέση με τις ειδικές αποζημιώσεις που αξίωνε καθότι όπως ανέφερε αρκετά κονδύλια καταβλήθηκαν από την ασφάλεια της. Συνεπώς τα μόνα ποσά που αξιώνει είναι τα €10 ως έξοδα εξέτασης στο ΤΑΕΠ Λεμεσού, €400 για την ετοιμασία της ιατρικής έκθεσης (τεκμήριο 2), απώλεια μισθών από 01/12/2015 – 18/04/2016 για ποσό €5.959,59 και έξοδα εργοδότησης αντικαταστάτη για το ποσό των €3.490,38.

 

12. Αντεξεταζόμενη, κατόπιν σχετικών ερωτήσεων ανέφερε ότι κινείτο με κανονική  ταχύτητα, προσδιόρισε την ώρα του ατυχήματος μετά το μεσημέρι και ανέφερε ότι στον συγκεκριμένο δρόμο δεν υπάρχει ώρα αιχμής. Της υποβλήθηκε ότι δεν θα μπορούσε να τρέξει με μεγάλη ταχύτητα στον συγκεκριμένο δρόμο και σε άλλο μέρος ότι δεν χρησιμοποίησε τα φρένα της. Συμφώνησε ότι δεν είχε χρησιμοποίησε τα φρένα της αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι «καρφώθηκα πάνω της» και εξήγησε ότι το χτύπημα ήταν τόσο δυνατό που σταμάτησε πάνω στην άλλη οδηγό

 

13. Σε άλλη θεματική της αντεξέτασης ερωτήθηκε για τη σημερινή κατάσταση υγείας της. Σε σχέση με το πρόβλημα της ινομυαλγίας εξήγησε ότι ο τελευταίος ιατρός που είδε ήταν ένας ρευματολόγος τον Ιούνιο 2024 αν και δεν ήταν σε θέση να προσκομίσει οποιοδήποτε ιατρικό πιστοποιητικό επειδή όπως εξήγησε δεν της ζητήθηκε. Επίσης αναφέρθηκε ότι μετά το ατύχημα δημιουργήθηκαν προβλήματα στη μέση και στα γόνατα της για τα οποία έκανε φυσιοθεραπείες για 3-4 χρόνια και ότι σήμερα βάζει ενέσεις κορτιζόνης στα γόνατα και την παρακολουθεί γιατρός για να διαχειρίζεται τον πόνο. Όπως εξήγησε «η ποιότητα της ζωής μου είναι 5%». Σε σχετική υποβολή γιατί δεν αναφέρονται οτιδήποτε από αυτά στην έκθεση απαίτησης εξήγησε ότι αυτό τα ανακάλυψε πριν 3-4 χρόνια (με αναφορά στην ινομυαλγία).

 

14. Όσον αφορά το επίδομα ασθενείας που έλαβε η ΜΕ1 κατόπιν σχετικών ερωτήσεων η ΜΕ1 εξήγησε ότι πήγαινε στο μαγαζί της για να δει τις κοπέλες που πρόσλαβε, γιατί μόλις πρόσφατα είχε γράψει την εμπορική της επωνυμία. Κατόπιν σχετικών υποβολών ανέφερε ότι στο μαγαζί της έχει μικρά αντικείμενα (μικροέπιπλα), αν και για κάποια χρειάζονται δύο άτομα για να τα μετακινήσουν. Διευκρίνισε, ότι κατά την περίοδο ασθενείας της γενικότερα χρειαζόταν ένα άτομο και ότι αρχικά προσέλαβε την Μαρίνα Πίττα η οποία όμως επειδή έπρεπε να αποχωρήσει από την Κύπρο και ήλθε η Αναστασία Παπακυριακού για να της «μάθει τη δουλειά» πριν να φύγει.

 

15. Κατά την αντεξέταση της, της υποβλήθηκε ότι το πρόβλημα στον δεξί της ώμο προϋπήρχε και δεν προέκυψε από το ατύχημα, κάτι που όμως αρνήθηκε. Όταν της ζητήθηκε να προσκομίσει ακτινογραφία ανέφερε ότι πρέπει να τα έχει ο ιατρός της.  Ερωτήθηκε για τις εξετάσεις που της έκαναν στο ΤΑΕΠ Λεμεσού και ανέφερε ότι της είπαν ότι «δεν έχει κάτι και ότι το μόνο που της έκαναν ήταν να της βάλουν παυσίπονο και κολάρο». Θεωρεί ότι δεν υπήρχε η πρέπουσα εξέταση και ότι υπήρχε αμέλεια. Δεν ήταν σε θέση να θυμηθεί κατά πόσο της δόθηκε πιστοποιητικό άδειας ασθενείας από το ΤΑΕΠ Λεμεσού.

Μαρτυρία Άριστου Νεκτάριου Φεσά (ΜΕ2)

16. Ο ΜΕ2 είναι υιός της ΜΕ1 και κατέθεσε γραπτή δήλωση ως μέρος της κυρίως εξέτασης του (Έγγραφο 'Α'). Σε αυτή εξηγεί ότι ήταν επιβάτης στο όχημα της μητέρας του και ήταν 9 ετών όταν το συμβάν επισυνέβη. Ανέφερε ότι βρίσκοταν στο όχημα με την ΜΕ1 και τις αδελφές του ΜΕ3 και ΜΕ4 όταν ξαφνικά τραντάχτηκε δυνατά και ένιωσε τη σύγκρουση με το όχημα της Εναγόμενης 1. Έπειτα αναφέρεται ότι την ίδια ημέρα 01/12/2015 μεταφέρθηκε στο ΤΑΕΠ Λεμεσού και περιγράφει τον πόνο στο σώμα του. Ειδικότερα, εξηγεί ότι παραπονέθηκε για πόνο στην περιοχή του αυχένα, θώρακα και οσφυϊκού σπόνδυλου και ότι είχε κεφαλαλγία ζαλάδες, τάση για εμετό και εξωτερικές κακώσεις στο πρόσωπο. Όπως περιγράφει του δόθηκαν οδηγίες για χρήση αυχενικού κολλάρου, αντιφλεγμονώδη και παυσίπονα.

 

17. Στις 02/12/2015 επισκέφθηκε τον Δρ. Χριστόδουλο Πατσαλίδη (ΜΕ5) ο οποίος διέγνωσε ότι υπέστη κακώσεις στον αυχένα τύπου Whiplash και κάκωση κεφαλής (Τεκμήριο 26). Ως εκ τούτου, ο ΜΕ5 του σύστησε να πραγματοποιήσει φυσιοθεραπεία (10 φορές), να ακινητοποιήσει του αυχένα με κολλάρο και χορηγήθηκε αναλγητική και αντιφλεγμονώδη φαρμακευτική αγωγή την οποία περιγράφει. Σύμφωνα με το πιστοποιητικό ημερομηνίας 24/06/2016 (Τεκμήριο 27) που εκδόθηκε από τον ΜΕ5, ο ίδιος γνωματεύει ότι θα υπάρχει αποθεραπεία εντός 6-12 μηνών.  Ως ειδικές ζημιές αξιώνει το ποσό των €10 του ΤΑΕΠ Λεμεσού, τα έξοδα των φυσιοθεραπειών στις οποίες υπεβλήθη (€350) και τα έξοδα της ιατρικής έκθεσης (€300).

 

18. Αντεξεταζόμενος δεν ήταν σε θέση να δώσει λεπτομέρειες αναφορικά με τον τρόπο που επισυνέβη το συμβάν καθότι ήταν μικρός όπως το έθεσε. Ειδικότερα,  δεν θυμόταν κατά πόσο έσπασε η μύτη του προκαλώντας του αιμάτωμα, δεν θυμόταν κατά πόσο όντως επισκέφθηκε το τμήμα πρώτων βοηθειών, δεν θυμόταν κατά πόσο ήλθε ασθενοφόρο να τους μεταφέρει εκεί, δεν θυμόταν κατά πόσο η ΜΕ1 κινείτο με μικρή η μεγάλη ταχύτητα, δεν θυμόταν κατά πόσο του δόθηκε ιατρικό πιστοποιητικό στο τμήμα πρώτων βοηθειών και κατά πόσο το ατύχημα ήταν μικρής έκτασης. Ήταν σε θέση να αναφέρει ότι δεν πήγε σχολείο την επόμενη του ατυχήματος και θυμάται ότι έκανε καιρό να πάει. Επίσης δεν θυμόταν αν είχε οποιαδήποτε απόδειξη για τα ποσά που αξιώνει (ιατρική έκθεση και φυσιοθεραπείες) και αν τα έξοδα τους έχουν εξοφληθεί από  την ασφάλεια.

 

 

Μαρτυρία Φαίδρας Φεσά (ΜΕ3)

19. Η ΜΕ3 είναι κόρη της ΜΕ1 και κατέθεσε γραπτή δήλωση ως μέρος της κυρίως εξέτασης του (Έγγραφο 'Β'). Σε αυτή εξηγεί ότι ήταν 20 ετών όταν το συμβάν επισυνέβη και βρισκόταν στο όχημα με τα αδέλφια της. Παραθέτει αυτούσια τα όσα δικογραφούνται στην έκθεση απαίτησης (πανομοιότυπα με αυτά της απαίτησης 3524/2017) για την  συντέλεση του ατυχήματος και τις λεπτομέρειες αμέλειας της Εναγόμενης 1. Έπειτα αναφέρεται ότι την ίδια ημέρα 01/12/2015 μεταφέρθηκε στο ΤΑΕΠ Λεμεσού και περιγράφει τον πόνο στο σώμα της που υπέστηκε.  Ειδικότερα, εξηγεί ότι παραπονέθηκε για πόνο στην περιοχή του αυχένα, θώρακα, οσφυϊκού σπόνδυλου και πόνο στο αριστερό γόνατο, είχε κεφαλαλγία ζαλάδες, τάση για εμετό. Όπως εξηγεί της δόθηκαν οδηγίες για χρήση αυχενικού κολλάρου, αντιφλεγμονώδη και παυσίπονα προσκομίζοντας σχετικό τιμολόγιο του Γενικού Νοσοκομείο Λεμεσού.

 

20. Έπειτα περιγράφει ότι την 02/12/2015, επισκέφθηκε τον ιατρό Χριστόδουλο Πατσαλίδη (ΜΕ5. Διαγνώστηκε με κακώσεις στον αυχένα τύπου Whiplash και κάκωση αριστερού γόνατος (Τεκμήριο 16) και της συστήθηκε θεραπεία με μαλακό αυχενικό κολάρο, αντιφλεγμονώδη και παυσίπονα και φυσιοθεραπείες (20 θεραπείες). Περιγράφει και τα όσα αναφέρονται στην ιατρική έκθεση ημερομηνίας 24/04/2017 που ετοίμασε ο ΜΕ5 (Τεκμήριο 19) και ειδικά αναφέρθηκε στη διάγνωση «χονδρικής βλάβης έσω μηριαίου κόνδυλου αριστερού γόνατος». Επίσης στην ιατρική έκθεση αναφέρεται ότι στις 21/02/2016 η ΜΕ3 υπεβλήθηκε σε αρθροσκοπική επέμβαση αριστερού γόνατος. Σύμφωνα με το Τεκμήριο 19 ο ΜΕ5 γνωματεύει ότι θα υπάρχει αποθεραπεία εντός 6-12 μηνών για την θλάση του αυχένα,  βελτίωση του τραυματισμού στον σπόνδυλο εντός μερικών εβδομάδων, ενώ για τον  τραυματισμό της στο γόνατο καταγράφεται ότι αναμένεται βελτίωση μέσα στους επόμενους 4-6 μήνες. Επισύναψε το ιατρικό πιστοποιητικό, την μαγνητική τομογραφία ημερομηνίας 21/01/2016 και σχετικές αποδείξεις για αυτά καθώς και απόδειξη για τις συνολικά 42 συνεδρίες φυσιοθεραπείας που ολοκλήρωσε. Με την γραπτή της δήλωση περιόρισε τις ειδικές αποζημιώσεις για τα έξοδα μαγνητικής τομογραφίας (€310), έξοδα ΤΑΕΠ Λεμεσού (€10), ιατρική έκθεση ΜΕ5 (€400) και τις φυσιοθεραπείες (€1,470).

 

21. Αντεξεταζόμενη το μόνο που ήταν σε θέση να περιγράψει ότι το όχημα τους «κινούνταν ευθεία και το όχημα τους έκοψε την πορεία από τα αριστερά αλλά ήταν τόσο κοντά που δεν υπήρχε χρόνος αντίδραση». Σε σχέση με τις ζημιές του οχήματος λέει ότι το όχημα τους μετά το ατύχημα ήταν «total loss». Σε άλλο σημείο της αντεξέτασης της ισχυρίστηκε ότι η Εναγόμενη 1 οδήγησε αμελώς το όχημα της καθότι ενώ είχε ΑΛΤ δεν κοίταξε αριστερά - δεξιά και αν μπορεί να προχωρήσει. Αρνήθηκε υποβολή ότι η μητέρα της ήταν αμελής βάσει του ότι δεν αντιλήφθηκε την κίνηση της Εναγόμενης 1, ώστε να φρενάρει έγκαιρα και εξήγησε ότι δεν υπήρχε χρόνος αντίδρασης.

 

22. Κατά την αντεξέταση της ανέφερε ότι ήρθε ασθενοφόρο και τους μετέφερε όλους στο ΤΑΕΠ Λεμεσού. Συμφώνησε ότι δεν είχε ιατρικό πιστοποιητικό από το ΤΑΕΠ Λεμεσού και δεν θυμόταν τι εξετάσεις συνέβησαν καθώς βρισκόταν σε σοκ. Αντεξέταστηκε σε σχέση με το περιεχόμενο του τιμολόγιου του ΤΑΕΠ Λεμεσού και συμφώνησε ότι αυτό δεν καταγράφει την ταυτότητα της και δεν γνωρίζει γιατί δεν την αναγράφει. Αρνήθηκε υποβολή ότι το τιμολόγιο που παρουσίασε δεν την αφορά. Μελετώντας τον αναγραφόμενο αριθμό ταυτότητας αναγνώρισε ότι έγραψαν στο τιμολόγιο τον αριθμό ταυτότητας της μητέρα της με τους επιπλέον αριθμούς 02 στο τέλος και εικάζει ότι αυτό έγινε καθότι η μητέρα της ήταν αυτή που θα προέβαινε στην εγγραφή για όλους στο τμήμα πρώτων βοηθειών.

 

23. Της υποβλήθηκε ότι η αιτία της χειρουργικής επέμβασης στο γόνατο δεν ήταν απόρροια του ατυχήματος αλλά ότι αφορούσε προϋπάρχουσα κατάσταση, θέση με την οποία διαφώνησε και ισχυρίστηκε ότι σύμφωνα με τον ΜΕ5 η ζημιά προέκυψε από το ατύχημα. Σε σχέση με τη θέση της ότι δεν μπορεί να πάει γυμναστήριο ή να κάνει χορό, ούτε να διπλώσει το γόνατα της υποβλήθηκε ότι δεν υποφέρει από οτιδήποτε, και ότι στην ιατρική έκθεση ημερομηνίας 24/04/2017 όσο και στην έκθεση απαίτησης της δεν αναφέρεται η ύπαρξη οποιασδήποτε μόνιμης βλάβης. Συμφώνησε ότι όντως δεν ξαναεπισκέφθηκε ιατρό καθότι δήλωσε πως γνωρίζει πως θα έχει μόνιμα αυτό το πρόβλημα και εξέφρασε την ετοιμότητα της να ξαναεξεταστεί για την υφιστάμενη κατάσταση υγείας της.

 

Μαρτυρία Ραφαήλιας Φεσά (ΜΕ4)

24. Η ΜΕ4 είναι κόρη της ΜΕ1 και κατέθεσε γραπτή δήλωση ως μέρος της κυρίως εξέτασης της (Έγγραφο 'Γ'). Σε αυτή εξηγεί ότι ήταν επιβάτης στο όχημα της μητέρας του και ηλικίας 14 ετών όταν το συμβάν επισυνέβη και περιέγραψε το συμβάν με τον ίδιο τρόπο όπως και ο ΜΕ2. Έπειτα αναφέρει ότι 01/12/2015 μεταφέρθηκε στο ΤΑΕΠ Λεμεσού και εκεί παραπονέθηκε για πόνο στην περιοχή του αυχένα, θωρακικού και οσφυϊκού σπονδύλου, κεφαλαλγία ζαλάδες, και της δόθηκαν οδηγίες για χρήση αυχενικού κολλάρου, αντιφλεγμονώδη και παυσίπονα. Προσκόμισε σχετικό τιμολόγιο από το ΤΑΕΠ  Λεμεσού.

 

25. Στις 02/12/2015 περιγράφει ότι επισκέφθηκε τον ΜΕ5 όπου την διέγνωσε με κακώσεις και διάστρεμμα αυχένα τύπου Whiplash συνεπώς της συστήθη φυσιοθεραπεία (20 θεραπείες), ακινητοποίηση του αυχένα με κολλάρο και χορηγήθηκε αναλγητική και αντιφλεγμονώδη φαρμακευτική αγωγή την οποία περιγράφει. Σύμφωνα με την ιατρική έκθεση ημερομηνίας 24/06/20216, που ετοιμάστηκε από τον ΜΕ5 (Τεκμήριο 23) θα υπάρχει αποθεραπεία εντός 6-12 μηνών. Προσκόμισε  ως τεκμήρια αποδείξεις για τις φυσιοθεραπείες που ολοκλήρωσε, όπως και απόδειξη για την ετοιμασία της ιατρικής έκθεσης από τον ΜΕ5.  Ως ειδικές ζημιές αξιώνει το ποσό των 10 του ΤΑΕΠ, τα έξοδα των φυσιοθεραπειών στις οποίες υπεβλήθη (€700) και τα έξοδα ετοιμασίας της ιατρικής έκθεσης (€300).

 

26. Αντεξεταζόμενη κατόπιν σχετικών υποβολών επανέλαβε ότι μεταφέρθηκε στο ΤΑΕΠ Λεμεσού με ασθενοφόρο. Δεν ήταν σε θέση να περιγράψει την εκεί διαδικασία εισαγωγής της. Συμφώνησε ότι η ταυτότητα που αναγράφεται στο τιμολόγιο (τεκμήριο 23) δεν είναι δική της. Δεν ήταν σε θέση να αναφέρει κατά πόσο εξετάστηκε από ιατρό απλά θυμάται ότι ήθελε να κάνει εμετό. Αν και αναφέρθηκε ότι επισκέφθηκε το ΤΑΕΠ Λεμεσού δεν ήταν σε θέση να περιγράψει κατά πόσο πραγματοποίησε οποιασδήποτε ακτινογραφία. Ερωτώμενη σε σχέση με τις συνθήκες του ατυχήματος δεν θυμόταν σε ποια πλευρά χτύπησε το όχημα. Αμφισβητήθηκε η ικανότητα της να εκφέρει θέση ως προς το ότι έκοψε η οδηγός τον δρόμο της ΜΕ1 και ποιος είχε ευθύνη καθότι ήταν ανήλικη. Η ίδια εξήγησε ότι «αντιλαμβάνεται βασικά πράγματα».

 

27. Δεν θυμόταν αν επισκέφθηκε τον ΜΕ5 μετά την 02/12/2015 και πιστεύει ότι είχε τηλεφωνική επικοινωνία μαζί του. Ερωτήθηκε κατά πόσο ήταν γνωστός της ο ιατρός απαντώντας αρνητικά. Δεν ήταν σε θέση να περιγράψει σε ποιο σημείο έγιναν ήταν η φυσιοθεραπείες της. Αρνήθηκε υποβολή ότι ήλθε να δώσει μαρτυρία απλά και μόνο για να βοηθήσει την μητέρα της.

Μαρτυρία Δρ Χριστόδουλου Πατσαλίδη (ΜΕ5)

28. Ο Δρ. Χριστόδουλος Πατσαλίδης είναι Χειρούργος Ορθοπαιδικός Αναγνώρισε τα Ιατρικά Πιστοποιητικά  (τεκμήρια 16,22 και 26) και Ιατρικές Εκθέσεις (τεκμήρια 2, 19, 23 και 27) που ετοίμασε σε σχέση με τους ΜΕ1-ΜΕ4, υιοθετώντας το περιεχόμενο τους και επιβεβαίωσε ότι πληρώθηκε από τους ασθενείς για τις υπηρεσίες του και εξήγησε ότι οι φυσιοθεραπείες που ακολούθησαν οι ασθενείς ήταν κατόπιν των δικών του παραπεμπτικών.

 

29. Αντεξεταζόμενος, ρωτήθηκε πότε εξέτασε τους ενάγοντες εκ νέου μετά την 02/12/2015 και παρέπεμψε στις ιατρικές του εκθέσεις. Συμφώνησε ότι τα όσα του ανέφεραν οι ασθενείς και καταγράφονται στις εκθέσεις δεν αποτελούν μέρος της κλινικής τους εξέτασης. Δεν ήταν σε θέση να θυμηθεί κατά πόσο προσκόμισαν ακτινογραφίες όταν τον επισκέφθηκαν την πρώτη φορά αλλά ούτως η άλλως δεν υπήρχαν κατάγματα. Έπειτα η αντεξέταση επικεντρώθηκε στην ΜΕ3 και τα αποτελέσματα της μαγνητικής τομογραφίας ημερομηνίας 21/01/2016 (Τεκμήριο 17) και ερωτήθηκε κατά πόσο μπορεί να διαχωρίσει κατά πόσο η ύπαρξη της πολυλοβωτής γαγγλιακής κύστης προέκυψε από το ατύχημα. Ο ΜΕ5 εξήγησε ότι δεν μπορεί να αποδώσει κατά πόσο η ύπαρξη της πολυλοβωτής γαγγλιακής κύστης που εντοπίστηκε στο γόνατο της ΜΕ3 ήταν τραυματική αιτιολογίας. Επιπλέον σε υποβολή ότι για να ήταν τραυματικής αιτιολογίας θα υπήρχε ρήξη στον μηνίσκο, επανέλαβε ότι  δεν μπορεί να το καθορίσει.

 

30. Του υποβλήθηκε ότι η περιγραφή των τραυματισμών στα πιστοποιητικά ήταν γενική, θέση με την οποία συμφώνησε σε σχέση με την θλάση του αυχένα όπου κατά τον ίδιο χρειάζεται 6-12 μήνες για ανάρρωση. Του υποβλήθηκε ότι δεν επανεξέτασε τους Ενάγοντες μετά την 02/12/2015 και ανέφερε ότι ήρθαν. Του ζητήθηκε να αναφερθεί εκ νέου στις ακτινογραφίες και θεωρεί ότι υπάρχουν και τις έχουν είτε οι ίδιοι είτε στην κλινική αλλά δεν ήταν σε θέση να θυμηθεί.

 

31. Σε σχέση με την ΜΕ1 ερωτήθηκε για τη ρήξη πρόσθιου επιχείλιου χόνδρου την οποία εξήγησε επιστημονικά. Εξήγησε ότι στις 13/01/2016 η ΜΕ1 υπεβλήθη σε εξέταση ΜRI αν και το πρόβλημα μπορεί να μην εντοπιστεί από το ΜRI, παρά μόνο κατόπιν κλινικής εξέτασης, η οποία κατάσταση υγείας ήταν πλέον ξεκάθαρη εκείνη την ημέρα. Ερωτώμενος γιατί δεν σύστησε στην ΜΕ1 να προβεί σε ΜRI όταν τον επισκέφθηκε την πρώτη φορά ανέφερε ότι δεν εντόπισε κάποιο κάταγμα ή κάτι που να ήταν επείγον για να προβεί σε ΜRI από την πρώτη μέρα. Εξήγησε ότι ο συγκεκριμένος τραυματισμός μπορεί να προκύψει μόνο από ατύχημα ή έντονο τράνταγμα. Αρνήθηκε υποβολές ότι τα τραύματα και οι επεμβάσεις της ΜΕ1 και ΜΕ3 δεν προκλήθηκαν από το ατύχημα και εξέφρασε την θέση ότι εφόσον υπήρχαν τα χτυπήματα τότε το ατύχημα προκάλεσε τις συγκεκριμένες παθήσεις, αφού μετά άρχισαν να εμφανίζονται τα συμπτώματα.

Μαρτυρία Παναγιώτη Παναγιώτου (ΜΕ6)

32. Ο ΜΕ6 αναγνώρισε το Τεκμήριο 12 ως την αστυνομική έκθεση που ετοίμασε εξηγώντας ότι ήταν ο αστυνομικός που διερεύνησε το ατύχημα. Εξήγησε τα προσόντα του στην διερεύνηση οδικών συγκρούσεων και επιβεβαίωσε ότι είναι ο ίδιος που ετοίμασε το σχέδιο που επισυνάπτεται επί της Αστυνομικής Έκθεσης, το περιεχόμενο του οποίου επεξήγησε ενώπιον του Δικαστηρίου. Επίσης πρόσθεσε, ότι είναι ο ίδιος που μετέβηκε στη σκηνή του Ατυχήματος όταν έγινε το Ατύχημα και, στη συνέχεια, έλαβε καταθέσεις για να συμπληρωθεί ο φάκελος της υπόθεσης, οι οποίες όμως δεν υπάρχουν λόγω καταστροφής τους βάσει σχετικών εγκυκλίων. Κατά την κρίση του ευθύνη για το ατύχημα είχε το όχημα Α (όχημα Εναγόμενης). Ανέφερε ότι την έκθεση γεγονότων την ετοίμασε ο ίδιος στη βάση των καταθέσεων που είχαν ληφθεί από τους οδηγούς. Αντεξεταζόμενος διευκρίνισε ότι το σχέδιο που ετοίμασε υπογράφθηκε από τους οδηγούς, ότι δεν θυμόταν τις ζημιές των οχημάτων και ούτε καταγράφονται στην έκθεση όπως δεν θυμόταν ποιοι ήταν παρόντες όταν έφτασε στην σκηνή. Έπειτα αναφέρθηκε στις περιστάσεις του ατυχήματος με αναφορά στο σχέδιο που ο ίδιος είχε ετοιμάσει και εξήγησε ότι δεν υπήρχαν ίχνη τροχοπέδησης. Ρωτήθηκε για τις ενέργειες των οδηγών και πιθανολόγησε σε σχέση με το κατά πόσο μπορούσε να αποφευχθεί η σύγκρουση. Διαφώνησε σε υποβολή περί ύπαρξης τροχαίας κίνησης και εξήγησε ότι δεν του λέχθηκε κάτι τέτοιο.

Αξιολόγηση της μαρτυρίας

33. Η αξιολόγηση της μαρτυρίας πραγματοποιείται προκειμένου να προβεί το Δικαστήριο σε ευρήματα αναφορικά με τα πραγματικά γεγονότα και στη συνέχεια στηριζόμενο σε αυτά να εξετάσει αν αυτός που έχει το βάρος της απόδειξης το έχει αποσείσει στο βαθμό που απαιτείται. Ως επί το πλείστον, ζητήματα αξιοπιστίας εγείρονται όταν υπάρχουν δύο διιστάμενες εκδοχές και το δικαστήριο θα πρέπει να επιλέξει μια από τις δύο (Wynne Barry ν. David Costaki Mavronicola, ως διαχειριστή της περιουσίας του Kωστάκη Δαυίδ Mαυρονικόλα (ανίκανου προσώπου) (2009) 1 ΑΑΔ 1138).

 

34. Επισημαίνεται ότι, η αξιολόγηση της μαρτυρίας περιορίζεται στην έκταση των αμφισβητούμενων γεγονότων που προκύπτουν και είναι σχετικά με τα επίδικα και δεν επεκτείνεται σε θέματα που δεν δικογραφούνται ή σε θέματα που έχουν εγερθεί πρώτη φορά είτε μέσω της μαρτυρίας είτε μέσω των αγορεύσεων των συνηγόρων των διαδίκων και άρα τέτοια μαρτυρία δεν λαμβάνεται υπόψη (Παπαγεωργίου ν Κλάππας Investment Services Ltd (1991) 1 Α.Α.Δ. 24) και  ΑΝΤΩΝΙΑ ΠΗΛΙΝΑ v. PASCAL EDUCATION LTD, Πολιτική Έφεση Αρ. 222/2015, 22/11/2023). Επιπλέον, έχει λεχθεί σε πληθώρα αποφάσεων ότι μαρτυρία που κατατίθεται έστω και χωρίς ένσταση και που τελικά φαίνεται ότι δεν είναι αποδεκτή μαρτυρία πρέπει να αγνοείται κατά την τελική κρίση του Δικαστηρίου (Μελάς v. Κυριάκου (2003) 1 Α.Α.Δ. 826, DEMARI KRONOS LIMITED v. MICHAEL LESLIE GRAY κ.α., Πολιτική Έφεση Αρ. 264/2014, 22/2/2023, ECLI:CY:AD:2023:A62.

 

35. Στα πλαίσια της ζωντανής ατμόσφαιρας της δίκης παρακολούθησα με προσοχή τους μάρτυρες που κατέθεσαν ενώπιον του Δικαστηρίου. Για σκοπούς αξιολόγησης έλαβα υπόψη αριθμό νομολογιακών αναγνωρισμένων παραγόντων όπως την πληρότητα και σαφήνεια και αμεσότητα στον τρόπο περιγραφής των γεγονότων την ύπαρξη γενικών και αορίστων αναφορών, υπεκφυγών ή ουσιωδών αντιφάσεων ή υπερβολών στη σχετική μαρτυρία,  αλλά και την γενικότερη λογικοφάνεια της εκδοχής που προβάλλεται καθώς και την ύπαρξη ή την απουσία οποιουδήποτε προσωπικού συμφέροντος του προσώπου που προσκομίζει την μαρτυρία (Ζερβού ν. Ζερβού (2011) 1 ΑΑΔ 2192,  Ομήρου ν. Δημοκρατίας (2001) 2 ΑΑΔ 506 Κυριακίδης ν. Τράπεζα Πειραιώς (Κύπρου) Λτδ, Πολιτική Έφεση 185/2012, 19/04/2018), ECLI:CY:AD:2018:A179.

 

36. Το Δικαστήριο προχωρεί με προσοχή στην αξιολόγηση της μαρτυρίας με αντιπαραβολή των θέσεων των διαδίκων αλλά και των τεκμηρίων που κατατέθηκαν στη διαδικασία και το περιεχόμενο, η πειστικότητα και η ποιότητα της μαρτυρίας εκάστου μάρτυρα συσχετίζεται, αντιπαραβάλλεται και διερευνάται με την αντικειμενική υπόσταση των εκατέρωθεν θέσεων ενώ υπόκειται και στη βάσανο της λογικής και της ανθρώπινης πείρας (Στυλιανίδης ν. Χατζηπιέρα (1992) 1 Α.Α.Δ 1056,  Χριστοφίνης ν. Φραντζή, Π.Έ. 328/2011, ημερ. 31/05/2017, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΝΕΟΚΛΕΟΥΣ v. ΚΩΣΤΑ ΘΕΟΔΟΤΟΥ, Πολιτική Έφεση Αρ. 40/2014, 8/6/2022), ECLI:CY:AD:2022:D243. Επισημαίνω ότι το Δικαστήριο έχει τη δυνατότητα να αποδεχτεί ή να απορρίψει είτε όλη είτε μέρος της προσκομισθείσας μαρτυρίας (Φάρμα Ρένος Χ" Ιωάννου Δημόσια Εταιρεία Λτδ ν. Χίννη (2012) 1(Β) ΑΑΔ 1331, ΧΡΙΣΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ v. ΑΝΤΩΝΗ ΑΝΔΡΕΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ, Πολιτική Έφεση Αρ. 158/2013, 26/10/2022), ECLI:CY:AD:2022:A403. Στη βάση των πιο πάνω αρχών, τυχόν μαρτυρία που προσκομίστηκε και σχετική αντεξέταση επί θεμάτων που δεν σχετίζονται με τα επίδικα θέματα, όπως αυτά προσδιορίστηκαν πιο πάνω, και που εκφεύγουν εξ ολοκλήρου των δικογραφημένων θέσεων των μερών, καθηκόντως θα αγνοηθεί και δεν θα τύχει περαιτέρω σχολιασμού. Σημειώνεται ότι δεν θα τύχει αξιολόγησης μαρτυρία για την ύπαρξη ινομυαλγίας αναφορικά με την ΜΕ1, την ύπαρξη δήθεν αμέλειας από το προσωπικό του Γενικού Νοσοκομείου Λεμεσού ζήτημα το οποίο είναι άσχετο με τα επίδικα ζητήματα της παρούσας, όπως επίσης και τα όσα ανέφερε η ΜΕ1 και αφορούσαν τα αρχικά ποσά που αξιώνονταν ως ειδικές αποζημιώσεις και που εν τέλει περιορίστηκαν όπως καταγράφεται κατά την σύνοψη της μαρτυρίας.

 

37. Επισημαίνω ότι η απόφαση των Εναγομένων να μην παρουσιάσουν μάρτυρες ήταν δικαίωμα τους το οποίο δεν δικαιολογεί την άνευ ετέρου εξαγωγή δυσμενών συμπερασμάτων εναντίον τους, και ούτε καθίσταται αυταπόδεικτη η αξίωση των Εναγόντων, οι οποίοι εξακολουθούν να βαρύνονται με απόδειξη της υπόθεσης τους στο ισοζύγιο των πιθανοτήτων (Λαϊκή Ασφαλιστική Εταιρεία Λίμιτεδ ν Ματσούκα και Άλλου (2014) 1(Β) ΑΑΔ 1377).

 

38. Κρίνω ορθότερο να προβώ πρώτα σε αξιολόγηση του ΜΕ6, παρά το γεγονός ότι ήταν και το τελευταίο πρόσωπο που προσκόμισε μαρτυρία καθότι όπως λέχθηκε και στην υπόθεση Α/φοι Παπαλαζάρου Λτδ v. Σοφοκλή Μιχαήλ (1997) 1 Α.Α.Δ. 1388, η πραγματική μαρτυρία είναι ο γνώμονας με βάση τον οποίο δοκιμάζεται η αξιοπιστία της προφορικής μαρτυρίας.

Αξιολόγηση Μαρτυρίας ΜΕ6

39. Η μαρτυρία του ME6 ήταν κατά την κρίση μου ειλικρινής και χαρακτηρίζεται από την αναγκαία αμεροληψία που αναμένεται από τέτοιους ανεξάρτητους μάρτυρα και την αποδέχομαι συνεπώς στην ολότητα της. Παρέθεσε αντικειμενικά και τεκμηριωμένα τα όσα καταγράφει στο σχέδιο όλα τα ευρήματα και διαπιστώσεις του παρά το ότι τοποθετήθηκε επί του ζητήματος της ευθύνης κατόπιν σχετικής ερώτησης κατά την αντεξέταση, Ο ίδιος ήταν επεξηγηματικός ως προς το περιεχόμενο του Σχεδίου που ετοίμασε, του οποίου η ορθότητα δεν αποτέλεσε αντικείμενο αμφισβήτησης από την πλευρά των Εναγόμενων όπως δεν αμφισβητήθηκε ούτε και η αναφορά του ότι δεν υπήρχαν ίχνη τροχοπέδησης.

 

40. Πέραν όμως των ανωτέρω, σημειώνω εδώ, σημαντικά τα εξής. Με δεδομένο ότι η ικανότητα του ΜΕ6 να ετοιμάζει σχέδια της σκηνής ενός ατυχήματος, καθώς επίσης και η εμπειρία του σε σχέση με τη διερεύνηση ατυχημάτων δεν αμφισβητήθηκαν, το Σχέδιο που αυτός ετοίμασε αποτελεί πραγματική μαρτυρία. Σημειώνω ότι το ίδιο το Σχέδιο υπογράφηκε και από την Εναγόμενη 1, γεγονός που καταδεικνύει την αναγνώριση του ως προς την ορθότητα του. Σε σχέση με τα όσα καταγράφονται στη συνοπτική έκθεση γεγονότων που αποτελεί μέρος του Τεκμηρίου 12 σημειώνω ότι ο ίδιος ο ΜΕ6 διευκρίνισε ότι ήταν το πρόσωπο που έλαβε τις καταθέσεις από τα εμπλεκόμενα στο ατύχημα μέρη, κάτι που ομοίως δεν έτυχε αμφισβήτησης. Παρατηρώ ότι οι αναφορές των εμπλεκόμενων οδηγών στη συνοπτική έκθεση γεγονότων αποτελούν εξ ακοής μαρτυρία η οποία τυγχάνει αξιολόγησης δυνάμει του άρθρου 27 του Κεφ.9 και αναφέρομαι ειδικότερα στην αναφορά της Εναγόμενης 1 ότι εισήλθε στην οδό Εργατούδη χωρίς να προβεί σε αλτ. Κατά την κρίση μου με δεδομένο ότι τα όσα αναφέρονται εκεί δεν έτυχαν αμφισβήτησης και ότι τα όσα εκεί καταγράφονται αντανακλούν με ακρίβεια τα όσα ήδη προκύπτουν από το ίδιο το Σχέδιο, το οποίο υπογράφεται από την ίδια την Εναγόμενη 1, την απουσία οποιουδήποτε συμφέροντος του ΜΕ6 στα όσα μετέφερε στη σύνοψη γεγονότων από αυτά που του είπαν οι εμπλεκόμενοι οδηγοί και λαμβάνοντας το πλαίσιο εντός του οποίου έγινε η δήλωση ήτοι για τη διερεύνηση του ατυχήματος, κρίνω ότι δύναται να αποδοθεί βαρύτητα στην εν λόγω συνοπτική έκθεση γεγονότων τόσο σε σχέση με τις συνθήκες υπό τις οποίες επισυνέβη το ατύχημα όσο και σε σχέση με τα όσα ακολούθησαν και υποστηρίζονται και από την μαρτυρία της ΜΕ1 την οποία αξιολογώ στη συνέχεια.

 

41. Των πιο πάνω δοθέντων, συμπεραίνω ότι τα όσα εκεί καταγράφηκαν στο σχέδιο και επεξηγήθηκαν από τον ΜΕ6 σε συνδυασμό με το περιεχόμενο της υπόλοιπης μαρτυρίας της ΜΕ1, αποτελούν τα πραγματικά γεγονότα ως προς τις συνθήκες του ατυχήματος. Παρεμβάλλω ότι τα υποθετικά ερωτήματα που υπέβαλε ο συνήγορος των Εναγόμενων στον ΜΕ6 παρέμειναν μετέωρα καθότι δεν προσκομίστηκε οποιαδήποτε μαρτυρία ούτε σε σχέση με την ταχύτητα με την οποία κινούνταν τα οχήματα ούτε και σε σχέση με το σημείο που βρισκόταν το όχημα της ΜΕ1 όταν άρχισε η Εναγόμενη 1 να εισέρχεται στον κύριο δρόμο και είναι καλά γνωστό ότι δεν επιτρέπεται στο Δικαστήριο να πιθανολογεί σε επίπεδο εικασιών, ως προς τα γεγονότα της υπόθεσης (Κύπρος Ξενοφώντος ν. Κ.Ν Zoo Bar Restaurant Ltd Π.Ε 477/2011 ημερομηνίας 15/12/2016). Το ότι η μαρτυρία του ΜΕ6 κρίνεται ως αξιόπιστη δεν σημαίνει ωστόσο και αποδοχή της θέσης του, όπως αυτή συνάγεται από το Τεκμήριο 12, ότι δηλαδή την ευθύνη για την πρόκληση του επίδικου δυστυχήματος την φέρει η Εναγόμενη 1. Η κρίση για το ποιος ευθύνεται και σε ποιο ποσοστό ευθύνεται για το ατύχημα είναι έργο του Δικαστηρίου. Μετά και την προαναφερόμενη διευκρίνιση, η μαρτυρία του ΜΕ6 γίνεται αποδεκτή

Μαρτυρία ΜΕ1

42. Υπενθυμίζω σε αυτό το σημείο ότι η μαρτυρία της ME1 ήταν και η μόνη μαρτυρία που προσκομίστηκε κατά την ακρόαση σε σχέση με τις συνθήκες υπό τις οποίες επισυνέβη το επίδικο ατύχημα. Το τελευταίο αυτό στοιχείο το αναφέρω διότι, ως είναι νομολογημένο, εκεί όπου ενώπιον του Δικαστηρίου υπάρχει μόνο μία εκδοχή, τότε, «...συνήθως αυτό που απομένει να εξεταστεί, εκτός και αν υπάρχουν εγγενείς δυσκολίες σε σχέση με το μάρτυρα και την αξιοπιστία του, είναι αν τα γεγονότα όπως βρίσκονται ενώπιον του Δικαστηρίου είναι αρκετά για να αποδείξουν την υπόθεση στο αναγκαίο επίπεδο» (Wynne ανωτέρω).

 

43. Η ΜΕ1 από το εδώλιο του μάρτυρα κατέθεσε κατά την άποψη μου με ειλικρίνεια και ευθύτητα και χωρίς να παρατηρείται οποιαδήποτε προσπάθεια παραποίησης των γεγονότων ως προς τις συνθήκες υπό τις οποίες έλαβε χώρα το ατύχημα. Σε σχέση με την αξιοπιστία της ΜΕ1 δεν έχω εντοπίσει οτιδήποτε που να εγείρει οποιαδήποτε εγγενή αδυναμία ως προς το περιεχόμενο της. Συνεπώς αποδέχομαι την μαρτυρία της ως αξιόπιστη και αποδέχομαι την εκδοχή της τουλάχιστο σε ότι αφορά τις συνθήκες του ατυχήματος και το γεγονός ότι η Εναγόμενη 1 εξήλθε ξαφνικά χωρίς να προβεί σε αλτ, προτού εισέλθει στον κύριο δρόμο. Περαιτέρω, εξετάζοντας το μέρος εκείνο της μαρτυρία της που σχετίζεται με τις συνθήκες πρόκλησης του επίδικου δυστυχήματος, σε σχέση δηλαδή με την πορεία του οχήματος της πριν την πρόκληση του, την οδό από την οποία εξήλθε η Εναγόμενη 1, την πορεία που ακολούθησε το όχημα της μετά την σύγκρουση με το όχημα της Εναγόμενης 1, ήτοι να εισέλθει στην αντίθετη πορεία με αποτέλεσμα να συγκρουστεί το όχημα της με τρίτο όχημα στην απέναντι πορεία κατεύθυνσης υποστηρίζονται πλήρως από το περιεχόμενο του Τεκμηρίου 12. Επαναλαμβάνω ότι όπως έχει επανειλημμένα διαπιστωθεί, η πραγματική μαρτυρία συνιστά αμετακίνητο οδηγό του οδικού ατυχήματος που ιχνηλατεί τα περιστατικά του και  μπορεί να αποτελέσει οδηγό για την κρίση της αξιοπιστίας και της ακρίβειας της μαρτυρίας που διαφωτίζει ως προς τις συνθήκες του δυστυχήματος, ως και έλεγχο της ακρίβειας προφορικής μαρτυρίας αναφορικά με τις συνθήκες που το περιβάλλουν (ΦΟΙΒΟΣ ΧΑΤΖΗΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ v. ΠΟΠΗΣ ΚΑΝΑΡΗ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 233/2014, 27/6/2022, ECLI:CY:AD:2022:A264).  Ομοίως το γεγονός ότι δεν είχε ουσιαστικά χρόνο να αντιδράσει συνάδει με την απουσία ιχνών τροχοπέδησης όπως επεξήγησε ο ΜΕ6. Προσθέτω ότι άλλωστε κατά την αντεξέταση της δεν υπήρχε ουσιαστική αμφισβήτηση των συνθηκών υπό τις οποίες επισυνέβη το ατύχημα ή τα όσα επισυνέβηκαν μετά την σύγκρουση, δηλαδή τη μεταφορά των ΜΕ1-ΜΕ4 στο Γενικό Νοσοκομείο Λεμεσού. Οι όποιες υποβολές της τέθηκαν κατά την αντεξέταση είτε για την ταχύτητα με την οποία κινείτο, την κίνηση στο δρόμο ή για την σφοδρότητα της σύγκρουσης παρέμειναν ατεκμηρίωτες και αθεμελίωτες καθότι στην απουσία προσκόμισης της αναγκαίας μαρτυρίας, από την πλευρά που προβάλει τον ισχυρισμό προς τεκμηρίωση του αντίθετου ισχυρισμού μια υποβολή συνηγόρου δεν περιβάλλεται από συμφυή αποδεικτική αξία (ΣΤΕΓΗΣ ΕΥΓΗΡΙΑΣ «ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΣ ΜΙΧΑΗΛ» ΚΑΪΜΑΚΛΙΟΥ Πολιτική Έφεση Αρ. 32/14, 29/9/2021, ECLI:CY:AD:2021:A430). Προσθέτω ακόμη ότι εκεί όπου παραλείπεται η αντεξέταση επί της μαρτυρίας στην απόφαση  ΣΚΟΡΔΗ ν. ΛΑΝΤΟΥ κ.α., ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 429/2012, 22/4/2020, ECLI:CY:AD:2020:A127,  το Ανώτατο Δικαστήριο ανέφερε σχετικά τα ακόλουθα:

 "Ό,τι προκύπτει από τη νομολογία είναι ότι η παράλειψη αντεξέτασης επί ουσιώδες μέρους της μαρτυρίας γενικά ισοδυναμεί με παραδοχή. Όμως ο κανόνας δεν είναι απόλυτος. Το Δικαστήριο έχει πάντοτε την εξουσία να μην αποδεχθεί την μαρτυρία η οποία δεν έτυχε αντεξέτασης, εφόσον από το σύνολο της υπόλοιπης αποδέκτης μαρτυρίας, κριθεί ότι αυτό ενδείκνυται."

44. Αν και δεν προσκομίστηκε οποιοδήποτε πιστοποιητικό από την εξέταση της στο ΤΑΕΠ Λεμεσού αποδέχομαι τις θέσεις της σχετικά με τα υποκειμενικά συμπτώματα τα οποία ανέφερε ότι είχε μετά το ατύχημα δηλαδή πόνο στον αυχένα, θώρακα, σπόνδυλο, δεξί ώμο κεφαλαλγία ζάλη, θέσεις που παρέμειναν αναντίλεκτες και δεν αμφισβητήθηκαν. Επιπλέον, η μαρτυρία της ΜΕ1 ως προς τις σωματικές της βλάβες του διαστρέμματος του αυχένα και της κάκωσης στους μυς του όσφυος υποστηρίζεται και συνάδει και με τη μαρτυρία του ΜΕ5. Η δε θέση της ότι έτυχε εξέτασης από τον ΜΕ5 την επόμενη του ατυχήματος επιβεβαιώθηκε και από τον ίδιο, ενώ επιμαρτυρείται και από το περιεχόμενο του τεκμηρίου 2 το οποίο αναγνωρίστηκε ως έγγραφο που εκδόθηκε από τον ίδιο.

 

45. Αποδέχομαι και τις θέσεις της σε σχέση με τα όσα της λέχθηκαν από τον ΜΕ5 μετά την πρώτη του επίσκεψη στο ιατρείο του στις 02/12/2015 και τις συστάσεις του για αντιμετώπιση των τραυμάτων που διέγνωσε μετά από κλινική εξέταση ήτοι αυτά του διαστρέμματος του αυχένα και κακώσεων του οσφυϊκού σπονδύλου εφόσον αυτές καταγράφονται και στο τεκμήριο 2 και επιβεβαιώθηκαν από τον ίδιο στα πλαίσια της μαρτυρίας του ενώπιον του Δικαστηρίου.

 

46. Στρέφοντας τώρα την προσοχή μου στα όσα ανέφερε η ΜΕ1 σχετικά με τη ρήξη επιχείλιου χόνδρου την επέμβαση στο δεξί της ώμο της, αφήνοντας επί μέρους τη θέση της ότι η εν λόγω ζημιά και κατ΄ επέκταση η επέμβαση στην οποία υπεβλήθη προέκυψαν συνεπεία του ατυχήματος, ζήτημα για το οποίο προσκομίσθηκε ιατρική μαρτυρία την οποία αξιολογώ στη συνέχεια, η ΜΕ1 δεν ήταν ειδικός για να αναφέρει οτιδήποτε επί τούτου και συνεπώς καμία βαρύτητα δεν μπορεί να δοθεί σε αυτή της την γνώμη. Εντούτοις, αποδέχομαι την μαρτυρία της όπου, ξεκάθαρα και πειστικά εξήγησε ότι δεν προϋπήρχε οποιοδήποτε πρόβλημα στον ώμο της, κάτι που παρέμεινε αναντίλεκτο ενώ οι υποβολές του συνηγόρου των Εναγομένων για το αντίθετο παρέμειναν ατεκμηρίωτες (ΣΤΕΓΗΣ ΕΥΓΗΡΙΑΣ ανωτέρω).

 

47. Παρά τα πιο πάνω, παρόλο που δεν μπορώ να πω ότι φάνηκε να προσήλθε στο Δικαστήριο με σκοπό να πει ψέματα διέκρινα μια έντονη προσπάθεια να παρουσιαστεί μία πιο δραματική και ξεκάθαρα υπερβολική κατάσταση της εξέλιξης της υγείας της μετά την επέμβαση στον δεξί της ώμο αλλά και της υφιστάμενης κατάστασης της υγείας της, την οποία η ίδια αποδίδει στο επίδικο ατύχημα. Παρατηρώντας την να καταθέτει για τα εν λόγω ζητήματα παρατήρησα ότι απουσίαζε παντελώς το στοιχείο αυθορμητισμού και η παραχώρηση τέτοιων λεπτομερειών που εύλογα αναμένεται από την σχετική περιγραφή ενός προσώπου που γνήσια υπόκειται σε παρατεταμένο πόνο και ταλαιπωρία μέχρι και σήμερα και επί των ποιο πάνω θα αναλύσω τα κενά την γενικότητα και τις αντιφάσεις στις σχετικές περιγραφές της. Ενώ κατά την κυρίως εξέταση της προέβη στην ήπια αναφορά ότι «δυσκολεύεται με κάποιες κινήσεις» και ότι πάσχει από ινομυαλγία (θέση που όπως ήδη ανέφερα εγκαταλείφθηκε με τις αγορεύσεις του συνηγόρου της) τα ως άνω διαφοροποιήθηκαν και οξύνθηκαν καίρια κατά την αντεξέταση της όπου αναφέρθηκε σε προβλήματα που την ταλαιπωρούν μέχρι και σήμερα ώστε να μην μπορεί να σηκώσει καν τον ώμο της.

 

48. Επιπρόσθετα, τα όσα ανέφερε σε σχέση με τη σημερινή κατάσταση της υγείας της, τελούν σε πλήρη αντίθεση με τη μόνη ιατρική μαρτυρία που προσκομίστηκε στην παρούσα υπόθεση, δηλαδή με την πρόγνωση του ΜΕ5 για αποθεραπεία των σωματικών βλαβών, όπου σύμφωνα με το τεκμήριο 2 χρονικά τοποθετούνταν, αν και όχι ομολογουμένως με την καλύτερη συντακτική διατύπωση, το αργότερο σε 6 μήνες μετά την επέμβαση της ΜΕ1 στον ώμο της.

 

49. Δεν επεξηγήθηκε με οποιοδήποτε τρόπο ο λόγος για τον οποίο δεν επισκέφθηκε εκ νέου τον ΜΕ5 νωρίτερα πριν την 27/03/2017, πόσο μάλλον όταν σύμφωνα με την ίδια τα προβλήματα στον ώμο της συνέχιζαν και συνεχίζουν μέχρι και σήμερα. Ενώ κατά την ίδια συνέχιζε να υποφέρει, εντούτοις ανέμενε χρονικό διάστημα πέραν του ενός έτους (μετά την επέμβαση της) για να τον επισκεφθεί. Τα όσα πραγματεύεται ο ΜΕ5 κατά την εν λόγω επίσκεψη θα εξεταστούν και κατά την αξιολόγηση του πλην όμως αυτό που διαφαίνεται είναι ότι υπήρχε απλή καταγραφή υποκειμενικών ενοχλήσεων και δεν προκύπτουν αντικειμενικά ευρήματα κατόπιν κλινικής εξέτασης. Εγείρονται δε ακόμη περισσότερα ερωτήματα καθότι όχι μόνο δεν προέβηκε η ίδια σε οποιαδήποτε ενέργεια στο μεσοδιάστημα αλλά αυτό που προκύπτει από την μαρτυρία της είναι ότι επέστρεψε στην εργασία της μετά το πέρας της αναρρωτικής της άδειας (18/04/2016), εργασία που σύμφωνα με την ίδια απαιτεί την ανύψωση βαρετών αντικειμένων και την έντονη χρήση των χεριών της.

 

50. Εξετάζοντας περαιτέρω το ζήτημα της ρήξης επιχείλιου χόνδρου του δεξιού ώμου δεν μπορώ να μην σχολιάσω ότι δεν προσκομίστηκε μαρτυρία από την ΜΕ1 σε σχέση με την διενέργεια των φυσιοθεραπειών την συχνότητα αυτών, δεν προσδιορίστηκε ο χρόνος ολοκλήρωση τους μετά την επέμβαση της στις 18/01/2016, μαρτυρία που απουσιάζει και σε σχέση με τις φυσιοθεραπείες για τη θλάση αυχένα. Επιπλέον, δεν αναφέρθηκε οτιδήποτε από την ίδια σε σχέση με την πρόοδο της κατάστασης της ΜΕ1 μετά την ολοκλήρωση των φυσιοθεραπειών. Σε σχέση με τον γενικό και αόριστο ισχυρισμό που πρόβαλε ότι προέβαινε σε φυσιοθεραπείες για χρονικό διάστημα 3-4 ετών για τα γόνατα της και σημειώνω ότι όλος παραδόξως η ίδια δεν ανέφερε λεπτομέρειες ως προς το που πραγματοποιούσε τις εν λόγω φυσιοθεραπείες και αν καταβλήθηκε οποιοδήποτε ποσό για αυτές και επισημαίνω ότι παρόλο που η απαίτηση είχε καταχωρηθεί το 2017 και άρα σύμφωνα με τα λεγόμενα της, σε χρόνο κατά τον οποίο συνέχιζε τις φυσιοθεραπείες, εντούτοις δεν αξιώνεται κάποιο ποσό σε σχέση με αυτές.

 

51. Δεν μπορώ να μην σχολιάσω και το γεγονός ότι η Ενάγουσα τουλάχιστο από την 27/03/2017 δεν εξετάστηκε εκ νέου από τον ΜΕ5 ούτε και ανέφερε αν την εξέτασε κάποιος γιατρός. Τα πιο πάνω, καθιστούν την μαρτυρία της για την υφιστάμενη κατάσταση υγείας της τέτοιας ποιότητας που δεν επιτρέπει στο Δικαστήριο να την αποδεχτεί ως ασφαλή βάση για εξαγωγή συμπερασμάτων ως προς το εν λόγω ζήτημα. Συμπερασματικά, η θέση της ότι συνέχισε να έχει πόνους στον δεξί ώμο μετά την ολοκλήρωση των φυσιοθεραπειών και ότι εδώ και περίπου 9 χρόνια υποφέρει και όμως παρέλειψε να αποταθεί επίσημα σε οποιοδήποτε ιατρό για να λάβει οποιαδήποτε επίσημη ιατρική γνωμάτευση δεν αντέχει στη βάσανο της λογικής αλλά ούτε και έχει στηριχθεί από την ενώπιον μου ιατρική μαρτυρία και σημειώνω ότι δεν υπάρχει ίχνος αναφοράς στην μαρτυρία του ΜΕ5 για έστω την πιθανότητα ανάπτυξης ανάλογων προβλημάτων με αυτά που ισχυρίζεται ότι η ΜΕ1. Η ανθρώπινη πείρα και κοινή λογική καταδεικνύουν ότι όταν ένα πρόσωπο ισχυρίζεται ότι υποφέρει από πόνο και ταλαιπωρία και δη για τόσο ουσιαστικό χρονικό διάστημα και σε τέτοια ένταση αναμφίβολα θα αποταθεί μέσω του ενδεδειγμένου τρόπου σε ιατρό για να λάβει σχετική ιατρική διάγνωση με σκοπό να του επεξηγηθούν οι τρόποι βελτίωσης της κατάστασης της υγείας του.

 

52. Επιπρόσθετα, δεν μπορώ να αποδεχτώ ούτε την μαρτυρία της ότι σταμάτησε το καράτε συνεπεία του ατυχήματος. Αρχικά αναφέρω ότι δεν λέχθηκε οτιδήποτε επί των αθλητικών δραστηριοτήτων από τον ΜΕ5 στον οποίο εύλογα θα τίθετο το ζήτημα, εάν την ενδιέφερε να συνεχίσει με την εν λόγω δραστηριότητα. Ακόμη όμως και να ήμουν διατεθειμένος να δεχόμουν το εν λόγω σκέλος της μαρτυρίας της, δεν αναφέρθηκε οτιδήποτε συγκεκριμένο που να διασυνδέει το ατύχημα με τον τερματισμό της εν λόγω αθλητικής δραστηριότητας. Ούτε φυσικά προσκόμισε η ΜΕ1 οποιαδήποτε μαρτυρία ότι έλαβε γνωμάτευση ειδικού κατά πόσο μπορούσε να συνεχίσει ή όχι το εν λόγω άθλημα ή ότι υπήρχε σύσταση από οποιονδήποτε ιατρό να το σταματήσει. Το γεγονός ότι το σταμάτησε διαφάνηκε ότι ήταν κάτι που η ίδια υποκειμενικά αποφάσισε, χωρίς φυσικά να έχει την επιστημονική κατάρτιση να αποφασίσει για κάτι τέτοιο.

 

53. Η μαρτυρία της ΜΕ1 σε σχέση με την καταβολή του ποσού των €400 για τη σύνταξη της ιατρικής έκθεσης (τεκμήριο 2) από τον ΜΕ5 δεν αμφισβητήθηκε. Δεν παραβλέπω ότι δεν προσκομίστηκε απόδειξη πληρωμής του εν λόγω ποσού το οποίο αφορά ειδική ζημιά και ο εκάστοτε ενάγοντας έχει υποχρέωση αυστηρής απόδειξης της ζημιάς του, η οποία πρέπει να δικογραφείται με ακρίβεια, αλλά και να αποδεικνύονται με σαφήνεια και με την αναγκαία μαρτυρία. Εντούτοις το εν λόγω κονδύλι αναφέρεται ρητά και στο ιατρικό πιστοποιητικό του ΜΕ5 και η πληρωμή του ποσού επιβεβαιώθηκε από τον ΜΕ5 και συνεπώς κρίνω ότι μπορώ να αποδεχτώ και το εν λόγω σκέλος της μαρτυρίας της. Παρεμβάλλω σε αυτό το σημείο τα όσα λέχθηκαν στην πολύ πρόσφατη απόφαση του Εφετείου ΛΟΥΚΗΣ Γ. ΛΟΥΚΑΪΔΗΣ κ.α. v. ASEPA TRADING CO LTD κ.α., Πολιτική Έφεση Αρ. 106/2018, 190/2018, 30/4/2025:

 

«Συγκεκριμένα κριτήρια απόδειξης δεν υπάρχουν. Μπορεί να διαφέρουν από υπόθεση σε υπόθεση και από αξίωση σε αξίωση. Τηρουμένων των ιδιαιτεροτήτων της κάθε αξίωσης, θα πρέπει πάντοτε να πληρείται η προϋπόθεση της αυστηρής απόδειξης. Στην προκειμένη περίπτωση, έχοντας προφανώς υπόψη την απλότητα της υπόθεσης, το περιορισμένο της δαπάνης και την εγγύτητα χρόνου μεταξύ αγοράς και αξίωσης, το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ότι πληρείτο ο κανόνας αυστηρότητας με την προφορική μαρτυρία του ενάγοντα, χωρίς την επιπρόσθετη προσκόμιση τιμολογίου, απόδειξης αγοράς ή άλλης έγγραφης μαρτυρίας. Ομοίως, έκρινε ότι θα μπορούσε να αποδοθεί ολόκληρο το τίμημα αγοράς στον ενάγοντα. Σταθμίζοντας και εμείς τους ιδιαίτερους αυτούς παράγοντες - χωρίς ποσώς να εισηγούμαστε χαλάρωση της προϋπόθεσης για αυστηρή απόδειξη - δεν έχουμε λόγο να παρέμβουμε στην προσέγγιση του πρωτόδικου Δικαστηρίου».

 

54. Η μαρτυρία της ΜΕ1 αναφορικά με τον αριθμό φυσιοθεραπειών στις οποίες υποβλήθηκε, την καταβολή των €10 στο ΤΑΕΠ Λεμεσού τόσο από την ίδια όσο και για τον ΜΕ2, τη φύση της εργασίας της, το χρονικό διάστημα κατά το οποίο δεν εργαζόταν, το γεγονός ότι εργοδότησε υπαλλήλους στην επιχείρηση της, δεν έτυχε αμφισβήτησης,  παρέμεινε αναντίλεκτη και την αποδέχομαι. Σημειώνω ότι το γνήσιο των εγγράφων που προσκομίσθηκαν για να καταδείξουν τις ασφαλιστέες απολαβές της ΜΕ1 και που εκδόθηκαν από τις Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων όπως και τα έγγραφα που προσκομίστηκαν για να καταδείξουν την εργοδότηση των υπαλλήλων της ΜΕ1 (Τεκμήρια 6-9) και των οποίων το περιεχόμενο δεν έτυχε οποιασδήποτε αμφισβήτησης όπως ούτε και προσκομίστηκε άλλη μαρτυρία προς αντίκρουση των όσων καταγράφονται. Ως εκ τούτου τα αποδέχομαι και κρίνω ότι μπορώ να αποδώσω βαρύτητα στο περιεχόμενο τους αν και συνιστούν εξ ακοής μαρτυρία και ως τέτοια αξιολογήθηκαν (άρθρο 27 Κεφ. 9).

Μαρτυρία ΜΕ2, ΜΕ3 και ΜΕ4

55. Ως γενικότερο σχόλιο, παρατηρώ ότι οι εν λόγω μάρτυρες επέλεξαν να παρουσιάσουν μια γενική, αόριστη και ποιοτικά φτωχική μαρτυρία τόσο στην έκταση που αυτή αφορούσε τις συνθήκες υπό τις οποίες επισυνέβη το ατύχημα αλλά τόσο και σε σχέση με τις ζημιές τις οποίες υπέστηκαν. Παρά το ότι και η μαρτυρία τους θα μπορούσε να ήταν πιο λεπτομερής, απουσιάζουν στοιχεία που να την καθιστούν ως αναξιόπιστη και παρατήρησα κάποια επιτηδευμένη προσπάθεια να αποφύγουν συνειδήτα να απαντήσουν συγκεκριμένα στις ερωτήσεις που τους τίθεντο. Απλούστατα υπήρχε αδυναμία παράθεσης λεπτομερειών επί αριθμού ζητημάτων τα οποία επεξηγώ στη συνέχεια και που αποδίδονται σε άλλους παράγοντες τα οποία όμως δεν επιτρέπουν στο Δικαστήριο να  αποδεχτεί τη μαρτυρία τους στο σύνολο της.

 

56. Σημειώνω αρχικά ότι δεν αμφισβητήθηκε ότι οι ΜΕ2-ΜΕ4 προέβηκαν σε φυσιοθεραπείες σύμφωνα με τα όσα καταγράφονται στα τεκμήρια 20, 25 και Έγγραφο Δ (το οποίο κατέστη παραδεκτό και για την αλήθεια του περιεχομένου του). Σε ό,τι αφορά τα Τεκμήρια 20 και 25 αυτά αποτελούν εξ ακοής μαρτυρία και προς τούτο λαμβάνω υπόψιν ότι η εκεί δήλωση κατατέθηκε αυτούσια, το γνήσιο της εν λόγω απόδειξης δεν αποτέλεσε αντικείμενο αμφισβήτησης. Συνεπώς, δεν ήταν απαραίτητη η κλήση του φυσιοθεραπευτή για να καταθέσει (Λευκόνικο Χρηματιστηριακή Λτδ ν. Χρυστάλλας άλλως Στάλω Χριστοδούλου (2016) 1 ΑΑΔ 1779) και αποδίδω βαρύτητα επί του περιεχομένου τους.

 

57. Προτού προχωρήσω κρίνω σκόπιμο να αναφερθώ στο γεγονός ότι υπήρχε εκτενής αντεξέταση των μαρτύρων ΜΕ3 και ΜΕ4 για το γεγονός ότι στα τεκμήρια 15 και 21 αντίστοιχα δεν αναγράφεται η ταυτότητα τους αλλά αυτή της μητέρας τους με το επιπρόσθετα ψηφία 02 και 03 αναλόγως, αν και τα εν λόγω έγγραφα φέρουν την ίδια ημερομηνία, το ίδιο όνομα ιατρών, συνεχόμενους αύξοντες αριθμούς και έχουν εκδοθεί από το ΤΑΕΠ Λεμεσού. Ο συνήγορος των Εναγομένων εισηγήθηκε ατυχώς ότι επειδή δεν δόθηκε επαρκής εξήγηση για το εν λόγω ζήτημα τότε, κατά τον ίδιο, τα εν λόγω πρόσωπα δεν επισκέφθηκαν ποτέ το ΤΑΕΠ Λεμεσού, αγνοώντας όμως τόσο την αντίθετη μαρτυρία των ΜΕ1 (δεν υποβλήθηκε καν στον εν λόγω μάρτυρα οποιαδήποτε θέση περί μη μεταφοράς όλων των προσώπων στο ΤΑΕΠ Λεμεσού), αλλά και των ΜΕ3 και ΜΕ4 μαρτυρία που παρέμεινε αναντίλεκτη. Το γεγονός ότι δεν ήταν σε θέση να εξηγήσουν τον αριθμό που αναγράφεται στο μέρος της ταυτότητας είναι μηδαμινής σημασίας και το Δικαστήριο δεν θα πιθανολογήσει για την όποια τυχόν πρακτική εφαρμόζει το Γενικό Νοσοκομείο Λεμεσού, κατά την εισαγωγή ασθενών, υιοθετώντας τις εικασίες των μαρτύρων επί τούτου. Προφανώς δε δύναται να ληφθούν υπόψη ούτε και τα όσα καταγράφουν στις αγορεύσεις τους οι συνήγοροι των Εναγόντων επί τούτου καθότι όπως είναι καλά νομολογημένο οι αγορεύσεις δεν συνιστούν αποδεκτή μέθοδος προσκόμισης μαρτυρίας (El Fath Co For International Trade S.A.E v. E.D.T. Shipping κ.ά. (1992) 1ΑΑΔ 1255).

 

58. Σε κάθε περίπτωση η αδυναμία εξήγησης του εν λόγω ζητήματος επ’ ουδενί δεν οδηγεί σε συμπέρασμα ότι δεν είχαν επισκεφθεί το Γενικό Νοσοκομείο Λεμεσού. Από το σύνολο της προσκομισθείσας αναντίλεκτης μαρτυρίας των εν λόγω μαρτύρων συμπεριλαμβανομένου και των σχετικών αναφορών στα τεκμήρια 5 και 12 περί μεταφοράς  των ΜΕ1-ΜΕ4 στο ΤΑΕΠ Λεμεσού και υπενθυμίζω ότι το Δικαστήριο λειτουργεί με βάση το ισοζύγιο των πιθανοτήτων, για να βρει ποια είναι η ισχύουσα πραγματική κατάσταση, αποδέχομαι ότι τα εν λόγω πρόσωπα όντως επισκέφθηκαν το ΤΑΕΠ Λεμεσού. Επιπλέον αποδέχομαι ότι τα τεκμήρια 15 και 21 αφορούσαν την εισαγωγή των ΜΕ3-ΜΕ4 αντίστοιχα και αποδέχομαι ότι καταβλήθηκε το ποσό των €10 για την εισαγωγή τους (δέστε ΛΟΥΚΗΣ Γ. ΛΟΥΚΑΪΔΗΣ ανωτέρω).

 

59. Συνεχίζοντας με την αξιολόγηση του ΜΕ2, αυτό που διαφάνηκε κατά την αντεξέταση του ήταν ότι δεν θυμόταν οτιδήποτε που αφορά το εν λόγω συμβάν πέραν από το γεγονός ότι καθόταν στο πίσω κάθισμα του οχήματος της ΜΕ1, ότι μετά τη σύγκρουση υπήρχε αίμα και ότι  επισκέφθηκε τον ΜΕ5 την επόμενη ημέρα. Σχεδόν σε όλες τις ερωτήσεις που του υποβλήθηκαν ο ΜΕ2 απάντησε ότι «δεν θυμάμαι». Ως ένα βαθμό είναι κατανοητό και φυσιολογικό να μην έχει συγκρατήσει στην μνήμη του όλες τις λεπτομέρειες ιδιαίτερα λόγω και του χρόνου που παρήλθε από το συμβάν σε συνάρτηση με την τότε ηλικία του (9 ετών). Εντούτοις λαμβάνοντας ιδιαίτερα υπόψη μου το γεγονός ότι ο ΜΕ2 αδυνατούσε σε καίρια ζητήματα σε σχέση με τα επίδικα θέματα, να εκφέρει οποιαδήποτε άποψη, η μαρτυρία του δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή και απορρίπτεται στο σύνολο της με εξαίρεση το μέρος που αφορά τις σωματικές βλάβες που διέγνωσε ο ΜΕ5 όταν τον επισκέφθηκε ο ΜΕ2 την επόμενη του ατυχήματος οι οποίες ουδόλως αμφισβητήθηκαν κατά την αντεξέταση του ΜΕ5.

 

60. Η μαρτυρία της ΜΕ3, όπως προκύπτει από την παράγραφο 7 του Εγγράφου Β επί των συνθηκών υπό τις οποίες επισυνέβη το ατύχημα αποτελεί πιστή αντιγραφή του περιεχομένου της έκθεσης απαίτησης χωρίς οποιαδήποτε περαιτέρω λεπτομέρεια και επεξήγηση σε σχέση με την οδηγική συμπεριφορά των εμπλεκόμενων οδηγών. Η δε απλή αντιγραφή των λεπτομερειών αμέλειας από την δική της έκθεση απαίτησης (αγωγή 3525/2017) ουδόλως διαφώτισε το Δικαστήριο ενώ τα υπόλοιπα που παραθέτει με την γραπτή της δήλωση υπό τύπου παραλείψεων της Εναγόμενης 1 είτε αποτελούν νομική επιχειρηματολογία είτε αποτελούν γεγονότα για τα οποία όπως διεφάνη κατά την αντεξέταση της δεν ήταν σε θέση να τοποθετηθεί εκ των πραγμάτων με σαφήνεια, πόσο μάλλον αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι κατά την ίδια, η σύγκρουση ήταν τόσο ξαφνική και επί τούτου δεν υπάρχει καμία μαρτυρία ότι παρατήρησε οτιδήποτε που αφορά την οδηγική συμπεριφορά της Εναγόμενης 1. Ως εκ τούτου, το εν λόγω σκέλος της μαρτυρίας της απορρίπτεται.

 

61. Αναφορικά με τα υποκειμενικά συμπτώματα τα οποία ανέφερε ότι είχε μετά το ατύχημα δηλαδή πόνο στον αυχένα, θώρακα, σπόνδυλο, κεφαλαλγία ζάλη, πόνο στο γόνατο της η σχετική μαρτυρία της παρέμεινε αδιαμφισβήτητη. Σε κάθε περίπτωση για τα συμπτώματα όπως η κεφαλαλγία, ζάλη και πόνους στον αυχένα, θώρακα και σπόνδυλο δέχομαι ως ζήτημα κοινής λογικής ότι τέτοια συμπτώματα δύναται να ανακύψουν μετά από μια σύγκρουση μεταξύ δύο αυτοκινήτων, πόσο μάλλον κατόπιν και δεύτερης σύγκρουσης με όχημα στο αντίθετο ρεύμα και σε αυτά τα πλαίσια, οι ως άνω περιγραφές δεν δύνανται να χαρακτηρισθούν ως υπερβολικές ή ανυπόστατες παρά την απουσία σχετικού πιστοποιητικού από το ΤΑΕΠ Λεμεσού. Η δε θέση της ότι έτυχε εξέτασης από τον ΜΕ5 και διεγνώστηκε με διάστρεμμα αυχένα και κάκωση μυών όσφυος επιβεβαιώθηκε από τον ΜΕ5. Η διάγνωση του ΜΕ5 δεν αμφισβητήθηκε και τα ευρήματα του επιμαρτυρούνται και από το περιεχόμενο των Τεκμηρίων 16 και 19 τα οποία αναγνωρίστηκαν και υιοθετήθηκαν από τον ΜΕ5 ως έγγραφα που εκδόθηκαν από τον ίδιο. Αποδέχομαι και τις θέσεις της σε σχέση με τα όσα της λέχθηκαν από τον ΜΕ5 μετά την πρώτη της επίσκεψη στο ιατρείο του στις 02/01/2015 και τις συστάσεις του για αντιμετώπιση των τραυμάτων που παρουσίασε όπως αυτές άλλωστε επιβεβαιώθηκαν από τον ΜΕ5 στα πλαίσια της μαρτυρίας του ενώπιον του Δικαστηρίου. Συνεπώς, αποδέχομαι και τα όσα της αναφέρθηκαν για την αντιμετώπιση των εν λόγω βλαβών

 

62. Σε σχέση με την καταβολή του ποσού των €400 για τη σύνταξη της ιατρικής έκθεσης (τεκμήριο 19) από τον ΜΕ5 δεν παραβλέπω ότι δεν προσκομίστηκε απόδειξη πληρωμής του εν λόγω ποσού το οποίο αφορά ειδική ζημιά πλην όμως το εν λόγω κονδύλι αναφέρεται και ρητά στο ιατρικό πιστοποιητικό του ΜΕ5 και η πληρωμή του ποσού επιβεβαιώθηκε από τον ΜΕ5 και συνεπώς κρίνω ότι μπορώ να προβώ σε σχετικό εύρημα για την καταβολή του (ΛΟΥΚΗΣ Γ. ΛΟΥΚΑΪΔΗΣ ανωτέρω). Εντούτοις, δεν προσκομίστηκε οποιαδήποτε μαρτυρία από την ΜΕ3 είτε σε σχέση με τη χρήση κολλάρου, είτε τη χρονική διάρκεια για την οποία λάμβανε φάρμακα είτε σε σχέση με τη συχνότητα των φυσιοθεραπειών ούτε και προσδιορίστηκε ο χρόνος ολοκλήρωση ή η πρόοδο της κατάστασης της μετά την ολοκλήρωση τους ώστε ο χρόνος αποθεραπείας της σε σχέση με τις εν λόγω βλάβες να παραμένει άγνωστος.

 

63. Στρέφοντας τώρα την προσοχή μου στα όσα ανέφερε η ΜΕ3 σχετικά με τη διάγνωση χονδρικής βλάβης στο αριστερό γόνατο της και την αρθροσκοπική επέμβαση που υπέστη στις 21/02/2016, αφήνω επί μέρους τη δική της θέση ότι η εν λόγω βλάβη και επέμβαση προέκυψε συνεπεία του ατυχήματος, ζήτημα για το οποίο παραπέμπει στον ΜΕ5 και του οποίου τη μαρτυρία πραγματεύομαι και αξιολογώ στη συνέχεια και θα επικεντρωθώ στα όσα η ίδια ανέφερε για την ύπαρξη προβλημάτων μέχρι σήμερα.

 

64. Η ΜΕ3 ομοίως με την ΜΕ1 παρουσίασε κατά την άποψη μου μια άκρως υπερβολική κατάσταση της εξέλιξης της υγείας μετά την επέμβαση στο αριστερό της γόνατο αλλά και της υφιστάμενης σημερινής κατάστασης της υγείας της, την οποία η ίδια αποδίδει αποκλειστικά στο επίδικο ατύχημα. Επισημαίνω ότι όλως παραδόξως δεν υπάρχει οποιαδήποτε αναφορά στην κυρίως της εξέταση για οποιαδήποτε μόνιμα κατάλοιπα, ούτε και άλλωστε προσκομίστηκε οποιαδήποτε σχετική ιατρική μαρτυρία που να υποστηρίζει τα όσα ανέφερε σε σχέση με την ύπαρξη δυσκολιών στην αναδίπλωση των γονάτων της ή την μη ενασχόληση της με δραστηριότητες όπως ο χορός, το κολύμπι ή το γυμναστήριο. Απεναντίας, πέραν του ότι η ίδια αναφέρθηκε σε άλλα συμβάντα στη ζωή της που θεωρεί ότι χειροτέρεψαν την κατάσταση της υγείας της, χωρίς φυσικά να έχει την αναγκαία κατάρτιση να εκφέρει τέτοια άποψη, τα όσα ισχυρίστηκε τελούν σε πλήρη αντίθεση με την μόνη ιατρική μαρτυρία που προσκομίστηκε και την πρόγνωση του ΜΕ5 σχετικά με τη χρονική διάρκεια αποθεραπείας, τα οποία χρονικά τοποθετούνταν το αργότερο σε 6 μήνες μετά την επέμβαση στο γόνατο της (δέστε Τεκμήριο 19). Περαιτέρω, η μαρτυρία της υστερεί κατά τον ίδιο τρόπο που υστερεί και αυτή της ΜΕ1, ήτοι δεν υπάρχει άμεση μαρτυρία σε σχέση με την διενέργεια των φυσιοθεραπειών την συχνότητα αυτών, δεν προσδιορίστηκε ο χρόνος ολοκλήρωση τους μετά την επέμβαση στο γόνατο της κάτι που ισχύει και για τις φυσιοθεραπείες στη θλάση αυχένα. Ούτε φυσικά προσκόμισε η ΜΕ3 οποιαδήποτε μαρτυρία ότι έλαβε γνωμάτευση ειδικού κατά πόσο μπορούσε να συνεχίσει με τις πιο πάνω δραστηριότητες ή ότι υπήρχε σύσταση από οποιονδήποτε ιατρό να τις σταματήσει. Το γεγονός ότι τα σταμάτησε διαφάνηκε ότι ήταν κάτι που η ίδια υποκειμενικά αποφάσισε, χωρίς φυσικά να έχει την επιστημονική κατάρτιση να αποφασίσει για κάτι τέτοιο.

 

65. Επιπρόσθετα, παρομοίως με την ΜΕ1, δεν επεξηγήθηκε με οποιοδήποτε τρόπο ο λόγος για τον οποίο δεν επισκέφθηκε εκ νέου τον ΜΕ5 νωρίτερα λαμβάνοντας υπόψη τον υπολογιζόμενο χρόνο αποθεραπείας. Ενώ σύμφωνα με την ίδια συνέχιζε να υποφέρει και να έχει δυσκολίες στη βάδιση, εντούτοις παρήλθε χρονικό διάστημα πέραν του ενός έτους για να επισκεφθεί τον ΜΕ5 μέχρι την 22/03/2017. Κρίνω σκόπιμο να επαναλάβω ότι τουλάχιστο από την 22/03/2017 δεν εξετάστηκε εκ νέου από τον ΜΕ5 ούτε και από οποιοδήποτε άλλο ιατρό. Το γεγονός ότι εξέφρασε την ετοιμότητα της να εξεταστεί εκ νέου από ιατρό για να τεκμηριώσει τα όσα πιστεύει για τη σημερινή της κατάσταση, κρίνεται ως μια έκδηλα ανεπαρκής θέση και επισημαίνω ότι η ίδια η ΜΕ3 όφειλε να προέβαινε έγκαιρα στις σχετικές ενέργειες πριν την προσκόμιση της μαρτυρίας της. Παρατηρώ ότι το ζήτημα, της κατ’ ουσία προώθησης ισχυρισμών ύπαρξης μόνιμων καταλοίπων πρέπει να τυγχάνει της προσήκουσας σκέψης τόσο από τους ενάγοντες όσο και από τους συνήγορους τους προτού προωθείται ενώπιον Δικαστηρίου.

 

66. Συμπερασματικά, η θέση της ότι συνέχισε να έχει πόνους στο αριστερό της γόνατο μετά την ολοκλήρωση των φυσιοθεραπειών και όμως παρέλειψε να αποταθεί επίσημα σε οποιοδήποτε ιατρό για να λάβει οποιαδήποτε ιατρική γνωμάτευση στερείται πειστικότητας και συνοχής  και δεν υποστηρίζεται από την ενώπιον μου ιατρική μαρτυρία την οποία θα αναλύσω και στην συνέχεια. Σημειώνω ότι δεν υπάρχει ίχνος αναφοράς στην μαρτυρία του ΜΕ5 για έστω την πιθανότητα ανάπτυξης ανάλογων προβλημάτων με αυτά που η ΜΕ3 ισχυρίζεται ότι πάσχει μέχρι και σήμερα. Συνεπώς, στην έκταση που με την μαρτυρία της υποστήριξε ότι συνεχίζει να υποφέρει από πόνους στο γόνατο της από την 22/03/2017 μέχρι και σήμερα τους οποίους αποδίδει στο ατύχημα, αυτό το σκέλος της μαρτυρίας της δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό και απορρίπτεται.

 

67. Αναφορικά με τη μαρτυρία της ΜΕ4 αρχικά παρατηρώ ότι η ίδια εξέφρασε απόψεις σε σχέση με την ευθύνη του ατυχήματος ζήτημα που φυσικά επαφίεται στο Δικαστήριο να αποφασίσει. Ομολογουμένως οι απαντήσεις της προέκυψαν όταν κατά την αντεξέταση της, για άγνωστο προς το Δικαστήριο λόγο, της υποβλήθηκαν σχετικές επί αυτού του ζητήματος ερωτήσεις και κλήθηκε να τοποθετηθεί επί της ευθύνης, ενώ με την γραπτή της δήλωση δεν αναφέρθηκε ούτε και παρέθεσε οτιδήποτε συγκεκριμένο σε σχέση με τις συνθήκες υπό τις οποίες επισυνέβη το ατύχημα. Αναμφίβολα διαφάνηκε κατά την αντεξέταση της ότι δεν θυμόταν ούτε και γνώριζε οποιαδήποτε λεπτομέρεια σε σχέση με τον τρόπο που επισυνέβη το ατύχημα και που χτύπησαν τα οχήματα κάτι που όπως και με τον ΜΕ2 κρίνεται ως φυσιολογικό λόγω και του χρόνου που παρήλθε από το συμβάν σε συνάρτηση με την τότε ηλικία της (14 ετών). Σε κάθε περίπτωση το σκέλος της μαρτυρίας της όπου εκφράζει την άποψη της σχετικά με ποιο πρόσωπο είχε ευθύνη δεν δύναται να ενέχει οποιαδήποτε βαρύτητα και δεν λαμβάνεται  υπόψη.

 

68. Αναφορικά με τα υποκειμενικά συμπτώματα τα οποία ανέφερε τα αποδέχομαι ως ζήτημα κοινής λογικής όπως έπραξα και με την ΜΕ3 και άλλωστε το εν λόγω σκέλος της μαρτυρίας της παρέμεινε αδιαμφισβήτητη. Σε σχέση με τις αναφορές της ότι υπέστη διάστρεμμα συνδέσμων του αυχένα και κάκωση οσφύος σημειώνω ότι το γεγονός ότι έτυχε εξέτασης από τον ΜΕ5 επιβεβαιώθηκε και από τον ίδιο, ενώ επιμαρτυρείται και από το περιεχόμενο των τεκμηρίων 22 και 23 το οποίο αναγνωρίστηκε και υιοθετήθηκε από το εν λόγω πρόσωπο ως έγγραφο που εκδόθηκε από τον ίδιο. Ομοίως με την ΜΕ3 αποδέχομαι και τις θέσεις της σε σχέση με τα όσα της λέχθηκαν από τον ΜΕ5 μετά την επίσκεψη τους στο ιατρείο του την 02/12/2015 και τις συστάσεις του για αντιμετώπιση των τραυμάτων που παρουσίασε εφόσον αυτές καταγράφονται και στο τεκμήριο 2 και επιβεβαιώθηκαν από τον ίδιο στα πλαίσια της μαρτυρίας του ενώπιον του Δικαστηρίου. Επιπλέον αποδέχομαι ότι καταβλήθηκε σύμφωνα με το τεκμήριο 24 το ποσό των €300 για τη σύνταξη της έκθεσης.

 

69. Όπως και με την ΜΕ3 δεν προσκομίστηκε οποιαδήποτε μαρτυρία από την ΜΕ4 είτε σε σχέση με τη χρήση κολλάρου, είτε τη χρονική διάρκεια για την οποία λάμβανε φάρμακα είτε σε σχέση με την διενέργεια των φυσιοθεραπειών την συχνότητα αυτών ούτε και προσδιορίστηκε ο χρόνος ολοκλήρωση ή η πρόοδος της κατάστασης της μετά την ολοκλήρωση των φυσιοθεραπειών ώστε ο χρόνος αποθεραπείας της να παραμένει άγνωστος.

Μαρτυρία ΜΕ5

70. Ο ΜΕ5 παρέθεσε μαρτυρία υπό την ιδιότητα του ως εμπειρογνώμονας ιατρός και συγκεκριμένα χειρούργος-ορθοπαιδικός του οποίου τα προσόντα δεν αποτέλεσαν αντικείμενο αμφισβήτησης και συνεπώς αποδέχομαι ότι είναι εμπειρογνώμονας στον εν λόγω τομέα (Θεοσκέπαστη Φάρμ ν. Δημοκρατίας (1990) 1 Α.Α.Δ. 984 και Kayat Trading Ltd v. Genzyme Corporation (2013) 1 ΑΑΔ 438).

 

71. Κρίνω ορθό να υπενθυμίσω σε αυτό το σημείο τον ρόλο εμπειρογνωμόνων ενώπιον του Δικαστηρίου. Η μαρτυρία εμπειρογνώμονα αποτελεί κατά κανόνα μια πρωτογενής ανεξάρτητη μαρτυρία γνώμης σε ζητήματα που εμπίπτουν στη σφαίρα της ειδικότητας του. Στην απόφαση Α.Α.Ι ν. Χρυσοστόμου, Πολιτική Έφεση 298/2014, ημερομηνίας 14/12/2023 του Ανωτάτου Δικαστηρίου λέχθηκε ότι:

«Ο νόμος και η πρακτική, υπαγορεύουν ότι, το δικαστήριο, δεν είναι επιτρεπτό να ενεργεί το ίδιο ως πραγματογνώμονας, σε σχέση με θέματα που αποτελούν αντικείμενο επιστημονικής γνώσης, ώστε να μην εμπίπτουν στη γνώση του κοινού ανθρώπου, (βλ. Μακρίδης ν. Dharaghji κ.α. (1990) 1 Α.Α.Δ. 1013, σελίδα 1021). Όταν δε, για να διαπιστώσει τα γεγονότα υπόθεσης που εκδικάζεται ενώπιον του, πρέπει να βασιστεί στη μαρτυρία πραγματογνώμονα μάρτυρα, την αξιολογεί πρώτα, ως προς την αξιοπιστία της, με βάση τους συνήθεις κανόνες απόδειξης. Ακολούθως την κατανοεί. Αφού βεβαιωθεί και για τούτο, με τη γνώση που θα έχει πλέον αποκτήσει, προβαίνει σε ευρήματα επί των γεγονότων που αφορούν την ιατρική πτυχή της. Όπως, ακριβώς, έχει λεχθεί, ο πραγματογνώμονας παρέχει στο Δικαστήριο την αναγκαία επιστημονική γνώση, ώστε να κατανοήσει, το ίδιο, δεδομένα επιστημονικού περιεχομένου, που έχουν τεθεί ενώπιον του, προκειμένου να καταλήξει στη δική του ανεξάρτητη κρίση σε σχέση με συγκεκριμένη πτυχή της υπόθεσης, (βλ. Πιττάλης κ.α. ν. Ianira Entr. Ltd κ.α. (1997 1 Α.Α.Δ. 184, Κοινοτικό Συμβ. Ομόδους ν. Κονναρή (2011) 1 Α.Α.Δ. 2298 και Μελικίδης ν. Παπαγεωργίου κ.α. (2013) 1 Α.Α.Δ. 832)».

 

72. Πιο πρόσφατα στην απόφαση του Εφετείου Μίκη Γαλανού ν. Ελληνικής Τράπεζας Δημόσιας Εταιρείας Λτδ Πολ. Έφ. 141/20, 12/11/2024 λέχθηκαν τα ακόλουθα:

 

«(.) οι εμπειρογνώμονες υπόκεινται στους ίδιους κανόνες αξιολόγησης όπως και οι λοιποί μάρτυρες, με επιπρόσθετο της αξιοπιστίας, να εξετάζεται η εν γένει εμπειρογνωμοσύνη τους, η τεκμηρίωση και η πειστικότητα των λεγομένων τους, αλλά και η σαφήνεια της διαβιβασθείσας άποψης τους, στοιχεία βαρυσήμαντα ώστε να μπορεί το Δικαστήριο, στηριζόμενο σ΄ αυτή τη μαρτυρία, να εξαγάγει τα δικά του συμπεράσματα και να διαμορφώνει ιδίαν άποψη, επί του επίμαχου, επίδικου θέματος (βλ. Σπύρου v. Χατζηχαραλάμπους (1989) 1Ε Α.Α.Δ. 298 και Novichkova v. Βλάβη (2012) 1(Β) Α.Α.Δ. 1111, Μαρκίδου ν. Παπαμάρκου, Πολιτική Έφεση Αρ. 228/2018, ημερ. 16/7/2024).»

(η έμφαση και η υπογράμμιση είναι του παρόντος Δικαστηρίου)

 

73. Επισημαίνω, ότι η μαρτυρία πραγματογνώμονα δεν είναι δεσμευτική παρά μόνο βοηθητική προς το Δικαστήριο και τα γεγονότα επί των οποίων στηρίζεται η γνώμη του, πρέπει να είναι γεγονότα που αποδεικνύονται με, αποδεκτή από Δικαστήριο, μαρτυρία. Ειδικότερα, όπως προκύπτει από την απόφαση Φιλίππου ν. Οδυσσέως (1989) 1 Α.Α.Δ η μαρτυρία του εμπειρογνώμονα εισάγεται υπό την αίρεση της απόδειξης του πραγματικού υποβάθρου κάτι που άλλωστε επαναβεβαιώθηκε πλειστάκις νομολογιακά (Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας ν. Γεώργιου Ευριπίδου και Άλλων (2015) 2 ΑΑΔ 140) ενώ η αποτυχία απόδειξης του υπόβαθρου αυτού, αφήνει την γνώμη του εμπειρογνώμονα μετέωρη και χωρίς αξία. Περαιτέρω, λέχθηκε ότι, όσο και αν είναι δυνατόν να αναφερθεί ο εμπειρογνώμονας σε υποθετική κατάσταση πραγμάτων ή σε γεγονότα για τα οποία δεν έχει προσωπική γνώση προκειμένου να στηρίξει τους ισχυρισμούς του, αυτή η αναφορά δεν εισάγεται για να χρησιμοποιηθεί ως απόδειξη προς την ύπαρξη τους. Στη συνέχεια, το Δικαστήριο μπορεί να καταλήξει στα δικά του ανεξάρτητα συμπεράσματα, εφόσον υφίστανται συνθήκες που να δικαιολογούν τέτοια κατάληξη και χωρίς βεβαίως να μετατρέπεται το ίδιο το Δικαστήριο σε εμπειρογνώμονα. Προσθέτω, ότι το Δικαστήριο δεν είναι υποχρεωμένο να υιοθετήσει τις απόψεις ενός εμπειρογνώμονα έστω και αν αυτός δεν έχει αντεξεταστεί (ΧΡΙΣΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ ΙΩΑΝΝΟΥ v. YIANGOS I SOCRATOUS & SONS LTD, Πολιτική Έφεση Αρ.149/2015, 3/2/2025) και έστω αν είναι ο μόνος εμπειρογνώμονας που κατάθεσε στο Δικαστήριο (Αυγουστή κ.ά. v. Ιωάννου (2005) 1(Β) Α.Α.Δ. 1498, και Πελεκάνος Γιαννάκης, ως Διαχειριστής της περιουσίας του Χριστόφορου Πελεκάνου και Άλλοι ν. Ανδρέα Πελεκάνου και Άλλου (2010) 1 ΑΑΔ 1746).

 

74. Ο ΜΕ5 ως επι το πλείστον ήταν σταθερός και επεξηγηματικός στις απόψεις του και οι προφορικές του θέσεις, του συνάδουν με την ενώπιον μου έγγραφη μαρτυρία, τουλάχιστο στην έκταση που αυτή αφορά την αρχική διάγνωση στην οποία προέβη για έκαστο από τους ΜΕ1-ΜΕ4. Παρά το ότι η μαρτυρία του θα μπορούσε να ήταν πιο λεπτομερής και κατατοπιστική, δεν εντοπίστηκαν τέτοιες έκτασης αντιφάσεις ώστε να καθίσταται αναξιόπιστη στο σύνολο της και το Δικαστήριο κρίνει ότι μπορεί να βασιστεί σε μέρος αυτής για να προβεί σε σχετικά ευρήματα ενώ εκεί όπου υφίστανται αοριστίες ή δεν επεξηγήθηκαν κατάλληλα ζητήματα επιλέγω να απορρίψω τη μαρτυρία του. Δεν έτυχε αμφισβήτησης το γεγονός ότι οι ΜΕ-ΜΕ4 έτυχαν εξέτασης από τον ME5 στις 02/12/2015 και όλα τα ιατρικά πιστοποιητικά και ιατρικές εκθέσεις αναγνωριστήκαν από τον ΜΕ5 ο οποίος υιοθέτησε το περιεχόμενο τους και ανέφερε ότι το κόστος για την έκδοση των εν λόγω ιατρικών εκθέσεων καταβλήθηκε από τους ασθενείς.

 

75. Περαιτέρω, παρά τις υπόνοιες που υπήρχαν κατά την αντεξέταση του ΜΕ5 σε σχέση με την αρχική εξέταση που πραγματοποίησε σε σχέση με τους ΜΕ1-ΜΕ4 και περισσότερο με την ομοιότητα που υφίσταται στο λεκτικό που χρησιμοποιήθηκε στις ιατρικές εκθέσεις (Τεκμήρια 2,19,23 και 27), κάτι που άλλωστε προκύπτει και από το σχεδόν πανομοιότυπο λεκτικό που χρησιμοποιήθηκε για έκαστη ιατρική έκθεση δεν προέκυψε κάποιο απτό ή συγκεκριμένο στοιχείο από την αντεξέταση του εν λόγω προσώπου από το οποίο να μπορεί να συναχθεί ότι ο ΜΕ5 ετοίμασε τις εκθέσεις  χωρίς να έχει διαγνώσει τα όσα καταγράφει σε σχέση τουλάχιστο με την κατάσταση της υγείας τους, κατά την πρώτη τους εξέταση. Παρά τα πιο πάνω, η ποιότητα της μαρτυρίας του ΜΕ5 πάντα σε σχέση με το περιεχόμενο των ιατρικών εκθέσεων αντιπαραβαλλόμενο με τα αρχικά ιατρικά πιστοποιητικά που έκδωσε για τους ασθενείς αλλά και με την προφορική του μαρτυρία, αυτή ήταν πτωχική και ενίοτε ασαφής σε κάποιους τομείς, ώστε να μην δύναμαι να προσδώσω βαρύτητα σε ουσιαστικό μέρος των ιατρικών εκθέσεων όπως θα εξηγήσω. Γενικότερα παρατηρώ ότι οι ιατρικές εκθέσεις δεν είναι ακριβείς καθότι, μεταξύ άλλων, απουσιάζει ο σαφής χρονικός διαχωρισμός και η καταγραφή σε αυτές σε ξεχωριστή ενότητα της κάθε βλάβης που διέγνωσε βάσει της κλινικής εικόνας που παρουσίαζαν οι ΜΕ1-4, προπάντων κατά την ημερομηνία σύνταξης των εν λόγω εκθέσεων.

 

76. Επιπλέον, παρατηρώ ότι ο ΜΕ5 παρέλειψε να αναφέρει κατά την προσκόμιση της μαρτυρίας του οποιοδήποτε στοιχείο από το οποίο το Δικαστήριο να μπορεί να διαμορφώσει τη δική του αντικειμενική κρίση, σε σχέση με το χρόνο αποθεραπείας έκαστου ενάγοντα αλλά απεναντίας ο ΜΕ5, όπως άλλωστε δέχθηκε και συνάγεται από τη μαρτυρία του ομαδοποίησε όλους τους ασθενείς χωρίς να έχει προβεί σε ξεχωριστή πρόγνωση για τον κάθε ένα. Σημειώνω, ακόμη ότι σε όλες τις ιατρικές εκθέσεις αλλά ούτε και προφορικά δεν επεξηγήθηκε ποσώς επί ποιων αντικειμενικών και επιστημονικών κριτηρίων βασίστηκε στη διαμόρφωση των συμπερασμάτων του σε σχέση με την περίοδο αποθεραπείας και πώς καθόρισε το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα για όλους ανεξαιρέτως ώστε τα όσα καταγράφει να παραμένουν απλά γυμνές δηλώσεις οι οποίες δεν παρέχουν στο Δικαστήριο δυνατότητα ελέγχου της επιστημονικής άποψης του (Γενικός Εισαγγελέας ανωτέρω). Δεν μπορώ να μη σχολιάσω ότι κατά την αντεξέταση του όταν ερωτήθηκε για την εξέταση του ΜΕ2 κατά την 13/01/2016 εξέφρασε τη θέση ότι «όχι μόνο δε θα χρειαζόταν κολλάρο αλλά «θα είχε αποκατασταθεί η κίνηση του σε ποιο ελαφριά διαστρέμματα», θέση που δεν συνάδει με τη χρονική διάρκεια αποθεραπείας που καθόρισε για το εν λόγω πρόσωπο. Πέραν των πιο πάνω σε σχέση με την ιατρική έκθεση αναφορικά με τον ΜΕ2 εντοπίζονται και ανακρίβειες καθότι ενώ στο ιατρικό πιστοποιητικό του ημερομηνίας 02/12/2015 δεν καταγράφεται οποιαδήποτε κάκωση στο κεφάλι εντούτοις, στην ιατρική του έκθεση ημερομηνίας 24/06/2016 εμφανίζεται διάγνωση για κάκωση κεφαλής κάτι που ουδόλως επεξηγήθηκε και συνεπώς δεν μπορώ να αποδεχτώ αυτό το σημείο της μαρτυρίας του.

 

77. Ειδικότερα, ενδεικτικό της ασάφειας των ιατρικών εκθέσεων σε σχέση με την περίοδο αποθεραπείας είναι το γεγονός ότι ενώ όλοι οι ΜΕ1-ΜΕ4 διαγνώστηκαν με θλάση αυχένα και κάκωση μυών οσφυϊκού σπονδύλου η περίοδος αποθεραπείας καθορίστηκε για όλους στους 6-12 με μήνες. Εντούτοις, κατά τον χρόνο σύνταξης των ιατρικών εκθέσεων, σύμφωνα με την πρόγνωση του ΜΕ5, οι εν λόγω σωματικές βλάβες θα είχαν αποθεραπευθεί κάτι που καταδεικνύει ότι προέβει σε μια γενικευμένη και εκ των υστέρων αναφορά. Συγκεκριμένα, είχαν ήδη παρέλθει έξι μήνες από την πρώτη εξέταση των ΜΕ2 και ΜΕ3 και την παραπομπή τους σε φυσιοθεραπεία ενώ για την ΜΕ1 και ΜΕ4 είχε παρέλθει χρονικό διάστημα ενάμιση χρόνου και απουσιάζει η οποιαδήποτε καταγραφή κλινικών ευρημάτων και προοδευτικότητας της κατάστασης υγείας τους, κατόπιν και της ολοκλήρωσης των φυσιοθεραπειών, κάτι που καταγράφεται στις ιατρικές εκθέσεις. Συνεπώς, δεν μπορώ να προσδώσω καμία βαρύτητα στα όσα καταγράφει σε σχέση με την πρόγνωση του σχετικά με την περίοδο αποθεραπείας των ΜΕ1-ΜΕ4 σε σχέση με τις βλάβες που διεγνώστηκαν.

 

78. Επιπρόσθετα, αν και ο ΜΕ5 δεν αντεξετάστηκε επί του αριθμού των φυσιοθεραπειών που κατέγραψε στο κάθε πρόσωπο δεν έδωσε καμία εξήγηση στο Δικαστήριο ως προς το γιατί υπάρχει διαφοροποίηση στον αριθμό των φυσιοθεραπειών μεταξύ των ασθενών όπου για παράδειγμα στο Τεκμήριο 26 καταγράφεται σύσταση για 10 φυσιοθεραπείες σε σχέση με τον ΜΕ2, ενώ αναφορικά με την ΜΕ4 που διεγνώστηκε με τις ίδιες σωματικές βλάβες καταγράφεται σύσταση για 20 φυσιοθεραπείες. Τα ως άνω δημιουργούν περισσότερα ερωτηματικά ως προς τη συσχέτιση της αναγκαιότητας των φυσιοθεραπειών με το επίδικο ατύχημα. Προσθέτω ότι κατά την κρίση μου για σκοπούς δικαιολόγησης της όποιας φυσιοθεραπείας παρέχεται είναι βαρύνουσας σημασίας να καταδεικνύεται η ύπαρξη και διατήρηση επικοινωνίας μεταξύ κλινικού ιατρού και φυσιοθεραπευτή κατά το χρονικό διαστήματος παροχής φυσιοθεραπειών και του αριθμού αυτών ώστε να αξιολογείται και να εκτιμάται η σκοπιμότητα συνέχισης τους.

 

79. Στρέφομαι στη συνέχεια να εξετάσω τα όσα ανέφερε ο ΜΕ5 σε σχέση με την ΜΕ3 και τη διάγνωση του ότι υπέστη χονδρική βλάβη έσω μηριαίου κονδύλου αριστερού γόνατος κάτι που εμφανίζεται για πρώτη φορά στην ιατρική έκθεση ημερομηνίας 24/04/2017 χωρίς να καταγράφεται τέτοια διάγνωση στο ιατρικό πιστοποιητικό ημερομηνίας 02/12/2015 ούτε αναφέρεται η διενέργεια κάποιας εξέτασης από την 02/12/2015 και έπειτα. Σημειώνω, ότι είναι μόνο κατά την αντεξέταση του που διαφάνηκε ότι με την επέμβαση αρθροσκόπησης «καθάρισε την κύστη» (αναφέρεται στην ύπαρξη πολυλοβωτής γαγγλιακής κύστης όπως προκύπτει από το τεκμήριο 17 – εξέταση MRI). Ενώ ο ίδιος δεν ήταν σε θέση να αποδώσει την ύπαρξη της πολυλοβωτής γαγγλιακής κύστης σε τραυματική αιτιολογία και ενώ διασύνδεσε την εν λόγω πάθηση γενικότερα την ύπαρξη τέτοιας κύστης με ρήξη μηνίσκου. Ταυτόχρονα προώθησε την αντιφατική θέση ότι η χονδρική βλάβη έσω μηριαίου κονδύλου προκλήθηκε συνεπεία του ατυχήματος χωρίς να επεξηγήσει σε τι ακριβώς συνίσταται η βλάβη. Η άποψη του ΜΕ5 περί διασύνδεσης της εν λόγω επέμβασης αρθροσκόπησης στην οποία υποβλήθηκε η ΜΕ3 με το επίδικο ατύχημα, χωρίς καν να προβληθεί έστω η θέση ότι το ατύχημα είτε οδήγησε στη δημιουργία αυτής της κύστης είτε συνέτεινε ουσιωδώς στην όξυνση της  πολυλοβωτής γαγγλιακής κύστης, αν και ερωτήθηκε επί τούτου, συνιστά, κατά την άποψη μου, ένα αυθαίρετο συμπέρασμα το οποίο πρόβαλε συμπερασματικά και εκ των υστέρων λόγω της γνώσης του για το ατύχημα.

 

80. Περαιτέρω, εξετάζοντας και το περιεχόμενο του MRI ημερομηνίας 21/01/2016 (τεκμήριο 17) στη βάση του οποίου ο ΜΕ5 αντεξέταστηκε, ο ίδιος δεν ήταν σε θέση να προσδιορίσει κατά πόσο τα επίμαχα ευρήματα που καταγράφονται σε αυτό (ύπαρξη πολυλοβωτής γαγγλιακής κύστης) προκλήθηκαν λόγω κάποιου συμβάντος σε πρόσφατο χρονικό διάστημα ή όχι. Κατά την αρχική του τοποθέτηση όταν ερωτήθηκε δεν αναφέρθηκε στην ύπαρξη κάποιας τραυματική αιτιολογίας για τα όσα καταγράφονται σε αυτό, ούτε προσπάθησε να διασυνδέσει τι από αυτά που καταγράφονται στο MRI συσχετίζονται με τη διάγνωση του για χονδρική βλάβη ώστε να μπορεί να λεχθεί ότι η επέμβαση προέκυψε συνεπεία του ατυχήματος. Ακριβώς το αντίθετο ισχύει, καθότι σύμφωνα και με τα όσα καταγράφει ο ακτινολόγος στην έκθεση του, δεν υφίστανται παθολογικά ευρήματα. Παρεμβάλλω ότι το περιεχόμενο της έκθεσης του ακτινολόγου δεν αμφισβητήθηκε αλλά απεναντίας έτυχε επίκλησης και από την πλευρά των Εναγομένων και συνεπώς αν και συνιστά εξ ακοής μαρτυρίας θεωρώ ότι δύναμαι να αποδώσω βαρύτητα στο περιεχόμενο της για σκοπούς αξιολόγησης στη βάση των όσων προνοούνται στο άρθρο 27 του Κεφ.9, παρά το γεγονός ότι δεν παρασχέθηκε οποιαδήποτε εξήγηση για την μη κλήτευση του εν λόγω προσώπου. Σχετικά με τα πιο πάνω είναι και τα ακόλουθα αποσπάσματα:

 

Ε:         Μπορεί να υπήρχε ένα χρόνο προηγουμένως;

Α:         Ναι, μπορεί.

Δικαστήριο:  Ένα χρόνο προηγουμένως από ποιο χρονικό σημείο

Α.      Από την εγχείρηση και το ατύχημα, το οποίο έγινε τον Δεκέμβριο του 2015, να προϋπήρχε. Μπορεί να κάνουμε MRI όλοι εδώ μέσα και κάποιοι να έχουν γαγγλιακή κύστη στο γόνατο, σε κάποιους δημιουργήθηκε παλιά σε κάποιους όχι.

Ε:         Τα όσα μας λέτε και από το MRI δεν αποδίδεται σε τραυματισμό από το ατύχημα;

Α:         Μπορεί λόγω του ότι η συσχέτιση που μπορεί να δώσω εδώ από την στιγμή που δεν είχε κάτι άλλο το MRI να υπήρχε μια κύστη εκεί και παραπονείται για πόνο, ίσως μεγάλο σε size, λόγω του κτυπήματος ίσως δημιουργήθηκε κάποια φλεγμονή.  Αυτή είναι η συσχέτιση με το ατύχημα.

Ε:         Ναι αλλά μου είπετε προηγουμένως ότι πρόκειτο από ατύχημα, δηλαδή να ήταν τραυματικό, θα είχε προκληθεί κάποια ρήξη στους μηνίσκους;

Α:         Ακριβώς.

Ε:         Κάτι που δεν είναι εύρημα του MRI;

Α:         Δεν μπορώ να πω με σιγουριά.

Ε:         Πέστε μας δεν μπορείτε να καθορίσετε;

Α:         Δεν μπορώ να καθορίσω. Απλώς κάποιες παθολογίες ή κάποια θέματα μπορεί να εμφανιστούν, να υπάρχουν εκεί και να εμφανιστούν ή να προκαλέσουν συμπτώματα μετά από κάποιο τραυματισμό.

Ε:         Αυτά είναι στην σφαίρα της επιστήμης, δεν συνδέονται με το ευρήματα του MRI;

Α:         Ναι.

Ε:         Υποθετικά μιλάτε. Στα γεγονότα της παρούσας δεν συνδέεται;

Α:         Απευθείας αν εννοείτε, αν η κύστη εμφανίστηκε απευθείας λόγω του τραυματισμού δεν είναι σίγουρο να πεις.

81. Συνεπώς υφίστανται εξ αντικειμένου αδυναμίες στην αποδοχή της θέσης που προέβαλε περί διασύνδεσης της πολυλοβωτής γαγγλιακής κύστης με την ύπαρξη χονδρικής βλάβης που κατ΄ ισχυρισμό προήλθε από το ατύχημα καθότι δεν ήταν σε θέση να εξηγήσει με τη δέουσα επιστημονικότητα, σαφήνεια και πειστικότητα τις αναφορές του και δεν δόθηκαν ικανοποιητικές στα όσα καταγράφονται στην έκθεση του MRI και ως εκ τούτου απορρίπτω και αυτό το σκέλος της μαρτυρίας του.

 

82. Σε αντιδιαστολή με το πιο πάνω, κρίνω ότι μπορώ να βασιστώ στην μαρτυρία του ΜΕ5 στην έκταση που υποστήριξε ότι συνεπεία του ατυχήματος επήλθε ρήξη επιχείλιου χόνδρου του δεξιού ώμου της ΜΕ1, βλάβη για την οποία υποβλήθηκε σε επέμβαση από τον ίδιο. Αρχικά επισημαίνω ότι η διεκπεραίωση της επέμβασης όπως και η συγκεκριμένη διάγνωση δεν αμφισβητήθηκαν  και υποστηρίζεται από την ενώπιον μου μαρτυρία (Τεκμήρια 3 και 4). Επιπρόσθετα, παραπέμπω εκ νέου στη μαρτυρία της ΜΕ1 ότι δεν είχε οποιοδήποτε πρόβλημα με τον ώμο της στο παρελθόν, θέση που παρέμεινε αναντίλεκτη και οι περί του αντίθετου υποβολές του συνηγόρου των Εναγομένων παρέμειναν μετέωρες. Ομοίως αναντίλεκτη παρέμεινε η μαρτυρία του ΜΕ5 ως προς τον επιστημονικό ορισμό της ρήξης επιχείλιου χόνδρου του δεξιού ώμου και ότι η εν λόγω πάθηση προκαλείται μόνο μετά από κάποιο ατύχημα όπου υπάρχει έντονο τράβηγμα ή έντονο τράνταγμα.

 

83. Το γεγονός ότι η ΜΕ1 δεν υπεβλήθη άμεσα σε εξέταση MRI, όπως του υπέβαλε ο συνήγορος των Εναγομένων, αλλά στις 13/01/2016 είναι αδιάφορο δεδομένης και της εκφρασθείσας αναντίλεκτης θέσης του ΜΕ5 σχετικά με την μειωμένη αποτελεσματικότητα της εν λόγω εξέτασης για τη διάγνωση της εν λόγω πάθησης, η οποία εντοπίζεται πρωτίστως κατόπιν κλινικής εξέτασης και της θέσης που εξέφρασε του ότι δεν υπήρχε κάποιο κάταγμα που να δικαιολογούσε τη διενέργεια MRI κατά την πρώτη επίσκεψη της ΜΕ1 ούτε και προσκομίστηκε αντίθετη μαρτυρία επί τούτου. Παρατηρώ, ότι η διάγνωση για τη ρήξη επιχείλιου χόνδρου του δεξιού ώμου της ΜΕ1 προέκυψε περίπου ενάμιση μήνα μετά το επίδικο συμβάν, όπου ο ΜΕ5 εξήγησε ότι η κλινική εικόνα ήταν τότε πιο ξεκάθαρη θέση που συνάδει και με τη λογική, καθότι δεν υπήρχαν έντονοι πόνοι στα υπόλοιπα σημεία χωρίς να λησμονείται το γεγονός ότι από την πρώτη κλινική εξέταση ημερομηνίας 02/12/2015, καταγράφεται ευαισθησία στην περιοχή της δεξιάς ωμοπλάτης και δυσκολία στην ανύψωση του δεξιού χεριού. Τα ως άνω σε συνδυασμό με την αξιόπιστη μαρτυρία της ΜΕ1 ως προς την επιδείνωση της κατάστασης της στο βαθμό που αυτή δεν ήταν σε θέση να ολοκληρώσει τις φυσιοθεραπείες της καταδεικνύουν κατά την κρίση μου μια χρονική συνέχιση και αλληλουχία ως προς την ύπαρξη προβλήματος στο δεξί ώμο της ΜΕ1 και συνεπώς αποδέχομαι τη θέση του ΜΕ5 ότι η ρήξη επιχείλιου χόνδρου επήλθε συνεπεία του ατυχήματος. Η απουσία ιατρικού πιστοποιητικού από το ΤΑΕΠ Λεμεσού ουδόλως επιδρά επί των πιο πάνω με δεδομένο τα όσα διέγνωσε ο ΜΕ5 την επόμενη ημέρα, όπως ούτε και φυσικά επηρεάζει η απουσία δικογράφησης τέτοιου προβλήματος στην παράγραφο που αφορά τα συμπτώματα κατά την επίσκεψη στο ΤΑΕΠ Λεμεσού, σε χρόνο που δεν ήταν γνωστή η εν λόγω πάθηση.

 

84. Παρά τα πιο πάνω, δεν μπορώ να αποδεχτώ τη μαρτυρία του ΜΕ5 σε σχέση με τα όσα καταγράφει για τη συνέχιση της ύπαρξης πόνων στον δεξί ώμο της ΜΕ1, μετά και την επέμβαση στην οποία προέβη σε πλήρη αντίθεση με την πρόγνωση στην οποία προβαίνει ο ΜΕ5 ως προς το χρονικό σημείο αποθεραπείας της. Ειδικότερα, παρατηρώ ότι από το λεκτικό που χρησιμοποιείται στο Τεκμήριο 2 σε σχέση με την ύπαρξη πόνων κατά την ημερομηνία 27/03/2017 προκύπτουν ότι τα όσα καταγράφει ο ΜΕ5 είναι υποκειμενικές αναφορές της ΜΕ1 και αναφέρω ενδεικτικά το εξής λεκτικό από το Τεκμήριο 2 «Ανέφερε ότι συνεχίζει να έχει πόνο στον δεξί ώμο και στον δεξί αγκώνα και αντιμετωπίζει δυσκολία στο να σηκώνει βαριά αντικείμενα και έχει μούδιαμα στα δάχτυλα του δεξιού» κάτι που προσθέτει στην όλη αντιμετώπιση του ζητήματος. Τα πιο πάνω σε συνδυασμό με τη μη αναφορά είτε προφορικώς είτε στην ιατρική έκθεση ως προς τη διενέργεια οποιασδήποτε κλινικής εξέτασης της ΜΕ1 κατά την εν λόγω ημερομηνία υποστηρίζουν περαιτέρω την κρίση μου σχετικά με την απουσία αντικειμενικών ευρημάτων του ΜΕ5. Τα ως άνω κενά συνυπολογίζονται και με το γεγονός ότι η ΜΕ1, όπως ανέφερα κατά την αξιολόγηση της, δεν επεξήγησε τον λόγο για τον οποίο δεν επισκέφθηκε νωρίτερα τον ΜΕ5 και όπως συνάγεται επέστρεψε στην εργασία της μετά και την ολοκλήρωση της αναρρωτικής της άδειας (18/04/2016). Συνεπεία τούτου βρίσκω ότι η ταλαιπωρία της και τα συμπτώματα της σε σχέση με το εν λόγω πρόβλημα διήρκησαν μέχρι εκείνη την ημερομηνία.

 

85. Συγκεφαλαιώνοντας την ιατρική μαρτυρία αναφορικά με τις ΜΕ1 και ΜΕ3 με δεδομένο το γεγονός ότι η όποια μεταγενέστερη εξέταση τους από τον ΜΕ5 έλαβε χώρα σχεδόν 1 χρόνο μετά τις επεμβάσεις τους σε συνάρτηση με την απόρριψη της θέσης τους ως προς το ότι οι ίδιες ταλαιπωρούντο από πόνους για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά το ατύχημα η επί τούτου θέση του ΜΕ5, όπως προκύπτει από τις αντίστοιχες ιατρικές εκθέσεις του, δεν δύναται να θεωρηθεί ότι παρέχει ανεξάρτητο έρεισμα στις θέσεις των εν λόγω προσώπων για πόνο και ταλαιπωρία για παρατεταμένο χρονικό διάστημα ούτε και βεβαίως δύναται να επενεργήσει κατά τρόπο διορθωτικό της μαρτυρίας τους (Ευσταθίου ν. Alpha Bank (2012) 1 ΑΑΔ 1682).

 

Ευρήματα

86. Προβαίνω στα ακόλουθα ευρήματα, τα οποία σχετίζονται με τα επίδικα θέματα, όπως αυτά προκύπτουν από τα δικόγραφα των μερών αλλά και από την μαρτυρία που έχω αποδεχθεί ως αξιόπιστη:

 

·         Στις 01/12/2015 ενώ η ΜΕ1 (ηλικίας τότε 41 ετών) κινείτο με το όχημα της με ανατολική κατεύθυνση επί της οδού Χριστοφή Εργατούδη στη Λεμεσό με συνεπιβάτες τους ΜΕ2 (ηλικίας τότε 9 ετών), ΜΕ3 (ηλικίας τότε 20 ετών) και ΜΕ4 (ηλικίας τότε 14 ετών) συγκρούστηκε με το όχημα της Εναγόμενης 1, το οποίο εξήλθε από πάροδο της εν λόγω οδού, δηλαδή από την οδό Μεταναστών, χωρίς προηγουμένως η Εναγόμενη 1 να προβεί σε στάση αλτ με αποτέλεσμα να ανακόψει την πορεία του οχήματος της ΜΕ1 και συνεπώς τα δύο αυτοκίνητα  συγκρούστηκαν. Έπειτα τα οχήματα συγκρούστηκαν με τρίτο όχημα που βρισκόταν στην αντίθετη λωρίδα κατεύθυνσης. Η Εναγόμενη 2 κατά τον χρόνο του ατυχήματος παρείχε ασφαλιστική κάλυψη στον Εναγόμενο 1.

 

·         Ως αποτέλεσμα της πιο πάνω σύγκρουσης, οι ΜΕ1, ΜΕ2, ΜΕ3 και ΜΕ4 τραυματίστηκαν και μεταφέρθηκαν στο ΤΑΕΠ Λεμεσού. Οι ΜΕ1, ΜΕ3 και ΜΕ4 παρουσίασαν συμπτώματα ζάλης, κεφαλαλγίας, πόνου στον αυχένα και στην σπονδυλική στήλη και αφού εξετάστηκαν έλαβαν εξιτήριο την ίδια ημέρα και υπέστηκαν το ποσό των €10 έκαστος για την εξέταση τους.

 

·         Την επόμενη ημέρα, δηλαδή στις 02/12/2015, οι ΜΕ1, ΜΕ2, ΜΕ3 και ΜΕ4 επισκέφθηκαν τον ιατρό ΜΕ5 ο οποίος και τους εξέτασε. Όλοι οι Ενάγοντες διαγνώστηκαν με διάστρεμμα αυχενικού σπόνδυλου και  κάκωση μυών οσφυϊκού σπονδύλου (Whiplash injury). Επιπρόσθετα, η ΜΕ4 υπέστη κάκωση στο αριστερό γόνατο ενώ η ΜΕ1 κατά την κλινική εξέταση της διαπιστώθηκε ότι παρουσίαζε περιορισμό κινητικότητας της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. παρουσίασε προβλήματα ανύψωσης δεξιού χεριού και ευαισθησία στην δεξιά και αριστερή ωμοπλάτη. Σε όλους τους Ενάγοντες συστήθηκε η χρήση αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, η χρήση αυχενικού κολάρου και η ολοκλήρωση φυσιοθεραπειών.

 

·         Η ΜΕ1 πέραν του διαστρέμματος αυχενικού σπόνδυλου, συνεπεία του ατυχήματος, υπέστη ρήξη πρόσθιου επιχείλιου χόνδρου στις 13/01/2016 και υποβλήθηκε σε επέμβαση στον δεξί ώμο για συρραφή ρήξης πρόσθιου επιχείλιου χόνδρου στις 18/01/2016 στο ιδιωτικό νοσοκομείο Υγεία στην Λεμεσό.

 

·         Οι ΜΕ2, ΜΕ3 και ΜΕ4 υποβλήθηκαν σε 10, 20 και 20 φυσιοθεραπείες αντίστοιχα για την αντιμετώπιση του διαστρέμματος αυχενικού σπονδύλου (Whiplash injury) για τα οποία καταβλήθηκαν ποσά ύψους €350, €700 και €700 αντίστοιχα (έκαστη φυσιοθεραπεία ήταν για το ποσό των €35), ενώ η ΜΕ3 υπεβλήθη και σε 22 φυσιοθεραπείες μετά την επέμβαση στο αριστερό της γόνατο. Η ΜΕ3 υπεβλήθη συνολικά σε 42 φυσιοθεραπείες για τις οποίες κατέβαλε το ποσό των €1,470. Για τη σύνταξη των ιατρικών εκθέσεων του ΜΕ5 οι ΜΕ1, ΜΕ2, ΜΕ3 και ΜΕ4 υπέστηκαν έξοδα ύψους €400, €300, €400 και €300 αντίστοιχα.

 

·         Η ΜΕ1 εργάζεται ως διακοσμήτρια και διατηρεί δική της επιχείρηση με την επωνυμία MARA FESA EXTRAVAGANZA INTERIOR. Η ΜΕ1 απουσίαζε με αναρρωτική άδεια από 04/12/2015 – 18/04/2016 και έλαβε ως επίδομα ασθενείας από το τμήμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων  το ποσό των €2,703.29. Η ΜΕ1 εργοδότησε για το διάστημα Δεκεμβρίου 2015 – Απριλίου 2016 μια υπάλληλο με συνολικές απολαβές €3,029, για να συνεχίσει να δραστηριοποιείται η επιχείρηση της ενώ για το διάστημα Μαρτίου 2016 - Απριλίου 2016 εργοδότησε και δεύτερη υπάλληλο με συνολικές απολαβές ύψους €1,392, η οποία προσλήφθηκε για να εκπαιδευτεί και να αντικαταστήσει την πρώτη υπάλληλο. Η ΜΕ1 επισκεπτόταν το μαγαζί κατά το χρόνο που βρισκόταν με αναρρωτική άδεια για να παρακολουθεί τους υπαλλήλους της. Οι ασφαλιστέες αποδοχές της ΜΕ1 για το έτος 2015 ήταν €3,446, ενώ για το έτος 2016 ήταν €3,627.

 

Νομική Πτυχή και Συμπεράσματα

87. Στις αστικές υποθέσεις όπως έχει επανειλημμένως νομολογηθεί ότι η απόδειξη της υπόθεσης κρίνεται με βάση το ισοζύγιο των πιθανοτήτων, ενώ το βάρος απόδειξης βρίσκεται στους ώμους του εκάστοτε ενάγοντα, να αποδείξει τους ισχυρισμούς του που θεμελιώνουν την αξίωση του. Η απόσειση του βάρους αυτού, συναρτάται αποκλειστικά με την μαρτυρία η οποία κρίνεται αποδεκτή και αξιόπιστη (Demil Imports Exports Ltd ν. Zήνων η Kωνσταντινίδης Λτδ (2011) 1 ΑΑΔ 462). Το κριτήριο είναι κατά πόσο ο διάδικος που φέρει το βάρος της απόδειξης (onus of proof) ικανοποίησε το Δικαστήριο, με επαρκή αποδεικτικά στοιχεία, ότι η θέση του ή η εκδοχή του είναι πιο πιθανή παρά όχι (is more probable than not) (Μαρσέλ κ.α ν. Λαϊκής Κυπριακής Τράπεζας Λτδ (2001) 1 (Γ) Α.Α.Δ. 1858, ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ ν. ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΧΛΩΡΑΚΑΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 214/2013, 24/6/2019, ECLI:CY:AD:2019:A238. Η αξίωση των Εναγόντων εδράζεται στο αστικό αδίκημα της αμέλειας.

Προώθηση αγωγής εναντίον οδηγού και ασφαλιστή

88. Προτού προχωρήσω, κρίνω αναγκαίο να ασχοληθώ κατά προτεραιότητα με τον ισχυρισμό της Υπεράσπισης που αν και δεν χαρακτηρίστηκε στο εν λόγω δικόγραφο ως προδικαστική ένσταση, εντούτοις άπτεται της δυνατότητας του εκάστοτε Ενάγοντα σε τροχαίο να προωθεί την απαίτηση του τόσο εναντίον της οδηγού (Εναγόμενη 1) όσο και της ασφαλιστικής εταιρείας (Εναγόμενη 2). Συγκεκριμένα οι Εναγόμενοι ισχυρίζονται ότι οι Ενάγοντες δεν έχουν δικαίωμα να προωθούν τη διαδικασία εναντίον και των και επικαλούνται το άρθρο 16 του Περί Μηχανοκινήτων Οχημάτων (Ασφάλιση Ευθύνης έναντι Τρίτου) Νόμο του 2000, 96(Ι)/2000. Αν και με την γραπτή του αγόρευση ο συνήγορος των Εναγόμενων αποπειράθηκε να προωθήσει την εν λόγω θέση, χωρίς να παραπέμψει σε οποιαδήποτε νομολογία, κατά την κρίση μου το ζήτημα πρέπει να θεωρηθεί ως εγκαταληφθέν με δεδομένο ότι δεν προωθήθηκε δικονομικά κάποιο διάβημα εξέτασης του ζητήματος πριν την έναρξη της ακροαματικής διαδικασίας. Κατά την κρίση μου εκεί όπου εγείρονται ζητήματα νομιμοποίησης διαδίκου ή μη αποκάλυψης εύλογης βάση αγωγής ή εν προκειμένου όπου προωθείται ισχυρισμός ότι ένα νομοθέτημα  αποστερεί το δικαίωμα σε ενάγοντα να προωθεί μια απαίτηση το ορθό δικονομικό μέτρο είναι να υποβάλλεται αίτημα για διαγραφή του κλητηρίου εντάλματος δυνάμει της Δ.27 θ.3 των Θεσμών Πολιτικής Δικονομίας, ως ίσχυαν, το συντομότερο δυνατόν. Ο κύριος σκοπός της δικονομικής πρόνοιας της Διαταγής 27 είναι η εξοικονόμηση χρόνου και εξόδων, καθιστώντας την ακρόαση, ή ουσιαστικού μέρους αυτής, αχρείαστη  έγκαιρα και πριν την διεξαγωγή της δίκης και όχι να προωθείται τέτοια επιχειρηματολογία κατά το τελικό στάδιο της ακροαματικής διαδικασίας (Williams and Glyns Bank v. Ship "Maria" (1984) 1 C.L.R. 821, Μούρτζινος Μιχαήλ ν. Πλοίου "Galaxias" κ.α. (1997) 1 ΑΑΔ 80 και MERIDIAN GAMING LTD κ.α. v. ΔΗΜΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΥ κ.α., Πολ. Έφεση Αρ.: Ε88/2018, 29/1/2024).

89. Για σκοπούς πληρότητας αναφέρω συνοπτικά ότι, κατόπιν μελέτης του λεκτικού του άρθρου 16Α, δεν ανακύπτει η οποιαδήποτε αποστέρηση στον εκάστοτε ενάγοντα του δικαιώματος έγερσης αγωγής είτε ταυτόχρονα είτε ξεχωριστά εναντίον τόσο του οδηγού είτε του ασφαλιστή του και αν αυτό επιθυμούσε ο νομοθέτης θα το ανέφερε ρητά. Ειδικότερα, με το εν λόγω άρθρο δεν αφαιρείται οποιοδήποτε δικαίωμα αλλά απεναντίας ο ζημιωθείς αποκτά απευθείας αγώγιμο δικαίωμα και εναντίον του ασφαλιστή και εναπόκειται στον ίδιο τι θα πράξει. Αν και το όλο ζήτημα από πρακτικής άποψης δεν απολήγει σε κάποια διαφορετική κατάληξη αφού στο τέλος της ημέρας η εκάστοτε ασφαλιστική εταιρεία θα είναι υποχρεωμένη ούτως ή άλλως να καλύψει τυχόν απόφαση που θα εκδοθεί εναντίον του οδηγού που ασφαλίζει, εφόσον δεν συντρέχει λόγος που της επιτρέπει να μην το πράξει. Ταυτόχρονα είναι ευρέως γνωστή η αρχή ότι ο εκάστοτε ενάγοντας αποφασίζει εναντίον ποιων προσώπων επιθυμεί να προωθήσει μια δικαστική διαδικασία. Προσθέτω ότι η επιφύλαξη του εδαφίου 16Α (1), που αναφέρεται στην περίπτωση κατά την οποία επιβάλλεται να συμμετέχουν σε μια διαδικασία τόσο ο ασφαλισμένος όσο και ο ασφαλιστής, εκεί δηλαδή όπου υπάρχει καταγγελία του ασφαλιστηρίου από τον ασφαλιστή, κάτι που ενδέχεται να μην εμπίπτει στην σφαίρα γνώσης του ενάγοντα πριν την έγερση μιας αγωγής, αποτελεί ακόμη ένα λόγο που συνηγορεί υπέρ της πιο πάνω αντιμετώπισης του ζητήματος, ήτοι την ύπαρξη επιλογής από μέρους του ενάγοντα.

 Αμέλεια

90. Για να στοιχειοθετηθεί το αστικό αδίκημα της αμέλειας απαιτείται να αποδειχθoύν όλα τα πιο κάτω συστατικά στοιχεία (ΧΑΡΗΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ v. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΥΔΑΤΟΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΛΑΡΝΑΚΑΣ, Πολιτική Έφεση Αρ. 33/2015, 1/11/2023):

                        (α)     η ύπαρξη καθήκοντος επιμέλειας από τον Εναγόμενο (duty),

(β)    η απόδειξη παράβασης του εν λόγω καθήκοντος από τον     Εναγόμενο (breach),

(γ)     η πρόκληση ζημιάς και/ή βλάβης στον Ενάγοντα (damage),

(δ)  η ύπαρξη  αιτιώδης συνάφειας μεταξύ της αμελούς πράξης ή παράλειψης από τον Εναγόμενο και της ζημιάς και/ή βλάβης που υπέστη ο Ενάγων ως αποτέλεσμα της αμέλειας (causation).

91. Υπάρχει πλούσια νομολογία αναφορικά με την εφαρμογή του Άρθρου 51, Κεφ.148 και η έννοια της αμέλειας αποτελεί ζήτημα πραγματικών γεγονότων τα οποία θα πρέπει να εξακριβωθούν υπό τις ιδιαίτερες περιστάσεις της κάθε περίπτωσης και συνίσταται στην παράλειψη επίδειξης εύλογης προσοχής κάτω από τις συγκεκριμένες περιστάσεις της κάθε υπόθεσης (Φοινικαρίδης ν. Γεωργίου κ.ά. (1991) 1 ΑΔΑ 457). Ειδικότερα σε περιπτώσεις τροχαίων αδικημάτων με τις πράξεις ή παραλείψεις του οδηγού να κρίνονται με βάση το επίπεδο του «μέσου συνετού οδηγού». Παραπέμπω σχετικά και στην υπόθεση Αλεξάνδρου ν. Λεβέντη (1996)1 Α.Α.Δ. 420 όπου αναφέρθηκαν τα ακόλουθα:

 «Το καθήκον για επιμέλεια γεννάται αφότου η διακίνηση άλλων προσώπων καθιστά εξ αντικειμένου μέριμνα του προσώπου που χρησιμοποιεί το δρόμο τη λήψη προφυλακτικών μέτρων για την προστασία της ασφάλειας τους. Το κριτήριο της αμέλειας είναι καθολικό και απρόσωπο. Η αμέλεια κρίνεται αντικειμενικά με γνώμονα τις αντιδράσεις ενός συνετού οδηγού, ο οποίος χρησιμοποιεί το δρόμο λελογισμένα και με συναίσθηση ευθύνης για την ασφάλεια των άλλων που χρησιμοποιούν το δρόμο.»

92. Επιπλέον ο εκάστοτε ενάγοντας είναι επιφορτισμένος να αποδείξει ότι ο εναγόμενος «[…] έχει συμπεριφερθεί και θα πρέπει να έχει επιδείξει προσοχή και φροντίδα χαμηλότερου επιπέδου, υπό τις περιστάσεις, από το επίπεδο που αναμένεται από έναν λογικό, συνετό, ικανό και έμπειρο οδηγό.  Το μέτρο δεν είναι εκείνο του τέλειου οδηγού, αλλά του λογικού, συνετού και ικανού οδηγού.» (Αριστείδου Άριστος ν. Χριστόφορου Πολυδώρου (2016) 1 ΑΑΔ 37).

 

93. Από τα πιο πάνω συνάγεται ότι συμπεριφορά ενός οδηγού εξετάζεται και κρίνεται, δηλαδή με βάση την αντίληψη ενός συνηθισμένου οδηγού και όχι του ενεχόμενου οδηγού και ο προσδιορισμός του καθήκοντος ποικίλλει ανάλογα με τα αντικειμενικά δεδομένα που επικρατούν στη σκηνή.  Δηλαδή, η στοιχειοθέτηση αμέλειας σε υποθέσεις τροχαίων ατυχημάτων δεν συναρτάται με τους υποκειμενικούς παράγοντες που προσδιορίζουν τις δυνατότητες του οδηγού για επιμελή οδήγηση αλλά κρίνεται αντικειμενικά με γνώμονα το επίπεδο του μέσου συνετού ανθρώπου του οποίου η οδηγική συμπεριφορά κρίνεται και εξετάζεται βάσει των αντικειμενικών δεδομένων που ίσχυαν κατά τον χρόνο που επήλθε το ατύχημα.

 

94. Επί των συγκεκριμένων γεγονότων της παρούσας υπόθεσης όπου θα εξεταστεί η ευθύνη οδηγού ο οποίος εισέρχεται σε κύριο δρόμο από παρόδο, αυτό που προκύπτει ως κοινή συνιστάμενη της νομολογίας είναι ότι κατά κανόνα καταλογίζεται αποκλειστική ευθύνη στους οδηγούς που εισέρχονται σε κύριο δρόμο από παρόδους και οι οποίοι ανακόπτουν τη νόμιμη πορεία οδηγών που κινούνται στον κύριο δρόμο, εκτός εάν συντρέχουν ιδιαίτεροι λόγοι που δικαιολογούν όπως επιμεριστεί κάποιο ποσοστό συντρέχουσας αμέλειας στον οδηγό του κυρίου δρόμου. Επιπλέον, όπου ο οδηγός του κύριου δρόμου εξ αντικειμένου δεν έχει δυνατότητα να αντιληφθεί άλλο όχημα που εισέρχεται στην πορεία του από πάροδο πριν αυτό εισέλθει στον κύριο δρόμο, η νομολογία είναι επιφυλακτική προτού του αποδώσει ευθύνη (Χρίστου v. Χρίστου και άλλος (2015) 1Β Α.Α.Δ. 1527).

 

95. Πέραν των πιο πάνω, σημειώνω ότι για να δικαιούται ο εκάστοτε ενάγοντας σε αποζημιώσεις πρέπει να προσκομίζει μαρτυρία από την οποία να αποδεικνύεται η αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της προκληθείσας ζημιάς και του υπό εξέταση αστικού αδικήματος, δηλαδή να αποδείξει με βάση το ισοζύγιο των πιθανοτήτων πώς το αστικό αδίκημα προκάλεσε ή ουσιαστικά συνέδραμε στην προκληθείσα ζημιά του (ΔΗΜΟΣ ΠΑΦΟΥ ν. C & N KYRIAKOY LTD, Πολιτική Έφεση Αρ. 228/2009, 23/3/2017), ECLI:CY:AD:2017:A100.

Ευθύνη του ατυχήματος

96. Με βάση την αναντίλεκτη μαρτυρία που έχει τεθεί ενώπιον του Δικαστηρίου σε σχέση με τις συνθήκες διάπραξης του ατυχήματος, όπως αυτή προκύπτει από τα ευρήματα στα οποία προέβηκα αναφορικά με τον τρόπο που εξήλθε η Εναγόμενη 1 από την πάροδο (οδό Μεταναστών), εξάγεται αβίαστα ότι η γενεσιουργός και μόνη αιτία πρόκλησης του δυστυχήματος ήταν η οδική συμπεριφορά της Εναγόμενης 1 και ειδικότερα η αμέλεια που επέδειξε όταν εξήλθε από πάροδο χωρίς να προβεί σε αλτ. Η εν λόγω ενέργεια της την εμπόδισε να αξιολογήσει ορθά τον κίνδυνο που ενείχε η είσοδος της για τους χρήστες του κύριου δρόμου αποφράττοντας το δρόμο της ΜΕ1 η οποία κινείτο  σε αυτό και η οποία τέθηκε υπό καθεστώς όπου δεν ήταν σε θέση να λάβει εύλογα μέτρα για την δική της ασφάλεια, ήτοι, για να αποφύγει την σύγκρουση. Η Εναγόμενη 1 όφειλε προτού εξέλθει στον κύριο δρόμο να βεβαιωθεί ότι ο δρόμος ήταν ελεύθερος από την παρουσία οποιοδήποτε οδηγού, ως η επιχειρούμενη πορεία του, ώστε να αποφευχθεί η οποιαδήποτε σύγκρουση (Χατζηνικόλα ν. Χριστοδούλου Πολ. Εφ. 68/15, 20/12/2023).

 

97. Ο συνήγορος των Εναγομένων εισηγείται ότι η Ενάγουσα στην αγωγή 3524/2017 φέρει συντρέχουσα αμέλεια στην τέλεση του ατυχήματος. Αρχικά επισημαίνω ότι δικογραφικά απουσιάζει ο οποιοσδήποτε ισχυρισμός και λεπτομέρειες συντρέχουσας αμέλειας, (Τιτώνη ν. Χαρ. Πηλακούτας Λτδ (2001) 1(Α) Α.Α.Δ. 479 και ΚΥΡΙΑΚΟΣ Π. ΚΟΣΙΑΡΗΣ κ.α. v. ΑΝΔΡΕΑ ΛΕΩΝΙΔΟΥ, ΑΝΗΛΙΚΟΥ ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΠΛΗΣΙΕΣΤΕΡΩΝ ΣΥΓΓΕΝΩΝ ΚΑΙ ΦΙΛΩΝ ΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΠΟΥ ΑΣΚΟΥΝ ΤΗ ΓΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΜΕΡΙΜΝΑ, ΛΕΩΝΙΔΑ ΚΑΙ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΛΕΩΝΙΔΟΥ, Πολιτική Έφεση Αρ. 60/2016, 61/2016, 19/6/2024) και συνεπώς δεν δικαιολογείται η εξέταση της εν λόγω θέσεως.

 

98. Σε κάθε περίπτωση η επιχειρηματολογία του συνηγόρου πηγάζει από την παραπομπή του στο Τεκμήριο 12 και την εκεί αναφορά ότι η Εναγόμενη 1 ελάττωσε ταχύτητα πριν να εξέλθει στον κύριο δρόμο χωρίς να προβεί σε αλτ, σύμφωνα με το περιεχόμενο του εν λόγω εγγράφου. Έπειτα προβαίνει ο ίδιος σε εικασίες ως προς το κατά πόσο η ΜΕ1 είχε χρόνο να αντιληφθεί την πορεία της Εναγόμενης 1, ζητήματα για τα οποία δεν δόθηκε οποιαδήποτε μαρτυρία όπως δεν προσκομίστηκε ούτε οποιαδήποτε μαρτυρία για τα όσα αναφέρει στην  πρώτη σελίδα της αγόρευσης του σε σχέση με τις συνθήκες υπό τις οποίες επισυνέβη το ατύχημα, τα οποία περιγράφει ως «παραδεκτά γεγονότα». Τα  όσα εκεί καταγραφεί φυσικά και δεν μπορούν να ληφθούν υπόψη καθότι όπως είναι ευρέως γνωστό οι αγορεύσεις δεν συνιστούν αποδεκτή μέθοδο προσκόμισης μαρτυρίας (El Fath ανωτέρω). Δεν υφίσταται οιοδήποτε ενώπιον μου στοιχείο στη βάση του οποίου θα δύνατο να εξαχθεί ότι όφειλε η ΜΕ1 να αντιληφθεί την ενέργεια της Εναγόμενης 1 εκ των προτέρων και να λάβει προληπτικά μέτρα, ως η εισήγηση της πλευράς των Εναγομένων.

 

99.  Ως αναφέρθηκε στην Χατζηνικόλα ανωτέρω για να αποδοθεί ποσοστό συντρέχουσας αμέλειας, θα πρέπει να υπάρχει ένας εύλογα αναμενόμενος κίνδυνος ο οποίος θα πρέπει να ενεργοποιήσει την προσοχή του οδηγού. Παράλληλα, το καθήκον για επιμελή οδήγηση δεν επεκτείνεται στη λήψη προληπτικών μέτρων έναντι της πιθανότητας εκδήλωσης αμέλειας εκ μέρους άλλων οδηγιών (Χρίστος Χρίστου ανωτέρω). Ενόψει των συνθηκών του ατυχήματος, στις οποίες αναφέρθηκα προηγουμένως, κρίνεται πως τα πραγματικά γεγονότα που βρίσκονται ενώπιον του Δικαστηρίου δεν δικαιολογούν οποιοδήποτε επιμερισμό ευθύνης στην ΜΕ1. Συνεπώς, κρίνω ότι αποκλειστική ευθύνη για το επίδικο ατύχημα είχε η Εναγόμενη 1 στην οποία η Εναγόμενη 2 παρείχε ασφαλιστική κάλυψη κατά τον ουσιώδη χρόνο και ως εκ τούτου υποχρεούται να ικανοποιήσει την απόφαση που θα εκδοθεί  (άρθρα 14 και 16Α του Ν.96(Ι)/2000). 

 Γενικές Αποζημιώσεις

100.                Συνεπεία του τροχαίου ατυχήματος οι ΜΕ1, ΜΕ2, ΜΕ3 και ΜΕ4 υπέστηκαν σωματικές βλάβες πόνο και ταλαιπωρία. Σε ότι αφορά τις γενικές αποζημιώσεις, οι αρχές είναι πολύ καλά γνωστές και δεν χρειάζεται εκτενής αναφορά σε αυτές. Ο σκοπός της επιδίκασης αποζημιώσεων  προς όφελος θύματος αστικού αδικήματος είναι η αποκατάσταση του, στη θέση στην οποία εύλογα θα μπορούσε να αναμένεται ότι θα βρισκόταν αν δεν τραυματιζόταν, χωρίς να τίθεται υπέρμετρο βάρος στον τιμωρία του αδικοπραγούντα.

 

101.   H νομολογία αναγνωρίζει μια σταθερή άνοδο του επιπέδου των γενικών αποζημιώσεων, προσέγγιση που αντανακλά μεγαλύτερη ευαισθησία για τον ανθρώπινο πόνο, την αγωνία της αναπηρίας και την ψυχική οδύνη από την περιθωριοποίηση από τις συνήθεις δραστηριότητες ενός ανθρώπου (Μαυροπετρή ν. Γεωργίου (1995) 1 ΑΑΔ 66,  Παναγή κ.ά. ν. Κακόψιτου κ.ά. (2001) 1 Α.Α.Δ. 839). Προηγούμενες δικαστικές αποφάσεις δεν αποτελούν δεσμευτικό προηγούμενο, υπό την έννοια της αρχής του stare decisis, αλλά παρέχουν καθοδήγηση (Παναγή ν. Θεοδώρου (1992) 1 ΑΑΔ 1303). Προσθέτω ότι είναι αποδεκτό να λαμβάνεται υπόψιν η συνεχής μείωση της αξίας του χρήματος (Τζιβανίδης v. Μιχαηλίδη (2008) 1 ΑΑΔ 218) με το Ανώτατο Δικαστήριο να έχει τονίσει την ανάγκη για υιοθέτηση μιας δίκαιης και φιλελεύθερη αποτίμηση του ανθρώπινου πόνου. Επιπλέον, λαμβάνεται υπόψη η πάροδος του χρόνου όταν εξετάζεται το ύψος των αποζημιώσεων που επιδικάστηκαν σε αποφάσεις όπου προκλήθηκαν ανάλογης φύσεως ζημιές (ALFA CONCRETE PUBLIC COMPANY LTD v. ΓΛΥΚΥ, Πολιτική Έφεση Αρ. 316/2013, 21/7/2020), ECLI:CY:AD:2020:A253.

 

102.   Στην προκείμενη περίπτωση για σκοπούς καθοδήγησης του Δικαστηρίου ως προς το ύψος των αποζημιώσεων για το ζήτημα της ζημιάς της αυχενικής θλάσης (Whiplash) οι Ενάγοντες με παρέπεμψαν στις αποφάσεις Nεοκλέους Aνδρέας ν. Simon John Worley (2001) 1 ΑΑΔ 652, Harmsworth June και Άλλες ν. Salamis Glory και Άλλων (2003) 1 ΑΑΔ 161,             Συκοπετρίτης Ευρυπίδης Λτδ ν. Λάμπρου Αθηνάκη (2005) 1 ΑΑΔ 844. Αν και η πλευρά των Εναγομένων δεν με παρέπεμψε σε οποιαδήποτε νομολογία για παρόμοιας φύσης σωματική βλάβη εντούτοις εισηγήθηκε ότι το ποσό των €2,000 είναι δίκαιο για την ΜΕ1.

 

103.   Στην πολύ πρόσφατη απόφαση της αδελφού Δικαστή Ν. Παπανδρέου Ε.Δ, ΣΠΥΡΟΥΛΛΑ ΛΑΝΙΤΗ ν. ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Η «ΚΕΝΤΡΙΚΗ» ΛΙΜΙΤΕΔ, Αρ. Αγωγής: 4512/17, 18/10/2023 το πρωτόδικο δικαστήριο αποδεχόμενο ότι η εκεί Ενάγουσα υπέστη «(α) διάστρεμμα αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης χωρίς οστική κάκωση, με έντονο ευθειασμό (αναστροφή της σπονδυλική στήλης) λόγω μυϊκού σπασμού των τραπεζοειδών μυών και με περιορισμό κινητικότητας και (β) θλάση οσφυϊκής μοίρας της  σπονδυλικής στήλης χωρίς κάταγμα ή νευρολογική συνδρομή» και αφού ήταν σε θέση να προβεί σε σχετικό εύρημα ότι τα συμπτώματα της εκεί Ενάγουσας υποχώρησαν με την πάροδο τεσσάρων με έξι εβδομάδων επιδίκασε το ποσό των €2,000 ως γενικές αποζημιώσεις. Σημειώνω ότι στην εν λόγω απόφαση υπάρχει εκτενής αναφορά και παραπομπή σε σχετικές αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου την οποία κρίνω σκόπιμο να παραθέσω για σκοπούς της παρούσας:

«47. Ως προς τις γενικές αποζημιώσεις στην Χριστοφίνη ν. Φραντζή Πολ. Εφ. 328/11, 31.5.17, ECLI:CY:AD:2017:A202, ECLI:CY:AD:2017:A202, η εφεσίβλητη υπέστη διάστρεμμα αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και αιμωδίες άνω άκρων, θλάση προσθίου θωρακικού τοιχώματος και μώλωπες στην περιοχή στέρνου.  Έγινε θεραπεία με τοποθέτηση αυχενικού κολλάρου για 15 μέρες, αναλγητικά και αντιφλεγμονώδη φάρμακα, φυσιοθεραπεία και ανάπαυση. Περαιτέρω, έγινε αποδεχτό ότι υπήρχαν κατάλοιπα κατά το χρόνο έκδοσης της απόφασης υπό μορφή άλγους, δυσκαμψίας του αυχένα και αιμωδίες των άνω άκρων κατά τις αλλαγές του καιρού ή αρκετής κούρασης. Το Δικαστήριο έκρινε ότι το ποσό των €7000 ήταν εύλογο υπό τις περιστάσεις. Η πιο πάνω υπόθεση είναι σαφώς σοβαρότερη με δεδομένη την ύπαρξη μόνιμων καταλοίπων αρκετά χρόνια μετά το ατύχημα.

48. Στην Ιωαννίδου ν. Αναστασίου Πολ. Εφ. 15/11 11.9.17, ECLI:CY:AD:2017:A288, ECLI:CY:AD:2017:A288 το τραύμα του Εφεσίβλητου συνίστατο σε κάκωση θωρακοοσφυϊκής μοίρας σπονδυλικής στήλης, η οποία του προκάλεσε άλγος και περιορισμό των κινήσεων της συγκεκριμένης μοίρας.  Έμεινε δύο μέρες στο Νοσοκομείο, εξήλθε φέροντας ειδική ζώνη, υποβλήθηκε σε φυσιοθεραπεία και αξονική τομογραφία και του δόθηκαν αντιφλεγμονώδη και αναλγητικά. Του χορηγήθηκε αναρρωτική άδεια για δύο μήνες, από 30.9.2006 μέχρι 30.11.2006.  Δεν φαίνεται να έμεινε οποιοδήποτε κατάλοιπο στον  Εφεσίβλητο. Κρίθηκε ότι το ποσό των €5500 που επιδικάστηκε από το πρωτόδικο Δικαστήριο υπό τύπον γενικών αποζημιώσεων υπέρ του Εφεσίβλητου ήταν υψηλό αλλά όχι υπερβολικό. Η πιο πάνω υπόθεση είναι σαφώς σοβαρότερη με δεδομένη την έκταση του εύρους των θεραπευτικών παρεμβάσεων συγκριτικά με την υπό κρίση περίπτωση, την μεγαλύτερη χρονική περίοδο αποθεραπείας και την περίοδο νοσηλείας.

 49. Στην υπόθεση Στεφάνου ν. Αντωνίου Πολ. Εφ. 508/12 17.12.18, ECLI:CY:AD:2018:A545, ECLI:CY:AD:2018:A545 για (α) σοβαρής μορφής εγκεφαλική διάσειση, (β) διάστρεμμα αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης πρώτου βαθμού, (γ) θλάση θώρακος και θωρακικής μοίρας και (δ) θλάση δεξιού μηρού, επιδικάστηκε ποσό €6.000,00. Στην Alfa Concrete Public Company Ltd ν. Γλυκύ Πολ. Εφ. 316/13 21.7.20, ECLI:CY:AD:2020:A253, ECLI:CY:AD:2020:A253, ο εφεσίβλητος υπέστη βαθύ θλαστικό τραύμα στο τριχωτό της κεφαλής, εγκεφαλική διάσειση, διάστρεμμα αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, έντονο πονοκέφαλο, ζαλάδες και ίλιγγο, αλλά και διαταραχή μνήμης και αδυναμία συγκέντρωσης ως εκ των οποίων του έγινε συρραφή του τραύματος, του χορηγήθηκε προστατευτικό κολλάρο για τον αυχένα, εμβόλιο τετάνου, αντιβίωση και παυσίπονα.  Πρόσθετα,  είχε μυϊκό σπασμό στην αυχενική περιοχή και την ωμοπλάτη, ενώ υπήρχε και τοπική ευαισθησία και περιορισμός κινητικότητας. Καθόρισε ως δίκαιο ποσό αυτό των €6000 η οποία επικυρώθηκε από το Ανώτατο. Οι ως άνω υποθέσεις είναι επίσης σοβαρότερες με δεδομένη τη σοβαρότερη φύση των εκεί τραυμάτων.

 50. Στην Χριστοδούλου ν. Hoffer Πολ. Έφ. Αρ. 263/2012, ημερ. 10.1.2018, η εφεσείουσα συνεπεία ατυχήματος διαγνώστηκε με κάκωση του αυχένα, τραυματισμό στην περιοχή του θώρακα και φούσκωμα στο πηγούνι.  Την επόμενη μέρα του ατυχήματος επισκέφθηκε τα εξωτερικά ιατρεία του Γενικού Νοσοκομείου Λάρνακας όπου παραπονέθηκε για πόνο στον αυχένα, κεφαλαλγία και ζάλη.  Της χορηγήθηκε φαρμακευτική αγωγή και της συστήθηκε να χρησιμοποιεί κολάρο αυχένος.  Την 21.6.2008 επισκέφθηκε τον Δρα Σεργίου, ορθοπεδικό ιατρό, ο οποίος διέγνωσε κάκωση του αυχένα, με τις κινήσεις αυτού να είναι επώδυνες και περιορισμένες.  Παρουσίαζε ζάλη και κεφαλαλγία.  Της χορηγήθηκε φαρμακευτική αγωγή.  Εξετάστηκε ξανά από τον Δρα Σεργίου στις 10.7.2008, 19.7.2008 και 25.8.2008.  Κατά την τελευταία εξέταση, η βελτίωση της κατάστασης της ήταν ικανοποιητική, εξακολουθούσε όμως να παραπονείται για ελαφριά ζάλη. Τα συμπτώματα ζάλης διήρκησαν για δύο με τρεις μήνες περίπου μετά το ατύχημα, όπως έκρινε το πρωτόδικο Δικαστήριο. Επιπλέον, 6 μήνες μετά το ατύχημα, εξετάστηκε από ειδικό νευρολόγο κατόπιν παραπομπής από τον ειδικό ορθοπεδικό χειρούργο που την παρακολουθούσε. Το Εφετείο επικύρωσε την απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου για γενικές αποζημιώσεις ύψους €4500. Η εν λόγω υπόθεση είναι σαφώς σοβαρότερη από την υπό κρίση περίπτωση εφόσον 6 μήνες μετά το ατύχημα αποζητούσε θεραπεία και υποβαλλόταν σε ιατρικές εξετάσεις.

 51. Στην Στέλιος Δημητρίου ν. Μαρίνας Α. Ιωάννου κ.ά. (2003) 1 ΑΑΔ 274 ο εκεί εφεσείων είχε υποστεί διάστρεμμα του αυχένα και της οσφυϊκής μοίρας. λόγω αυτών των σωματικών τραυματισμών ταλαιπωρήθηκε, αισθανόμενος πόνο, ζάλη, κεφαλαλγία και περιορισμό των κινήσεων, για ένα διάστημα 10 εβδομάδων. Λόγω των τραυμάτων αυτών το Δικαστήριο επιδίκασε ποσό των Λ.Κ. 800 το οποίο επικυρώθηκε κατ' έφεση. Στην Κασιάνα Χαραλάμπους v. Γιαννάκη Αναστασιάδη (2003)1Γ Α.Α.Δ. 1709 η εφεσείουσα υπέστη σοβαρή κάκωση και θλαστικό τραύμα ινιακής χώρας του κρανίου, εγκεφαλική διάσειση, σοβαρά διαστρέμματα και θλάσεις αυχένος θώρακα, ραχέως και οσφύος της επιδικάστηκε ποσό ΛΚ3500».

(η έμφαση είναι του παρόντος Δικαστηρίου)

104.   Ο ως άνω σχολιασμός του πρωτόδικου Δικαστηρίου για την προαναφερθείσα νομολογία και τους λόγους που την διαφοροποιούσαν από τα γεγονότα της εν λόγω υπόθεσης, ένεκα της μειωμένης σοβαρότητας των τραυμάτων και την απουσία εξακρίβωσης της διάρκειας των συμπτωμάτων που μπορούν να αποδοθούν στο ατύχημα αναφορικά με τους ΜΕ2, ΜΕ3 και ΜΕ4, ισχύουν εν προκειμένου και στην παρούσα. Αντλώντας, καθοδήγηση από τη νομολογία που παρέθεσα και έχοντας υπόψη μου την έκταση των τραυμάτων που υπέστηκαν τα εν λόγω πρόσωπα την ταλαιπωρία που βίωσαν από την θλάση αυχένα που υπέστηκαν, τη διενέργεια φυσιοθεραπειών που καταδεικνύουν ως ζήτημα λογικής μια χρονική διάρκεια των συμπτωμάτων αν και δεν ήταν κατορθωτό, λόγω της ποιότητας της μαρτυρίας, να προβώ σε εύρημα για τον χρόνο που οι φυσιοθεραπείες τελείωσαν, είτε για το ακριβές χρονικό σημείο όπου τα συμπτώματα τους υποχώρησαν, κρίνω ως εύλογο και δίκαιο να επιδικάσω το ποσό των €2,500 ως γενικές αποζημιώσεις για έκαστο από τους ΜΕ2, ΜΕ3 και ΜΕ4. 

 

105.   Η ΜΕ1 πέραν της θλάσης αυχένα υπέστη ρήξη πρόσθιου επιχείλιου χόνδρου στο δεξί της ώμο. Οι συνήγοροι των Εναγόντων με παρέπεμψαν στην πρωτόδικη απόφαση ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΧΑΡΗ κ.α. ν. ΚΥΡΙΑΚΗ ΝΕΟΦΥΤΟΥ κ.α., Αρ. Αγωγής: 1186/11, 3/8/2017 όπου επιδικάστηκε το ποσό των €18,000 για αντίστοιχα τραύματα με αυτά της ΜΕ1.  Εντούτοις, στην εν λόγω απόφαση, μεταξύ άλλων, κατέστη εύρημα του Δικαστηρίου ότι η εκεί ενάγουσα υπέφερε από πόνο και ενοχλήσεις στην περιοχή του αυχένα για περίοδο περίπου έξι μηνών μετά το επίδικο τροχαίο και επίσης, υπέφερε από πόνο και ενοχλήσεις στον δεξιό ώμο για περίοδο η οποία εκτεινόταν για πέραν του ενός έτους από το ατύχημα προτού υποβληθεί σε αντίστοιχη χειρουργική επέμβαση με την ΜΕ1 παράγοντες που όμως δεν ισχύουν στην παρούσα. Επιπλέον, με παρέπεμψαν και στην πρωτόδικη απόφαση ΣΩΤΗΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ν. ΔΗΜΟΣ ΠΑΦΟΥ, Αγωγή αρ. 2159/2015, 19/2/2024 η οποία σαφέστατα εξέτασε πολύ πιο σοβαρούς τραυματισμούς από την παρούσα,  όπου μεταξύ άλλων υπήρχαν κατάγματα και αναγνωρίστηκε η ύπαρξη μόνιμων ενοχλήσεων  ώστε να μην κρίνεται βοηθητική για σκοπούς της παρούσας:

 

106.   Λαμβάνοντας υπόψη τα ευρήματα μου σε σχέση με την πιο περιορισμένη διάρκεια των συμπτωμάτων της ΜΕ1, αναφορικά με τη ρήξη του επιχείλιου χόνδρου (δεν κατέστη δυνατό να εξακριβωθεί η διάρκεια συμπτωμάτων για την θλάση αυχένα), το γεγονός ότι υπέστη αριθμό φυσιοθεραπειών για το σύνολο των σωματικών βλαβών της, το γεγονός ότι απείχε για σημαντική περίοδο από την εργασία της, τις αυθεντίες αλλά και τις γενικές αρχές επιδίκασης γενικών αποζημιώσεων ως έχουν παρατεθεί πιο πάνω, την αυξητική τάση των αποζημιώσεων, κρίνω ότι το ποσό το οποίο εύλογα θα μπορούσε να επιδικασθεί ως γενικές αποζημιώσεις για το σύνολο των σωματικών της βλαβών ανέρχεται στο ποσό των €9,000.

Ειδικές Αποζημιώσεις

107.   Η αρχή της αποκατάστασης εφαρμόζεται και σε σχέση με την κατηγορία των ειδικών αποζημιώσεων. Στα πλαίσια αυτά ο ενάγοντας έχει το βάρος να αποδείξει με σαφή και συγκεκριμένη μαρτυρία τα κονδύλια που διεκδικεί ως ειδικές ζημιές. Ειδικότερα, έχει πλειστάκις νομολογηθεί ότι όποιος διεκδικεί αποζημίωση για ειδικές ζημιές έχει υποχρέωση αυστηρής απόδειξης της ζημιάς του η οποία πρέπει να δικογραφείται με ακρίβεια, να αποδεικνύεται με σαφήνεια και με την αναγκαία μαρτυρία και προπάντων να καταδεικνύεται το εύλογο μιας τέτοιας δαπάνης (Ηρακλέους ν. Πέτρου (1994) 1 Α.Α.Δ. 239, Κούνουνα κ.ά ν. Κώστας  Κυριάκου & Υιός Λτδ (2001) 1 Α.Α.Δ. 2126, Aντωνιάδης Nεοκλής ν. Mιχάλη Σταύρου (1998) 1 ΑΑΔ 1171  HAKAM QASEM HUSSEIN BADAR v. ΙΑΚΩΒΟΥ ΗΛΙΑ, Πολιτική Έφεση Αρ. 17/2014, 25/10/2022, ECLI:CY:AD:2022:A400.

 

108.   Κατ' εφαρμογή των πιο πάνω, επισημαίνω ότι σε σχέση με τις ειδικές ζημιές  ύψους €5,959.49 που αξιώνει η ΜΕ1, ως απώλεια μισθών για την περίοδο που αυτή βρισκόταν με άδεια ασθενείας ήτοι από 04/12/2015 (αυτή είναι η ημερομηνία που λαμβάνεται υπόψη σύμφωνα με το Τεκμήριο 11 και όχι η 01/12/2015) – 18/04/2016 μοιραία δεν αναφέρθηκε οτιδήποτε ως προς το κατά πόσο η ΜΕ1 λάμβανε κάποιο ποσό ως εισόδημα/μισθό από την επιχείρηση της, κατά το χρόνο που βρισκόταν με άδεια ασθενείας, εφόσον σύμφωνα με την ίδια προσέλαβε υπαλλήλους που συνέχισαν να την λειτουργούν. Ο ισχυρισμός της ΜΕ1 ότι για την εν λόγω περίοδο έλαβε άδεια ασθενείας δεν συνεπάγεται από μόνος του και επιτυχία στην αξίωση για απώλεια οποιουδήποτε ποσού αξιώνει ως μισθό που απωλέσθηκε.

 

109.   Αποφαίνομαι ότι η ΜΕ1, ως αυτοτελώς εργαζόμενη, θα έπρεπε να είχε προσκομίσει ικανοποιητική μαρτυρία με την οποία να αποδείκνυε ότι πρώτο υπέστη απώλειες μισθού συνεπεία του ατυχήματος και δεύτερο ότι θα είχε τέτοια εισοδήματα από αυτή την δραστηριότητα. Σημειώνω ότι δεν υπάρχει οποιαδήποτε μαρτυρία με την οποία να εξειδικεύεται ευρύτερα οποιοδήποτε συγκεκριμένο ποσό που κέρδιζε για παράδειγμα μηνιαίως ούτε εισηγείται έστω κάποιο τρόπο υπολογισμού των απολαβών της για τους εν λόγω μήνες που απουσίαζε με άδεια ασθενείας. Το μόνο που προσκομίστηκε είναι ετήσιες καταστάσεις που καταδεικνύουν τις ασφαλιστέες αποδοχές της ΜΕ1 για τα έτη 2015 και 2016 αλλά δεν προσκομίστηκε οποιαδήποτε άλλη θετική μαρτυρία ούτε επεξηγήθηκε πως ακριβώς θα προέκυπταν τα εισοδήματα των €5,959.49 για τους τεσσερισήμισι περίπου μήνες που δεν πήγε να εργαστεί. Πόσο μάλλον όταν, σύμφωνα με το τεκμήριο 10, οι ετήσιες ασφαλιστέες αποδοχές της ΜΕ1 για το έτος 2015 ήταν €3,446 ενώ για το έτος 2016 ήταν €3,627. Αν μη τι άλλο, εκ της προσκομισθείσας μαρτυρίας, στο βαθμό που φυσικά αυτό μπορεί να λεχθεί εφόσον δεν εξειδικεύθηκαν ευρύτερα τα μηνιαία εισοδήματα της αλλά ούτε τα εισοδήματα της για τους επίδικους μήνες, δε διαφαίνεται μείωση του ετήσιου κύκλου εργασιών της μεταξύ του έτους 2015 και 2016 ώστε ν δύναται να υποστηριχθεί η ύπαρξη ζημιάς ως απώλεια μισθών αλλά το αντίθετο. Με δεδομένο ότι αυτές οι ζημιές πρέπει να αποδειχθούν αυστηρά και με ακρίβεια, κρίνω ότι η ΜΕ1 δεν έχει κατορθώσει να αποσείσει το αποδεικτικό βάρος για το αξιώμενο ποσό χρημάτων που διεκδικεί ως απώλεια μισθών το οποίο και απορρίπτεται στο σύνολο του.

 

110.   Αναφορικά τώρα με την εργοδότηση δύο υπαλλήλων σύμφωνα με τη μαρτυρία της ΜΕ1 κατά την αντεξέταση της, μόνο ένα πρόσωπο ήταν αναγκαίο να υπάρχει για να την βοηθά. Ως εκ τούτου, κρίνω ότι η εργοδότηση δεύτερου υπαλλήλου, δηλαδή της κας Αναστασίας Παπακυριακού για να τύχει εκπαίδευσης από την πρώτη υπάλληλο, όπως το εξήγησε η ΜΕ1, για περίοδο δύο μηνών, καταβάλλοντας το συνολικό ποσό των €1,392 και δη σε χρονικό σημείο όπου η ΜΕ1 υπείχε της νομολογιακής της υποχρέωσης να μετριάσει τη ζημιά της καθιστούν το εν λόγω ποσό ως μια μη εύλογη δαπάνη και απορρίπτεται.

 

111.   Η ανεπάρκεια της μαρτυρίας της ΜΕ1 επί του σημείου των αξιώμενων μισθών της διασυνδέεται καίρια και με την εξέταση του εύλογου της δαπάνης για το ποσό των €3,029 που αξιώνεται για την πρώτη υπάλληλο που εργοδότησε (Μαρίνα Πίττα). Δεν αποκλείω ότι δύναται να υπάρχουν περιπτώσεις όπου θα κριθεί εύλογο για ένα αυτοτελώς εργαζόμενο να εργοδοτήσει προσωρινά κάποιο πρόσωπο, μέχρι να είναι σε θέση το εν λόγω πρόσωπο να επανέλθει στην εργασία του. Εντούτοις, για να είναι σε θέση το δικαστήριο να κρίνει επί του εύλογου της δαπάνης αυτής πρέπει να προσκομίζονται και οι αναγκαίες λεπτομέρειες, με την επιβαλλόμενη νομολογιακή αυστηρότητα, ώστε να επεξηγείται, μεταξύ άλλων, η αναγκαιότητα πρόσληψης ενός τέτοιου προσώπου πάντα σε σχέση με τις ανάγκες της εκάστοτε επιχείρησης, με πλήρη περιγραφή των αρμοδιοτήτων του προσώπου που προσλαμβάνεται, με επεξήγηση και αιτιολόγηση του μισθού και το ύψους αυτού κάτι που θα επιτρέπει στη συνέχεια μια αντιπαραβολή με τα συνολικά εισοδήματα και έξοδα της επιχείρησης για την εξεταζόμενη περίοδο. Τα πιο πάνω είναι αναγκαία για την εξακρίβωση της ύπαρξης ζημιάς, κάτι που επιβάλλεται για να αποκλεισθεί η πιθανότητα διπλής αποζημίωσης, εκεί όπου για παράδειγμα προκύπτουν τέτοια έσοδα από τη συνέχιση της λειτουργίας μιας επιχείρησης αυτοτελώς εργαζόμενου προσώπου που υπερκαλύπτουν την απουσία του θύματος αδικοπραγίας από την εργασία του. Στην παρούσα υπόθεση, τα πλείστα από τα ως άνω στοιχεία απουσιάζουν με καίριο κενό αυτό της ύπαρξης τυχόν εισοδημάτων και του ύψους αυτών για τους μήνες που απουσίαζε η ΜΕ1 με άδεια ασθενείας. Καταληκτικά, αποφαίνομαι ότι έστω και με τα περιορισμένα στοιχεία που προσκομίσθηκαν δεν δύναται να γίνεται λόγος για το εύλογο της υπό εξέταση δαπάνης του μισθού του πρώτου υπαλλήλου και δη για το συνολικό ποσό των €3,029 ως μισθό (€766 για τον Δεκέμβριο 2015 και €2,263 για τους μήνες Ιανουάριο – Απρίλιο 2016) όταν το εν λόγω ποσό αντιπαραβληθεί αναλογικά με τα εισοδήματα της ΜΕ1 και τα οποία όπως προκύπτει από τις καταστάσεις των ασφαλιστών απολαβών για το έτος 2015 ήταν €3,446, ενώ για το έτος €2016 ήταν €3,629. Τα πιο πάνω αποτελούν και τη μόνη μαρτυρία που προσκομίσθηκε από την ΜΕ1. Συνεπώς, είναι η κρίση και η κατάληξη του Δικαστηρίου ότι δεν προσκομίστηκε σαφής και με την αναγκαία τεκμηρίωση μαρτυρία η οποία απαιτείται για την απόδειξη του εύλογου αυτών στον απαιτούμενο βαθμό και συνεπώς δεν μπορούν βάσιμα να επιδικαστούν.

 

112.   Εξετάζοντας το ζήτημα του ποσού που αξιώνουν οι ΜΕ2-ΜΕ4 για τις φυσιοθεραπείες στις οποίες υπεβλήθηκαν, το Δικαστήριο καλείται να εξετάσει το εύλογο και δικαιολογημένο αυτού, ενόψει των προαναφερόμενων τραυματισμών τους. Έχω ήδη αναφέρει ότι σε σχέση με την ΜΕ3 έχω απορρίψει την μαρτυρία του ΜΕ5 ότι συνεπεία του ατυχήματος προκλήθηκε χονδρική βλάβη του γονάτου της και συνεπώς δεν δικαιολογείται η επιδίκαση οποιουδήποτε ποσού ως ειδικές ζημιές που συσχετίζεται με την εν λόγω βλάβη. Αναφορικά με τη σωματική βλάβη τύπου Whiplash injury με δεδομένο ότι δεν επεξηγήθηκε με οποιοδήποτε τρόπο από τον ΜΕ5 ο ενδεικνυόμενος αριθμός φυσιοθεραπειών όπως ούτε και επεξηγήθηκε και η διαφοροποίηση στον αριθμό φυσιοθεραπειών που παρατηρείται μεταξύ των ΜΕ2 και των ΜΕ3 και ΜΕ4 ενώ υπέστηκαν σχεδόν πανομοιότυπες σωματικές βλάβες, πάντα στην έκταση που αυτές διασυνδέθηκαν με το ατύχημα. Ως εκ τούτου, κρίνω εύλογο και δικαιολογημένο τον αριθμό των 10 φυσιοθεραπειών για έκαστο από τους ΜΕ2-ΜΕ4 και συνεπώς τα εν λόγω πρόσωπα δικαιούνται έκαστος το ποσό των €350 για τις φυσιοθεραπείες τους. Περαιτέρω, οι ΜΕ1, ΜΕ2, ΜΕ3 και ΜΕ4 δικαιούνται το ποσό των €400, €300, €400 και €300 αντίστοιχα για τις ιατρικές εκθέσεις του ΜΕ5.

Τόκος

113.   Ως προς τις γενικές αποζημιώσεις το Δικαστήριο δύναται να επιδικάσει νόμιμο τόκο επί του ποσού των γενικών αποζημιώσεων από την ημέρα που προκύπτει το αγώγιμο δικαίωμα (δέστε σχετικά τα όσα προνοούνται στο άρθρο 58Α του  Κεφ. 148, και το άρθρο 33(2)-(4) του περί Δικαστηρίων Νόμου (Ν.14/1960) εκτός εάν διαπιστωθεί η ύπαρξη αδικαιολόγητης καθυστέρησης ή ολιγωρία εκ μέρους του εκάστοτε ενάγοντα στην προώθηση της απαίτησης του συγκριτικά με το χρονικό σημείο γένεσης του αγώγιμου δικαιώματος. Εκεί που υπάρχει καθυστέρηση, στην απουσία δέουσας αιτιολογίας, το Δικαστήριο συνυπολογίζει αυτό το γεγονός κατά την άσκηση της διακριτικής του ευχέρειας επί του ζητήματος του τόκου (Καμπούρης ν. Εταιρείας Βιοχρώμ Λτδ (2005) 1(Β) ΑΑΔ 1246, Χρυσάνθου κ.α.  v. Φραντζή (2010) 1 ΑΑΔ 1295. και Daria v. Βλαβή (2012) 1B A.A.Δ 111). Στην υπό εξέταση περίπτωση, η αγωγή καταχωρήθηκε στις 14/12/2017 ενώ το ιατρικό πιστοποιητικό που ετοίμασε ο ΜΕ5 είχε ετοιμαστεί την 24/06/2016 για τους ΜΕ2 και ΜΕ4, την 22/03/2017 για ΜΕ3 και την 27/03/2017 για την ΜΕ1. Η καθυστέρηση στην καταχώρηση της παρούσας δεν επιχειρήθηκε να επεξηγηθεί με οποιοδήποτε τρόπο και συνεπώς κρίνω δίκαιο και ορθό όπως ο τόκος επιδικασθεί από την ημερομηνία καταχώρησης των αγωγών δηλαδή από 14/12/2017.

 

114.   Όσον αφορά τις ειδικές αποζημιώσεις, έχει επικρατήσει η άποψη  της επιδίκασης τόκου επί του συνόλου των ειδικών αποζημιώσεων από την ημερομηνία γένεσης του αγώγιμου δικαιώματος μέχρι την απόφαση μειωμένου όμως κατά το ήμισυ, χωρίς να αποκλείεται διαφορετική προσέγγιση όταν τα ιδιαίτερα περιστατικά της υπόθεσης το δικαιολογούν (Φοινικαρίδης ανωτέρω). Σε σχέση με τις ειδικές ζημιές, θεωρώ ορθό και δίκαιο όπως ο τόκος επιδικαστεί από τις 01/12/2015, μειωμένος κατά το ήμισυ.

Κατάληξη

115.   Υπό το φως των πιο πάνω οι τέσσερις συνενωμένες αγωγές 3524/2017, 3525/2017, 3526/2017 και 3526/2017 αποσυνενώνονται και εκδίδονται αποφάσεις ως εξής:

 

Αγωγή υπ' αρ. 3524/2017: εκδίδεται απόφαση υπέρ της Ενάγουσας και εναντίον των Εναγομένων αλληλέγγυα και/ή κεχωρισμένα:

 

i)             €410 ως ειδικές αποζημιώσεις με νόμιμο τόκο επί του εν λόγω ποσού από 01/12/2015 μέχρι εξοφλήσεως, μειωμένος κατά το ½.

 

ii)            €9,000.00 ως γενικές αποζημιώσεις με νόμιμο τόκο επί του εν λόγω ποσού από 14/12/2017 μέχρι εξοφλήσεως.

 

Αγωγή υπ' αρ. 3525/2017: εκδίδεται απόφαση υπέρ της Ενάγουσας και εναντίον των Εναγομένων αλληλέγγυα και/ή κεχωρισμένα:

 

i)             €760 ως ειδικές αποζημιώσεις με νόμιμο τόκο επί του εν λόγω ποσού από 01/12/2015 μέχρι εξοφλήσεως, μειωμένος κατά το ½.

 

ii)            €2,500 ως γενικές αποζημιώσεις με νόμιμο τόκο επί του εν λόγω ποσού από 14/12/2017 μέχρι εξοφλήσεως.

 

Αγωγή υπ' αρ. 3526/2017: εκδίδεται απόφαση υπέρ του Ενάγοντα και εναντίον των Εναγομένων αλληλέγγυα και/ή κεχωρισμένα:

 

i)             €660 ως ειδικές αποζημιώσεις με νόμιμο τόκο επί του εν λόγω ποσού από 01/12/2015 μέχρι εξοφλήσεως, μειωμένος κατά το ½.

 

ii)            €2,500 ως γενικές αποζημιώσεις με νόμιμο τόκο επί του εν λόγω ποσού από 14/12/2017 μέχρι εξοφλήσεως.

 

Αγωγή υπ' αρ. 3527/2017: εκδίδεται απόφαση υπέρ της Ενάγουσας και εναντίον των Εναγομένων αλληλέγγυα και/ή κεχωρισμένα:

 

i)             €660 ως ειδικές αποζημιώσεις με νόμιμο τόκο επί του εν λόγω ποσού από 01/12/2015 μέχρι εξοφλήσεως, μειωμένος κατά το ½.

 

ii)            €2,500 ως γενικές αποζημιώσεις με νόμιμο τόκο επί του εν λόγω ποσού από 14/12/2017 μέχρι εξοφλήσεως.

 

116.   Αναφορικά με τα έξοδα, ένεκα της επιτυχίας των αγωγών και ασκώντας τη διακριτική μου ευχέρεια θεωρώ ότι είναι ορθή και δίκαιη η επιδίκασή των εξόδων, υπέρ των Εναγόντων και εναντίον των Εναγομένων αλληλέγγυα και/ή κεχωρισμένα όπως αυτά θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και θα εγκριθούν από το Δικαστήριο ως εξής:

 

i)             Τα έξοδα για έκαστο Ενάγοντα σε κάθε αγωγή θα υπολογιστούν από την ημερομηνία καταχώρισης της αγωγής, μέχρι την έκδοση του διατάγματος συνένωσης των αγωγών ημερoμηνίας 16/04/2019, στην κλίμακα εξόδων €2,000 - €10,000.

 

ii)            Από την ημερομηνία έκδοσης του διατάγματος συνένωσης και έπειτα θα υπάρχει ένα κοινό σετ εξόδων για τους Ενάγοντες το οποίο θα αναλογεί ανά ¼ για κάθε αγωγή.

 

(Υπ.) ……………………………….

      Κ. Πασιαρδής, Ε.Δ.

 

Πιστό αντίγραφο

 

Πρωτοκολλητής

---

cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο