
ΕΠΑΡΧΙΑΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΛΕΜΕΣΟΥ
Ενώπιον: Χ. Στρόππου, Ε.Δ.
Αρ. Αγωγής: 213/2020
Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας
Ενάγουσα
-και-
S.A.N. CHORAITIS CO LTD
Εναγόμενη
Ημερομηνία: 15/09/2025
Εμφανίσεις:
Για Ενάγουσα: κυρία Ερωτοκρίτου Ευαγγέλου Π.
Για Εναγόμενο: κύριος Πούγιουρος Σ.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1. Με την παρούσα Αγωγή ο Ενάγοντας, δυνάμει του άρθρου 57 του περί Δικαστηρίων Νόμου του 1960 (14/1960), διεκδικεί επ’ ονόματι της Κυπριακής Δημοκρατίας δια μέσου του Τμήματος Δασών την έκδοση Διατάγματος του Δικαστηρίου δια του οποίου να διατάζεται η Εναγόμενη όπως παραδώσει ελεύθερη και κενή κατοχή του περιπτέρου 3 που βρίσκεται στην πλατεία Τροόδους προς το Τμήμα Δασών.
2. Τόσο κατά την ακροαματική διαδικασία, όσο και κατά την παράδοση των Γραπτών Αγορεύσεων της, η Συνήγορος του Ενάγοντα περιόρισε την χρηματική απαίτηση της στο ποσό των 94.500,00 Ευρώ που αντιστοιχεί, σύμφωνα με τα όσα αναφέρθηκαν κατά την ακροαματική διαδικασία, στα οφειλόμενα πόσα που αφορούν την περίοδο από 01/06/2017 μέχρι 29/02/2024 πλέον τόκους προς 555,39 Ευρώ, ήτοι το συνολικό ποσό των 95.055,39 Ευρώ.
3. Κατά την ακροαματική διαδικασία κατέθεσε ένας μάρτυρας από την πλευρά του Ενάγοντα ενώ η πλευρά της Εναγόμενης, καίτοι αντεξέτασε τον μάρτυρα του Ενάγοντα, εντούτοις επέλεξε να μην προσκομίσει μαρτυρία.
II. ΜΑΡΤΥΡΙΑ
4. Για την πλευρά του Ενάγοντα κατέθεσε ο κύριος Ηλίας Ηλία, Λειτουργός 1ης τάξης στο Τμήμα Δασών του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος.
5. Ο Συνήγορος της Εναγόμενης αντεξέτασε τον μοναδικό μάρτυρα του Ενάγοντα.
6. Κατωτέρω θα παρατεθεί κατά τρόπο συνοπτικό η μαρτυρία που προσφέρθηκε κατά την ακρόαση. Υπενθυμίζεται ότι το Δικαστήριο δεν είναι υποχρεωμένο να παραθέσει ολόκληρη την μαρτυρία που παρουσίασε η κάθε πλευρά ή ν’ αναφέρεται σε όλες τις πτυχές της, καθώς η μαρτυρία στην πλήρη της έκταση είναι καταγραμμένη στα πρακτικά του Δικαστηρίου (βλ. Χρυσούλλα Καννάουρου κ.α. v. Ανδρέα Στατιώτη (1990) 1 Α.Α.Δ. 35).
7. Tο Δικαστήριο έλαβε υπόψη όλη την μαρτυρία που προσκομίστηκε στη πλήρη της μορφή.
Η μαρτυρία του ΜΕ
8. Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο ΜΕ, στις 29/06/2012 υπογράφτηκε μεταξύ του Περιφερειακού Δασικού Λειτουργού Τροόδους εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Εναγόμενης Εταιρείας, Άδεια Χρήσης του περιπτέρου με αριθμό 3 που βρίσκεται στην πλατεία Τροόδους και το οποίο ανήκει στην Κυπριακή Δημοκρατία.
9. Η Άδεια Χρήσης θα είχε ισχύ για 5 έτη και θα άρχιζε από την 01/06/2012 και θα βρισκόταν σε ισχύ μέχρι 31/05/2017 έναντι ετήσιου τέλους προς 14.000, 00 Ευρώ. Το ποσό θα καταβαλλόταν προκαταβολικά κάθε τρίμηνο, δηλαδή σε τέσσερεις ίσες τριμηνιαίες δόσεις. Αποτελούσε συμβατικό όρο ότι παράλειψη καταβολής οποιασδήποτε δόσης για 10 ημέρες από την ημέρα που αυτή θα ήταν πληρωτέα θα όφειλε η Εναγόμενη Εταιρεία και τόκο σύμφωνα με το ανώτατο δανειστικό επιτόκιο της ημερομηνίας παράλειψης της πληρωμής. Σε κάθε περίπτωση, παράβαση οποιουδήποτε όρου θα έδιδε δικαίωμα στον Διευθυντή του Τμήματος Δασών να τερματίσει την Συμφωνία πριν την λήξη της διάρκειας ισχύος της.
10. Η Συμφωνία είχε ημερομηνία λήξης την 31/05/2017 οπόταν και θα έπρεπε η Εναγόμενη Εταιρεία σε κάθε περίπτωση να παραδώσει ελεύθερη και κενή κατοχή του Ακινήτου.
11. Περί τον Μάιο του 2017 το Τμήμα Δασών αποφάσισε δια μέσου της αρμόδιας Επιτροπής να προκηρύξει ανοιχτό διαγωνισμό για την παραχώρηση -μετά την λήξη της άδειας χρήσης του επίδικου περιπτέρου- και τα 5 περίπτερα που βρίσκονταν στην πλατεία του Τροόδους. Ενόψει τούτου, ο Διευθυντής του Τμήματος Δασών ενημέρωσε σχετικά την Εναγόμενη Εταιρεία ότι μέχρι τις 31/05/2017 θα έπρεπε να παραδώσουν το επίδικο περίπτερο.
12. Στον ως άνω Διαγωνισμό συμμετείχε και η Εναγόμενη Εταιρεία και το αποτέλεσμα του Διαγωνισμού ήταν να κατακυρωθεί ο Διαγωνισμός σε άλλο πρόσωπο που δεν ήταν η Εναγόμενη Εταιρεία έναντι του ποσού των 31.200,00 Ευρώ. Τόσο η Εναγόμενη, όσο και οι λοιποί συμμετέχοντες ενημερώθηκαν σχετικά δια μέσου επιστολής ημερομηνίας 06/07/2017. Το Τμήμα Δασών δια μέσου του Διευθυντή του κάλεσε εκ νέου την Εναγόμενη δια μέσου επιστολής ημερομηνίας 11/07/2017 να παραδώσει ελεύθερη και κενή κατοχή του επίδικου περιπτέρου.
13. Κατόπιν συμβουλής που έλαβε το Τμήμα Δασών από την Νομική Υπηρεσία ακύρωσε τον ως άνω Διαγωνισμό και προκήρυξε νέο και το αποτέλεσμα αυτού ήταν να κατακυρωθεί ο Διαγωνισμός στην Εταιρεία THYMARI DELI LTD έναντι του ετήσιου τέλους των 18.1000,00 Ευρώ.
14. Παρά τα πιο πάνω η Εναγόμενη Εταιρεία και παρά την αποστολή επιστολής από το Τμήμα Δασών ημερομηνίας 19/12/2017 συνέχισε να κατέχει το επίδικο περίπτερο χωρίς να καταβάλλει το οποιοδήποτε ποσό από 01/06/2017.
15. Ακολούθως, η Εναγόμενη Εταιρεία δια των εκπροσώπων της ζήτησε όπως δοθεί χρόνος για να παραδώσουν ελεύθερη και κενή κατοχή του επίδικου περιπτέρου μέχρι τις 31/03/2019. Το Τμήμα Δασών, δια μέσου επιστολής του αποδέχτηκε την εν λόγω παράταση υπό την προϋπόθεση ότι θα καταβάλλονταν όλα τα οφειλόμενα τέλη δυνάμει της άδειας χρήσης μέχρι τις 28/02/2019.
16. Επειδή η Εναγόμενη Εταιρεία μέχρι τις 31/03/2019 δεν παρέδωσε την κατοχή του επίδικου περιπτέρου αλλά ούτε και κατέβαλε το οποιοδήποτε ποσό, το Τμήμα Δασών απέστειλε εκ νέου επιστολή προς την Εναγόμενη Εταιρεία ημερομηνίας 09/04/2019 δια της οποίας ζητούσε παράδοση ελεύθερης και κενής κατοχής του επίδικου περιπτέρου.
17. Ο ΜΕ απορρίπτει τον ισχυρισμό της Εναγόμενης ότι το Τμήμα Δασών αρνήθηκε να λάβει τα οφειλόμενα ποσά δυνάμει της Συμφωνίας Άδειας Χρήσης.
18. Ενόψει των πιο πάνω, η Ενάγουσα διεκδικεί από την Εναγόμενη Εταιρεία το συνολικό ποσό των 94.500,00 Ευρώ που αντιστοιχεί στα οφειλόμενα ποσά μέχρι την 29/02/2024 πλέον τόκους προς 95.055, 39 Ευρώ.
19. Ο μάρτυρας που παρουσίασε η πλευρά του Ενάγοντα κατέθεσε συνολικά 9 τεκμήρια για να υποστηρίξει την θέση του. Δεν κρίνεται σκόπιμο να γίνει συγκεκριμένη αναφορά σε έκαστο εκ των Τεκμηρίων, παρά μόνο όπου μια τέτοια ειδική αναφορά είναι απαραίτητη.
20. Κατά την αντεξέταση του ο ΜΕ1 επανέλαβε ουσιαστικά όσα ανέφερε κατά την Κυρίως Εξέταση του και δεν κρίνεται σκόπιμο να επαναληφθούν.
III. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑΣ ΚΑΙ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
21. Σκοπός της αξιολόγησης της μαρτυρίας για σκοπούς αξιοπιστίας, είναι για να μπορέσει το δικαστήριο να προβεί σε διαπιστώσεις αναφορικά με τα πραγματικά γεγονότα, ώστε με αυτά ως δεδομένο να εξετάσει στη συνέχεια, αν αυτός που έχει το βάρος της απόδειξης το έχει αποσείσει στο βαθμό που απαιτείται.
22. Η αξιοπιστία εκτιμάται αυτοτελώς και ανεξαρτήτως επιπέδου απόδειξης. Όπως τίθεται από την νομολογία «υπάρχουν δύο στάδιο πνευματικής διεργασίας». Το πρώτο στάδιο είναι η αξιολόγηση της μαρτυρίας για σκοπούς αξιοπιστίας και με στόχο την διαπίστωση των πραγματικών γεγονότων. Το δεύτερο στάδιο είναι η διαπίστωση κατά πόσο ο Ενάγων έχει αποσείσει το βάρος απόδειξης που απαιτείται για τη στοιχειοθέτηση της απαίτησης. Συνήθως θέμα αξιοπιστίας εγείρεται όταν υπάρχουν δύο διιστάμενες εκδοχές και το Δικαστήριο θα πρέπει να επιλέξει μια από τις δύο. Όταν υπάρχει μια μόνο εκδοχή ως προς τα γεγονότα, τότε συνήθως αυτό που απομένει να εξεταστεί, εκτός και αν υπάρχουν εγγενείς δυσκολίες σε σχέση με το μάρτυρα και την αξιοπιστία του, είναι αν τα γεγονότα όπως βρίσκονται ενώπιον του Δικαστηρίου είναι αρκετά για να αποδείξουν την υπόθεση στο αναγκαίο επίπεδο (συνδυασμένη ανάγνωση των Pashkovskiy v. Pashkovskayia (2011) 1(Α) Α.Α.Δ. 657, 667, R.C.K. Sports Ltd. v. Personal Advertising Ltd. (1996) 1 Α.Α.Δ. 1074, στη σελ. 1084, Wynne v Mavronicola (2009) 1 ΑΑΔ 1138 και Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας (Κύπρου) Λτδ ν Γιώργος Οικονόμου, ECLI:CY:AD:2014:A786, Πολιτική Έφεση 335/2009, ημερομηνίας 17.10.2014).
23. Η αποτίμηση της αξιοπιστίας μάρτυρα είναι έργο διακριτό και δεν συναρτάται με το οποιοδήποτε βάρος απόδειξης (Αγαθοκλέους κ.α. ν. Αστυνομίας (2001) 2 Α.Α.Δ. 316 και Αθανασίου κ.α. ν. Κουνούνη (1997) 1 Α.Α.Δ. 614).
24. Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη «φόρμουλα» για την αξιολόγηση ενός μάρτυρα και την εξακρίβωση της αληθοφάνειας και ακρίβειας των δηλώσεων ή της μαρτυρίας ενός προσώπου. Ως εκ τούτου έχουν καθιερωθεί κάποιοι παράγοντες, εμπειρικοί της ζωής, που προσδίδουν αυτή την ποιότητα στην μαρτυρία που μπορεί να οδηγήσει το Δικαστήριο να την αποδεχθεί για να εξάγει τα συμπεράσματα του. Παρακολουθώντας τους μάρτυρες να προσφέρουν δια ζώσης την μαρτυρία τους στο εδώλιο του μάρτυρα, το Δικαστήριο δύναται να αξιολογεί την συνολική εμφάνιση και συμπεριφορά τους, με βάση, μεταξύ άλλων, τη λογική, την ποιότητα και την πειστικότητα της μαρτυρίας που προσκόμισαν, την αμεσότητα και σαφήνεια των απαντήσεων τους ή την ύπαρξη ουσιαστικών αντιφάσεων σε αυτές ή ακόμα και την ύπαρξη προσωπικού συμφέροντος ή προκατάληψής στην υπόθεση ή κίνητρου για να μην μαρτυρηθεί η αλήθεια, οι ευκαιρίες που είχαν να αντιληφθούν τα διαδραματισμένα, ή ο βαθμός της εμπλοκής τους σε αυτά και υπό ποια ιδιότητα, η μνήμη τους και οι λόγοι που είχαν να θυμούνται ή να πιστεύουν αυτά για τα οποία κατέθεσαν στο Δικαστήριο, καθώς επίσης και η πηγή των γνώσεων τους, όπως επίσης, σε ποιο βαθμό (εάν φυσικά κάτι τέτοιο υφίσταται) το ιστορικό του μάρτυρος, η εκπαίδευση, η μόρφωση, ή και η εμπειρία του, επηρέασε την αληθοφάνεια της μαρτυρίας του (βλ. Ομήρου v. Δημοκρατίας (2001) 2 Α.Α.Δ. 506, Στυλιανίδης ν. Χατζηπιέρας (1992) 1 Α.Α.Δ. 1056, Σκορδέλλη και Άλλων ν. Δημοκρατίας, Ποιν. Εφ. 101/13 ημερ. 6.6.2016 & MOSSA (MUSSA) MOHAMMED MUSTAFA ν. Ανδρέα Κακουρή κ.α. (2002) 1 ΑΑΔ 165, Sayed v Του Πλοίου «M/V Mary John» κ. α. (2002) 1 Α.Α.Δ. 661, Χ. Γεωργίου ν Δημοκρατίας (1995) 2 Α.Α.Δ. 174, C & A Pelecanos Associates Ltd v Πελεκάνου (1999) 1(Β) Α.Α.Δ. 1273, Al Ittihad Al Watani κ. α. ν Χρίστου Παπαδόπουλου (2000) 1Γ Α.Α.Δ. 1924, Παπακόκκινου κ.α. ν Σμιρλή κ.α. (2001) 2 Α.Α.Δ. 506, Ιωάννης Τσιαττές ν Solomonides (Cartridges Industries) Ltd (2009) 1 A.A.Δ. 974, Pissis Ltd v La Baguette Boulangerie-Patisserie Ltd, ECLI:CY:AD:2015:A638, Πολιτική Έφεση Αρ. 135/2010, ημερομηνίας 30/09/2015, Mirza Feiz Hasan v Μιχάλη Ανδρέου, ECLI:CY:AD:2015:A803, Πολιτική Έφεση Αρ. 2/2011, ημερομηνίας 02/12/2015 και C. Roushas Trading and Development Ltd v Μιχάλη Μωσαϊκού, ECLI:CY:AD:2016:A429, Πολιτική Έφεση Αρ. 273/2011, ημερομηνίας 15/09/2016).
25. Η αξιολόγηση της μαρτυρίας εκάστου μάρτυρα δεν περιορίζεται αποκλειστικώς στην αποτίμηση της αξιοπιστίας του κάθε μάρτυρα ξεχωριστά, αλλά συσχετίζεται, αντιπαραβάλλεται και διερευνάται, μέσα από την αντικειμενική υπόσταση των εκατέρωθεν θέσεων (βλ. Στυλιανίδης ν. Χατζηπιέρας (1992) 1 Α.Α.Δ. 1056, Σκορδέλλη και Άλλων ν. Δημοκρατίας, Ποιν. Εφ. 101/13 ημερ. 6.6.2016 & MOSSA (MUSSA) MOHAMMED MUSTAFA ν. Ανδρέα Κακουρή κ.α. (2002) 1 ΑΑΔ 165).
26. Κατά την αξιολόγηση της αξιοπιστίας του κάθε μάρτυρα, λαμβάνεται υπόψη, ότι με βάση τη νομολογία, είναι ανάγκη μια μαρτυρία να τίθεται στη βάσανο της αξιολόγησης από απόψεως περιεχομένου και να μην γίνεται αποδεκτή ή να απορρίπτεται μόνο βάσει της εξωτερικής εντύπωσης που προκαλεί ο μάρτυρας (Γεώργιος & Σπύρος Τσαππή Λτδ v. Πολυβίου (2009) 1 Α.Α.Δ. 339)[1].
27. Επουσιώδεις αντιφάσεις δεν πλήττουν την αξιοπιστία ενός μάρτυρα (Σ.Κ. ν. Αστυνομικού Διευθυντή Λεμεσού (2010) 2 ΑΑΔ 304), ενώ ένας μάρτυρας μπορεί να γίνει πιστευτός μερικώς ή ολικώς και δεν είναι επιλήψιμη η επιλεκτική αποδοχή μέρους της μαρτυρίας ενός μάρτυρα (Χρίστου ν. Khoreva (2002) 1 Α.Α.Δ. 454).
28. Στην επίδικη περίπτωση, ως έχει διαφανεί δεν υφίστανται διιστάμενες θέσεις ενώπιον του Δικαστηρίου, αφού η μοναδική εκδοχή που έχει τεθεί είναι αυτή της πλευράς του Ενάγοντα. Κατά την αντεξέταση του ο μάρτυρας επανέλαβε επί της ουσίας όλες τις θέσεις που προέβαλε κατά την Κυρίως εξέταση του και δεν περιέπεσε σε αντιφάσεις. Υπενθυμίζεται στο σημείο αυτό ότι οι υποβολές θέσεων ενός Συνηγόρου στον μάρτυρα της άλλης πλευράς δεν έχουν καμία αποδεικτική αξία, αφού δεν συνιστούν μαρτυρία. Σε περίπτωση που κάποιος μάρτυρας αποδεχτεί τον ισχυρισμό που τίθεται με την υποβολή, τότε αυτός καθίσταται μαρτυρία προερχόμενη από τον ίδιο τον μάρτυρα. Αν τον απορρίψει ο μάρτυρας τον ισχυρισμό αυτό, τότε παραμένει ένας απλός ισχυρισμός και αν δεν εμπεδωθεί με άλλη μαρτυρία, τότε αυτός ο ισχυρισμός παραμένει μετέωρος (βλ. Ησαϊας Ιωαννίδης ν Αστυνομίας (2012) 2 Α.Α.Δ. 640, Μάριος Ουλούπη ν Γεώργιου Χρίστο κ. α. (1999) 1Γ Α.Α.Δ 1508).
29. Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι δια μέσου της μαρτυρίας του ο ΜΕ παρουσίασε ως Τεκμήριο 9 μια κατάσταση στην οποία παρουσιάζονται τα ποσά που σύμφωνα με την θέση που προέβαλε, είναι αυτά που οφείλονται από την Εναγόμενη προς την Κυπριακή Δημοκρατία και η οποία ετοιμάστηκε, όπως ανέφερε, από το «Λογιστήριο του Τμήματος του».
30. Αποτέλεσε θέση του Συνηγόρου της Εναγόμενης Εταιρείας, δια μέσου των Γραπτών Αγορεύσεων του ότι αποτελεί εξ’ ακοής μαρτυρία και θα έπρεπε να προσκομίσει σχετική μαρτυρία ο συντάκτης του εγγράφου. Συνέπεια της παράλειψης αυτής, σύμφωνα με τον Συνήγορο της Εναγόμενης, είναι ότι δεν θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η σχετική με το Τεκμήριο 9 μαρτυρία.
31. Πράγματι, όπως διαφαίνεται και από την σχετική μαρτυρία που κατατέθηκε κατά την αντεξέταση, το Τεκμήριο 9 ετοιμάστηκε από τον κύριο Ζήνωνας Παπαφιλίππου, ο οποίος δεν κατέθεσε ενώπιον του Δικαστηρίου. Η πλευρά του Ενάγοντα δεν παρείχε καμία εξήγηση για τον λόγο που δεν εμφανίστηκε ενώπιον του Δικαστηρίου ο συντάκτης του εγγράφου για να παρουσιάσει την σχετική μαρτυρία, προσφέροντας έτσι την «καλύτερη δυνατή μαρτυρία» ως απαιτεί και το άρθρο 27 (3) του περί Αποδείξεως Νόμου, Κεφ. 9. Παρ’ όλα αυτά η εξ’ ακοής μαρτυρία δεν αποκλείεται εκ προοιμίου αλλά αξιολογείται στη βάση του άρθρου 27 (1) και (2) του περί Αποδείξεως Νόμου, Κεφ. 9. Μάλιστα, σε περιπτώσεις εξ’ ακοής μαρτυρίας υπάρχει η δυνατότητα κλήτευσης του Μάρτυρα που είχε προβεί στην αρχική δήλωση δυνάμει του άρθρου 26 παρ. 2 του περί Αποδείξεως Νόμου, Κεφ. 9 για να τον αντεξετάσει ο Συνήγορος του Ενάγοντα. Το Δικαστήριο κατά την αξιολόγηση της εξ’ ακοής μαρτυρίας «λαμβάνει υπόψη το σύνολο των περιστάσεων, από τις οποίες μπορεί εύλογα να εξαχθεί συμπέρασμα αναφορικά με την αποδεικτική αξία της εν λόγω μαρτυρίας» δυνάμει του άρθρου 27 του περί Αποδείξεως Νόμου, Κεφ. 9. Στο σημείο αυτό κρίσιμα είναι τα όσα αναφέρονται στην ΣΑΛΩΜΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ κ.α. -v- ΔΗΜΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ, Πολιτική Έφεση Αρ. 94/2016, ημερομηνίας 11/02/2025 όπου αναφέρονται τα ακόλουθα:
«Με βάση την ενώπιον του μαρτυρία, το πρωτόδικο Δικαστήριο έσφαλε ως προς την προσέγγιση του επί αυτού του ζητήματος. Σύμφωνα με το άρθρο 24(1) του περί Αποδείξεως Νόμου, Κεφ. 9, η εξ ακοής μαρτυρία δεν αποκλείεται εκ προοιμίου για τον λόγο και μόνο ότι είναι εξ ακοής. Το χωρομετρικό σχέδιο δεν αμφισβητήθηκε, ούτε και η πλευρά του Εφεσίβλητου είχε ζητήσει την κλήτευση του συντάκτη αυτού για σκοπούς αντεξέτασης, όπως προνοεί το άρθρο 26 του Κεφ. 9. Το άρθρο 27 ρυθμίζει τον τρόπο αξιολόγησης της βαρύτητας τέτοιας μαρτυρίας. Στην υπό κρίση περίπτωση, το σχέδιο θα έπρεπε να γίνει δεκτό χωρίς την ανάγκη ενασχόλησης με την όποια δυνατότητα παρουσίασης του συντάκτη αυτού, δεδομένης και της απουσίας αιτήματος για κλήτευση του, από τη στιγμή που τέτοια ζητήματα δεν είχαν εγερθεί στο πλαίσιο της δίκης.»
32. Συνεπώς, κατά την αξιολόγηση της μαρτυρίας που παρουσιάστηκε σε σχέση με το Τεκμήριο 9 και το οποίο είναι εξ’ ακοής, καθότι το έγγραφο αυτό δεν συντάχθηκε από τον ίδιο το ΜΕ, λαμβάνεται υπόψη ότι η πλευρά του Εναγόμενου, δεν αμφισβήτησε το περιεχόμενο της εν λόγω κατάστασης, ούτε την γνησιότητα της αλλά ούτε προσέφερε μαρτυρία περί του αντιθέτου με αποτέλεσμα ενώπιον του Δικαστηρίου να βρίσκεται μόνο η κατάσταση που παρουσίασε ο ΜΕ, ήτοι το Τεκμήριο 9 και η οποία ετοιμάστηκε από το Λογιστήριο του Τμήματος Δασών. Ταυτόχρονα, λαμβάνεται υπόψη ότι δεν έχει καταδειχθεί αλλά ούτε και προκύπτει μέσα από την μαρτυρία που έχει τεθεί ενώπιον του Δικαστηρίου να μην πρόκειται για «πρώτου βαθμού» εξ’ ακοής μαρτυρία ή να μην μεταφέρθηκε επακριβώς η κατάσταση λογαριασμού και ούτε διαφάνηκε να είχε το οποιοδήποτε κίνητρο να αποκρύψει ή να παραποιήσει τα γεγονότα ο ΜΕ1. Τέλος, λαμβάνεται υπόψη ότι ο Συνήγορος της Εναγόμενης θα μπορούσε να είχε κλητεύσει τον συντάκτη του εγγράφου για σκοπούς αντεξέτασης, κάτι το οποίο δεν έπραξε. Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, η μαρτυρία που προσφέρθηκε σε σχέση με το Τεκμήριο 9 γίνεται αποδεκτή.
33. Καταληκτικά, στην βάση των όσων σημειώθηκαν πιο πάνω, δεν διαπιστώνονται καμία εγγενής δυσκολία σε σχέση με την αποδοχή της μαρτυρίας που παρουσίασε η πλευρά του Ενάγοντα προς απόδειξη της υπόθεσης του και την αξιοπιστία του. Δεν διαπιστώνεται η οποιαδήποτε εγγενής δυσκολία στην αποδοχή της θέσης του Ενάγοντα και των Τεκμηρίων που κατέθεσε. Η μαρτυρία του ΜΕ1 ήταν σταθερή, πειστική και υποστηριζόταν από σχετικά Τεκμήρια. Παρατηρώντας τον ΜΕ1 να καταθέτει στο ειδώλιο, διαπιστώθηκε ότι απαντούσε με σταθερότητα στις ερωτήσεις του Συνηγόρου του Εναγόμενου και υποστήριζε τις θέσεις του με τρόπο που παρουσίαζε πειστικότητα και συνοχή. Ταυτόχρονα, τα όσα κατέθεσε ο ΜΕ1 υποστηρίζονταν ουσιαστικά από το σύνολο των Τεκμηρίων που παρέθεσε ενώ κατά την αντεξέταση του από τον Συνήγορο της Εναγόμενης Εταιρείας, παρέμεινε σταθερός στις θέσεις που προέβαλε μέσα από την Κυρίως Εξέταση του.
34. Ενόψει της έλλειψης διιστάμενων εκδοχών και εγγενούς αδυναμίας στην αποδοχή της μαρτυρίας που παρουσιάστηκε, ο ΜΕ1 κρίνεται αξιόπιστος και η μαρτυρία του γίνεται αποδεκτή στο σύνολο της.
35. Συνεπεία των πιο πάνω και λαμβάνοντας υπόψη την δικογραφία και τα σχετικά Τεκμήρια που κατατέθηκαν στο Δικαστήριο, εξάγονται τα ακόλουθα ευρήματα αναφορικά με τα ουσιώδη γεγονότα που περιβάλουν την παρούσα υπόθεση:
(i) Στις 29/06/2012 υπογράφτηκε μεταξύ του Περιφερειακού Δασικού Λειτουργού Τροόδους εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Εναγόμενης Εταιρείας, Συμφωνία δια της οποίας παραχωρείτο το περίπτερο με αριθμό 3 προς την Εναγόμενη Εταιρεία. Το περίπτερο με αριθμό 3 βρίσκεται στην πλατεία Τροόδους και το οποίο ανήκει στην Κυπριακή Δημοκρατία×
(ii) Περί τον Μάιο του 2017 το Τμήμα Δασών αποφάσισε δια μέσου της αρμόδιας Επιτροπής να προκηρύξει ανοιχτό διαγωνισμό για την παραχώρηση και των 5 περιπτέρων που βρίσκονταν στην πλατεία του Τροόδους. Ενόψει τούτου, ο Διευθυντής του Τμήματος Δασών ενημέρωσε σχετικά την Εναγόμενη Εταιρεία δια μέσου επιστολής ημερομηνίας 25/05/2017, ότι μέχρι τις 31/05/2017 θα έπρεπε να παραδώσουν το επίδικο περίπτερο. Την εν λόγω επιστολή παρέλαβε η Εναγόμενη την ίδια ημέρα περί τις 13:50×
(iii) Στον ως άνω Διαγωνισμό συμμετείχε και η Εναγόμενη Εταιρεία. Ωστόσο, δεν ήταν ο επιτυχών προσφοροδότης και το αποτέλεσμα της κοινοποιήθηκε δια μέσου επιστολής ημερομηνίας 07/07/2017. Με την εν λόγω επιστολή ζητείτο από την Εναγόμενη Εταιρεία να παραδώσει ελεύθερη και κενή κατοχή του επίδικου περιπτέρου. Η Εναγόμενη Εταιρεία ενημερώθηκε για την ως άνω επιστολή στις 07/07/2027×
(iv) Κατόπιν νομικής συμβουλής που έλαβε από την Νομική Υπηρεσία το Τμήμα Δασών, αποφάσισε την ακύρωση του ως άνω Διαγωνισμού και την εκ νέου προκήρυξη του. Επιτυχών προσφοροδότης του Διαγωνισμού αυτού ήταν η Εταιρεία THZMARI DELI LTD έναντι του ετήσιου ποσού των. 18.1000,00 Ευρώ×
(v) Το Τμήμα Δασών απέστειλε επιστολή ημερομηνίας 19/12/2018 δια της οποίας ενημέρωσε την Εναγόμενη Εταιρεία για την πιο πάνω κατακύρωση και ζήτησε εκ νέου παράδοση ελεύθερης και κενής κατοχής του επίδικου περιπτέρου×
(vi) Η Εναγόμενη Εταιρεία απάντησε στην πιο πάνω επιστολή ζητώντας όπως δοθεί παράταση του χρόνου εκκένωσης μέχρι 31/03/2019 και το Τμήμα Δασών απάντησε στην πιο πάνω επιστολή δια της οποίας ζητούσαν όπως καταβληθούν μέχρι τις 28/02/2019 όλα τα οφειλόμενα ποσά ώστε να δοθεί η παράταση που ζητούσε η Εναγόμενη Εταιρεία×
(vii) Η Εναγόμενη Εταιρεία παρέλειψε να καταβάλει τα οφειλόμενα ποσά με αποτέλεσμα το Τμήμα Δασών να αποστείλει εκ νέου επιστολή ημερομηνίας 09/04/2019, ζητώντας από αυτή να παραδώσει ελεύθερη και κενή κατοχή του επίδικου περιπτέρου×
(viii) Από 01/06/2017 μέχρι και 29/02/2024, ημερομηνία κατά την οποία οριοθέτησε την απαίτηση της η Ενάγουσα, δεν καταβλήθηκε κανένα ποσό από την Εναγόμενη Εταιρεία.
IV. ΝΟΜΙΚΗ ΠΤΥΧΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ
36. Ενόψει των όσων σημειώθηκαν πιο πάνω εγείρεται το ερώτημα κατά πόσο η πλευρά του Ενάγοντα έχει καταφέρει αν αποδείξει την υπόθεση της στη βάση του ισοζυγίου των πιθανοτήτων. Το κριτήριο του ισοζυγίου των πιθανοτήτων δεν είναι αν η θέση ή η εκδοχή του διάδικου που φέρει το βάρος της απόδειξης (onus of proof) είναι "πιο πιθανή παρά ή αντίθετη", εκείνης του αντιδίκου του. Το κριτήριο είναι κατά πόσο ο διάδικος που φέρει το βάρος της απόδειξης ικανοποίησε το Δικαστήριο με επαρκή αποδεικτικά στοιχεία, ότι η θέση ή εκδοχή του είναι πιο πιθανή παρά όχι (is more probable than not). Αν απέτυχε να αποδείξει τη θέση ή την εκδοχή του σε αυτό το επίπεδο (standard of proof), ο διάδικος που φέρει το βάρος της απόδειξης δεν θεωρείται ότι το απέσεισε, έστω και αν η θέση ή η εκδοχή του είναι "πιο πιθανή παρά ή αντίθετη", εκείνης, δηλαδή, του αντιδίκου του (βλ. μεταξύ πολλών άλλων Σοφοκλέους Κυριάκος ν. Γιώτας Κυριάκου (2010) 1 ΑΑΔ 665).
37. Αυτό που παραμένει ως επίδικο στην παρούσα υπόθεση είναι κατά πόσο θα πρέπει να παραδοθεί ελεύθερη και κενή κατοχή του επίδικου περιπτέρου με αριθμό 3 που βρίσκεται στην πλατεία Τροόδους.
38. Εκ προοιμίου σημειώνεται ότι το Δικαστήριο έχει μελετήσει τις γραπτές αγορεύσεις που οι Συνήγοροι παρέδωσαν στο Δικαστήριο και εκεί και όπου κρίνεται αναγκαίο θα γίνει αναφορά σε αυτές (βλ. Καλλικάς ν Ελληνικής Τράπεζας Λτδ (2010) 1 (Β) ΑΑΔ 1238 & Οδυσσέα ν. Αστυνομίας (1999) 2 Α.Α.Δ. 490).
Προδικαστικό σημείο
39. Δια της Έκθεσης Υπεράσπισής της, η πλευρά της Εναγόμενης Εταιρείας εγείρει προδικαστικό ζήτημα ότι η παρούσα Αγωγή δεν θα έπρεπε να είχε τεθεί ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου, καθότι «ο Εναγόμενος είναι θέσμιος ενοικιαστής του επίδικου ακινήτου δυνάμει του περί Ενοικιοστασίου Νόμους του 1983».
40. Η προδικαστική ένσταση αυτή δεν προωθείται μέσα από τις γραπτές αγορεύσεις που παρέδωσε η πλευρά της Εναγόμενης Εταιρείας με αποτέλεσμα αυτή να θεωρείται εγκαταλειφθείσα και έκθετη σε απόρριψη (Στέλιος Σάββα & Υιοί Λτδ ν. Γενικού Εισαγγελέα της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αρ. Αγωγής 1/2019, 28.5.2020, ECLI:CY:AD:2020:A168).
41. Σε κάθε περίπτωση επειδή πρόκειται για ζήτημα που άπτεται της αρμοδιότητας του Δικαστηρίου, το οποίο εξετάζεται και αυτεπάγγελτα (Γεωργίου ν. Γεωργίου, (2001) 1 ΑΑΔ 1592) καθώς επίσης και επειδή το ζήτημα αυτό συνδέεται στενά με την επιχειρηματολογία του Συνηγόρου της Εναγόμενης, ότι η επίδικη Συμφωνία είναι Συμφωνία Ενοικίασης και όχι Άδειας Χρήσης, η προδικαστική ένσταση θα εξεταστεί σε συνάρτηση με την αξιολόγηση της επίδικης Συμφωνίας.
Διάκριση μεταξύ Συμφωνίας Ενοικίασης και Άδειας Χρήσης (lease or License)
42. Καταρχάς σημειώνεται ότι το κατά πόσο τα Μέρη κατήρτισαν μεταξύ τους σχέση ενοικίασης ή παραχώρηση άδειας χρήσης δεν εξαρτάται από την φρασεολογία που χρησιμοποίησαν. Σχετικές στην παρούσα αλληλουχία καθίστανται οι Αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου στις αυθεντίες Αγγελίδης & Φιλίππου ν. Κολοκασίδης Εστεϊτς (1991) 1 Α.Α.Δ. 327, Μιχαηλίδου ν. Δήμου Λευκωσίας (1997) 1 (Α) Α.Α.Δ. 18, Καρεσίου ν. Καραπίττα κ.α. (2002) 1 (Α) Α.Α.Δ. 338 και Απολλώνειο Ιδιωτικό Νοσοκομείο Λτδ ν. C & S American Heart lnstitute Ltd. κ.ά. (2011) 1 (Α) Α.Α.Δ. 379. Στην Μιχαηλίδου ν. Δήμου Λευκωσίας (ανωτέρω) αναφέρεται το ακόλουθο:
«Είναι θεμελιωμένο ότι για τη διακρίβωση της φύσης της σύμβασης, όταν το ζητούμενο συνίσταται στο κατά πόσο πρόκειται περί άδειας χρήσεως ή ενοικιάσεως, το αποφασιστικό κριτήριο είναι η πρόθεση των μερών. Ο περιγραφικός χαρακτήρας της σύμβασης είναι αδιάφορος αν από την εξέταση του συνόλου των περιστατικών της κάθε περίπτωσης προκύπτει ότι η αληθινή σχέση που δημιουργήθηκε μεταξύ των μερών είναι διαφορετική. Οι διάφοροι όροι αναφορικά με τα δικαιώματα των μερών και τις υποχρεώσεις τους και ο τρόπος διατύπωσης τους δεν προσφέρουν σταθερή βάση για τον προσδιορισμό της αληθινής σχέσης μεταξύ των διαδίκων. Καθοριστικός παράγοντας για τον προσδιορισμό της πραγματικής σχέσης των μερών σε υποθέσεις αυτής της μορφής είναι η παραχώρηση αποκλειστικής κατοχής για ορισμένη περίοδο έναντι ανταλλάγματος (Βλέπε Street ν. Mountford (1985) 2 ΑΙΙ ER 289). Τα τρία αυτά στοιχεία αποτελούν τη σωστή βάση για τη διάκριση μεταξύ των δύο εννοιών, της άδειας χρήσεως ή της ενοικίασης.
Τόσο στη Μιχαηλίδου ν. Δήμου Λευκωσίας όσο και στη Street v. Mountford, τονίστηκε ότι η ρητή διασφάλιση του δικαιώματος του ιδιοκτήτη για είσοδο και επιθεώρηση του υποστατικού υποδεικνύει ότι ο ενοικιαστής έχει αποκλειστική κατοχή. Σύμφωνα με την αυθεντία Royal Ris Ltd v. Δήμου Λάρνακας (2005) 1(Β) Α.Α.Δ. 1149, «το Δικαστήριο οφείλει να λάβει υπόψη του όλα τα περιβάλλοντα γεγονότα για να καταλήξει στη φύση και το είδος της κατοχής.» (σελίδα 1155). Τοποθετώντας λοιπόν στην πλάστιγγα όλα τα πιο πάνω και έχοντας υπόψη την Street v. Mountford και τα τρία στοιχεία για τα οποία ομιλεί, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι, αναφορικά με το επίδικο υποστατικό, δεν υπήρχε γραπτή μίσθωση, δυνάμενη να δημιουργήσει σχέση ιδιοκτήτη - ενοικιαστή μεταξύ του Αιτητή και του Καθ΄ ου η Αίτηση, ούτε και προφορική σύμβαση ενοικίασης.»
43. Παρόλο ότι η πρόθεση των διαδίκων αναφορικά με τη δημιουργία νομικών σχέσεων είναι ουσιαστικό κριτήριο, εντούτοις, όπου υπάρχουν έγγραφες συμφωνίες, η πρόθεση αυτή συνάγεται και εξάγεται από τις συμφωνίες αυτές (βλ. Maison Jenny Limited v. Krashias Footwear Industry Limited (2002) 1 Α.Α.Δ. 1156, η οποία παραπέμπει στην υπόθεση Θεολόγου κ.ά. ν. Κτηματικής Ετ. Νέμεσις Λτδ (1998) 1 Α.Α.Δ. 413). Τα Μέρη ασφαλώς δεν μπορούν να καταστήσουν μια Συμφωνία σε Άδεια Χρήσης απλά επειδή περιέγραψαν ένα έγγραφο ως τέτοιο (βλ. ROYAL RIS LTD v. ΔΗΜΟΥ ΛΑΡΝΑΚΑΣ (2005) 1 ΑΑΔ 1149 με αναφορά σε Halsbury' s Laws of England, 3η Έκδοση, Τόμος 23, στη σελ. 427).
44. Στην υπόθεση Street v. Mountford [1985] 2 All E.R. 289, λέχθηκε ότι το κύριο κριτήριο περί του αν πρόκειται για ενοικίαση ή άδεια, ήταν το κατά πόσο, με βάση την ορθή ερμηνεία της συμφωνίας, στον κάτοχο είχε δοθεί αποκλειστική κατοχή για συγκεκριμένη περίοδο και έναντι ενοικίου, εκτός εάν υπήρχαν περιστάσεις που ήταν αντίθετες με τέτοια κατάληξη.
45. Στην υπόθεση Αγγελίδης και Φιλίππου Λτδ ν. Σπύρος Κολοκασίδης Εστέιτς Λτδ (1991) 1 Α.Α.Δ. 327 υιοθετήθηκε ο ορισμό του όρου Άδεια (License) από το σύγγραμμα Hill and Redman's Law of Landlord and Tenant, 15η έκδοση, σελ. 21. Σύμφωνα με τον ορισμό αυτό «Άδεια είναι η συγκατάθεση η οποία παρέχει δικαίωμα στον κάτοχο της άδειας να κάμει κάτι επί της γης το οποίο άλλως θα αποτελούσε παράνομη επέμβαση αλλά δεν δημιουργεί δικαίωμα επί της γης.». Η παραδοσιακή έννοια της άδειας χρήσης παραπέμπει σε άδεια ή ανοχή ώστε να νομιμοποιείται εκείνο που άλλως πως θα θεωρείτο ως παράνομη επέμβαση στη γη (βλ. Απολλώνειο Ιδιωτικό Νοσοκομείο Λτδ ν. C & S American Heart lnstitute Ltd. κ.ά. (2011) 1 (Α) Α.Α.Δ. 379 σε συνδυασμό με Winter Garden Theatre (London) Ltd v. Millennium Productions Ltd [1946] 1 All E.R. 678, σελ. 680) Η άδεια μπορεί να συνίσταται σε (α) χαριστική ή απλή άδεια, ή (β) άδεια συνοδευόμενη με την παροχή συμφέροντος, ή (γ) συμβατική άδεια. Η δυνατότητα εκχώρησης ή ανάκλησης της άδειας εξαρτώνται από την κατηγορία εντός της οποίας εμπίπτει. Από την άλλη, η ενοικίαση συναρτάται με την (α) την αποκλειστικότητα της κατοχής του χώρου (β) με συγκεκριμένη διάρκεια και (γ) με την καταβολή αντιτίμου ή ανταλλάγματος καλουμένου συνήθως «ενοικίου». (βλ. την ανάλυση στην υπόθεση Απολλώνειο Ιδιωτικό Νοσοκομείο -ανωτέρω- σε συνδυασμό με Θέλμα Μιχαηλίδου v. Δήμου Λευκωσίας (1997) 1 Α.Α.Δ. 18, Street v. Mountford [1985] 2 All E.R. 289 και Ναυτικός Όμιλος Πάφου v. Αρχής Λιμένων Κύπρου (1992) 1(B) Α.Α.Δ. 882).
46. Αν η συμφωνία παραχώρησης του χώρου διαπνέεται από έντονο προσωπικό στοιχείο, αν εμποτίζεται δηλαδή από μια διακριτή προσωποπαγή σχέση, ιδιαίτερης σημασίας στη σύναψη της συμφωνίας, τότε αυτή η διαφορετικότητα είναι ένδειξη ότι τα μέρη δεν είχαν κατά νου ή τουλάχιστον δεν ήταν consensus ad idem στον καταρτισμό μιας απλής ενοικίασης. Αν από την άλλη είναι κατ' ουσία αδιάφορο για τον ιδιοκτήτη σε ποιον θα παραχωρηθεί ο χώρος, ώστε η έμφαση να είναι περισσότερο στο εμπορικό, παρά στο προσωπικό στοιχείο, τότε αυτό είναι ένδειξη για άδεια χρήσης ή κάποιας άλλης μορφής συμφωνίας. Απόλυτοι παράμετροι δεν είναι δυνατό να τεθούν ως σταθερές, η δε άσκηση της ταξινόμησης στη μια ή την άλλη των κατηγοριών παραμένει ένα λεπτό έργο (βλ. Απολλώνειο Ιδιωτικό Νοσοκομείο Λτδ -ανωτέρω-).
Άδεια Χρήσης ή Συμφωνία Ενοικίασης;
47. Επανερχόμενος στην επίδικη Συμφωνία διαπιστώνονται ότι η Συμφωνία που κατατέθηκε ως Τεκμήριο 1 και φέρει το τίτλο «Άδεια Χρήσης» προσομοιάζει με κλασσική περίπτωση Άδειας Χρήσης παρά ενοικίασης. Από μια αναδρομή στο όλο πλέγμα των υποχρεώσεων που φέρει ο Αδειούχος ως αυτές καταγράφονται κάτω από τον όρο 4.2 που φέρει τον τίτλο «Υποχρεώσεις Αδειούχου» διαπιστώνεται ότι η Εναγόμενη Εταιρεία δεν απέκτησε ποτέ αποκλειστικότητα κατοχής του περιπτέρου με τρόπο που να εμπίπτει στον ορισμό της Συμφωνίας Ενοικίασης. Αντίθετα, είναι διάχυτο σε όλη την επίδικη Συμφωνία ότι αυτή είχε έντονο τον προσωποπαγή χαρακτήρα και ότι το Τμήμα Δασών παραχώρησε το «Περίπτερο αρ. 3 που βρίσκεται στην Πλατεία του Τροόδους» προς την Εναγόμενη Εταιρεία για συγκεκριμένο σκοπό και ότι μια τέτοια ενέργεια σε διαφορετική περίπτωση θα συνιστούσε παράνομη επέμβαση.
48. Ενδεικτικά είναι τα όσα καταγράφονται στην παράγραφο 4.2.1. όπου αναφέρεται ότι «η άδεια χρήσης δεν είναι μεταβιβάσιμη» και ότι το επίδικο περίπτερο θα το λειτουργεί ο Αδειούχος (δηλαδή η Εναγόμενη) με το προσωπικό που «ανέφερε». Αντικατάσταση του προσωπικού αυτού απαιτεί την «προηγούμενη εκ των προτέρων γραπτή έγκριση του Διευθυντή του Τμήματος Δασών». Η επίπλωση του χώρου (βλ. όρο 4.2.2 της επίδικης Συμφωνίας) θα γίνει με την έγκριση ως προς την καταλληλόλητα τους από τον Διευθυντή του Τμήματος Δασών. Όπως αναφέρεται καμία εσωτερική ή εξωτερική μετατροπή ή τροποποίηση του περιπτέρου δεν ήταν δυνατή χωρίς την προηγούμενη συγκατάθεση του Διευθυντή του Τμήματος Δασών. Δεν ήταν μάλιστα επιτρεπτή ούτε η τοποθέτηση «οποιασδήποτε διαφημιστικής πινακίδας στο περίπτερο ή στον χώρο του περιπτέρου».
49. Επιπλέον των πιο πάνω, σύμφωνα με τα όσα καταγράφονται στην σχετική Συμφωνία, ο Αδειούχος θα χρησιμοποιούσε το περίπτερο για σκοπούς λιανικής πώλησης αναμνηστικών ειδών, ξηρών καρπών, γλυκών, σουτζιούκκου, μελιού κ.λ.π. και θα έπρεπε να είχε αναρτημένο τον τιμοκατάλογο για όλα τα είδη που θα πωλούσε το συγκεκριμένο περίπτερο. Στην επίδικη Συμφωνία καθορίζεται μάλιστα και το ωράριο λειτουργίας του περιπτέρου, προβλέποντας και σχετική ποινική ρήτρα σε περίπτωση παράβασης των όρων της Συμφωνίας Άδειας Χρήση ενώ υπάρχουν πρόνοιες και σε σχέση με την διατήρηση της καθαριότητας του περιπτέρου και των «κοινόχρηστων» τουαλετών. Μάλιστα, η Εναγόμενη είχε υποχρέωση ασφάλισης του περιπτέρου «έναντι πυρός» και σε περίπτωση πυρκαγιάς το ποσό που θα καταβαλλόταν από την ασφάλιση θα αποδιδόταν στο Τμήμα Δασών.
50. Ενδεικτικό είναι επίσης ότι όπως καθορίζεται στον όρο 12 του Τεκμηρίου 1, δεν ήταν εφικτή η τοποθέτηση «πάγκων πώλησης προϊόντων ή οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο εκτός του στεγαστικού χώρου των περιπτέρων, με εξαίρεση ένα μικρό τραπεζάκι διαστάσεων 120cm x 60cm στο οποίο θα τοποθετούν δείγματα των ειδών που διαθέτουν προς πώληση». Ταυτόχρονα, δεν ήταν επιτρεπτή η τοποθέτηση «ομπρελών και αυτό μόνο στις περιπτώσεις που λόγω της θέσης των περιπτέρων η ηλιακή ακτινοβολία πέφτει απευθείας πάνω στα προϊόντα» καθορίζοντας μάλιστα ότι «η θέση, το μέγεθος και οι ώρες τοποθέτησης των ομπρελών θα τυγχάνουν έγκρισης του Τμήματος Δασών». Τέλος, χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι σύμφωνα με τον όρο 5 «ο περιφερειακός Δασικός Λειτουργός ή οποιοδήποτε εξουσιοδοτημένο απ’ αυτόν πρόσωπο θα δικαιούται καθ’ οιανδήποτε λογική ώρα να εισέρχεται στο περίπτερο και να ελέγχει τα εμπορεύματα, την καθαριότητα για να βεβαιωθεί ότι όλοι οι όροι της Συμφωνίας εκτελούνται κανονικά από τον Αδειούχο.».
51. Συνεπώς, τα όσα έχουν καταγραφεί πιο πάνω δεν καταδεικνύουν ότι το επίδικο περίπτερο παραχωρήθηκε με αποκλειστικότητα κατοχής προς την Εναγόμενη Εταιρεία με σκοπό την διενέργεια κάποιας επιχείρησης. Αντίθετα, αυτό το οποίο καταδεικνύει το όλο συμβατικό πλέγμα και οι σχετικές υποχρεώσεις της Εναγόμενης Εταιρείας σε συνάρτηση με το δικαίωμα του Τμήματος Δασών να εισέρχεται οποιαδήποτε λογική ώρα εντός του περιπτέρου χωρίς να είναι απαραίτητη η λήψη της συγκατάθεσης της Εναγόμενης Εταιρείας αλλά και τον διάχυτο προσωποπαγή χαρακτήρα της Συμφωνίας, είναι ότι τα Μέρη κατήρτισαν μεταξύ τους Συμφωνία Άδειας Χρήσης.
52. Η κατάληξη αυτή του Δικαστηρίου συμπαρασύρει και την σχετική προδικαστική ένσταση που εντοπίζεται στην Έκθεση Υπεράσπισης της Εναγόμενης Εταιρείας.
53. Τέλος, αποτέλεσε θέση του Συνηγόρου της Εναγόμενης Εταιρείας ότι ο Ενάγοντας αξιώνει «τέλη χρήσης και/ή ενοίκια» κάτι το οποίο εξ’ όσων γίνεται αντιληπτό ισχυρίζεται ότι υποστηρίζει την θέση του περί της ύπαρξης Συμφωνίας Ενοικίασης. Δεν χρειάζεται να λεχθούν πολλά αναφορικά με το σημείο αυτό. Όπως προκύπτει από τα όσα έχουν τεθεί πιο πάνω, τα Μέρη δεν μπορούν να μετατρέψουν μια Συμφωνία σε Άδεια Χρήσης ή Ενοικίασης απλά και μόνο επειδή χαρακτήρισαν την Συμφωνία ως τέτοια. Εξάλλου, είναι πάγια νομολογημένο ότι ο νομικός χαρακτηρισμός μιας Συμφωνίας ανήκει στην τελική κρίση του Δικαστηρίου, το οποίο οφείλει να εξεύρει την πραγματική φύση της σχέσης μεταξύ διαδίκων και να αποδώσει τον πραγματικό νομικό χαρακτηρισμό άσχετα από τον χαρακτηρισμό του αγώγιμου δικαιώματος από τους διαδίκους (Courtis v. Iasonides (1970) 1 C.L.R. 1802, Τσαγγάρης ν. Γαβριηλίδου (2003) 1 Α.Α.Δ. 472 και ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ ΚΥΠΡΙΑΝΟΥ ν. ΕΥΡΙΔΙΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ (2004) 1 ΑΑΔ 1320).
Ο τερματισμός της Συμφωνίας Άδειας Χρήσης
54. Αποτελεί θέση του Συνηγόρου της Εναγόμενης ότι δεν τερματίστηκε ορθά η επίδικη Συμφωνία με «αποστολή προειδοποίησης που λήγει στο τέλος κάποιου ημερολογιακού μήνα και επομένως η αγωγή είναι πρόωρη». Δεν παραγνωρίζεται ότι η πιο πάνω θέση συναρτάται με την θέση της Εναγόμενης Εταιρείας ότι πρόκειται για Συμφωνία Ενοικίασης και όχι Συμφωνία Άδειας Χρήσης. Ωστόσο, για σκοπούς πληρότητας της παρούσας Απόφασης θα εξεταστεί το σημείο αυτό σε συνάρτηση με τα όσα σημειώθηκαν πιο πάνω.
55. Με δεδομένο ότι η Άδεια Χρήσης είναι συμβατική, τότε για την ανάκληση της αποκτούν σημασία οι πρόνοιες της Συμφωνίας Άδειας Χρήσης (βλ. Winter Garden Theatre (London) Ltd v Millennium Productions Ltd [1948] AC 173, [1947] 2 All ER 331, HL; Martin-Baker Aircraft Co Ltd v Canadian Flight Equipment Ltd [1955] 2 QB 556, [1955] 2 All ER 722. See also Tanner v Tanner [1975] 3 All ER 776, [1975] 1 WLR 1346, CA, Horrocks v Forray [1976] 1 All ER 737, [1976] 1 WLR 230, CA, Chandler v Kerley [1978] 2 All ER 942, [1978] 1 WLR 693, CA, Re Sharpe [1980] 1 All ER 198).
56. Η θέση αυτή του Συνηγόρου της Εναγόμενης Εταιρείας δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή. Πέραν του ότι καταγράφεται ρητά στην σχετική Συμφωνία, ότι η Άδεια Χρήσης παραχωρήθηκε μέχρι τις 31/07/2017 χωρίς να προβλέπεται σε οποιοδήποτε σημείο η δυνατότητα ανανέωσης της άδειας χρήσης που παραχωρήθηκε προς την Εναγόμενη Εταιρεία, δια μέσου αλληλογραφίας που είχε ανταλλαχθεί μεταξύ των μερών, και δια των οποίων ζητείτο η παράδοση του επίδικου περιπτέρου, η Εναγόμενη ουδέποτε δεν αμφισβήτησε τον τερματισμό και ότι θα έπρεπε να παραδώσει το επίδικο περίπτερο προς το Τμήμα Δασών. Ενδεικτικά αναφέρονται τα ακόλουθα:
(i) Το Τμήμα Δασών, απέστειλε προς την Εναγόμενη Εταιρεία επιστολή ημερομηνίας 25/05/2017, η οποία κατατέθηκε ως Τεκμήριο 2, δια της οποίας ενημερωνόταν η Εναγόμενη Εταιρεία ότι θα πρέπει να «εκκενώσει» και να «επιστρέψει» το περίπτερο και τον εξοπλισμό του μέχρι 31/05/2017. Όπως προκύπτει από το Τεκμήριο 2 σε συνάρτηση με την μαρτυρία που προσφέρθηκε, η επιστολή αυτή παραλήφθηκε από τον Διευθυντή της Εναγόμενης Εταιρεία στις 25/05/2017 και ώρα 13:50×
(ii) Ακολούθησε η προκήρυξη «ανοικτού Διαγωνισμού» περί τον Μάιο του 2017 από το Τμήμα Δασών για την παραχώρηση των περιπτέρων που βρίσκονται στην Πλατεία Τροόδους, μεταξύ αυτών και το επίδικο. Όπως προκύπτει από το Τεκμήριο 3, αλλά και από την μαρτυρία που βρίσκεται ενώπιον του Δικαστηρίου, στον σχετικό Διαγωνισμό συμμετείχε και η Εναγόμενη Εταιρεία, η οποία ωστόσο δεν βρισκόταν μεταξύ των επιτυχόντων προσφοροδοτών. Ενόψει τούτων, το Τμήμα Δασών απέστειλε εκ νέου επιστολή ημερομηνίας 11/07/2017 (βλ. Τεκμήριο 4) δια της οποίας ζητείτο από την Εναγόμενη Εταιρεία να παραδώσει το περίπτερο αρ. 3 στις 31/07/2017×
(iii) Μετά την αποστολή των πιο πάνω επιστολών και αφού μεσολάβησε η ακύρωση του προηγούμενου Διαγωνισμού και της επιστολής ημερομηνίας 19/12/2018 (βλ. Τεκμήριο 5) δια της οποίας ενημερωνόταν η Εναγόμενη Εταιρεία για την παραχώρηση του περιπτέρου σε άλλη Εταιρεία, ζητείτο εκ νέου η παράδοση του περιπτέρου. Και πάλι, η Εναγόμενη Εταιρεία δια σχετικής επιστολής της ζητούσε να παραδώσει το περίπτερο, κάνοντας όλες τις σχετικές εργασίες, μέχρι τις 31/03/2019 αντί μέχρι τις 31/01/2019 που ζητούσε το Τμήμα Δασών. Παρά την αποδοχή του Τμήματος Δασών (υπό τους όρους που καταγράφονται στο Τεκμήριο 7) και πάλι η Εναγόμενη Εταιρεία μέχρι και σήμερα δεν έχει παραδώσει το επίδικο περίπτερο.
57. Ενόψει των πιο πάνω, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή η θέση του Συνηγόρου της Εναγόμενης Εταιρείας ότι η Συμφωνία δεν τερματίστηκε ορθά, ή ότι εν πάση περιπτώσει δεν δόθηκε επαρκής ειδοποίηση κάτι που καθιστά την καταχώριση της παρούσας Αγωγής πρόωρη.
Οι αποζημιώσεις
58. Όπως σημειώθηκε πιο πάνω, η πλευρά του Ενάγοντα περιόρισε την αξίωση της στο ποσό των 94.500,00 Ευρώ που αντιστοιχεί, σύμφωνα με τα όσα αναφέρθηκαν κατά την ακροαματική διαδικασία, στα οφειλόμενα πόσα που αφορούν την περίοδο από 01/06/2017 μέχρι 29/02/2024 πλέον τόκους προς 555,39 Ευρώ, ήτοι το συνολικό ποσό των 95.055,39 Ευρώ. Προς απόδειξη του ισχυρισμού του ο ΜΕ κατέθεσε ως Τεκμήριο 9 κατάσταση που ετοιμάστηκε από το Λογιστήριο του Τμήματος Δασών.
59. Όπως σημειώθηκε πιο πάνω η Συμφωνία Άδειας Χρήσης τερματίστηκε κατά την λήξη της περιόδου που καθόρισαν τα μέρη, ήτοι στις 31/12/2017. Αποτέλεσμα και νομικό επακόλουθο τούτου είναι η Εναγόμενη Εταιρεία επεμβαίνει πλέον παράνομα στο επίδικο περίπτερο από την 01/06/2017 (βλ. Δάμτσας κ.ά. v. D. Ouzounian M. Sultanianand Company (Cars) Ltd, Πολ. Έφ. 133/11, ημ. 24.3.16). Όπως υποδεικνύεται στην Δάμτσας κ.ά. v. D. Ouzounian M. Sultanian and Company (Cars) Ltd, Πολ. Έφ. 133/11, ημ. 24.3.16:
«Στο Halsbury' s Laws of England 3η έκδοση, Τόμος 38, παρ.1194 αναφέρεται ότι η επέμβαση συνίσταται σε παράνομη πράξη υποδεικνύουσα αμφισβήτηση ή ενόχληση της κατοχής της περιουσίας κάποιου αντίθετα με τη θέληση του. (βλ. Λάμπρου ν. Κεφάλα (2000) 1 Γ. Α.Α.Δ. 1516, Παπακοκκίνου κ.ά. ν. Σμυρλή κ.ά. (2001) 1(Γ) Α.Α.Δ. 1653 και Γεώργιος Κώστα Μάρκου ν. Γεώργιου Π. Χρυσοστόμου κ.ά (2004) 1(Β) Α.Α.Δ. 813).
Στη βάση λοιπόν της εκφρασμένης αντίθεσης της πλευράς των εφεσειόντων για παράταση της επίδικης συμφωνίας η παραμονή των εφεσιβλήτων στο ακίνητο χωρίς οποιανδήποτε ένδειξη θέλησης παράτασης μόνο σαν παράνομη επέμβαση μπορεί να θεωρηθεί. Όπως τίθεται στο ίδιο Σύγγραμμα ανωτέρω, στην παρα.1207:
"Tenant trespasser. If a tenancy determines by effuxion of time or otherwise, and the former tenant remains in possession against the will of the rightful owner, the former tenant is, apart from statutory protection, a trespasser from the date of the determination of the tenancy."»
60. Στις περιπτώσεις αυτές, ο Ενάγοντας δικαιούται στην διεκδίκηση αποζημιώσεων υπό μορφή ενδιάμεσων κερδών και οφελών (mense profits) μέχρι την παράδοση του Ακινήτου σε αυτόν. Όπως σημειώθηκε, στην επίδικη Αγωγή οριοθετήθηκε η αξίωση μέχρι και 29/02/2024 αναφορικά με τις διεκδικούμενες αποζημιώσεις (βλ. Ναυτικός Όμιλος Πάφου ν. Αρχής Λιμένως Κύπρου (1992) 1 Α.Α.Δ. 882, Δρυάδης v. Καλησπέρας (1998) 1 ΑΑΔ 881).
61. Ο τρόπος υπολογισμού των αποζημιώσεων για παράνομη επέμβαση στηρίζεται στην ενοικιαστική αξία της ακίνητης περιουσίας και όχι το όφελος που προσπορίζεται ο παράνομος κάτοχος από την χρήση της γης ή η ακριβής απώλεια του ιδιοκτήτη, δηλαδή πρόκειται για αντικειμενικό κριτήριο που συνδέεται με την αξία της γης (βλ. Thoma v. Chambou (1986) 1 C.L.R. 68, Κakoullou and Another v. Kakoulli (1985) 1 C.L.R. 355, Olymbiou v. Kyriakoulli and Another (1983) 1 C.L.R. 235, Τσαρμαντίδης κ.ά. v. Δημητρίου (2010) 1(Α) Α.Α.Δ. 239, Adrian Holdings Ltd v. Δημοκρατίας (1998) 1(Γ) Α.Α.Δ. 1836).
62. Καθοδηγητικά είναι τα όσα αναφέρονται στο Halsbury's Laws of England, vol 62 (2022), παράγραφος 302, «[..] In most cases the rent paid under the expired tenancy will be strong evidence as to the open market value" και στην υποσημείωση 3 «In the vast majority of cases in which mesne profits are claimed, they are awarded, if at all, at the rate of the previous rent; and, as a rule of practice, if not of law, it can be taken as being the case that the burden lies upon a party who argues for a different rate for mesne profits, whether higher or lower, to adduce evidence to rebut the inference arising from any reasonably recent rack rental transaction.»
63. Ενόψει των πιο πάνω και επανερχόμενος στα περιστατικά της επίδικης υπόθεσης, διαπιστώνεται ότι αυτό που διεκδικείται από τον Ενάγοντα είναι η καταβολή του ποσού των 3.500 Ευρώ ανά τρίμηνο, ήτοι το συνολικό ετήσιο ποσό των 14.000 Ευρώ.
64. Το πιο πάνω ποσό ήταν το ποσό που προνοούσε η Συμφωνία Άδειας Χρήσης του επίδικου περιπτέρου. Ενδεικτικό επίσης της αξίας του επίδικου περιπτέρου είναι ότι, όπως προέκυψε μέσα από την μαρτυρία που προσφέρθηκε στο Δικαστήριο και έγινε αποδεκτή, το επίδικο περίπτερο είχε παραχωρηθεί, μετά την λήξη της επίδικης Συμφωνίας Άδειας Χρήσης, δυνάμει διαγωνισμού σε τρίτο πρόσωπο έναντι του ετήσιου τέλους των 31.200,00 Ευρώ και μετά την ακύρωση του σχετικού διαγωνισμού και την εκ νέου προκήρυξη του παραχωρήθηκε στην Εταιρεία Thymari Deli Ltd έναντι του ετήσιου τέλους των 18.100,00 Ευρώ.
65. Ενόψει των πιο πάνω και με δεδομένη την μη προσκόμιση οποιασδήποτε αντίθετης μαρτυρίας από την πλευρά της Εναγόμενης, λαμβάνεται ως μέτρο αποζημιώσεων για ενδιάμεσα οφέλη το τέλος που συμφωνήθηκε με την Συμφωνία Άδειας Χρήσης, ήτοι το ποσό των 14.000, 00 Ευρώ ετησίως, ήτοι 3.500 Ευρώ ανά τριμηνία. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Εναγόμενη Εταιρεία ουδέποτε αμφισβήτησε το ποσό αυτό, ακόμα και μετά τον τερματισμό της επίδικης Συμφωνίας Άδειας Χρήσης. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η Εναγόμενη Εταιρεία δια μέσου επιστολής ημερομηνίας 29/01/2019, η οποία κατατέθηκε ως Τεκμήριο 6, αποδέχτηκε την καταβολή του ποσού «δυνάμει των Συμφωνιών».
Το ζήτημα των τόκων
66. Αναφορικά με την διεκδίκηση των τόκων ύψους 555,39 Ευρώ, εξ’ όσων γίνεται αντιληπτό, το ποσό αυτό αφορά τον συμβατικό τόκο. Όπως καθορίζεται στην παράγραφο 4.1. της Συμφωνίας Άδειας Χρήσης, «αν ο αδειούχος παραλείψει να καταβάλει στο Τμήμα Δασών οποιαδήποτε δόση μετά παρέλευση (10) ημερών από την τελευταία ημέρα που όφειλε να πληρώσει τη δόση αυτή υποχρεούται στην καταβολή τόκου σύμφωνα με το ανώτατο δανειστικό επιτόκιο της ημερομηνίας παράλειψης πληρωμής».
67. Κατά την αντεξέταση του ΜΕ λέχθηκαν τα ακόλουθα αναφορικά με το Τεκμήριο 9:
«Συνήγορος Εναγόμενης: Βλέπω ότι μες την κατάσταση υπάρχουν και κάποιοι τόκοι. Ξέρετε σε τι ποσοστό υπολογίστηκαν αυτοί οι τόκοι;
ΜΕ: Οι τόκοι είναι τόκοι υπερημερίας οι οποίοι υπολογίστηκαν βάσει του εκάστοτε επιτοκίου-
Σ.Ε: Ναι, αριθμό σας ρωτώ.
ΜΕ: Το 2017….ο τόκος υπερημερίας το 2017 και το 2018 ήταν 3.5%, το 2019 ήταν 2%, το 2020 μέχρι το 2022 ήταν 1,75% και το 2023 ήταν 2,25% και το 2024 ήταν 5%.
Σ.Ε: Αυτό που μας λέτε είναι το συμφωνημένο επιτόκιο ή κάποιο άλλο επιτόκιο;
ΜΕ: Είναι το επιτόκιο για τους τόκους υπερημερίας που φκαίνει, εν που την Κεντρική Τράπεζα νομίζω που φκαίνει […]
[….]
Σ.Ε.: Αλλά δεν αναφέρεται στην Κεντρική Τράπεζα ή οτιδήποτε άλλο;
ΜΕ: Δεν ξέρω ειλικρινά πόθεν κανονίζεται το ποσοστό αυτό, διότι αλλάζει χρόνο με τον χρόνο.»
68. Ούτε διαπιστώνεται στο Τεκμήριο 9 να καταδεικνύεται ο τρόπος με τον οποίο έγινε ο υπολογισμός του τόκου που διεκδικείται. Στο σχετικό Τεκμήριο η οποιαδήποτε αναφορά περιορίζεται στην καταγραφή του ποσού που προκύπτει από την χρέωση του τόκου, χωρίς όμως να προσδιορίζεται το ποσοστό του τόκου που εκάστοτε χρεωνόταν. Με δεδομένη την έλλειψη προσδιορισμού του ποσοστού του επιτοκίου και με δεδομένη την αναφορά του ΜΕ ότι δεν είναι σε θέση να εξηγήσει τον τρόπο από τον οποίο προκύπτει το ποσοστό αυτό του τόκου, η πλευρά του Ενάγοντα δεν έχει επιτύχει να αποδείξει στο αναγκαίο βαθμό τον τρόπο υπολογισμού του τόκου που διεκδικείται.
69. Δυνάμει του άρθρου 33 (2) του περί Δικαστηρίων Νόμου του 1960 (14/1960) «εκάστη απόφασις, περιλαμβανομένου του μέρου μέρoυς αυτής τo oπoίov αφoρά εις τα δικηγoρικά έξoδα, εκτός εάv άλλη πρόβλεψις εγέvετo εv τη απoφάσει δυvάμει τoυ εδαφίoυ (1), θα φέρει, τηρουμένων των διατάξεων του εδαφίου (4), τόκο προς 5,5% ετησίως από τηv ημερoμηvία καταχώρησης της αγωγής ή εv σχέσει με εκκρεμoύσες αγωγές, από τηv ημερoμηvία έvαρξης της ισχύoς του περί Δικαστηρίων (Τροποποιητικού) (Αρ. 2) Νόμου του 2008, μέχρι τελικής απoπληρωμής τoυ χρέoυς».
V. ΚΑΤΑΛΗΞΗ
70. Ενόψει των όσων έχουν σημειωθεί πιο πάνω:
(Α) Εκδίδεται Διάταγμα του Δικαστηρίου με το οποίο διατάζεται η Εναγόμενη Εταιρεία και/ή αντιπρόσωποι και/ή υπηρέτες της να παραδώσουν προς εκπρόσωπο του Τμήματος Δασών ελεύθερη και κενή κατοχή του περιπτέρου με αριθμό 3 που βρίσκεται στην Πλατεία Τροόδους εντός 30 ημερών από την έκδοση της Απόφασης του Δικαστηρίου.
(Β) Εκδίδεται Απόφαση του Δικαστηρίου υπέρ του Ενάγοντα και εναντίον της Εναγόμενης για το ποσό των 94.500,00 Ευρώ τα οποία αντιστοιχούν στην περίοδο από 01/06/2017 έως 29/02/2024 πλέον νόμιμο τόκο από την καταχώριση της Αγωγής μέχρι εξόφλησης.
(Γ) Εκδίδεται Διάταγμα του Δικαστηρίου δια του οποίου απαγορεύεται στην Εναγόμενη Εταιρεία ή/και τους υπαλλήλους ή/και τους αντιπροσώπους ή/και υπηρέτες της όπως μετά την παρέλευση 30 ημερών από την έκδοση της Απόφασης του Δικαστηρίου να επεμβαίνουν παράνομα στο περίπτερο με αριθμό 3 που βρίσκεται στην Πλατεία Τροόδους.
(Δ) Τα δικηγορικά έξοδα της Αγωγής επιδικάζονται υπέρ του Ενάγοντα και εναντίον της Εναγόμενης ως αυτά θα υπολογιστούν από το Πρωτοκολλητείο και θα εγκριθούν από το Δικαστήριο πλέον νόμιμο τόκο ετησίως μέχρι εξόφλησης, πλέον Φ.Π.Α. (αν εφαρμόζεται).
(Υπ.)…………………………………………..
Χ. Στρόππος, Ε.Δ.
Πιστό Αντίγραφο
Πρωτοκολλητής
[1] Βλ. και τα όσα αναφέρει ο (όπως ήταν τότε) Έντιμος Π.Ε.Δ., Α. Δαυίδ στην Αγωγή Αγωγή υπ' αρ. 8352/06 Ε. Δ. Λευκωσίας, Τράπεζα Πειραιώς Α. Ε. ν CLR Financial Services Ltd, 30/09/2016: «Το δεύτερο στάδιο ανάγεται στην έμφυτη ικανότητα του ανθρώπου να διακρίνει από το σύνολο της προσωπικότητας αυτού που εξιστορεί κάτι αν λέει την αλήθεια. Επιπρόσθετο εξάλλου εφόδιο αξιολόγησης, αποτελεί όπως έχει κατ' επανάληψη νομολογηθεί (βλ. C & A Pelecanos Associates Limited v. Πελεκάνου (1999) 1(Β) Α.Α.Δ. 1273), η δικαστική τριβή, εμπειρία και γνώση περί της ανθρώπινης φύσης, που κατά την νομολογία αποτελούν γνώμονες που προσδίδουν στο Δικαστήριο δυνατότητα κρίσης (ανθρώπινης βεβαίως), για εύρεση της αλήθειας. […] Ιδιαίτερη προσοχή υπήρξε στο να μην αποδοθεί υπέρμετρη βαρύτητα στα εξωτερικά χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς των μαρτύρων, γνωρίζοντας ότι κάτι τέτοιο, ενδεχομένως να ενέχει κυνδίνους (βλ. κατ' αναλογίαν, Μ. Νικολάου ν. Α. Παπαιωάννου (2011) 1(Γ) Α.Α.Δ. 1797, αφού δεν είναι σπάνιο κάποιοι μάρτυρες να έχουν ιδιαίτερη ικανότητα στο να προβάλλουν μια εντελώς διαφορετική εικόνα από εκείνη που πραγματικά τους χαρακτηρίζει, βλ. Χριστοφίδης ν. Ζαχαριάδη (2002 1(Α) Α.Α.Δ. 401, αλλά και γιατί κάποιες συμπεριφορές στο ειδώλιο του μάρτυρα μπορεί να ορμώνται από πλειάδα αιτιών, χωρίς αναγκαστικώς αυτές να εκπορεύονται από διάθεση ψεύδους ή παραπλάνησης (βλ. Χρίστου ν. Ηροδότου κ. α. (2008) 1(Α) Α.Α.Δ. 676).».
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο