ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ

ΕΝΩΠΙΟΝ:    Χρ. Χατζηευτυχίου, Α.Ε.Δ., Αναπλ. Προέδρου Στρατοδικείου

                        Τχη (ΠΒ) Σ. Φιλιππίδη        )

                        Λγού (ΠΖ) Κ. Ανδρέου        ) Στρατοδικών

 

Αρ. Υπόθεσης: 35/23

Δημοκρατία

 

ν.

 

Μ.Ι.

Κατηγορούμενος

----------------

Ημερομηνία: 10 Ιουνίου, 2025

 

Εμφανίσεις:

Για κατηγορούσα αρχή: κ. Α. Αριστείδης με κ. Σ. Δημητριάδη

Για κατηγορούμενο: κα Ν. Ιωάννου με κ. Α. Φράγκος κα Μ. Ζωμενή

Κατηγορούμενος παρών

 

Α Π Ο Φ Α Σ Η

 

Ο κατηγορούμενος κατηγορείται, με βάση το άρθρο 210 του Ποινικού Κώδικα, ότι:

«στις 27.6.22, στη θαλάσσια περιοχή της Λάρας της επαρχίας Πάφου, ενώ ήταν στρατιωτικός, δηλαδή ΣΥΠ Αρχιλοχίας του [Λόχου Καταδρομών], κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του, δηλαδή κατά τη συμμετοχή του σε άσκηση μελών των Δυνάμεων Καταδρομών, λόγω αλόγιστης, απερίσκεπτης ή επικίνδυνης πράξης ή συμπεριφοράς, που δεν ανάγεται σε υπαίτια αμέλεια, χωρίς πρόθεση, επέφερε το θάνατο του ΣΥΟΠ Δεκανέα Παναγιώτη Γιαννιού κατά τη διαδικασία ρίψης του αποβιώσαντος από στρατιωτικό ελικόπτερο, εν πτήσει, στη θάλασσα».

Προς απόδειξη της κατηγορίας κατέθεσαν οι ΜΚ1 - ΜΚ25.

Η υπεράσπιση κάλεσε τους εμπειρογνώμονες ΜΥ1 και ΜΥ2.

Η μαρτυρία, για σκοπούς καλύτερης κατανόησης, παρατίθεται με βάση το περιεχόμενό της, ασχέτως της σειράς με την οποία οι μάρτυρες κατέθεσαν στο Δικαστήριο.  Λήφθηκε υπόψη στο σύνολό της, έστω κι αν δεν γίνεται αναφορά στο κείμενο της απόφασης.  Μπορεί να συνοψισθεί ως εξής:

Ο ΜΚ13, καταδρομέας αντισυνταγματάρχης, ήταν ο υποδιοικητής της [Μοίρας Καταδρομών].  Ορίστηκε αξιωματικός συντονιστής της άσκησης.  Συμφώνησε με την κατάθεσή του (Τεκμήριο 75). 

Στις 27.6.22 προγραμματίστηκε άσκηση κατά την οποία τέσσερεις καταδρομείς, ανάμεσά τους ο κατηγορούμενος, θα έπεφταν από ελικόπτερο στη θάλασσα στον κόλπο της Λάρας (ζώνη ρίψης).  Tο ελικόπτερο θα έκανε τέσσερεις διελεύσεις πάνω από τη ζώνη ρίψης.  Η πρώτη διέλευση θα ήταν δοκιμαστική χωρίς ρίψεις.  Μετά, το ελικόπτερο θα έκανε ένα γύρο για να επανέλθει εντός της ζώνης ρίψης για να πέσει ο πρώτος καταδρομέας, θα έκανε ακόμη ένα γύρο για να πέσει ο δεύτερος καταδρομέας και θα έκανε ακόμη ένα γύρο για να πέσουν οι άλλοι δύο καταδρομείς.  Οι καταδρομείς θα έπεφταν όταν το ελικόπτερο θα πετούσε σε ύψος 10 πόδια (3 μέτρα) και με ταχύτητα 10 κόμβους (18.5 χιλιόμετρα).  Η άσκηση θα κινηματογραφείτο για να αναδειχθεί η επιχειρησιακή ετοιμότητα της Εθνικής Φρουράς. 

Ο κατηγορούμενος ορίστηκε αρχηγός ρίψης.  Ο αρχηγός ρίψης, σύμφωνα με την Πάγια Διαταγή η οποία διέπει τη διαδικασία για ασκήσεις αυτής της φύσης (Τεκμήριο 68), είναι «υπεύθυνος για την επιχείρηση ρίψης», «λαμβάνει όλες τις αποφάσεις που αφορούν στην επιχείρηση» και «είναι υπεύθυνος για τις ενημερώσεις που γίνονται στο προσωπικό που θα εκτελέσει τη ρίψη».  Πριν δώσει οδηγία να γίνουν οι ρίψεις, πρώτα πρέπει να λάβει «τελική εξουσιοδότηση» από τον υπεύθυνο καμπίνας του ελικοπτέρου, ο οποίος είναι σε άμεση και συνεχή επικοινωνία με τον κυβερνήτη. 

Ο μάρτυρας ήταν επικεφαλής της ζώνης ρίψης, δηλαδή υπεύθυνος για τη ζώνη ρίψης και το προσωπικό στη ζώνη ρίψης.  Προς τούτο, διευθετήθηκε να υπάρχει στο χώρο ασθενοφόρο [των Καταδρομών] και σκάφος της λιμενικής αστυνομίας. 

Τη μέρα της άσκησης έγιναν στους συμμετέχοντες δύο ενημερώσεις (briefings) στην [αεροπορική βάση].  Η πρώτη έγινε από τον διοικητή της [Μοίρας Αεροπορίας] (ΜΚ21), ο οποίος τους ενημέρωσε για τη διαδικασία της άσκησης.  Η δεύτερη ενημέρωση έγινε από τον ίδιο (μάρτυρα), ο οποίος επανέλαβε τη διαδικασία.  Ο κατηγορούμενος ήταν παρών και στις δύο ενημερώσεις. 

Παρακολουθούσε την άσκηση από το έδαφος.  Στην πρώτη διέλευση, κατά τη διάρκεια της οποίας δεν θα γινόταν ρίψη, όταν το ελικόπτερο είχε ανοδική πορεία, είδε κάποιον να πέφτει στη θάλασσα.  Ανησύχησε.  Το ελικόπτερο επέστρεψε στο σημείο όπου έπεσε το άτομο (αργότερα διαπιστώθηκε ότι ήταν ο δεκανέας Γιαννιός).  Ο κατηγορούμενος και οι άλλοι δύο καταδρομείς πήδηξαν στη θάλασσα για να βοηθήσουν.  Ο Γιαννιός μεταφέρθηκε με το σκάφος της λιμενικής στην ακτή, όπου ήταν το ασθενοφόρο, χωρίς ζωτικές ενδείξεις.  Από εκεί μεταφέρθηκε με το ελικόπτερο στο Γενικό Νοσοκομείο Πάφου και την ίδια μέρα στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας.  

Ο ΜΚ12, καταδρομέας ταγματάρχης, ήταν ο διοικητής των τεσσάρων καταδρομέων.  Συμφώνησε με τις καταθέσεις του (Τεκμήρια 67, 69 και 72).  Οι τέσσερεις καταδρομείς ήταν άρτια εκπαιδευμένοι.  Εκπαιδευτής των τριών καταδρομέων ήταν ο κατηγορούμενος. 

Πριν οι καταδρομείς επιβιβαστούν στο ελικόπτερο, ο κατηγορούμενος έλεγξε τον ατομικό εξοπλισμό τους, τους επανέλαβε την ορθή στάση εξόδου από το ελικόπτερο και τη σειρά με την οποία θα έπεφταν στη θάλασσα μετά από δικές του οδηγίες.  Η πρώτη διέλευση θα ήταν δοκιμαστική χωρίς ρίψεις, στη δεύτερη διέλευση θα έπεφτε ο δεκανέας Γιαννιός και στις επόμενες διελεύσεις οι υπόλοιποι καταδρομείς. 

Στην άσκηση εκτελούσε χρέη βοηθού του ΜΚ13. 

Παρακολουθούσε την άσκηση από το έδαφος.  Στην πρώτη διέλευση, είδε κάποιον να πέφτει στη θάλασσα σε μεγάλη απόσταση από τη ζώνη ρίψης.  Ανησύχησε και με τον ΜΚ13 πήγαν προς την ακτή για να δουν τι έγινε.  Οι άλλοι τρεις καταδρομείς έπεσαν στη θάλασσα για να βοηθήσουν τον Γιαννιό, ο οποίος μεταφέρθηκε με το σκάφος της λιμενικής στην ακτή.  Δεν είχε ενδείξεις ζωτικών σημείων και του παρασχέθηκαν οι πρώτες βοήθειες.  Μεταφέρθηκε με το ελικόπτερο στο Γενικό Νοσοκομείο Πάφου και μετά στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας.

Ο ΜΚ21, αντισμήναρχος, ήταν ο διοικητής της [Μοίρας Αεροπορίας] και κυβερνήτης στο ελικόπτερο στο οποίο επέβαιναν οι τέσσερεις καταδρομείς.  Συμφώνησε με την κατάθεσή του (Τεκμήριο 90). 

Τη μέρα της άσκησης ενημέρωσε τους συμμετέχοντες για το σενάριο της άσκησης.  Η πρώτη διέλευση θα ήταν δοκιμαστική χωρίς ρίψεις για να εποπτεύσει ο  κατηγορούμενος το θαλάσσιο χώρο και αν ήθελε να γίνει κάποια διόρθωση στην πορεία του ελικοπτέρου να ενημερώσει τον ίδιο.  Ο κατηγορούμενος ήταν παρών.

Στις 12:30 περίπου, επιβιβάστηκαν, εκτός από τον ίδιο και τον συγκυβερνήτη, ο κατηγορούμενος και οι άλλοι τρεις καταδρομείς, ο υπεύθυνος καμπίνας και ο κινηματογραφιστής στη μικρή καμπίνα του ελικοπτέρου.  Ο υπεύθυνος καμπίνας έφερε ακουστικά ενδοεπικοινωνίας για να επικοινωνεί μαζί του.  Το ελικόπτερο απογειώθηκε για να αρχίσει η δοκιμαστική διέλευση.  Μείωσε την ταχύτητα και το ύψος του ελικοπτέρου για να δει ο κατηγορούμενος τη διέλευση.  Ενημέρωσε, μέσω της ενδοεπικοινωνίας (Τεκμήριο 28), τον υπεύθυνο καμπίνας ότι μπορούν να δουν τη δοκιμαστική διέλευση (12:37:57).  Ρώτησε τον υπεύθυνο καμπίνας: «Πως το βλέπουν πίσω;» (12:38:27).  Ο υπεύθυνος καμπίνας του απάντησε: «Εν καλό, βλέπει το δαμέ ο υπεύθυνος».  Ρώτησε (ο κυβερνήτης): «Εν ok που να πηδήσουν που δαμέ ή θέλουν να πάμε πιο μέσα;».  Ο υπεύθυνος καμπίνας του απάντησε: «Είπε μου αν έχει κάτι εν να μου πει».  Ο κατηγορούμενος ζήτησε από τον υπεύθυνο καμπίνας να του μεταφέρει (στον κυβερνήτη) ότι επιθυμεί να πάει το ελικόπτερο λίγο πιο αριστερά, όπως και έγινε (12:38:43).  Άρχισε (ο κυβερνήτης) να ανεβάζει το ελικόπτερο και να στρίβει αριστερά. 

Τότε, ο υπεύθυνος καμπίνας είπε «Γιατί τον έβαλες να πηδήσει;» (12:39:11) και αμέσως μετά είπε στον κυβερνήτη: «Κύριε Μοίραρχε, επήδησε ο πρώτος» (12:39:14).  Ο κυβερνήτης ρώτησε: «Ποιος; Πού επήδησε;» (12:39:16).  Δεν ήταν προγραμματισμένο να αρχίσουν οι ρίψεις.  Ρώτησε ξανά: «Πότε επήδησε ρε;».  Ο υπεύθυνος καμπίνας απάντησε: «Ε, έκαμε μαλακία δαμέ ο υπεύθυνος» (12:39:28).

Ουδέποτε έδωσε άδεια στον κατηγορούμενο να αρχίσουν οι ρίψεις.   

Επανέφερε το ελικόπτερο στην ίδια ευθεία με πριν για να εντοπίσουν τον καταδρομέα.  Τον εντόπισαν μπρούμυτα με το κεφάλι στο νερό.  Κατέβασε το ελικόπτερο και έδωσε άδεια να πηδήξει ο κατηγορούμενος.  Το ελικόπτερο κινήθηκε προς το σκάφος της λιμενικής και το ενημέρωσε με οπτικά σήματα να προσεγγίσει το σημείο.  Το ελικόπτερο επέστρεψε στο σημείο και οι άλλοι δύο καταδρομείς, με την άδειά του, πήδηξαν στη θάλασσα.  Το σκάφος της λιμενικής μετέφερε τον καταδρομέα στην ακτή.  Από εκεί, μεταφέρθηκε με το ελικόπτερο στο νοσοκομείο.    

Ο ΜΚ15, καταδρομέας επιλοχίας, ήταν ένας από τους τέσσερεις καταδρομείς που επέβαιναν στο ελικόπτερο.  Συμφώνησε με τις καταθέσεις του (Τεκμήρια 82 και 83).  Εκπαιδεύτηκε από τον κατηγορούμενο για ασκήσεις αυτής της φύσης. 

Συμμετείχε σε ακόμη δύο ασκήσεις, πριν από αυτή, μαζί με τον κατηγορούμενο ως αρχηγό ρίψης και τον δεκανέα Γιαννιό.  Η διαδικασία ρίψης είναι η ίδια.  Ο υπεύθυνος καμπίνας δίνει το ok στον αρχηγό ρίψης να αρχίσει η ρίψη, ο αρχηγός ρίψης φωνάζει ή κάνει σινιάλο στον καταδρομέα να πάει στην πόρτα του ελικοπτέρου, ο καταδρομέας κάθεται στο πάτωμα, ο αρχηγός ρίψης ρωτά αν ο καταδρομέας είναι έτοιμος και όταν ο καταδρομέας απαντήσει ότι είναι έτοιμος, ο αρχηγός ρίψης φωνάζει δυνατά «Πάμε» για να πέσει ο καταδρομέας.  Χωρίς το παράγγελμα του αρχηγού ρίψης, ο καταδρομέας δεν πέφτει στη θάλασσα.

Τη μέρα της άσκησης έγιναν δύο ενημερώσεις για την άσκηση από τον διοικητή της [Μοίρας Αεροπορίας] (ΜΚ21) και από τον υποδιοικητή της [Μοίρας Καταδρομών] (ΜΚ13) αντίστοιχα.  Ο κατηγορούμενος ήταν παρών και στις δύο.

Ο κατηγορούμενος προέβη σε τρίτη ενημέρωση στους καταδρομείς.  Τους ανέφερε ξανά ότι ο πρώτος γύρος θα ήταν δοκιμαστικός χωρίς ρίψεις, στο δεύτερο γύρο θα έπεφτε ο δεκανέας Γιαννιός και στους επόμενους γύρους οι υπόλοιποι.  Τους ανέφερε, ακόμη, ότι ο ίδιος θα τους έλεγε πότε να πάνε στην πόρτα του ελικοπτέρου για να πέσουν, στην πόρτα θα τους ρωτούσε αν είναι έτοιμοι και όταν θα τους φώναζε το συνθηματικό «Πάμε» θα έπρεπε να πέσουν στη θάλασσα.

Ο κατηγορούμενος έδειξε στον υπολοχαγό ΜΚ16, ο οποίος δεν είχε ξαναπηδήξει από ελικόπτερο, τη διαδικασία.

Πριν επιβιβαστούν στο ελικόπτερο, ο κατηγορούμενος επανέλαβε στους καταδρομείς ότι θα τους φώναζε να πάνε κοντά του στην πόρτα του ελικοπτέρου, θα κάθονταν, θα τους ρωτούσε αν είναι έτοιμοι και από τη στιγμή που θα ήταν έτοιμοι θα τους έλεγε «Πάμε», θα σηκώνονταν, θα έριχναν τον φόρτο (σακίδιο) τους και θα έπεφταν στη θάλασσα.

Επιβιβάστηκαν στην καμπίνα του ελικοπτέρου οι τέσσερεις καταδρομείς (ο κατηγορούμενος, ο δεκανέας Γιαννιός, ο υπολοχαγός ΜΚ16 και ο ίδιος), ο υπεύθυνος καμπίνας και ο κινηματογραφιστής ΜΚ11.  Οι καταδρομείς κάθισαν στις θέσεις που υπάρχουν στις τέσσερεις γωνίες της καμπίνας.  Ο κατηγορούμενος κάθισε κοντά στη δεξιά ανοικτή πόρτα του ελικοπτέρου και ο δεκανέας Γιαννιός κάθισε απέναντί του.  Ο υπεύθυνος καμπίνας και ο κινηματογραφιστής ΜΚ11 ήταν στο κέντρο της καμπίνας.  Οι καταδρομείς δεν έφεραν ακουστικά ενδοεπικοινωνίας. 

Το ελικόπτερο απογειώθηκε και έκανε αριστερή στροφή για να διενεργηθεί ο πρώτος γύρος (dry).  Είδε, σε ανύποπτη στιγμή, τον Γιαννιό να πηγαίνει δίπλα από τον κατηγορούμενο κοντά στην πόρτα.  Ο υπεύθυνος καμπίνας αποτάθηκε να πει κάτι στον κατηγορούμενο και μετά ο υπεύθυνος καμπίνας γύρισε το κεφάλι του προς το μέρος του (μάρτυρα) ρωτώντας αν γνωρίζουν ότι η διέλευση είναι δοκιμαστική.  Ο μάρτυρας του είπε ότι γνωρίζουν ότι η διέλευση είναι δοκιμαστική.  Ο Γιαννιός στάθηκε στο πέδιλο (εξωτερικό σκαλί) του ελικοπτέρου, έσκυψε προς το εσωτερικό της καμπίνας, συνομίλησε μια-δυο λέξεις με τον κατηγορούμενο (τις οποίες ο ίδιος δεν μπόρεσε να ακούσει) και κάθισε στο πάτωμα της καμπίνας.  Μετά από κάποια δευτερόλεπτα, ενόσω ο μάρτυρας έφτιαχνε τον ατομικό εξοπλισμό του, αντιλήφθηκε μια κίνηση, γύρισε το κεφάλι του και ο Γιαννιός δεν ήταν εκεί.

Ρώτησε τον κατηγορούμενο: «Ήταν dry;».  Τότε ο κατηγορούμενος έπιασε το κεφάλι του, έσκυψε κάτω και γύρισε προς τη θάλασσα να δει τον Γιαννιό. 

Ο κατηγορούμενος ζήτησε από τον υπεύθυνο καμπίνας να δώσει οδηγίες ώστε το ελικόπτερο να κινηθεί προς τον Γιαννιό.  Όταν το ελικόπτερο επέστρεψε στο σημείο, ο Γιαννιός ήταν μπρούμυτα στην επιφάνεια της θάλασσας, χωρίς να κινείται.  Ο κατηγορούμενος ζήτησε να κατέβει το ελικόπτερο πιο χαμηλά, πήδηξε στη θάλασσα και κολύμπησε προς τον Γιαννιό.  Το ελικόπτερο κινήθηκε προς στο σκάφος της λιμενικής και του έκαναν σινιάλο να κινηθεί προς το σημείο όπου ήταν ο Γιαννιός.  Το ελικόπτερο επέστρεψε στο σημείο.   Πήδηξε στη θάλασσα με τον υπολοχαγό ΜΚ16 για να βοηθήσουν.  Ο Γιαννιός ήταν αναίσθητος και υποβασταζόταν από τον κατηγορούμενο, ο οποίος φώναζε «Ξύπνα Γιαννιέ», «Γιώρκο έλα κοντά», «Βοήθεια», «Θέλουμε τη βάρκα να έρτει κοντά».  Το σκάφος της λιμενικής τους προσέγγισε μετά από κάποια λεπτά και μετέφερε τον Γιαννιό στην ακτή. 

Ο ΜΚ16, καταδρομέας υπολοχαγός, ήταν ένας από τους τέσσερεις καταδρομείς που επέβαιναν στο ελικόπτερο.  Συμφώνησε με τις καταθέσεις του (Τεκμήρια 84 και 85).

 Τη μέρα της άσκησης έγινε ενημέρωση από τον διοικητή της [Μοίρας Αεροπορίας] (ΜΚ21).  Έγινε δεύτερη ενημέρωση από τον υποδιοικητή της [Μοίρας Καταδρομών] (ΜΚ13).

Με βάση τη διαδικασία που ακολουθείται, ο κυβερνήτης του ελικοπτέρου δίνει την έγκριση στον υπεύθυνο καμπίνας να αρχίσουν οι ρίψεις και ο υπεύθυνος καμπίνας ενημερώνει τον αρχηγό ρίψης. 

Ήταν πρώτη φορά που έπεφτε από ελικόπτερο και για αυτό ο κατηγορούμενος του εξήγησε ξανά τη διαδικασία.  Του είπε να καθίσει στην πόρτα του ελικοπτέρου, να βάλει τα πόδια του στο πέδιλο (εξωτερικό σκαλί) του ελικοπτέρου, μόλις λάβει το σήμα με ένα κτύπημα στην πλάτη να σηκωθεί, να ρίξει πρώτα τον φόρτο (σακίδιο) του, να υψώσει το δεξί του χέρι και να πέσει στη θάλασσα κάνοντας ένα βήμα μπροστά. 

Ο κατηγορούμενος, λίγο πριν επιβιβαστούν στο ελικόπτερο, ενημέρωσε ξανά τους καταδρομείς για τη διαδικασία και τη σειρά με την οποία θα έπεφταν. 

Επιβιβάστηκαν στο ελικόπτερο.  Οι τέσσερεις καταδρομείς (ο κατηγορούμενος, ο δεκανέας Γιαννιός, ο επιλοχίας ΜΚ15 και ο ίδιος) δεν έφεραν ακουστικά ενδοεπικοινωνίας.  Το ελικόπτερο απογειώθηκε.  Λίγη ώρα μετά, ο Γιαννιός σηκώθηκε από τη θέση του και πήγε κοντά στην πόρτα όπου ήταν ο κατηγορούμενος.  Δεν γνωρίζει αν του είχε δώσει οδηγίες ο κατηγορούμενος να πάει κοντά του, όμως, με βάση τη διαδικασία, για να σηκωθεί κάποιος από τη θέση του και να προσεγγίσει τον αρχηγό ρίψης πρέπει να του γίνει σήμα από τον αρχηγό ρίψης.

Ο Γιαννιός κάθισε στο πάτωμα με τα πόδια του στο πέδιλο (εξωτερικό σκαλί) του ελικοπτέρου βλέποντας προς τα έξω.  Δευτερόλεπτα μετά, ο Γιαννιός σηκώθηκε, ξανακάθισε, γύρισε το κεφάλι του προς τον κατηγορούμενο, ανοιγοκλείνοντας το στόμα του σαν να είχαν κάποια συνομιλία, την οποία ο ίδιος δεν άκουσε.  Ο Γιαννιός σηκώθηκε, έριξε το φόρτο (σακίδιο) του και πήδηξε στη θάλασσα με το χέρι του υψωμένο προς τα πάνω. 

Αντεξεταζόμενος ρωτήθηκε: «Άρα είχες δει όλη τη διαδικασία της ρίψης;».  Απάντησε: «Όχι, είδα τη διαδικασία που έφευγε ο Γιαννιός με το που ψήλωσε το χέρι πάνω». 

Δεν μπορούσε να ακούσει αν ο κατηγορούμενος έδωσε στον Γιαννιό φωνητική εντολή.  Ίσως να λέχθηκε κάτι κατά τη διάρκεια της πτήσης και να μην το άκουσε λόγω του θορύβου.

Αμέσως ο κατηγορούμενος έκανε νεύμα στον υπεύθυνο καμπίνας να ζητήσει από τον κυβερνήτη να μεταβούν στο σημείο όπου έπεσε ο Γιαννιός.  Το ελικόπτερο έκανε στροφή και κατευθύνθηκε προς τα εκεί.  Ο Γιαννιός ήταν μπρούμυτα, χωρίς να κινείται.  Ο κατηγορούμενος πήδηξε στη θάλασσα.  Το ελικόπτερο κατευθύνθηκε προς το σκάφος της λιμενικής και με χειρονομίες ζήτησαν να πάει κοντά στον Γιαννιό.  Το ελικόπτερο επέστρεψε στο σημείο και ο ίδιος μαζί με τον επιλοχία ΜΚ15 πήδηξαν στη θάλασσα.  Ο κατηγορούμενος κρατούσε το κεφάλι του Γιαννιού και καλούσε σε βοήθεια.  Έβαλαν τον Γιαννιό στο σκάφος και ο κατηγορούμενος του παρείχε τις πρώτες βοήθειες.  Μετέφεραν τον Γιαννιό στην ακτή, όπου το νοσηλευτικό προσωπικό του ασθενοφόρου του παρείχε τις πρώτες βοήθειες.     

Ο ΜΚ11, επαγγελματίας κινηματογραφιστής (όχι στρατιωτικός), επέβαινε στο ελικόπτερο για να βιντεογραφήσει την άσκηση.  Συμφώνησε με τις καταθέσεις του (Τεκμήρια 64-66).

Τη μέρα της άσκησης έλαβε μέρος στις ενημερώσεις, όπου τους εξηγήθηκε τι θα περιλάμβανε η άσκηση.  Λίγο πριν επιβιβαστούν στο ελικόπτερο, κάποιος στρατιωτικός, δεν θυμάται ποιος, έκανε ξανά ενημέρωση στους καταδρομείς.   

Επιβιβάστηκαν στο ελικόπτερο.  Κάθισε στο βάθος της καμπίνας και φορούσε ακουστικά ενδοεπικοινωνίας.  Δεν θυμάται ακριβώς τις θέσεις που κάθισαν οι καταδρομείς.  Λόγω του θορύβου, δεν μπορούσε να ακούσει τι έλεγε κάποιος παρά μόνο μέσω της ενδοεπικοινωνίας ή από πολύ κοντά.  Το ελικόπτερο απογειώθηκε και έφθασε στη θέση που έκανε αναγνώριση της περιοχής σε κοντινή απόσταση από τη θάλασσα.  Ενώ ασχολείτο με την κάμερά του, ξαφνικά διαπίστωσε ότι ο Γιαννιός καθόταν στην πόρτα του ελικοπτέρου με την πλάτη προς τον ίδιο και τα πόδια του έξω από το ελικόπτερο.  Δίπλα στον Γιαννιό στεκόταν ο αρχηγός ρίψης.

Ο αρχηγός ρίψης έδινε οδηγίες στον Γιαννιό, λέγοντας επανειλημμένα μία σύντομη λέξη, την οποία (ο μάρτυρας) δεν θυμόταν.  Το ελικόπτερο άρχισε να ανεβαίνει.  Οι οδηγίες του αρχηγού ρίψης συνεχίστηκαν σχεδόν μέχρι και το χρονικό σημείο που έφυγε ο Γιαννιός από το ελικόπτερο.  Αντεξεταζόμενος ανέφερε ότι ο αρχηγός ρίψης «διούσε τις οδηγίες που κανονικά διούσε όταν θα διεξαγόταν η διαδικασία» και θυμάται ότι «έκανε repeat μία λέξη».  Ερωτηθείς αν θυμάται ή αν υποθέτει ότι ο κατηγορούμενος έλεγε μια συγκεκριμένη φράση, απάντησε: «Έδινε οδηγίες σε μια κανονική ρίψη». 

Ξαφνικά ο Γιαννιός δεν ήταν εκεί.  Αμέσως διερωτήθηκε γιατί έπεσε.  Όλοι μέσα στην καμπίνα είχαν ένα «βλέμμα απορίας και πανικού» και άρχισαν να κινούνται από τις θέσεις τους.  Κατάλαβε ότι κάτι είχε συμβεί.  Άκουσε από τα ακουστικά του να λένε ότι ο Γιαννιός έπεσε στο νερό και όταν κοίταξαν αν ήταν καλά, είπαν ότι ήταν ανάποδα.  Σοκαρίστηκε.  

Δεν θυμόταν αν έγινε κάποια συνομιλία εντός του ελικοπτέρου μεταξύ των επιβαινόντων, ούτε αν έγιναν χειρονομίες.

Ο ΜΚ23, επισμηνίας στη [Μοίρα Αεροπορίας], ήταν ο υπεύθυνος καμπίνας στο ελικόπτερο.  Συμφώνησε με την κατάθεσή του (Τεκμήριο 95).

Στο ελικόπτερο ο κατηγορούμενος κάθισε στη θέση δίπλα από την ανοικτή πόρτα, απέναντι από τον Γιαννιό.  Οι θέσεις τους είχαν απόσταση μεταξύ τους 2-2.5 μέτρα περίπου.  Ο κινηματογραφιστής ήταν γονατιστός.  Ο ίδιος ήταν γονατιστός ανάμεσα στον κατηγορούμενο και τον Γιαννιό.    

Ακουστικά ενδοεπικοινωνίας έφεραν ο κυβερνήτης, ο συγκυβερνήτης, ο κινηματογραφιστής και ο ίδιος.  Μέσα στο ελικόπτερο συνεννοείτο με τους τέσσερεις καταδρομείς με χειρονομίες και λεκτικά σε κοντινή απόσταση λόγω του θορύβου.

Το ελικόπτερο απογειώθηκε και έστριψε για τη δοκιμαστική διέλευση (dry).  Ο κυβερνήτης του είπε να ειδοποιήσει τον αρχηγό ρίψης ότι μπορεί να «δει το dry του», όπως και έγινε.  Ο κυβερνήτης του είπε να ρωτήσει τον αρχηγό ρίψης αν η πορεία του ελικοπτέρου είναι εντάξει ή αν θέλει να πάει πιο αριστερά.  Ρώτησε τον αρχηγό ρίψης και αυτός του απάντησε να πάνε πιο αριστερά.   Το μεταβίβασε στον κυβερνήτη.     

Ενώ συνέχιζαν την πορεία της δοκιμαστικής διέλευσης, ο κατηγορούμενος έκανε ένα βήμα από τη θέση του και τράβηξε τον Γιαννιό από το χέρι για να τον μεταφέρει στην πόρτα του ελικοπτέρου.  Μόλις (ο μάρτυρας) το αντιλήφθηκε, ενώ ήταν γονατιστός στο μέσο της καμπίνας μεταξύ κατηγορούμενου και Γιαννιού, έβαλε το χέρι του ανάμεσά τους για να εμποδίσει τον κατηγορούμενο. 

Ο κατηγορούμενος προσπαθούσε να τραβήξει τον Γιαννιό για να τον σηκώσει από την καρέκλα.  Επέμενε (ο μάρτυρας) να έχει το χέρι του ανάμεσά τους γιατί γνώριζε ότι δεν ήταν η ενδεδειγμένη στιγμή, με βάση το σενάριο της άσκησης, να πάει ο Γιαννιός στην πόρτα.  Ο ένας από τους άλλους δύο καταδρομείς τον διαβεβαίωσε ότι γνώριζαν ότι η διέλευση ήταν δοκιμαστική.  Ο κατηγορούμενος έκανε νόημα με το χέρι του με την παλάμη προς τα κάτω, συμφωνώντας ότι γνώριζε ότι η διέλευση είναι αναγνωριστική.  Τότε (ο μάρτυρας) κατέβασε το χέρι του. 

Ο κατηγορούμενος τοποθέτησε τον Γιαννιό δίπλα του στο σκαλί έξω από την καμπίνα (φωτογραφία 16, Τεκμήριο 62).  Είχε συνεχή οπτική επαφή μαζί τους από απόσταση μισού μέτρου περίπου.  Το ελικόπτερο άρχισε να ανεβαίνει και να αναπτύσσει ταχύτητα με αριστερή στροφή (ακριβώς πάνω στην ολοκλήρωση της δοκιμαστικής διέλευσης) και ο Γιαννιός πήδηξε έξω με τον ατομικό εξοπλισμό του.  Ο κατηγορούμενος στεκόταν δίπλα του (φωτογραφίες 35 και 40, Τεκμήριο 62).

Ρώτησε τον κατηγορούμενο: «Γιατί τον έβαλες να πηδήσει;». 

Ανέφερε στον κυβερνήτη ότι κάποιος πήδηξε από το ελικόπτερο.  Ο κυβερνήτης ρώτησε «Πότε επήδησε ρε; Την ώρα που έφυγα εγώ μόνος μου;».  Ο μάρτυρας απάντησε: «Ε έκαμε μαλακία δαμέ ο υπεύθυνος».  Εννοούσε ότι ο κατηγορούμενος έδωσε εντολή στον Γιαννιό να πηδήξει, χωρίς να λάβει (ο κατηγορούμενος) άδεια ότι μπορούν να αρχίσουν οι ρίψεις. 

Το ελικόπτερο, κάνοντας γρήγορη στροφή, επέστρεψε στο σημείο όπου έπεσε ο Γιαννιός.  Ο Γιαννιός ήταν μπρούμυτα στο νερό και φαινόταν να μην έχει τις αισθήσεις του.  Ο κατηγορούμενος, αφού του δόθηκε άδεια, πήδηξε στη θάλασσα.  Βγήκε (ο μάρτυρας) στο σκαλί του ελικοπτέρου και με οπτικά σήματα είπε στο σκάφος να κινηθεί προς τον Γιαννιό.  Το ελικόπτερο επέστρεψε στο σημείο όπου ήταν ο Γιαννιός.  Οι άλλοι δύο καταδρομείς, μετά από άδεια, πήδηξαν στη θάλασσα για να βοηθήσουν στην περισυλλογή του.  Ο Γιαννιός μεταφέρθηκε στην ακτή και από εκεί με το ελικόπτερο στο Γενικό Νοσοκομείο Πάφου.

Όταν το ελικόπτερο επέστρεφε στην αεροπορική βάση από το νοσοκομείο, περίπου 30 λεπτά μετά την πτώση του Γιαννιού, ο συγκυβερνήτης ρώτησε τον μάρτυρα μέσω της ενδοεπικοινωνίας: «Γιώργο, στα πόσα πόδκια του έτζιησε και έφυε;».  Ο μάρτυρας απάντησε «Εκούντησέ τον, εν του έτζιησε», γιατί προφανώς εκείνη τη στιγμή του φάνηκε ότι ο κατηγορούμενος έσπρωξε τον Γιαννιό.  Ο συγκυβερνήτης ρώτησε: «Κατά λάθος;».  Ο μάρτυρας απάντησε «Όι, εε τάχα μου είπε μου το και τούτος [ο αρχηγός ρίψης] πριν ότι η πρώτη εν να ποτούντο dry… Τζαι να έρτουμε κύκλο, και να πέσει ο πρώτος, ο δεύτερος, τζαι ύστερα οι άλλοι δκυο.  Είπε μου το [ο αρχηγός ρίψης] τζαι που εμπήκε τζαι μέσα στο ελικόπτερο».  Ερωτηθείς γιατί τον έσπρωξε, ο μάρτυρας απάντησε: «Εν ηξέρω, στο πρώτο το dry τζιαμέ ήρτε του, έφκαλεν τον [Γιαννιό] τζαι πάνω στην πόρτα, ενέφκαν μου τζαι οι άλλοι [δύο καταδρομείς] τζαι λαλούν μου όι εν τάχα μου εν για να του δείξει, εν για να του δείξει».  Ερωτηθείς «Τζαι εν τον επρόλαβες να τον…», ο μάρτυρας απάντησε «Όι, εν τον επρόλαβα, ετράβησέν τον, έσυρεν τον».

Θέση της υπεράσπισης, η οποία υποβλήθηκε στον μάρτυρα, ήταν ότι ο κατηγορούμενος εκείνη τη στιγμή δεν έδωσε εντολή στον Γιαννιό να πέσει, αλλά του έδειχνε το dry.  Απάντησε: «Σας ξαναλέω ότι συμφωνώ με τον εαυτό μου στο ηχητικό». 

Ο ΜΚ17, αρχιλοχίας, υπηρετεί στη λιμενική αστυνομία.  Συμφώνησε με την κατάθεσή του (Τεκμήριο 86).  Ήταν ο χειριστής σκάφους, το οποίο βρισκόταν στο θαλάσσιο χώρο της άσκησης για σκοπούς ασφάλειας, μετά από συνεννόηση με τους συντονιστές της άσκησης.  Κατά τη διάρκεια της άσκησης, το ελικόπτερο πλησίασε το σκάφος και κάποιος μέσα στην καμπίνα του ελικοπτέρου του έκανε σήμα με τα χέρια να προσεγγίσει το σημείο όπου είχαν πέσει οι καταδρομείς.  Μέσα σε ένα λεπτό, προσέγγισε το σημείο όπου είδε τέσσερα άτομα στο νερό, εκ των οποίων το ένα ήταν αναίσθητο και υποβασταζόταν.  Τον μετέφεραν στην ακτή όπου παραλήφθηκε από το πλήρωμα του ασθενοφόρου της Εθνικής Φρουράς.

Η ΜΚ18, δεκανέας καταδρομέας, είναι πτυχιούχος νοσηλεύτρια.  Συμφώνησε με την κατάθεσή της (Τεκμήριο 87).  Στην άσκηση επάνδρωνε, με ακόμα ένα νοσηλευτή, το ασθενοφόρο στην ακτή.  Κατά τη διάρκεια της πτήσης, κάποιος έπεσε στη θάλασσα από το ελικόπτερο.  Μετά από λίγο, το σκάφος της λιμενικής πλησίασε την ακτή, και μετέφεραν το άτομο αυτό στην ακτή, αναίσθητο, χωρίς να αναπνέει, τα χείλη του είχαν κυανό χρώμα και είχε αίμα στις άκριες των χειλιών του.  Αμέσως του παρείχαν τις πρώτες βοήθειες.  Το ελικόπτερο προσγειώθηκε κοντά τους.  Τον μετέφεραν με το ελικόπτερο στην Πάφο.  Όλα έγιναν σε σύντομο χρονικό διάστημα. 

Ο ΜΚ20, επαγγελματίας φωτογράφος, κατά τη διάρκεια της άσκησης ήταν στο έδαφος και έβγαζε φωτογραφίες.  Συμφώνησε με την κατάθεσή του (Τεκμήριο 89).  Ξαφνικά είδε κάποιον να πέφτει από το ελικόπτερο.  Συνέχισε να βγάζει φωτογραφίες.  Αναγνώρισε τις φωτογραφίες που έβγαλε (Τεκμήριο 61) και τις ίδιες φωτογραφίες σε μεγέθυνση (Τεκμήριο 62). 

Η ΜΚ19, αναισθησιολόγος στο Γενικό Νοσοκομείο Πάφου, συμφώνησε με την κατάθεσή της (Τεκμήριο 88).  Ο Γιαννιός, όταν μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, ήταν σε κώμα, δεν ανάπνεε και δεν ανταποκρινόταν.  Μεταφέρθηκε διασωληνωμένος στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας.

Ο ΜΚ22, ιατρός στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, συμφώνησε με την κατάθεσή του (Τεκμήριο 91).  Στις 29.6.22 διαπίστωσε το θάνατό του Γιαννιού (Τεκμήριο 92).  Ήταν εγκεφαλικά νεκρός.  Τα όργανά του διατηρήθηκαν σε λειτουργία με μηχανικά μέσα για να αξιολογηθούν για σκοπούς δωρεάς οργάνων.    

Ο ΜΚ24 εργάζεται στην εταιρεία που κατασκεύασε το ελικόπτερο στην Ιταλία.  Είναι ο διευθυντής του τμήματος διερεύνησης ατυχημάτων (Τεκμήρια 96 και 97). 

Το ελικόπτερο διαθέτει καταγραφέα πολλαπλών χρήσεων.  Εκεί καταγράφονται τα δεδομένα πτήσης (ύψος, ταχύτητα κ.ά.) και τα δεδομένα ήχου (ενδοεπικοινωνία).  Τα δεδομένα πτήσης και ήχου από τον καταγραφέα του ελικοπτέρου παραδόθηκαν στην εταιρεία από την αστυνομία της Κύπρου.  Η εταιρεία επιβεβαίωσε ότι αυτά προέρχονταν από το ελικόπτερο τη μέρα της άσκησης.  Έγινε ανάλυση των δεδομένων και συγχρονισμός δια χειρός μεταξύ των δεδομένων πτήσης και ήχου.  Πρόκειται για συνήθη προσέγγιση, η οποία χρησιμοποιείται από την εταιρεία.  Με βάση την ανάλυση, η εταιρεία ετοίμασε βίντεο με αναπαράσταση της πτήσης και παρουσίαση για τις ενέργειες του ελικοπτέρου τη μέρα της άσκησης (Τεκμήριο 28 και Τεκμήριο 78 σε έντυπη μορφή).  Πέντε σημεία από την ενδοεπικοινωνία ενισχύθηκαν ηχητικά, μετά από αίτημα της αστυνομίας Κύπρου (Τεκμήριο 28). 

Τα δεδομένα πτήσης ελέγχθηκαν με τη χρήση λογισμικού και επιβεβαιώθηκε ότι δεν είχαν αλλοιωθεί.  Ούτε στα φωνητικά δεδομένα διαπιστώθηκε, κατά τη διαδικασία συγχρονισμού δια χειρός, ότι υπήρχε κάποια ασυνέπεια.  Χαρακτηριστικά ανέφερε: «Προχωρήσαμε στην ανάλυση γιατί όλα ήταν μια χαρά για εμάς».

Μεταξύ των δεδομένων πτήσης και των δεδομένων ήχου μπορεί να υπάρξει απόκλιση μέχρι και δύο δευτερόλεπτα.  Συνεπώς, σύμφωνα με την παρουσίαση (Τεκμήριο 78), στις 12:39:08 (ήτοι, ένα δευτερόλεπτο πριν ακουστεί η πρώτη αντίδραση ότι έγινε αντιληπτή η πτώση του Γιαννιού) το ελικόπτερο πετούσε περίπου σε ύψος 70-88 πόδια (21-27 μέτρα) με ανοδική πορεία και με ταχύτητα 50-52 κόμβους (93-96 χιλιόμετρα) με αυξητική τάση. 

Ο ΜΚ14, αστυνόμος Β’, είναι εξειδικευμένος μηχανικός ηλεκτρονικών ελικοπτέρων, ίδιου τύπου με αυτό που χρησιμοποιήθηκε στην άσκηση.  Εντάχθηκε στην ανακριτική ομάδα της αστυνομίας για να βοηθήσει με τις αεροπορικές του γνώσεις σε σχέση με τα δεδομένα πτήσης και ήχου.  Κλήθηκε ως εμπειρογνώμονας σε σχέση με μηχανικά ζητήματα και ζητήματα πλοήγησης των ελικοπτέρων ίδιου τύπου με το επίδικο.  Συμφώνησε με την κατάθεσή του (Τεκμήριο 77).

Μετέφερε τα δεδομένα πτήσης και ήχου (Τεκμήριο 27) στην Ιταλία για να αναλυθούν από την εταιρεία που κατασκεύασε το ελικόπτερο.  Η εταιρεία ετοίμασε βίντεο αναπαράστασης της πτήσης (Τεκμήριο 28).  Ο ίδιος κατέγραψε τους διαλόγους (Τεκμήριο 79) που ακούγονται στο βίντεο.

Το βίντεο (Τεκμήριο 28) αναπαράχθηκε εντός της αίθουσας του Δικαστηρίου.  Στις 12:39:07 ακούγεται το παράγγελμα «Go».  Αμέσως, ακούγεται η φωνή του κινηματογραφιστή ΜΚ11 να λέει χαμηλόφωνα «Γιατί επήδησε;» (12:39:09) και η φωνή του υπεύθυνου καμπίνας να ρωτά «Γιατί τον έβαλες να πηδήσει;» (12:39:12).  Το παράγγελμα «Go» ακούγεται αδύνατα και ισχνά σε σχέση με τις υπόλοιπες καταγραφές, διότι η φωνή προέρχεται από την καμπίνα από κάποιον που δεν φέρει μικρόφωνο.  Δεν γνωρίζει ποιος το είπε.  Επειδή το σήμα ήταν αδύνατο, ζήτησε από την εταιρεία που κατασκεύασε το ελικόπτερο να ενισχύσει τον ήχο (Τεκμήριο 28, file 220627_1354/cv1ampfile στο 1:14:30, το οποίο αντιστοιχεί στην ώρα 12:39:07).

Ο ΜΚ8, ανθυποσμηναγός, ήταν μηχανικός ηλεκτρονικών (avionics) στην [αεροπορική βάση].  Συμφώνησε με την κατάθεσή του (Τεκμήριο 53).  Ανάμεσα στα καθήκοντα του, για τα οποία εκπαιδεύτηκε, είναι και το «κατέβασμα» (download) των δεδομένων από τον καταγραφέα του ελικοπτέρου.  Τη μέρα της άσκησης «κατέβασε» (download) τα δεδομένα πτήσης και ήχου από τον καταγραφέα με βάση τη διαδικασία που προβλέπεται από την εταιρεία που κατασκεύασε το ελικόπτερο.  Είναι η προβλεπόμενη διαδικασία μετά από κάποιο ατύχημα.  Τα αποθήκευσε, σε ηλεκτρονική μορφή, σε φορητό υπολογιστή (Τεκμήριο 5), τον οποίο παρέδωσε στον διοικητή της Μοίρας [   ] (ΜΚ9).  Προέβη σε συγχρονισμό των δεδομένων πτήσης και ήχου (Τεκμήριο 54).

Ο ΜΚ9, επισμηναγός μηχανικός αεροπλάνων, ήταν ο διοικητής της Μοίρας [   ].  Η Μοίρα του συντηρεί το ελικόπτερο στο οποίο επέβαιναν οι καταδρομείς.  Συμφώνησε με τις καταθέσεις του (Τεκμήρια 55 και 56).  Τα δεδομένα από τον καταγραφέα του ελικοπτέρου «κατέβηκαν» αυτούσια, σύμφωνα με τη διαδικασία που προβλέπεται στο τεχνικό εγχειρίδιο του ελικοπτέρου, αποθηκεύτηκαν σε φορητό υπολογιστή (Τεκμήριο 5) και μεταφέρθηκαν σε usb (Τεκμήριο 27).  Τα δεδομένα παραδόθηκαν αυτούσια στην αστυνομία μαζί με άλλα τεκμήρια. Με τον ΜΚ8, με τη χρήση ειδικού προγράμματος, υπολόγισαν (Τεκμήριο 54) ότι η φράση που υποδήλωνε πτώση ατόμου στη θάλασσα ακούστηκε, για πρώτη φορά, στην ενδοεπικοινωνία στις 12:39:09.

Η ΜΚ7 είναι ιατροδικαστής.  Διενήργησε νεκροψία και νεκροτομή στη σορό του Γιαννιού.  Εξέδωσε ιατρικό πιστοποιητικό αιτιών θανάτου (Τεκμήριο 47).  Ετοίμασε ιατροδικαστική έκθεση νεκροψίας-νεκροτομής (Τεκμήριο 49), σύμφωνα με την οποία, ο θάνατος του Γιαννιού προκλήθηκε από «βαριά τραυματική κάκωση του κεντρικού νευρικού συστήματος συνεπεία κάκωσης του κεντρικού νευρικού συστήματος από πτώση εξ ύψους και μηχανισμό πρόσκρουσης που συμπεριλαμβάνει και πρόκληση κατάγματος της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης».

Οι κακώσεις που εντοπίστηκαν στο κεντρικό νευρικό σύστημα (εγκέφαλο και νωτιαίο μυελό), ήταν «βαρύτατες, ήταν οι πλέον βαριές κακώσεις που θα μπορούσαν να πάθουν αυτά τα ευπαθή όργανα».  Επεξήγησε ότι ο εγκέφαλος είναι το όργανο το οποίο στηρίζει όλες τις σωματικές λειτουργίες στον άνθρωπο.  Σε τέτοιες βαρύτατες κακώσεις, ειδικά στην παρεγκεφαλίδα και στην αυχενική μοίρα, τα κέντρα αναπνοής και η καρδιακή λειτουργία, τα οποία εδράζονται σε εκείνα τα σημεία στον εγκέφαλο, καταστέλλονται.  Ο εγκέφαλος, με άλλα λόγια, σταματά να δίδει οδηγίες για τις ζωτικές λειτουργίες του ανθρώπου, καθιστώντας τέτοια βαριά τραυματική κάκωση «ασύμβατη με τη ζωή».  Ο Γιαννιός «δεν θα μπορούσε να ανακάμψει, να επανέλθει». 

Οι κακώσεις προκλήθηκαν όταν ο Γιαννιός πρόσκρουσε στην επιφάνεια της θάλασσας, η οποία, ανάλογα με το ύψος της πτώσης, τον τύπο και την ταχύτητα πρόσκρουσης, μπορεί να δράσει ως σκληρή επιφάνεια. 

Ο ΜΚ25 είναι ιατρός παθολογοανατόμος.  Ετοίμασε σχετική έκθεση (Τεκμήριο 50).  Εξέτασε αυτούσιο τον εγκέφαλο, το νωτιαίο μυελό, ιστοτεμάχια πνευμόνων και ιστοτεμάχιο καρδιάς (Τεκμήριο 99).  

Εξέτασε το νωτιαίο μυελό. Εντόπισε υποσκληρίδια αιμορραγία στις τομές του νωτιαίου μυελού, εκτεταμένες εστίες αιμορραγικής νέκρωσης του παρεγχύματος και εστιακές αιμορραγίες σε ρίζες νεύρων. 

Εξέτασε τον εγκέφαλο και την παρεγκεφαλίδα.  Υπήρχε οίδημα στον εγκέφαλο και την παρεγκεφαλίδα, καθώς και εικόνα εγκολεασμού της παρεγκεφαλίδας.  Στα αμύγδαλα, στη βάση του κρανίου, επίσης, υπήρχε εικόνα εγκολεασμού λόγω της συμπίεσης.  Αυτά δεικνύουν τραύμα στο κεντρικό νευρικό σύστημα και ότι ο αποβιώσας έζησε για κάποιο χρονικό διάστημα μετά που τραυματίστηκε.  Μακροσκοπικά, δια γυμνού οφθαλμού, ο εγκέφαλος είχε διάχυτη υπαραχνοειδή αιμορραγία, αιμάτωμα στο παρέγχυμα της βάσης της παρεγκεφαλίδας και της βασικής μοίρας των εγκεφαλικών ημισφαιρίων, καθώς και στικτές αιμορραγίες στο μεσολόβιο, τα βασικά γάγγλια και τους πυρήνες.  Μικροσκοπικά από την αξιολόγηση των ιστολογικών πλακιδίων, επιβεβαιώθηκε η παρουσία πρόσφατης υπαραχνοειδούς αιμορραγίας.  Υπήρχαν μικρές περιοχές από μακροφάγα κύτταρα, τα οποία δεικνύουν τραυματισμό και διαδικασία επούλωσής του ενόσω κάποιος είναι ζωντανός για μικρό χρονικό διάστημα μετά τον τραυματισμό. Στο εγκεφαλικό παρέγχυμα, το παρεγκεφαλιδικό παρέγχυμα και το στέλεχος παρατηρήθηκε έντονο οίδημα, καθώς και ισχαιμικές/υποξικές αλλοιώσεις και περιοχές πρόσφατης αιμορραγίας και πρόσφατης αιμορραγικής νέκρωσης. 

Όλα αυτά, ανέφερε, είναι αρκετά για να προκαλέσουν το θάνατο.   

Δεν έχει αμφιβολία ότι προκλήθηκαν από τραυματισμό.

Οι εξετάσεις στο κεντρικό νευρικό σύστημα (εγκέφαλο, παρεγκεφαλίδα, στέλεχος, νωτιαίο μυελό) είναι δηλωτικά πρόσφατης (1-2 μέρες) βαριάς τραυματικής κάκωσης του κεντρικού νευρικού συστήματος.  Τα ευρήματα είναι συμβατά με κάκωση από πτώση από ύψος και μηχανισμό πρόσκρουσης που περιλαμβάνει και πρόκληση κατάγματος της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. 

Ο ΜΚ1, αστυνομικός,  είναι ο χειριστής των τεκμηρίων, τα οποία κατέθεσε στο Δικαστήριο (Τεκμήρια 1-39).  Ο ΜΚ2, αστυνομικός, φωτογράφισε τη νεκροψία (Τεκμήριο 30).  Αναγνώρισε τις φωτογραφίες.  Ο ΜΚ3, αστυνομικός, φωτογράφισε την ιατρική εξέταση του Γιαννιού από την ιατροδικαστή, ΜΚ7, την 1.7.22 (Τεκμήριο 29).  Αναγνώρισε τις φωτογραφίες.  Ο ΜΚ4, αστυνομικός, φωτογράφισε, λίγες μέρες μετά την άσκηση, το ελικόπτερο, στην [αεροπορική βάση] (Τεκμήριο 31), τον καταγραφέα δεδομένων του ελικοπτέρου (Τεκμήριο 33), υποδείξεις σκηνών στη Λάρα (Τεκμήριο 34), τα ρούχα του Γιαννιού (Τεκμήριο 32) και τον ατομικό του σάκο (Τεκμήρια 35 και 36).  Συμφώνησε με την κατάθεσή του (Τεκμήριο 42).  Αναγνώρισε τις φωτογραφίες.  Ο ΜΚ5, αρχισμηνίας, συμφώνησε με την κατάθεσή του (Τεκμήριο 43).  Στις 3.7.22, μετά από οδηγίες του ΜΚ9, παρέδωσε στην αστυνομία (ΜΚ14) ένα πύργο ηλεκτρονικού υπολογιστή (Τεκμήριο 3) και ένα κλειδί usb (Τεκμήριο 4).  Ο ΜΚ6, αντισμήναρχος, ήταν ο [   ] της [αεροπορικής βάσης], όπου υπάγεται η μονάδα ελικοπτέρων.  Αναγνώρισε την κατάθεσή του (Τεκμήριο 44).  Σε συνεννόηση με την ανακριτική ομάδα της αστυνομίας, παρέδωσε σε αυτή έγγραφα (Τεκμήριο 7-23), τα οποία πιστοποίησε ως ακριβή αντίγραφα (Τεκμήριο 45).  Ο ΜΚ10, αστυνομικός, συμφώνησε με την έκθεση που ετοίμασε, σε σχέση με την παραλαβή και διακίνηση τεκμηρίων (Τεκμήριο 60) και την εξαγωγή φωτογραφιών για σκοπούς διερεύνησης της υπόθεσης.  Εκτύπωσε τις φωτογραφίες που του παραδόθηκαν (Τεκμήριο 61).  Για να είναι πιο ευδιάκριτες, μεγέθυνε κάποιες από αυτές και βελτίωσε το φωτισμό τους (Τεκμήριο 62).

Μετά το πέρας της υπόθεσης για την κατηγορούσα αρχή, ο κατηγορούμενος κλήθηκε σε απολογία.  Επέλεξε να τηρήσει το δικαίωμα της σιωπής. 

Ο ΜΥ1 είναι ιατρός νευροχειρουργός (Τεκμήριο 101).  Δεν είδε και δεν εξέτασε τον Γιαννιό.  Διάβασε τις ιατροδικαστικές εκθέσεις της ιατροδικαστή ΜΚ7 και του παθολογοανατόμου ΜΚ25 (Τεκμήρια 47-50), τη βεβαίωση θανάτου (Τεκμήριο 92), την εκτίμηση του νευροχειρουργού (Τεκμήριο 52), τις ιατρικές καταθέσεις (Τεκμήρια 93 και 94 για την αλήθεια τους), τα ιατρικά σημειώματα του καρδιολόγου και της αναισθησιολόγου (Τεκμήριο 104), την κατάθεση της αναισθησιολόγου ΜΚ19 (Τεκμήριο 88), ένα σύντομο ιστορικό σε αίτηση της αστυνομίας (Τεκμήριο 100) και την έκθεση του ακτινολόγου (Τεκμήριο 103).  Δεν είδε αυτούσια την αξονική τομογραφία.

Στη βάση των όσων διάβασε, ετοίμασε ιατρικό πιστοποιητικό (Τεκμήριο 102).

Θέση του ήταν ότι ο Γιαννιός δεν κτύπησε στο κρανίο και στον εγκέφαλο.  Ο εγκέφαλος «το μόνο που ήταν δυνατόν να πάθει» ήταν διάσειση, ήτοι την «ελαφρότερη κρανιοεγκεφαλική κάκωση».  Αν ο Γιαννιός κτυπούσε στον εγκέφαλο, οι θλάσεις και η υπαραχνοειδή αιμορραγία θα φαίνονταν στην αξονική τομογραφία.  Δεν είδε την αξονική τομογραφία, θεωρεί όμως ότι η έκθεση του ακτινολόγου είναι ορθή.

Ο Γιαννιός υπέστη τραυματισμό στον αυχένα δίκην μαστιγίου (whiplash injury).  Ο τραυματισμός του νωτιαίου μυελού προκάλεσε σοκ στο νωτιαίο μυελό και «προφανώς παραπληγία».  Επειδή ήταν μπρούμυτα στο νερό, δεν μπορούσε να αναπνεύσει και για αυτό επήλθε το οίδημα στον εγκέφαλο, το οποίο καταγράφεται στην έκθεση του ακτινολόγου. 

Διαφωνεί ότι η άμεση αιτία θανάτου του Γιαννιού ήταν η βαριά τραυματική κάκωση του κεντρικού νευρικού συστήματος λόγω πτώσης εξ ύψους και του μηχανισμού πρόσκρουσης στη θάλασσα.  Αιτία θανάτου, είναι «πασιφανές», ότι ήταν η αδυναμία του να αναπνεύσει επειδή βρισκόταν μπρούμυτα στη θάλασσα και με τραυματισμό νωτιαίου μυελού.  Αν είχαν χορηγηθεί αμέσως οι πρώτες βοήθειες στον Γιαννιό, δεν θα είχε πεθάνει.  Ίσως να ήταν παραπληγικός, όμως δεν θα ήταν νεκρός. 

Ο ΜΥ2 είναι προγραμματιστής (Τεκμήριο 105).  Κλήθηκε ως εμπειρογνώμονας σε προγράμματα υπολογιστών και ανάλυση ηλεκτρονικών αρχείων.  Τα ηχητικά αρχεία, γενικά, «είναι πιθανόν» να αλλοιωθούν ως προς το περιεχόμενό τους.  Αντεξεταζόμενος ρωτήθηκε αν έχει κάποια ένδειξη ότι τα ηχητικά αρχεία (Τεκμήριο 27), έχουν τροποποιηθεί.  Απάντησε: «Δεν μπορώ να πω αν τα αρχεία μετατράπηκαν».  Δεν είναι ειδικός στην ανάλυση δεδομένων ήχου ενός καταγραφέα ελικοπτέρου.     

Ως παραδεκτά γεγονότα δηλώθηκαν οι βαθμοί του κατηγορούμενου και του Γιαννιού τη μέρα της άσκησης, καθώς και ότι ο Γιαννιός απεβίωσε στις 29.6.22.  Δηλώθηκε, ακόμη, ότι ο Γιαννιός ανασύρθηκε από τη θάλασσα, μεταφέρθηκε με ελικόπτερο στο Γενικό Νοσοκομείο Πάφου και στη συνέχεια με ασθενοφόρο στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας (Τεκμήρια 93 και 94 για την αλήθεια τους).

Oι δύο πλευρές αγόρευσαν γραπτώς και προφορικώς.  Η κατηγορούσα αρχή εισηγήθηκε ότι, με βάση την προσαχθείσα μαρτυρία, τα συστατικά στοιχεία του αδικήματος έχουν αποδειχθεί.  Αντίθετα, η υπεράσπιση εισηγήθηκε, μεταξύ άλλων, ότι δεν υπάρχει μαρτυρία ότι οποιαδήποτε πράξη ή παράλειψη του κατηγορούμενου οδήγησε στην πτώση του Γιαννιού στη θάλασσα.

Λάβαμε υπόψη όλα όσα τέθηκαν ενώπιόν μας, έστω κι αν δεν γίνεται αναφορά στο κείμενο της απόφασης.  Ιδιαίτερη αναφορά θα γίνει όπου κρίνεται σκόπιμο.

Παρακολουθήσαμε τους μάρτυρες έχοντας υπόψη τις σχετικές αρχές (Ανδρέου v. Αστυνομίας, Ποινική Έφεση 29/22, ημερ. 23.6.22, Λ.Λ. v. Δημοκρατίας, Ποινική Έφεση 27/17, ημερ. 21.11.17, Brierley v. Αστυνομίας (2012) 2 Α.Α.Δ. 476).  Η μαρτυρία εξετάστηκε με την αναγκαία προσοχή με βάση το περιεχόμενό της, την ποιότητα και πειστικότητά της και με βάση τη σύγκρισή της με την υπόλοιπη μαρτυρία (Παναγή v. Χρυσοδόντα, Πολιτική Έφεση 249/15, ημερ. 6.6.24).  Δεν περιοριστήκαμε στην ατομική κρίση της αξιοπιστίας κάθε μάρτυρα ξεχωριστά, αλλά συσχετίσαμε τη μαρτυρία με την αντικειμενική υπόσταση των θέσεων κάθε πλευράς (Στυλιανίδης v. Χατζηπιέρα (1992) 1 Α.Α.Δ. 1056).  Το Δικαστήριο μπορεί να αποδεχθεί μέρος μαρτυρίας ενός μάρτυρα και να απορρίψει άλλο (Στυλιανού v. Αστυνομίας, Ποινική Έφεση 217/19, ημερ. 1.2.22), ECLI:CY:AD:2022:B37.

Καθήκον ενός εμπειρογνώμονα είναι να βοηθήσει το Δικαστήριο -με την παράθεση επιστημονικών κριτηρίων- να καταλήξει στα δικά του συμπεράσματα (Γενικός Εισαγγελέας v. Χαραλάμπους, Πολιτική Έφεση 267/15, ημερ. 9.4.25, Καμπίσιο v. Αστυνομίας, Ποινική Έφεση 89/23 κ.ά., ημερ. 13.6.24).  Η αξιολόγηση της μαρτυρίας του γίνεται εφαρμόζοντας τις ίδιες αρχές όπως και για κάθε άλλο μάρτυρα (Βασιλείου v. Πέτρου, Πολιτική Έφεση 106/15, ημερ. 19.3.25, Νικολαΐδης v. Γενικός Εισαγγελέας, Πολιτική Έφεση 151/15, ημερ. 30.9.24).

Ο ΜΚ13, υποδιοικητής της [Μοίρας Καταδρομών] και αξιωματικός συντονιστής της άσκησης, και ο ΜΚ12, διοικητής των τεσσάρων καταδρομέων και βοηθός του ΜΚ13, μας έκαναν καλή εντύπωση.  Αμφότεροι απαντούσαν τις ερωτήσεις που τους τέθηκαν με πληρότητα και σαφήνεια.  Αναφέρθηκαν λεπτομερώς στο σχεδιασμό και τις προετοιμασίες για την άσκηση, στο διορισμό του ΜΚ13 ως αξιωματικού συντονιστή και υπεύθυνου για το προσωπικό στη ζώνη ρίψης (ασθενοφόρο και σκάφος ασφαλείας), στο διορισμό του ΜΚ12 ως βοηθού του πρώτου και στην επιλογή των καταδρομέων που θα συμμετείχαν.  Περιέγραψαν τα όσα αντιλήφθηκαν παρακολουθώντας την άσκηση από το έδαφος, καθώς και τις ενέργειες που έγιναν από τη στιγμή που έγινε αντιληπτή η πτώση του Γιαννιού στη θάλασσα.  Ο ΜΚ13 ανέφερε ότι θεωρεί τον κατηγορούμενο ένα αξιόλογο, έμπειρο και εξαίρετο καταδρομέα.  Ο ΜΚ12 ανέφερε ότι θεωρεί τον κατηγορούμενο κορυφαίο καταδρομέα με εμπειρία, χαρακτήρα και ικανότητες και ότι οι καταδρομείς, περιλαμβανομένου και του Γιαννιού, τον εμπιστεύονταν. 

Θέση της υπεράσπισης ήταν ότι και οι δύο προσήλθαν στο Δικαστήριο για να πουν ψέματα και να παρουσιάσουν μια «προκατασκευασμένη εκδοχή».  Θέση της υπεράσπισης ήταν, επίσης, ότι και οι δύο διορίστηκαν -εικονικά- μετά την άσκηση για να καλύψουν «διάφορες παραλείψεις» τους.  Με κάθε σεβασμό, η θέση της υπεράσπισης, έχοντας υπόψη τη συνολική εικόνα των εν λόγω μαρτύρων, μέσα από την μακρά και επίμονη αντεξέτασή τους, κρίνεται αβάσιμη.  Αμφότεροι επεξήγησαν και αιτιολόγησαν πλήρως τις ενέργειές τους αναφορικά με την προετοιμασία και τη διεξαγωγή της άσκησης.  Ουδεμία τάση καταφυγής στο ψέμα ή παραπλάνησης του Δικαστηρίου διαπιστώθηκε.  Η αξιοπιστία τους δεν κλονίστηκε.  Το Δικαστήριο μπορεί να βασιστεί στη μαρτυρία τους. 

Ο ΜΚ21, κυβερνήτης του ελικοπτέρου, μας έκανε εξαιρετική εντύπωση.  Επεξήγησε με λεπτομέρεια τα όσα έγιναν τη μέρα της άσκησης, την ενημέρωση στην οποία ο ίδιος προέβη στους συμμετέχοντες, τη λειτουργία του ελικοπτέρου και του συστήματος ενδοεπικοινωνίας καθώς και το ρόλο όσων επέβαιναν στο ελικόπτερο.  Επεξήγησε με επάρκεια τις ενέργειές του ως κυβερνήτης του ελικοπτέρου κατά τη διάρκεια της άσκησης.  Περιέγραψε λεπτομερώς τις ενέργειες του κατά τη διάρκεια της διαδικασίας «έκτακτης ανάγκης» όπως την χαρακτήρισε, αμέσως μόλις ενημερώθηκε ότι ο Γιαννιός έπεσε στη θάλασσα με σκοπό να του παρασχεθεί τάχιστα κάθε δυνατή βοήθεια.  Παρέμεινε σταθερός στη θέση του, την οποία επανέλαβε πολλές φορές λόγω της πολύωρης αντεξέτασής του, ότι όλοι οι συμμετέχοντες ενημερώθηκαν και γνώριζαν ότι η πρώτη διέλευση θα ήταν δοκιμαστική, χωρίς ρίψεις. 

Επεξήγησε κατ’ επανάληψη, λόγω της πολύωρης αντεξέτασής του, το ρόλο των δύο ομάδων μέσα στο ελικόπτερο, ήτοι του πληρώματος του ελικοπτέρου (κυβερνήτης, συγκυβερνήτης και υπεύθυνος καμπίνας) και των καταδρομέων, λέγοντας: «Εμείς [το πλήρωμα του ελικοπτέρου] κατέχουμε, καταλάβουμε πώς να το πετούμε, τζιείνοι [οι καταδρομείς] κατέχουν τζιαι καταλάβουν πώς να πηδήσουν».  Είναι «αυτονόητο», πρόσθεσε, μέσα από τις ενημερώσεις, τις ασκήσεις και τις διαδικασίες που ακολουθούνται σε ασκήσεις αυτής της φύσης, ότι ο αρχηγός ρίψης είναι υπεύθυνος να αποφασίσει πότε (και αν) θα δώσει οδηγία στον κάθε καταδρομέα να εκτελέσει τη ρίψη, υπό την προϋπόθεση ότι ο κυβερνήτης έχει δώσει άδεια ότι μπορούν να αρχίσουν οι ρίψεις.  «Τόσο απλά τα έχουμε κάνει», τόνισε.

Θέση της υπεράσπισης ήταν ότι η μαρτυρία του ήταν «προκατασκευασμένη» με «αποκλειστικό σκοπό να καλύψει παραλείψεις των υφισταμένων του στην αεροπορία, ως ο διοικητής τους, μετατοπίζοντας την ευθύνη στους καταδρομείς».  Η θέση ότι προσήλθε στο Δικαστήριο για να πει ψέματα δεν υποστηρίζεται από τη συνολική εικόνα του μάρτυρα.  Αντίθετα, ο μάρτυρας αντεξετάστηκε εκτενώς για όλες τις πτυχές της άσκησης, επεξηγώντας με επάρκεια τις θέσεις του.  Η αξιοπιστία του ουδόλως κλονίστηκε.  Το Δικαστήριο μπορεί να βασιστεί στη μαρτυρία του. 

Ο ΜΚ15, επιλοχίας καταδρομέας που επέβαινε στο ελικόπτερο, μας έκανε καλή εντύπωση.  Απαντούσε στις ερωτήσεις με πληρότητα.  Αναφέρθηκε στην εκπαίδευσή του από τον κατηγορούμενο και στην εμπειρία του από προηγούμενες ασκήσεις αυτής της φύσης μαζί με τον κατηγορούμενο ως αρχηγό ρίψης και τον Γιαννιό.  Αναφέρθηκε στις ενημερώσεις που έγιναν, μεταξύ άλλων, και από τον κατηγορούμενο.  Περιέγραψε με λεπτομέρεια τα όσα ο ίδιος αντιλήφθηκε όταν, κατά τη διάρκεια της άσκησης, «σε ανύποπτη στιγμή» είδε τον Γιαννιό να πηγαίνει δίπλα από τον κατηγορούμενο μέχρι και τη στιγμή που αντιλήφθηκε ότι ο Γιαννιός δεν ήταν εκεί, την αντίδραση του κατηγορούμενου όταν (ο μάρτυρας) τον ρώτησε αν ήταν δοκιμαστική διέλευση και τις προσπάθειες να βοηθήσουν τον Γιαννιό όταν διαπίστωσαν ότι ήταν αναίσθητος στην επιφάνεια της θάλασσας.  Ουδεμία τάση καταφυγής στο ψεύδος διαπιστώθηκε ή παραπλάνησης του Δικαστηρίου.  Η αξιοπιστία του δεν κλονίστηκε.  Το Δικαστήριο μπορεί να βασιστεί στη μαρτυρία του.

Ο ΜΚ16, καταδρομέας υπολοχαγός που επέβαινε στο ελικόπτερο, μας έκανε καλή εντύπωση.  Αναφέρθηκε με λεπτομέρεια στα γεγονότα όπως ο ίδιος τα βίωσε.  Περιέγραψε με επάρκεια τα όσα ο ίδιος αντιλήφθηκε κατά τη διάρκεια της πτήσης, βλέποντας τον Γιαννιό να πηγαίνει κοντά στον κατηγορούμενο, να κάθεται στο πάτωμα της καμπίνας με τα πόδια στο πέδιλο (εξωτερικό σκαλί) του ελικοπτέρου, να σηκώνεται, να κάθεται, να συνομιλεί με τον κατηγορούμενο, να σηκώνεται, να ρίχνει το φόρτο (σακίδιο) του έξω και να πηδά στη θάλασσα με το χέρι του υψωμένο προς τα πάνω.  Ερωτηθείς αν είδε όλη τη διαδικασία ρίψης, απάντησε ότι δεν την είδε, διευκρινίζοντας ότι είδε «τη διαδικασία που έφευγε ο Γιαννιός με το που ψήλωσε το χέρι πάνω».  Διευκρίνισε ότι, λόγω του θορύβου εντός του ελικοπτέρου, δεν μπορούσε να ακούσει αν ο κατηγορούμενος έδωσε φωνητική εντολή στον Γιαννιό.  Επεξήγησε, ακόμη, τα όσα έγιναν μετά την πτώση του Γιαννιού στη θάλασσα και τις προσπάθειες του κατηγορούμενου και των υπόλοιπων να δώσουν κάθε δυνατή βοήθεια στον Γιαννιό.  Η αξιοπιστία του, έχοντας υπόψη τη συνολική εικόνα του, δεν κλονίστηκε.  Το Δικαστήριο μπορεί να βασιστεί στη μαρτυρία του.

Δεν αγνοούμε ότι ο επιλοχίας ΜΚ15 ανέφερε ότι ο κατηγορούμενος τον ενημέρωσε ότι η οδηγία για να πέσει στη θάλασσα θα διδόταν με φωνή και ο υπολοχαγός ΜΚ16 ανέφερε ότι ο κατηγορούμενος τον ενημέρωσε ότι θα διδόταν με κτύπημα στην πλάτη.  Η διαπίστωση αυτή δεν επηρεάζει την αξιοπιστία τους, έχοντας υπόψη τη συνολική εικόνα τους.  Εξάλλου, σύμφωνα με την Πάγια Διαταγή, η οποία διέπει τη διαδικασία για ασκήσεις αυτής της φύσης, οι εντολές του αρχηγού ρίψης «δίνονται με φωνή και με οπτικά σινιάλα» και υπεύθυνος για τις ενημερώσεις που γίνονταν στους καταδρομείς ήταν ο ίδιος ο κατηγορούμενος (Τεκμήριο 68).  Αμφότεροι παρέμειναν σταθεροί στη θέση τους -η οποία δεν αμφισβητήθηκε από την υπεράσπιση- ότι ο κατηγορούμενος είχε ενημερώσει εκ των προτέρων τους καταδρομείς ότι αυτός θα τους έδινε την εντολή πότε να πέσουν στη θάλασσα. 

Ο ΜΚ11, κινηματογραφιστής, μας έκανε εξαιρετική εντύπωση.  Αναφέρθηκε στις ενημερώσεις πριν την πτήση και στο ρόλο του στην άσκηση, ο οποίος όπως ανέφερε, ήταν απλώς να καταγράψει τα πλάνα από τις ρίψεις των καταδρομέων, οι οποίες θα άρχιζαν από τη δεύτερη διέλευση του ελικοπτέρου.  Απαντούσε στις ερωτήσεις με σαφήνεια και επάρκεια, αναφέροντας τα όσα ο ίδιος αντιλήφθηκε κατά τη διάρκεια της πτήσης όταν διαπίστωσε ότι ο Γιαννιός καθόταν με τα πόδια έξω από το ελικόπτερο και δίπλα του στεκόταν ο κατηγορούμενος.  Ανέφερε κατ’ επανάληψη ότι ο κατηγορούμενος, λίγο πριν πέσει ο Γιαννιός στη θάλασσα, έδινε εντολές στον Γιαννιό χρησιμοποιώντας μια σύντομη λέξη, την οποία δεν θυμόταν.  Με ειλικρίνεια ανέφερε ότι, όταν έδινε κατάθεση δεν μπορούσε να θυμηθεί ακριβώς τη λέξη και για αυτό, παρά να κάνει εικασία, προτίμησε να μην την αναφέρει.  Με την ίδια ειλικρίνεια παραδέχθηκε ότι όταν έδιδε κατάθεση στην αστυνομία δεν θυμόταν το όνομα του κατηγορούμενου, ούτε μπορούσε να αναγνωρίσει τον κατηγορούμενο εντός της αίθουσας του Δικαστηρίου, όμως θυμάται ότι το πρόσωπο που ήταν δίπλα στον Γιαννιό και του έδινε οδηγίες πριν πέσει στη θάλασσα, ήταν το πρόσωπο που εκτελούσε χρέη αρχηγού ρίψης. 

Θέση της υπεράσπισης στην αγόρευσή της ήταν ότι ο μάρτυρας ήταν αντιφατικός, ανειλικρινής και με επιλεκτική μνήμη.  Κάτι τέτοιο δεν προκύπτει από τη μαρτυρία του.  Αντίθετα, ο μάρτυρας, κατά την αντεξέτασή του, επεξήγησε με σαφήνεια τα όσα ο ίδιος αντιλήφθηκε.  Η προσπάθειά του να αναφερθεί μόνο σε όσα ήταν σίγουρος ήταν διάχυτη στη μαρτυρία του.  Ερωτηθείς αντεξεταζόμενος, για παράδειγμα, αν στην ενημέρωση, πριν την άσκηση, λέχθηκαν συγκεκριμένες πληροφορίες, όπως οι θέσεις των στρατιωτικών, απάντησε ότι δεν μπορεί να θυμηθεί και ότι λέει τα γεγονότα όπως τα θυμάται.  Σε άλλο σημείο της αντεξέτασής του, ανέφερε ότι στην κατάθεσή του περιορίστηκε να καταγράψει μόνο όσα γνώριζε, λέγοντας: «Παρά να δώσω εικασίες, έδωσα facts». 

Η υπεράσπιση παραπονείται ότι ο μάρτυρας δεν θυμόταν λεπτομέρειες, για παράδειγμα, ως προς το «τι ακριβώς ειπώθηκε στις ενημερώσεις», ποιοι φορούσαν ακουστικά ενδοεπικοινωνίας εντός του ελικοπτέρου και δεν μπορούσε να αναγνωρίσει άτομα.  Ο μάρτυρας αντεξεταζόμενος ανέφερε ότι, λόγω του χρόνου που παρήλθε, δεν μπορούσε να θυμηθεί λεπτομέρειες, προσθέτοντας ότι αν η υπεράσπιση τον ρωτούσε τότε (τον επίδικο χρόνο) θα μπορούσε να απαντήσει ξεκάθαρα.  Εύλογο και αναμενόμενο είναι να εξασθενεί η μνήμη με την πάροδο του χρόνου (Μέλισσας v. Cyprus Popular Bank Public Co Ltd, Πολιτική Έφεση 212/15, ημερ. 10.4.24).  Δεν διαπιστώνεται ότι ο μάρτυρας, έχοντας υπόψη τη συνολική εικόνα του, είχε επιλεκτική μνήμη ως η θέση της υπεράσπισης.  Εξάλλου, όπως ο ίδιος εύλογα υπέδειξε αντεξεταζόμενος, δεν ήταν στρατιωτικός, δεν είχε ενεργό ρόλο στην άσκηση, παρά μόνο να την κινηματογραφήσει, και για αυτό δεν υπήρχε λόγος να ξέρει λεπτομέρειες.  Η αξιοπιστία του δεν κλονίστηκε.  Το Δικαστήριο μπορεί να βασιστεί στη μαρτυρία του.    

Ο ΜΚ23, επισμηνίας, υπεύθυνος καμπίνας στο ελικόπτερο, μας έκανε καλή εντύπωση.  Αναφέρθηκε στην εκπαίδευση και την εμπειρία του και περιέγραψε ξανά και ξανά -λόγω της πολύωρης αντεξέτασής του- όσα αντιλήφθηκε κατά τη διάρκεια της πτήσης μέχρι την πτώση του Γιαννιού στη θάλασσα. 

Τα όσα ανέφερε στην κατάθεσή του (Τεκμήριο 95) σε σχέση με το ότι, κατά τη διάρκεια της δοκιμαστικής διέλευσης του ελικοπτέρου, ο κυβερνήτης τον ενημέρωσε να ειδοποιήσει τον κατηγορούμενο «να δει το dry του» συνάδει με τα δεδομένα ήχου του ελικοπτέρου όπου ο κυβερνήτης ακούγεται να λέει στον μάρτυρα «Είμαστε ελεύθεροι να δουν το dry τους» (Τεκμήριο 28, 12:37:57).  Ομοίως, η αναφορά του στην κατάθεσή του ότι ο κυβερνήτης του είπε να ρωτήσει τον κατηγορούμενο αν η πορεία τους είναι εντάξει ή αν ήθελε να πάει το ελικόπτερο πιο αριστερά και αφού ο κατηγορούμενος του έκανε νόημα με το χέρι ότι προτιμούσε πιο αριστερά, το μεταβίβασε (ο μάρτυρας) στον κυβερνήτη, συνάδει με τα δεδομένα ήχου του ελικοπτέρου όπου ο μάρτυρας ακούγεται να λέει στον κυβερνήτη «Κύριε Μοίραρχε, πάμε λίγο πιο αριστερά» (12:38:43).  Επίσης, τα όσα ανέφερε στην κατάθεσή του ότι, μετά την πτώση του Γιαννιού, ρώτησε τον κατηγορούμενο γιατί πήδηξε ο Γιαννιός, συνάδει με τα δεδομένα ήχου του ελικοπτέρου όπου ο μάρτυρας ακούγεται να ρωτά «Γιατί τον έβαλες να πηδήσει;» (12:39:11).

Επεξήγησε με τρόπο πειστικό και λογικό γιατί στην κατάθεσή του ανέφερε ότι «δεν αντιλήφθηκ(ε) τον κατηγορούμενο να κάνει στον Γιαννιό διπλό χτύπημα στην πλάτη που να σηματοδοτεί ότι μπορεί να πραγματοποιήσει πτώση», ενώ στη δια ζώσης μαρτυρία του ανέφερε ότι ο κατηγορούμενος έδωσε εντολή στον Γιαννιό να πηδήξει: «Θέλω να σας πω ότι είπα τζιείντη ημέρα στην κατάθεσή μου, την κατάθεσή μου την έδωσα 2 μέρες μετά το ατύχημα.  Δεν ήθελα να το πω αν δεν ήμουν σίγουρος για να μην πάρω στον λαιμό μου τον οποιοδήποτε χωρίς να είμαι 100% σίγουρος.  Το ηχητικό είναι κατά τη διάρκεια της πτώσης, άρα το τελευταίο πράγμα που θα σκέφτουμαι τζείνη την ώρα αν θα πάρω κάποιο στον λαιμό μου.  Εκείνο που ακούγεται στο ηχητικό είναι αυτό που συνέβηκε».  Σε επιμονή της υπεράσπισης, σε διάφορα σημεία της αντεξέτασής του, παρέμεινε σταθερός στη θέση του: «Επαναλαμβάνω ότι στην κατάθεσή μου είναι πράγματα τα οποία δεν τα είχα καθαρά στο μυαλό μου τζιείνη τη στιγμή.  Δεν θα έλεγα στην αστυνομία ότι έτσι έγινε».  Σε άλλο σημείο ανέφερε: «Το ηχητικό είναι τούτο το στιγμιότυπο μισή ώρα με σαράντα λεπτά μετά το συμβάν, τζαι έχω το συμβάν τωρά μπροστά μου που τζιαμέ».  Σε άλλο σημείο ανέφερε: «Συμφωνώ με τον εαυτό μου στο ηχητικό. Από την αρχή αυτό είπα».  Η υπεράσπιση επέμενε.  Ο μάρτυρας ανέφερε: «Ξανά λαλώ σας, είναι η τρίτη φορά, στην κατάθεσή μου δεν θα έλεα κάτι δύο μέρες μετά το ατύχημα ότι συνέβηκε για να πάρω έναν άνθρωπο στο λαιμό μου.  Θα το έλεγα αν ήμουν 100% σίγουρος μόνο εκεί θα το έλεγα.  Σε εκείνο το σημείο.  Πιθανώς να καταδικάσω άνθρωπο, δεν ήθελα να το κάμω».  Η υπεράσπιση επέμενε.  Ο μάρτυρας ανέφερε: «Σας επαναλαμβάνω ότι σήμερα που άκουσα το ηχητικό και είναι ότι συμφωνώ με τον εαυτό μου στο ηχητικό γιατί, όπως σας είπα δεν λέω ψέματα».  Η υπεράσπιση επέμενε.  Ο μάρτυρας ανέφερε: «Συμφωνώ με τον εαυτό μου, με αυτό που λέω στο ηχητικό».   

Η αντεξέτασή του, κατά πόσον ο κατηγορούμενος έδωσε εντολή στον Γιαννιό να εκτελέσει τη ρίψη, ήταν σφοδρή, επίμονη και μακρά.  Εξετάζοντας τη μαρτυρία του στο σύνολό της, και όχι μικροσκοπικά, διαπιστώνεται ότι ο μάρτυρας παρέμεινε σταθερός στη θέση ότι ο κατηγορούμενος έδωσε εντολή στον Γιαννιό να εκτελέσει τη ρίψη.  Θέση την οποία ανέφερε κατ’ επανάληψη. 

Αντεξεταζόμενος ρωτήθηκε αν άκουσε την οδηγία του κατηγορούμενου προς τον Γιαννιό ή αν υποθέτει ότι δόθηκε οδηγία.  Απάντησε: «Δεν υποθέτω κάτι στο ηχητικό.  Το ηχητικό είναι μετά τα γεγονότα οπότε ό,τι λέω ισχύει.  Στην κατάθεσή μου δεν το ανάφερα γιατί δεν το είχα καθαρό το συμβάν στο μυαλό μου και δεν ήθελα να μπλέξω κάποιον».  Ρωτήθηκε αν άκουσε τον κατηγορούμενο να δίνει οδηγία στον Γιαννιό.  Απάντησε: «Στο ηχητικό λέω ότι ναι, τον είδα.  Στην κατάθεσή μου και τώρα δεν είμαι σίγουρος γι’ αυτό δεν θέλω να σας πω “ναι τον είδα”».  Σε επιμονή της υπεράσπισης απάντησε: «Να σας ξαναπώ γιατί δεν ξέρω, δεν με καταλάβετε.  Για να το λέω στο ηχητικό, είναι ό,τι είδα ότι εσύμβηκε.  Είδα τον αρχηγό ρίψης, σημαίνει ότι τούτο ισχύει, ότι πήρε εντολή να πηδήσει.  Τώρα χωρίς... πριν να έρθω σήμερα δεν το είχα καθαρό μέσα στο μυαλό μου.  Αυτό».  Ερωτηθείς σχετικά ανέφερε ότι η εντολή δόθηκε, όπως υπολογίζει, ένα δευτερόλεπτο πριν πηδήξει ο Γιαννιός.  Ρωτήθηκε: «Άκουσες το, ναι ή όχι;».  Απάντησε: «Άκουσά το, ναι».  Ρωτήθηκε: «Τι είπε;».  Απάντησε: «Δεν θυμάμαι.  Για να το λέω στο ηχητικό “έπιασέ τον, έριψέ τον”, σημαίνει ότι, ναι, είπε κάτι.  Τώρα εγώ ως Γιώργος δεν το έχω καθαρό μέσα στο μυαλό μου.  Ναι, άκουσα τον».  Ρωτήθηκε: «Μόλις μας είπες ότι άκουσές τον;».  Απάντησε: «Στην κατάθεσή μου ακόμα ως τώρα δεν είμαι σίγουρος».  Του υποβλήθηκε: «Κύριε μάρτυρα, σου λέω ότι ψεύδεσαι».  Απάντησε: «Δεν λέω ψέματα, αν λέω θα με κρίνει ο Θεός».  Του υποβλήθηκε: «Σου υποβάλλω ότι ο αρχηγός ρίψης δεν έδωσε οδηγία προς τον [Γιαννιό] που να αφορά πραγματική ρίψη».  Απάντησε: «Σήμερα είμαι σίγουρος ότι δόθηκε εντολή.  Νιώθω πιο σίγουρος από το ηχητικό».

Εκτιμώντας σφαιρικά τη μαρτυρία του, διαπιστώνεται ότι ο μάρτυρας παρέμεινε σταθερός στη θέση του ότι ο κατηγορούμενος έδωσε εντολή στον Γιαννιό να πηδήξει.  Οι αναφορές του μετά από επιμονή της υπεράσπισης ότι «…αν θέλετε να κάνω μια εικασία…» και ότι «…με βάλλετε να κάνω μια εικασία και σας κάνω μια εικασία…» δεν μπορούν να ιδωθούν απομονωμένα από την υπόλοιπη μαρτυρία του.  Η μαρτυρία εξετάζεται στο σύνολό της, όχι μικροσκοπικά (Ε.Γ. v. Αστυνομία, Ποινική Έφεση 221/17, ημερ. 15.10.19), ECLI:CY:AD:2019:B428.  Ο πυρήνας της μαρτυρίας του -παρά την πολύωρη και ομολογουμένως εξουθενωτική αντεξέταση- παρέμεινε σταθερός ότι ο κατηγορούμενος έδωσε εντολή στον Γιαννιό να πηδήξει.  Το Δικαστήριο μπορεί να βασιστεί στη μαρτυρία του.

Θέση της υπεράσπισης ήταν ότι ο μάρτυρας ήταν «άτομο με επιλεκτική μνήμη».  Παραπονείται η υπεράσπιση, για παράδειγμα, ότι ο μάρτυρας δεν θυμόταν αν ο κατηγορούμενος πριν τραβήξει τον Γιαννιό από το χέρι για να τον μεταφέρει στην πόρτα, καθόταν ή στεκόταν.  Παραπονείται ακόμη ότι ο μάρτυρας ανέφερε ότι, λίγο πριν κατεβάσει το χέρι του, το οποίο είχε υψώσει ανάμεσα στον κατηγορούμενο και τον Γιαννιό, αρχικά ανέφερε ότι τον διαβεβαίωσαν οι άλλοι δύο καταδρομείς ότι γνώριζαν ότι η διέλευση ήταν δοκιμαστική, ενώ στην αντεξέταση ανέφερε ότι δεν θυμάται αν τον διαβεβαίωσαν και οι δύο καταδρομείς, όμως είναι σίγουρος για τον ένα καταδρομέα.  Είναι απολύτως κατανοητό και αναμενόμενο, υπό το φως των χρονικών περιθωρίων που εκτυλίσσονται τα γεγονότα σε τέτοιες περιπτώσεις, οι εμπλεκόμενοι να μην είναι σε θέση να καταθέσουν με κάθε λεπτομέρεια σε σχέση με το σύνολο των γεγονότων (Πόππου v. Αστυνομίας, Ποινική Έφεση 142/2015, ημερ. 7.7.17), ECLI:CY:AD:2017:B247. 

Δεν αγνοούμε ότι ο επιλοχίας ΜΚ15 και ο υπολοχαγός ΜΚ16 δεν επιβεβαιώνουν τη θέση του μάρτυρα ότι, πριν επιβιβαστούν στο ελικόπτερο, ο τελευταίος τους έκανε μια δίλεπτη ενημέρωση.  Πρόκειται, θεωρούμε, για επουσιώδη διαφορά σε σχέση με τα επίδικα θέματα, η οποία δεν επηρεάζει την αξιοπιστία τους, έχοντας υπόψη τη συνολική εικόνα κάθε μάρτυρα, αφού ο πυρήνας της μαρτυρίας τους ως προς τα γεγονότα κατά τη διάρκεια της πτήσης παρέμεινε αναλλοίωτος. 

Ο ΜΚ17, αρχιλοχίας στη λιμενική αστυνομία, μας έκανε καλή εντύπωση.  Ανέφερε με λεπτομέρεια τα καθήκοντά του, το ρόλο της λιμενικής αστυνομίας και τη χρήση της βάρκας για περισυλλογή τραυματιών από τη θάλασσα και τις ενέργειές του μέχρι να μεταφερθεί ο Γιαννιός στην ακτή.  Η αξιοπιστία του δεν κλονίστηκε.  Το Δικαστήριο μπορεί να βασιστεί στη μαρτυρία του.    

Η ΜΚ18, νοσηλεύτρια καταδρομέας στο χώρο της άσκησης, μας έκανε καλή εντύπωση.  Αναφέρθηκε στα γεγονότα ως η ίδια τα αντιλήφθηκε κατά τη διάρκεια της άσκησης, καθώς και στην κατάσταση του Γιαννιού όταν μεταφέρθηκε στην ακτή.  Τυχόν μικροδιαφορές στη μαρτυρία της από τους υπόλοιπους μάρτυρες κατηγορίας, όπως για παράδειγμα η αναφορά της ότι οι καταδρομείς πήδηξαν από το ελικόπτερο ένας-ένας την ίδια χρονική στιγμή, δεν επηρεάζει την αξιοπιστία της, έχοντας υπόψη τη συνολική εικόνα της.  Το Δικαστήριο μπορεί να βασιστεί στη μαρτυρία της.     

Ο ΜΚ20, επαγγελματίας φωτογράφος, ο οποίος φωτογράφιζε την άσκηση από το έδαφος, μας έκανε καλή εντύπωση.  Αναγνώρισε τις φωτογραφίες (Τεκμήρια 61) και σε μεγέθυνση (Τεκμήριο 62).  Επεξήγησε αντεξεταζόμενος ότι μετέφερε στο Δικαστήριο τα όσα ο ίδιος αντιλήφθηκε μέσα από τη φωτογραφική του μηχανή.  Η αξιοπιστία του δεν κλονίστηκε.  Το Δικαστήριο μπορεί να βασιστεί στη μαρτυρία του. 

Προτού ολοκληρώσουμε την αξιολόγηση των μαρτύρων που συμμετείχαν στην άσκηση, σημειώνουμε ότι έκαστος βίωσε και αντιλήφθηκε τα γεγονότα ανάλογα με τη θέση που βρισκόταν και το ρόλο του.  Αναμενόμενο είναι να υπάρχουν μικρές διαφορές στη μαρτυρία τους, ιδίως όταν τα γεγονότα εξελίσσονται με γρήγορους ρυθμούς (Τιμοθέου v. Αστυνομίας (2012) 2 Α.Α.Δ. 271, Αχτάρ v. Αστυνομίας (2010) 2 Α.Α.Δ. 397).  Αυτό δεν επηρεάζει την αξιοπιστία τους, αλλά την ενδυναμώνει και δεικνύει το φυσικό τρόπο με τον οποίο διατύπωσαν τα γεγονότα που είχαν στη μνήμη τους (Κούσουλος v. Αστυνομίας, Ποινική Έφεση 22/22, ημερ. 27.3.23).

Η ΜΚ19, αναισθησιολόγος στο Γενικό Νοσοκομείο Πάφου, μας έκανε καλή εντύπωση.  Περιέγραψε την κατάσταση του Γιαννιού στο Γενικό Νοσοκομείο Πάφου με απλά και κατανοητά λόγια, επεξηγώντας επαρκώς τους ιατρικούς όρους.  Η αντεξέταση περιορίστηκε κυρίως σε ερωτήσεις διευκρινιστικής φύσης.  Η αξιοπιστία της δεν κλονίστηκε. Το Δικαστήριο μπορεί να βασιστεί στη μαρτυρία της.

Ο ΜΚ22, ιατρός στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, μας έκανε καλή εντύπωση.  Αναφέρθηκε κυρίως στη διαπίστωση θανάτου του Γιαννιού, γεγονός το οποίο δηλώθηκε παραδεκτό.  Η αξιοπιστία του δεν αμφισβητήθηκε.  Η αντεξέταση αφορούσε διευκρινιστικές ερωτήσεις.  Το Δικαστήριο μπορεί να βασιστεί στη μαρτυρία του.

Ο ΜΚ24, διευθυντής του τμήματος διερεύνησης ατυχημάτων στην εταιρεία που κατασκεύασε το ελικόπτερο, μας έκανε εξαιρετική εντύπωση.  Επεξήγησε με λεπτομέρεια και σαφήνεια τι είναι και πώς λειτουργεί ο καταγραφέας δεδομένων του ελικοπτέρου, τον τρόπο με τον οποίο παραδόθηκαν στην κατασκευάστρια εταιρεία τα δεδομένα και τον τρόπο με τον οποίο ελέγχθηκαν.  Αναφέρθηκε με πληρότητα στο περιεχόμενο της έκθεσης (Τεκμήριο 78) σε σχέση με τα δεδομένα της πτήσης και τη μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε για να συγχρονιστούν τα δεδομένα πτήσης και τα δεδομένα ήχου.  Ανέφερε κατ’ επανάληψη αντεξεταζόμενος ότι ελέγχθηκαν, τόσο τα δεδομένα πτήσης, όσο και τα δεδομένα ήχου, χωρίς να εντοπιστεί κάποια αλλοίωση ή ασυμβατότητα.  Το Δικαστήριο μπορεί να βασιστεί στη μαρτυρία του.

Ο ΜΚ14, εμπειρογνώμονας μηχανικός ηλεκτρονικών αεροσκαφών και μέλος της ανακριτικής ομάδας της αστυνομίας, μας έκανε εξαιρετική εντύπωση.  Παρέθεσε τα ακαδημαϊκά του προσόντα στον τομέα της μηχανικής αεροσκαφών και στη διερεύνηση αεροπορικών ατυχημάτων, καθώς και την εμπειρία του.  Επεξήγησε με απλά λόγια τι είναι ο καταγραφέας δεδομένων πτήσης και ήχου και τη διαδικασία μεταφοράς των δεδομένων από τον καταγραφέα σε ηλεκτρονικό υπολογιστή.  Επεξήγησε με την αναγκαία επάρκεια και λεπτομέρεια το βίντεο και την παρουσίαση που ετοίμασε η εταιρεία που κατασκεύασε το ελικόπτερο (Τεκμήρια 28 και 78), αναλύοντας και επεξηγώντας τους τεχνικούς όρους με σαφήνεια.  Ανέφερε ότι κατέγραψε τις συνομιλίες (Τεκμήριο 79) που ακούγονται στο βίντεο (Τεκμήριο 28), προσθέτοντας σε κάποια σημεία αυτούσια τα τεχνικά δεδομένα (για παράδειγμα το ύψος του ελικοπτέρου) για καλύτερη κατανόηση, χωρίς να ασκεί κριτική.  Το στοιχείο αυτό δεικνύει την αντικειμενικότητά του. 

Σπατάλησε δεκάδες ώρες, όπως ανέφερε, για να καταγράψει τις συνομιλίες που ακούγονται στην ενδοεπικοινωνία (Τεκμήριο 28).  Σκοπός του ήταν να μπορεί κάποιος να ελέγξει τα όσα ακούγονται εκεί με όσα κατέγραψε ο ίδιος στο Τεκμήριο 79, καθότι η ροή των γεγονότων είναι τόσο γρήγορη στο ηχητικό που είναι δύσκολο να την αντιληφθεί κάποιος χωρίς αεροπορική παιδεία.  Έχει την αεροπορική παιδεία, πρόσθεσε, να αντιλαμβάνεται μια συνομιλία που ακούγεται στην ενδοεπικοινωνία.  Επεξήγησε ότι οι φωνές που ακούγονται στα δεδομένα ήχου του ελικοπτέρου είναι αναγνωρίσιμες λόγω των ξεχωριστών χαρακτηριστικών του ίχνους κάθε φωνής.  Αντεξεταζόμενος του υποβλήθηκε από την υπεράσπιση ότι οι συνομιλίες, τις οποίες κατέγραψε στο Τεκμήριο 79, δεν αντιστοιχούν στα πρόσωπα τα οποία κατονομάζονται σε αυτό.  Ο μάρτυρας ζήτησε διευκρινίσεις, ρωτώντας τη συνήγορο υπεράσπισης: «Πού το διαπιστώνετε αυτό;».  Η τελευταία περιορίστηκε να αναφέρει ότι είναι υποβολή. Ο μάρτυρας απάντησε: «Α, είναι υποβολή.  Όχι, δεν το δέχομαι».     

Θέση της υπεράσπισης στην αγόρευσή της ήταν ότι ο μάρτυρας δεν ήταν αξιόπιστος.  Ήταν η θέση της ότι ο μάρτυρας κατέγραψε στο Τεκμήριο 79 τη λέξη «Go» (12:39:07), η οποία, ως αναφέρει η υπεράσπιση, «προϊδεάζει τον ακροατή στο να αντιληφθεί τη λέξη αυτή και στην πραγματικότητα ενώ η όποια λέξη τυχόν να αναφέρεται να είναι μια διαφορετική λέξη αλλά επειδή ο ΜΚ14 αναγράφει τη λέξη αυτή, ο ακροατής δύναται να ακούσει τη λέξη αυτή».  Ήταν περαιτέρω η θέση της υπεράσπισης ότι ο μάρτυρας «παρουσιάζει το τι ακούει ως πραγματικό γεγονός, παρασύροντας τον ακροατή στο να ακούσει αυτό που ο ΜΚ14 θέλει να ακούσει». 

Οι θέσεις της υπεράσπισης δεν προκύπτουν από τη μαρτυρία.  Αντίθετα, ο μάρτυρας επεξήγησε με ποιο τρόπο αντιλήφθηκε να ακούγεται η λέξη «Go» στο ηχητικό, η οποία ακούγεται τόσο στο βίντεο που ετοίμασε η εταιρεία (Τεκμήριο 28), όσο και στο ηχητικό αρχείο με ενισχυμένο ήχο που ετοίμασε η εταιρεία (ηχητικό file 220627_1354/cv1ampfile στο Τεκμήριο 28 στο χρόνο 1:14:30, το οποίο αντιστοιχεί στην ώρα 12:39:07 στο βίντεο), τα οποία αναπαράχθηκαν εντός της αίθουσας του Δικαστηρίου.  Εξάλλου, οι θέσεις της υπεράσπισης δεν υποβλήθηκαν στον μάρτυρα για να του δοθεί η ευκαιρία να απαντήσει, ιδίως για ποιο λόγο να ισχυριστεί ότι ακούγεται στα δεδομένα ήχου του ελικοπτέρου κάτι, το οποίο στην πραγματικότητα δεν ακούγεται.  Επεξήγησε, ακόμη, τη θέση του, με βάση την εμπειρία του, για ποιο λόγο θεωρεί ότι το  παράγγελμα προέρχεται από κάποιον που δεν έφερε μικρόφωνο.

Ο μάρτυρας με τρόπο αντικειμενικό και ακριβοδίκαιο επιχείρησε να δώσει στο Δικαστήριο τις απαραίτητες πληροφορίες ώστε να καταλήξει στα δικά του συμπεράσματα.  Ο επαγγελματισμός του ήταν διάχυτος στις απαντήσεις του, καθ’ όλη τη διάρκεια της διήμερης αντεξέτασής του.  Η αξιοπιστία του ήταν αψεγάδιαστη. 

Ο ΜΚ8, μηχανικός ηλεκτρονικών στην αεροπορική βάση, μας έκανε πολύ καλή εντύπωση.  Αναφέρθηκε με λεπτομέρεια στην εκπαίδευσή του και στην εμπειρία του.  Επεξήγησε με επάρκεια και σαφήνεια πώς λειτουργεί ο καταγραφέας δεδομένων και ήχου του ελικοπτέρου και τις ενέργειές του για να «κατεβάσει» (download) τα δεδομένα πτήσης και ήχου.  Ανέλυσε τη διεργασία που έκανε (Τεκμήριο 54) για να συγχρονίσει τα δεδομένα πτήσης και ήχου ώστε να διαπιστωθεί το ύψος και η ταχύτητα του ελικοπτέρου τη στιγμή της πτώσης του Γιαννιού.  Αντεξεταζόμενος του υποβλήθηκε ότι η διεργασία του (Τεκμήριο 54) ήταν «πρόχειρη» και «λανθασμένη».  Απάντησε: «Υπάρχει κάπου συγκεκριμένα που θέλετε να εστιάσετε στο ότι όλα αυτά που εξαγάγαμε είναι λανθασμένα;  Οι διαδικασίες είναι συγκεκριμένες.  Υπάρχει κάπου που μπορούμε να σταθούμε και να πούμε ότι όλα αυτά που έγιναν είναι λανθασμένα; Αυτό έγινε στην πραγματικότητα».  Η υπεράσπιση δεν παρέπεμψε σε κάτι συγκεκριμένο.  Έχοντας υπόψη τη συνολική εικόνα του μάρτυρα, η αξιοπιστία του δεν κλονίστηκε.  Το Δικαστήριο μπορεί να βασιστεί στη μαρτυρία του. 

 Ο ΜΚ9, διοικητής της Μοίρας [   ], μας έκανε καλή εντύπωση.  Αναφέρθηκε στην εκπαίδευσή του και στα ακαδημαϊκά του προσόντα.  Επεξήγησε κατ’ επανάληψη ότι τα δεδομένα πτήσης και ήχου, τα οποία «κατέβηκαν» (download) από το ελικόπτερο, παραδόθηκαν στην αστυνομία αυτούσια, χωρίς να αλλοιωθούν.  Θέση της υπεράσπισης στην αγόρευσή της ήταν ότι «είναι ξεκάθαρο» ότι ο μάρτυρας προσήλθε για να ενισχύσει τη θέση του ΜΚ8 «με τον οποίο είχαν συνεννοηθεί από πριν τι θα ανέφεραν».  Με κάθε σεβασμό, κάτι τέτοιο δεν προκύπτει από τη μαρτυρία.  Αντίθετα, αν και η αντεξέτασή του ήταν εκτενής, η αξιοπιστία του δεν κλονίστηκε.  Το Δικαστήριο μπορεί να βασιστεί στη μαρτυρία του. 

Η αξιολόγηση της ιατρικής μαρτυρίας της ΜΚ7, ιατροδικαστή, και του ΜΚ25, ιατρού παθολογοανατόμου, γίνεται μεταγενέστερα μαζί με τη μαρτυρία του ΜΥ1. 

Οι ΜΚ1, ΜΚ2, ΜΚ3, ΜΚ4, ΜΚ5, ΜΚ6, ΜΚ10 μας έκαναν καλή εντύπωση.  Ο ΜΚ1, αστυνομικός, χειριστής τεκμηρίων, κατέθεσε αριθμό τεκμηρίων στο Δικαστήριο.  Οι ΜΚ2, ΜΚ3 και ΜΚ4, αστυνομικοί, αναγνώρισαν τις φωτογραφίες που έβγαλαν.  Η αντεξέταση του ΜΚ5, αρχισμηνία, ο οποίος παρέδωσε στην αστυνομία ένα ηλεκτρονικό υπολογιστή (Τεκμήριο 3) και ένα usb (Τεκμήριο 4), περιορίστηκε σε διευκρινιστικές ερωτήσεις.  Ο ΜΚ6, υποδιοικητής σμηναρχίας, αναφέρθηκε στις ενέργειές του για να παραδώσει στην ανακριτική ομάδα της αστυνομίας τα έγγραφα που ζητούσαν.  Η αντεξέταση αφορούσε ερωτήσεις διευκρινιστικής φύσης.  Ο ΜΚ10, αστυνομικός,  αναφέρθηκε στις ενέργειές του σε σχέση με τη διακίνηση τεκμηρίων (Τεκμήριο 60) καθώς και στις φωτογραφίες που εκτύπωσε (Τεκμήρια 61-63).  Η αντεξέτασή του αφορούσε κυρίως διευκρινιστικές ερωτήσεις.  Η αξιοπιστία τους δεν κλονίστηκε.  Το Δικαστήριο μπορεί να βασιστεί στη μαρτυρία τους.       

Ο κατηγορούμενος επέλεξε να τηρήσει το δικαίωμα της σιωπής· δικαίωμα συνταγματικώς κατοχυρωμένο (Μ&Κ Telefone Ltd v. Νικολάου κ.ά., Ποινική Έφεση 206/22, ημερ. 30.5.24).  Η επιλογή του αυτή δεν μπορεί να επενεργήσει σε βάρος του (Παναγιώτου v. Αστυνομίας, Ποινική Έφεση 184/21, ημερ. 26.10.22), ECLI:CY:AD:2022:B404. 

Ο ΜΥ2 κλήθηκε ως εμπειρογνώμονας προγραμματιστής. Θέση του ήταν ότι, γενικά, τα αρχεία με ηχητικό περιεχόμενο είναι δυνατόν να αλλοιωθούν.  Δεν παρέπεμψε όμως σε κάποιο από τα αρχεία ήχου της παρούσας υπόθεσης για να υποδείξει ότι έχει αλλοιωθεί.  Αντίθετα, αντεξεταζόμενος ανέφερε: «Δεν μπορώ να πω αν τα αρχεία μετατράπηκαν».  Το Δικαστήριο μπορεί να αποδεχθεί τη θέση του ότι ηχητικά αρχεία είναι δυνατόν (γενικά) να αλλοιωθούν.

Η ΜΚ7 (ιατροδικαστής), ο ΜΚ25 (παθολογοανατόμος) και ο ΜΥ1 (νευρολόγος), κατέθεσαν σε σχέση με τους τραυματισμούς και την αιτία θανάτου του Γιαννιού.    Αντιπαραβάλλοντας τη μαρτυρία τους, και οι τρεις συμφωνούν ότι ο Γιαννιός υπέστη κάκωση του κεντρικού νευρικού συστήματος (εγκέφαλο και νωτιαίο μυελό).  Διαφορά στη μαρτυρία τους εντοπίζεται ουσιαστικά στον τραυματισμό του Γιαννιού στον εγκέφαλο, στην έκταση των τραυματισμών του Γιαννιού και στην αιτία θανάτου. 

Αναφορικά με τους τραυματισμούς στον εγκέφαλο, η ΜΚ7, η οποία εξέτασε τον εγκέφαλο κατά τη νεκροτομή, ανέφερε ότι διαπιστώθηκε εντονότατο οίδημα, εικόνα εγκολεασμού της παρεγκεφαλίδας και διάχυτη υπαραχνοειδή αιμορραγία και ότι τόσο μεγάλη ήταν η ρήξη των αγγείων λόγω της σφοδρής πρόσκρουσης ώστε ολόκληρος ο εγκέφαλος ήταν αιμάτωμα.  Τα τραύματα προκλήθηκαν κατά την πρόσκρουση στην επιφάνεια της θάλασσας όταν ο εγκέφαλος, ένα μαλακό όργανο, κτύπησε στα σκληρά οστά του κρανίου.  Ομοίως, ο ΜΚ25, ο οποίος εξέτασε τον εγκέφαλο, ανέφερε ότι διαπιστώθηκε οίδημα, εικόνα εγκολεασμού της παρεγκεφαλίδας, τα οποία δεικνύουν ότι υπήρξε τραυματισμός, διάχυτη υπαραχνοειδή αιμορραγία, αιμάτωμα στο παρέγχυμα της βάσης της παρεγκεφαλίδας και της βασικής μοίρας των εγκεφαλικών ημισφαιρίων καθώς και στικτές αιμορραγίες στο μεσολόβιο, τα βασικά γάγγλια και τους πυρήνες, τραυματισμοί οι οποίοι δικαιολογούνται από την πρόσκρουση. 

Αντίθετα, ο ΜΥ1, ανέφερε ότι ο Γιαννιός δεν κτύπησε στο κρανίο και στον εγκέφαλο.  Ο εγκέφαλος «το μόνο που ήταν δυνατόν να πάθει» ήταν διάσειση και οίδημα, το οποίο προκλήθηκε επειδή ο Γιαννιός δεν μπορούσε να αναπνεύσει.  Ο ίδιος δεν εξέτασε τον εγκέφαλο.  Βασίζεται στην έκθεση του ακτινολόγου (Τεκμήριο 103), στην οποία δεν γίνεται αναφορά σε υπαραχνοειδή αιμορραγία ή σε τραυματισμό στον εγκέφαλο.  Ο ίδιος δεν μελέτησε την αξονική τομογραφία αυτούσια.  Αντεξεταζόμενος ρωτήθηκε αν υπάρχει πιθανότητα η αιμορραγία να απεικονίζεται στην αξονική τομογραφία, όμως ο ακτινολόγος που συνέταξε την έκθεση (Τεκμήριο 103) να μην την εντόπισε.  Ο μάρτυρας ήταν απόλυτος: «Δεν υπάρχει έτσι περίπτωση».  Ερωτηθείς γιατί το λέει αυτό, απάντησε: «Θεωρώ ότι αν δουλεύει σε νοσοκομείο, δεν θα κατέγραφε το οίδημα και να μην κατέγραφε την αιμορραγία».  Τη στιγμή μάλιστα που, σε άλλο σημείο της μαρτυρίας του, αποδοκίμασε ως «λανθασμένη» την αναφορά του ακτινολόγου στην έκθεσή του σε «Διάχυτο εγκεφαλικό οίδημα άμφω», τονίζοντας ότι οι όροι «διάχυτο» και «άμφω» δεν χρησιμοποιούνται μαζί.  Εξάλλου, αντεξεταζόμενος αναγνώρισε ότι ήταν σημαντικό να είχε μελετήσει ο ίδιος την αξονική τομογραφία: «Ήθελα να έχω ιδία γνώμη.  Είμαι εμπειρογνώμονας και διαβάζω πολύ καλά τις αξονικές ο ίδιος», προσθέτοντας ότι ζήτησε από την υπεράσπιση να του δώσει αυτούσια την αξονική τομογραφία για να τη μελετήσει, όμως δεν του δόθηκε ποτέ. 

Αποδεχόμαστε τις θέσεις των ΜΚ7 και ΜΚ25, οι οποίοι αιτιολόγησαν τις θέσεις τους με βάση τα ευρήματά τους, τα οποία διαπίστωσαν οι ίδιοι, μέσα από τη μεταθανάτια μακροσκοπική και μικροσκοπική εξέταση του εγκεφάλου.  Αντίθετα, ο ΜΥ1 δεν βασίζεται στην εξέταση του εγκεφάλου, αφού ουδέποτε τον εξέτασε.  Ούτε βασίζεται στην αξονική τομογραφία αυτούσια, αφού ουδέποτε την μελέτησε.  Ούτε βασίζεται σε κάποιο θετικό εύρημα του ακτινολόγου.  Βασίζεται στην (απόλυτη) θέση του ότι, επειδή δεν καταγράφεται αιμορραγία ή τραυματισμός στην έκθεση του ακτινολόγου, αυτό σημαίνει ότι δεν φαινόταν στην αξονική τομογραφία.  Ο ακτινολόγος δεν προσήλθε στο Δικαστήριο για να αντεξεταστεί (Ντιμιτρένκο v. Δημοκρατίας, Ποινική Έφεση 124/21, ημερ. 18.4.24).  Το γεγονός ότι ο μάρτυρας δεν μελέτησε αυτούσια την αξονική τομογραφία για να έχει ιδία άποψη, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο ακτινολόγος δεν προσήλθε στο Δικαστήριο για να αντεξεταστεί, δεν επιτρέπει στο Δικαστήριο να αποδεχθεί τη θέση του μάρτυρα.

Αναφορικά με τη σοβαρότητα των τραυματισμών που υπέστη ο Γιαννιός και κατ’ επέκταση την αιτία θανάτου, η ΜΚ7 επεξήγησε ότι οι κακώσεις στο κεντρικό νευρικό σύστημα ήταν ασύμβατες με τη ζωή, έγιναν αμέσως λόγω της πρόσκρουσης και ήταν τόσο βαριές που τίποτα δεν θα μπορούσε να σώσει τον Γιαννιό.  Ομοίως, ο ΜΚ25 επεξήγησε ότι οι δυνάμεις που ασκήθηκαν στο σώμα του Γιαννιού λόγω της πρόσκρουσης, ασκήθηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε να του προκαλέσουν κακώσεις στον εγκέφαλο και στην αυχενική μοίρα του νωτιαίου μυελού από τις οποίες δεν θα μπορούσε να επιβιώσει.  Αντίθετα, ο ΜΥ1 ανέφερε ότι ο Γιαννιός το μόνο που «ήταν δυνατόν να πάθει» ήταν διάσειση -την «ελαφρότερη κρανιοεγκεφαλική κάκωση» όπως ανέφερε- και «προφανώς παραπληγία».  Αποδίδει το θάνατο του Γιαννιού στο γεγονός, όπως είπε, ότι έπεσε με το στήθος στο νερό, έπαθε διάσειση και παράλυση και, επειδή δεν τον βοήθησε κάποιος να γυρίσει ανάσκελα, οι αναπνευστικές του οδοί ήταν κλειστές και δεν μπορούσε να αναπνεύσει κάτω από το νερό.

Παρενθετικά σημειώνουμε ότι θέση της υπεράσπισης, η οποία υποβλήθηκε στην ΜΚ7, ήταν ότι ο Γιαννιός εισρόφησε θαλασσινό νερό, ότι εντοπίστηκε θαλασσινό νερό στους πνεύμονές του και ότι πνίγηκε.  Τέτοια μαρτυρία δεν προσκομίστηκε.  

Αποδεχόμαστε τις θέσεις των ΜΚ7 και ΜΚ25, οι οποίες βασίζονται στα ευρήματά τους από τις εξετάσεις που οι ίδιοι διενήργησαν.  Αντίθετα, ο ΜΥ1 δεν υποστήριξε με επιστημονικά κριτήρια τη θέση του ότι «αιτία θανάτου, είναι πασιφανές ότι ήταν η αδυναμία του να αναπνεύσει, καθόσον βρισκόταν σε θέση πρηνηδόν και με τραυματισμό του νωτιαίου μυελού» και δεν μπορούσε να αναπνεύσει ή ότι «εάν είχαν άμεσα χορηγηθεί οι πρώτες βοήθειες στον άτυχο Γιαννιό δεν θα είχε πεθάνει».  Για να καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα, εκλαμβάνει ως δεδομένο ότι δεν υπήρξε σοβαρός τραυματισμός στον εγκέφαλο, θέση όμως η οποία, για τους λόγους που επεξηγήθηκαν, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή.  Εξάλλου, η θέση του ΜΥ1 ότι ο Γιαννιός έπεσε στο νερό με το στήθος είναι αντίθετη με τη θέση της υπεράσπισης ότι ο Γιαννιός έπεσε στο νερό με την πλάτη, η οποία υποβλήθηκε στη ΜΚ7 (Γεωργίου v. Αστυνομίας, Ποινική Έφεση 214/19, ημερ. 10.2.21, Θεμιστοκλέους v. Δημοκρατίας, Ποινική Έφεση 176/18 κ.ά., ημερ. 11.1.19).  

Εξετάζοντας την ιατρική μαρτυρία στην ολότητά της, οι ΜΚ7 και ΜΚ25 αιτιολόγησαν πλήρως τις θέσεις τους ως προς τα τραύματα και την αιτία θανάτου του Γιαννιού με αναφορά στα όσα οι ίδιοι διαπίστωσαν από τις μεταθανάτιες εξετάσεις, μακροσκοπικά και μικροσκοπικά.  Το Δικαστήριο μπορεί να βασιστεί στη μαρτυρία τους.  Αντίθετα, ο ΜΥ1 δεν επεξήγησε με επιστημονικά κριτήρια γιατί επιλέγει να αποδεχτεί κάποια από τα ευρήματα τα οποία εντόπισαν, μετά από εξετάσεις, οι ΜΚ7 και ΜΚ25, και δεν αποδέχεται άλλα.  Την ίδια στιγμή μάλιστα που αποδέχεται κατ’ απόλυτο τρόπο ως απολύτως ορθή την έκθεση του ακτινολόγου (Τεκμήριο 103), βασιζόμενος στη μη αναφορά του σε τραυματισμό στον εγκέφαλο, χωρίς ο ίδιος να έχει εξετάσει αυτούσια την αξονική τομογραφία. 

Η υπεράσπιση στην αγόρευσή της παραπονείται ότι η ΜΚ7 ανέφερε ότι εξέτασε τον Γιαννιό στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας ενόσω ήταν ζωντανός την 1.7.22, ενώ δηλώθηκε ως παραδεκτό γεγονός ότι ο θάνατός του επήλθε στις 29.6.22.  Με κάθε σεβασμό, επεξηγήθηκε από τον ΜΚ22 (ιατρό) -θέση η οποία δεν αμφισβητήθηκε από την υπεράσπιση με οποιοδήποτε τρόπο- ότι ο ΜΚ22 βεβαίωσε στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας το θάνατο του Γιαννιού στις 29.6.22 και τα όργανά του διατηρήθηκαν σε λειτουργία με μηχανικά μέσα για να αξιολογηθούν για σκοπούς δωρεάς οργάνων.  Προκύπτει, επομένως, ότι μετά τις 29.6.22, οπόταν και είχε διαπιστωθεί ιατρικά ο θάνατός του, τα όργανά του διατηρήθηκαν μηχανικά σε ζωή.

Προτού καταγραφούν τα ευρήματα του Δικαστηρίου, σημειώνουμε τα εξής:

Οι θέσεις της υπεράσπισης ότι η αεροπορία αλλοίωσε τα δεδομένα στον καταγραφέα του ελικοπτέρου ή ότι η αστυνομία διερεύνησε ανεπαρκώς το ατύχημα, παρέμειναν μετέωρες υποβολές.  Ουδεμία σχετική μαρτυρία προσκομίστηκε.

Οι φωτογραφίες και τα δεδομένα από τον καταγραφέα του ελικοπτέρου είναι ένας τρόπος απεικόνισης της πραγματικής μαρτυρίας, η οποία αποτελεί αντικειμενικό οδηγό για να διαπιστωθεί η ροή των γεγονότων και βοηθά στην καλύτερη κατανόηση των όσων έγιναν και στην εξαγωγή λογικών συμπερασμάτων (Χριστοφή v. Αστυνομίας, Ποινική Έφεση 50/24, ημερ. 2.8.24, Χαραλάμπους v. Αστυνομίας, Ποινική Έφεση 153/23, ημερ. 29.2.24). 

Οι φωτογραφίες δείχνουν τον Γιαννιό να κάθεται στο πάτωμα της καμπίνας με τα πόδια έξω από το ελικόπτερο και ο κατηγορούμενος να στέκεται δίπλα του (φωτογραφία 16, Τεκμήριο 62) καθώς και τη στιγμή που ο Γιαννιός πηδά στη θάλασσα ενόσω ο κατηγορούμενος στέκεται δίπλα του (φωτογραφίες 35 και 40).  Η υπεράσπιση κάλεσε το Δικαστήριο να τις αγνοήσει.  Με κάθε σεβασμό, οι φωτογραφίες αναγνωρίστηκαν από τον ΜΚ20 (φωτογράφο), ο οποίος φωτογράφιζε την άσκηση από το έδαφος (Τεκμήριο 61), όσο και από τον ΜΚ10 (αστυνομικό), ο οποίος τις μεγέθυνε (Τεκμήριο 62).  Αναγνωρίστηκαν, επίσης, από τον υπεύθυνο καμπίνας, ο οποίος, όπως ανέφερε, έζησε τα γεγονότα εκείνης της στιγμής.

Τα δεδομένα από τον καταγραφέα του ελικοπτέρου καταγράφονται στο βίντεο, το οποίο ετοίμασε η εταιρεία που κατασκεύασε το ελικόπτερο (Τεκμήριο 28).  Η υπεράσπιση κάλεσε το Δικαστήριο να αγνοήσει το βίντεο.  Με κάθε σεβασμό, ο ΜΚ24 (διευθυντής του τμήματος διερεύνησης ατυχημάτων στην εταιρεία που κατασκεύασε το ελικόπτερο) επεξήγησε ότι το βίντεο βασίζεται στα δεδομένα πτήσης και ήχου, τα οποία ελέγχθηκαν και αναλύθηκαν, μια συνήθης διαδικασία για την εταιρεία, χωρίς να εντοπιστεί οποιαδήποτε αλλοίωση.  Αντίθετη μαρτυρία δεν υπάρχει.

Παρενθετικά σημειώνουμε ότι οι ΜΚ8 και ΜΚ9 (μηχανικός ηλεκτρονικών και μηχανικός αεροπλάνων αντίστοιχα στην [αεροπορική βάση]) επιχείρησαν, χρησιμοποιώντας μεθοδολογία με απόκλιση 5 δευτερολέπτων, όπως οι ίδιοι το υπολογίζουν, να εντοπίσουν το ύψος και την ταχύτητα του ελικοπτέρου τη στιγμή της πτώσης του Γιαννιού (Τεκμήριο 54).  Αν και δεν εντοπίζεται ουσιώδης απόκλιση από την παρουσίαση της εταιρείας που κατασκεύασε το ελικόπτερο (Τεκμήριο 28), το Δικαστήριο αποδέχεται τις θέσεις της κατασκευάστριας εταιρείας ως αυτές καταγράφονται στο Τεκμήριο 28, καθότι η μεθοδολογία αναλύεται πλήρως και λεπτομερώς μέσα από τη 18σέλιδη παρουσίασή της και το σχετικό βίντεο, σε αντιδιαστολή με τη μεθοδολογία των ΜΚ8 και ΜΚ9, οι οποίοι χρησιμοποίησαν την απόκλιση των 5 δευτερολέπτων με βάση τη δική τους λογική.  Η θέση αυτή του Δικαστηρίου δεν επηρεάζει την αξιοπιστία των ΜΚ8 και ΜΚ9, έχοντας υπόψη τη συνολική εικόνα τους.

Η υπεράσπιση στην αγόρευσή της παραπονείται ότι το δικαίωμα του κατηγορούμενου για δίκαιη δίκη έχει παραβιαστεί επειδή το Τεκμήριο 28 (βίντεο και και παρουσίαση που ετοίμασε η εταιρεία που κατασκεύασε το ελικόπτερο) και το Τεκμήριο 61 (φωτογραφίες που έβγαλε ο ΜΚ20 κατά τη διάρκεια της άσκησης) παραδόθηκαν στον κατηγορούμενο μετά που κατέθεσαν οι ΜΚ1-ΜΚ6.  Αναφέρει η υπεράσπιση: «Είναι κατανοητό ότι οι πρώτοι πέντε μάρτυρες προσήλθαν σε σχέση με ζητήματα τα οποία δεν άπτονται του περιεχομένου των τεκμηρίων εφόσον δεν είχαν γνώση του περιεχομένου των τεκμηρίων, πλην όμως δεν σημαίνει ότι ο κατηγορούμενος δεν είχε δικαίωμα να λάβει γνώση όλου του μαρτυρικού υλικού που είχε η κατηγορούσα αρχή στην κατοχή της, ακόμα και αυτού που δεν θα χρησιμοποιείτο κατά τη δικάσιμο.  Ο δε ΜΚ1 κατέθεσε τεκμήρια τα οποία είχε στην κατοχή [του] και δη το Τεκμήριο 28, το περιεχόμενο του οποίου ήταν άγνωστο για τον κατηγορούμενο».  Εισηγείται η υπεράσπιση ότι ο κατηγορούμενος τέθηκε σε μειονεκτική θέση έναντι της κατηγορούσας αρχής επειδή η ακροαματική διαδικασία άρχισε χωρίς να έχει στην κατοχή του (ο κατηγορούμενος) τα τεκμήρια αυτά. 

Με κάθε σεβασμό, η δίκαιη δίκη αποτιμάται στο σύνολό της (Πετρίδης v. Αστυνομίας, Πολιτική Έφεση 59/23, ημερ. 19.7.24).  Δεν κρίνεται αποσπασματικά, ούτε με τρόπο αφηρημένο (Γεωργίου v. Αστυνομίας (2005) 2 Α.Α.Δ. 515).  Το βάρος απόδειξης ότι η υπεράσπιση επηρεάστηκε δυσμενώς, το φέρει η ίδια η υπεράσπιση.  Εδώ, η υπεράσπιση δεν επεξηγεί με ποιο τρόπο επηρεάστηκε το δικαίωμα του κατηγορούμενου σε δίκαιη δίκη.  Αντίθετα, αναφέρει ότι τα τεκμήρια για τα οποία παραπονείται, δεν σχετίζονται με τη μαρτυρία των ΜΚ1-ΜΚ5.  Το Τεκμήριο 28 κατατέθηκε κατά την κυρίως εξέταση του ΜΚ1 χωρίς ένσταση από την υπεράσπιση και με επιφύλαξη του δικαιώματος να αντεξετάσει.  Μάλιστα, η υπεράσπιση (πριν ακόμη αρχίσει η κυρίως εξέταση) ζήτησε να αντεξετάσει την επόμενη δικάσιμο για να μπορέσει να μελετήσει όλα τα τεκμήρια, όπως και έγινε.  Δεν καταδεικνύεται, επομένως, με ποιο τρόπο επηρεάστηκε το δικαίωμα του κατηγορούμενου σε δίκαιη δίκη ή με ποιο τρόπο η υπεράσπιση τέθηκε σε μειονεκτική θέση έναντι της κατηγορούσας αρχής. 

Στη βάση της αξιόπιστης μαρτυρίας, των παραδεκτών και μη αμφισβητούμενων γεγονότων, τα ακόλουθα αποτελούν ευρήματα του Δικαστηρίου:

Ο κατηγορούμενος, ο δεκανέας Γιαννιός, ο επιλοχίας ΜΚ15 και ο υπολοχαγός ΜΚ16, καταδρομείς στο [Λόχο Καταδρομών], ήταν άρτια εκπαιδευμένοι.  Εκπαιδευτής των τριών τελευταίων ήταν ο κατηγορούμενος, τον οποίο εμπιστεύονταν.  Επιλέχθηκαν να λάβουν μέρος σε άσκηση στις 27.6.22, η οποία θα κινηματογραφείτο.  Θα έπεφταν από ελικόπτερο στη θαλάσσια περιοχή της Λάρας στην Πάφο, όταν το ελικόπτερο θα πετούσε σε ύψος 10 πόδια (3 μέτρα) και με ταχύτητα 10 κόμβους (18.5 χιλιόμετρα).

Στο χώρο της άσκησης υπήρχε ασθενοφόρο [των Καταδρομών] με νοσηλευτικό προσωπικό και σκάφος της λιμενικής αστυνομίας. 

Τη μέρα της άσκησης, οι καταδρομείς ενημερώθηκαν ότι η πρώτη διέλευση του ελικοπτέρου θα ήταν δοκιμαστική, χωρίς να γίνουν ρίψεις, στη δεύτερη διέλευση θα έπεφτε ο δεκανέας Γιαννιός, στην τρίτη διέλευση θα έπεφτε ο υπολοχαγός ΜΚ16 και στην τέταρτη διέλευση θα έπεφταν ο επιλοχίας ΜΚ15 και ο κατηγορούμενος. 

Ο κατηγορούμενος ορίστηκε αρχηγός ρίψης.  Ήταν υπεύθυνος, με βάση τη διαδικασία που ακολουθείται σε ασκήσεις αυτής της φύσης, «για την επιχείρηση ρίψης», να λάβει «όλες τις αποφάσεις που αφορούν στην επιχείρηση» και «για τις ενημερώσεις που γίνονται στο προσωπικό που θα εκτελέσει τη ρίψη».  Ήταν υπεύθυνος να δώσει την οδηγία στον δεκανέα Γιαννιό, τον επιλοχία ΜΚ15 και τον υπολοχαγό ΜΚ16 πότε να πέσουν στη θάλασσα.  Πριν δώσει οδηγία να γίνουν οι ρίψεις, πρώτα πρέπει να λάβει «τελική εξουσιοδότηση» από τον υπεύθυνο καμπίνας του ελικοπτέρου, ο οποίος είναι σε άμεση και συνεχή επικοινωνία με τον κυβερνήτη.   

Για να μπορέσει ο κατηγορούμενος να δώσει οδηγία στον κάθε καταδρομέα να πέσει στη θάλασσα, έπρεπε πρώτα να ενημερωθεί από τον υπεύθυνο καμπίνας ότι ο κυβερνήτης έδωσε άδεια ότι μπορούν να αρχίσουν οι ρίψεις.  Η εντολή του αρχηγού ρίψης δίδεται, σύμφωνα με τη διαδικασία, με φωνή και οπτικά σινιάλα.    

Πριν επιβιβαστούν στο ελικόπτερο, ο κατηγορούμενος ενημέρωσε τους τρεις καταδρομείς ότι, όταν θα ερχόταν η σειρά τους να πηδήξουν από το ελικόπτερο, θα τους έδινε οδηγία να πάνε κοντά του στην πόρτα του ελικοπτέρου, θα κάθονταν, ο κατηγορούμενος θα τους ρωτούσε αν είναι έτοιμοι και θα τους έδινε εντολή να πηδήξουν.  Τότε θα σηκώνονταν, θα έριχναν τον φόρτο τους έξω από το ελικόπτερο και θα πηδούσαν.  Αυτή η διαδικασία ρίψης ακολουθήθηκε και σε δύο προηγούμενες ασκήσεις, στις οποίες συμμετείχαν μαζί ο κατηγορούμενος ως αρχηγός ρίψης, ο δεκανέας Γιαννιός και ο επιλοχίας ΜΚ15. 

Στις 12:35:42 το ελικόπτερο απογειώθηκε από το ελικοδρόμιο της Λάρας.  Στο πιλοτήριο ήταν ο διοικητής της [Μοίρας Αεροπορίας] ως κυβερνήτης και ο συγκυβερνήτης.  Στην καμπίνα κάθονταν ο κατηγορούμενος (δίπλα από την ανοικτή δεξιά πόρτα), ο δεκανέας Γιαννιός (απέναντί του), ο υπολοχαγός ΜΚ16 και ο επιλοχίας ΜΚ15.  Στη μέση περίπου της καμπίνας ήταν γονατιστός ο υπεύθυνος καμπίνας και λίγο πιο πίσω ο κινηματογραφιστής ΜΚ11.  Ακουστικά ενδοεπικοινωνίας έφεραν όλοι, εκτός από τους καταδρομείς καθότι θα εκτελούσαν τις ρίψεις.    

Το ελικόπτερο έστριψε για την πρώτη διέλευση, κατά την οποία δεν θα εκτελούνταν ρίψεις (dry).  Κατά τη διάρκεια της πρώτης διέλευσης, ο κατηγορούμενος έκανε ένα βήμα από τη θέση του και τράβηξε τον Γιαννιό από το χέρι για να τον μεταφέρει στην πόρτα του ελικοπτέρου.  Ο υπεύθυνος καμπίνας ήταν γονατιστός στο μέσο της καμπίνας και έβαλε το χέρι του ανάμεσα στον κατηγορούμενο και τον Γιαννιό.  Ο επιλοχίας ΜΚ15 τον διαβεβαίωσε ότι γνωρίζουν ότι η διέλευση ήταν δοκιμαστική.  Ο κατηγορούμενος έκανε νόημα στον υπεύθυνο καμπίνας με το χέρι του, με την παλάμη προς τα κάτω, και τότε ο υπεύθυνος καμπίνας κατέβασε το δικό του χέρι. 

Ο κατηγορούμενος τοποθέτησε τον Γιαννιό στο πέδιλο (σκαλί) έξω από την καμπίνα (φωτογραφία 16, Τεκμήριο 62). 

Ο Γιαννιός κάθισε στο πάτωμα με τα πόδια του έξω από το ελικόπτερο βλέποντας προς τα έξω.  Ο κατηγορούμενος στεκόταν δίπλα του και έδινε οδηγίες στον Γιαννιό, λέγοντας επανειλημμένα μια σύντομη λέξη.  Το ελικόπτερο άρχισε να ανεβαίνει και να εκτελεί αριστερή στροφή, οι οδηγίες του κατηγορούμενου συνεχίστηκαν, ο Γιαννιός στάθηκε, έριξε το φόρτο του έξω από το ελικόπτερο και πήδηξε στη θάλασσα (φωτογραφίες 35 και 40, Τεκμήριο 62). 

Το χέρι του ήταν υψωμένο προς τα πάνω.

Όλοι μέσα στην καμπίνα είχαν ένα «βλέμμα απορίας και πανικού». 

Ο κινηματογραφιστής ΜΚ11 διερωτήθηκε γιατί ο Γιαννιός πήδηξε στη θάλασσα. 

Ο επιλοχίας ΜΚ15 ρώτησε τον κατηγορούμενο: «Ήταν dry;».

Ο κατηγορούμενος έπιασε το κεφάλι του, έσκυψε και γύρισε προς τη θάλασσα.   

Ο υπεύθυνος καμπίνας ουδέποτε ενημέρωσε τον κατηγορούμενο ότι δόθηκε άδεια ότι μπορούν να αρχίσουν οι ρίψεις.  Τέτοια άδεια δεν δόθηκε από τον κυβερνήτη. 

Στα δεδομένα πτήσης και ήχου του ελικοπτέρου (Τεκμήριο 28) καταγράφηκαν:

12:39:07:        «Go»

12:39:08:        το ύψος του ελικοπτέρου ήταν 70-88 πόδια (21-27 μέτρα) με ανοδική πορεία και η ταχύτητα 50-52 κόμβους (93-96 χιλιόμετρα) με αυξητική τάση

12:39:09:        «Γιατί επήδησε;» (διερωτάται ο κινηματογραφιστής ΜΚ11 χαμηλοφώνως)

12:39:11:        «Γιατί τον έβαλες να πηδήσει;» (ο υπεύθυνος καμπίνας ρωτά τον κατηγορούμενο μεγαλοφώνως)

12:39:14:        «Κύριε Μοίραρχε, επήδησε ο πρώτος» (ο υπεύθυνος καμπίνας ενημερώνει τον κυβερνήτη)

12:39:16:        «Ποιος; Που επήδησε;» (ο κυβερνήτης ρωτά τον υπεύθυνο καμπίνας)

[…]

12:39:28:        «Ε έκαμε μαλακία δαμέ ο υπεύθυνος» (ο υπεύθυνος καμπίνας απαντά, εννοώντας τον κατηγορούμενο)

Ο κυβερνήτης αμέσως αντέδρασε και συνέχισε την αριστερή στροφή για να φέρει το ελικόπτερο στην ίδια ευθεία με πριν για να εντοπίσουν τον Γιαννιό στη θάλασσα.  Τον εντόπισαν μπρούμυτα στο νερό, χωρίς να έχει τις αισθήσεις του.  Ο κυβερνήτης κατέβασε το ελικόπτερο σε ασφαλές ύψος και έδωσε άδεια στον κατηγορούμενο να πηδήξει στη θάλασσα.  Το ελικόπτερο, αφού κινήθηκε προς το σκάφος της λιμενικής και το ενημέρωσε με οπτικά σήματα να μεταβεί στο σημείο, επέστρεψε στο σημείο όπου ήταν ο Γιαννιός.   Ο κυβερνήτης έδωσε άδεια στον υπολοχαγό ΜΚ16 και τον επιλοχία ΜΚ15 να πηδήξουν στη θάλασσα.  

Ο Γιαννιός ήταν αναίσθητος και υποβασταζόταν από τον κατηγορούμενο.  Ο κατηγορούμενος φώναζε «Ξύπνα Γιαννιέ», «Γιώρκο έλα κοντά», «Βοήθεια», «Θέλουμε τη βάρκα να έρτει κοντά».  Το σκάφος της λιμενικής τούς προσέγγισε μετά από κάποια λεπτά και έβαλαν τον Γιαννιό μέσα.  Ο κατηγορούμενος παρείχε τις πρώτες βοήθειες.  Το σκάφος έφθασε στην ακτή μετά από κάποια λεπτά και μετέφεραν τον Γιαννιό στο ασθενοφόρο.  Οι νοσηλευτές του παρείχαν τις πρώτες βοήθειες.  Μεταφέρθηκε με το ελικόπτερο στο Γενικό Νοσοκομείο Πάφου. 

Ο Γιαννιός ήταν σε ανακοπή και οι κόρες των οφθαλμών του ήταν σε μυδρίαση, χωρίς να αντιδρούν στο φως.  Ακολούθως, με καρδιοπνευμονική ανάνηψη (ΚΑΡΠΑ), επανήλθε η καρδιακή του λειτουργία.  Διενεργήθηκε αξονική τομογραφία, η οποία έδειξε οίδημα εγκεφάλου, εκρηκτικό κάταγμα Α7 πνευμονοθώρακα δεξιά και πνευμονικές θλάσεις.  Εισήχθη στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας.  Παρέμεινε σε μυδρίαση, χωρίς να αντιδρούν οι κόρες στο φως, με ήπια αιμοδυναμική βελτίωση. 

Η εκτίμηση του νευροχειρουργού ήταν: «Ανεπανόρθωτη βλάβη εγκεφάλου λόγω ανοξίας.  Δεν χρήζει καμίας ΝΡΧ [νευροχειρουργικής] παρέμβασης, αλλά λόγω των συνθηκών γίνεται αποδεκτή η πρόταση για μεταφορά στο Γ.Ν. Λευκωσίας».

Αυθημερόν μεταφέρθηκε στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας διασωληνωμένος σε μηχανική υποστήριξη αναπνοής. Η νευρολογική του εικόνα και ο απεικονιστικός του έλεγχος που διενεργήθηκε δεν επέτρεπε όφελος από οποιαδήποτε άλλη παρέμβαση πέραν της συντηρητικής υποστήριξης.  Παρέμεινε διασωληνωμένος σε μηχανική υποστήριξη της αναπνοής και με φαρμακευτική αγωγή.

Στις 29.6.22 διαπιστώθηκε ο θάνατός του.  Ήταν εγκεφαλικά νεκρός και η κατάστασή του μη αναστρέψιμη.  Τα όργανά του διατηρήθηκαν σε λειτουργία με μηχανικά και φαρμακευτικά μέσα για να αξιολογηθεί η δυνατότητα δωρεάς οργάνων.

Ήταν 27 ετών.

Ο θάνατος του προκλήθηκε από βαριά τραυματική κάκωση του κεντρικού νευρικού συστήματος (εγκέφαλο και νωτιαίο μυελό) «συνεπεία κάκωσης του κεντρικού νευρικού συστήματος από πτώση εξ ύψους και μηχανισμό πρόσκρουσης που συμπεριλαμβάνει και πρόκληση κατάγματος της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης». 

Οι κακώσεις από την πρόσκρουση στην επιφάνεια της θάλασσας ήταν βαρύτατες.  Ο Γιαννιός δεν θα μπορούσε να επιβιώσει.

Το άρθρο 210 του Ποινικού Κώδικα προνοεί ότι όποιος, λόγω αλόγιστης, απερίσκεπτης, ή επικίνδυνης πράξης ή συμπεριφοράς, που δεν ανάγεται σε υπαίτια αμέλεια, χωρίς πρόθεση, επιφέρει το θάνατο άλλου προσώπου, είναι ένοχος.

Το βάρος απόδειξης είναι στους ώμους της κατηγορούσας αρχής (Παντούρης v. Δημοκρατίας, Ποινική Έφεση 203/22, ημερ. 10.12.24).

Ο κατηγορούμενος ως αρχηγός ρίψης, με βάση την προσκομισθείσα μαρτυρία, έδωσε εντολή στον δεκανέα Γιαννιό να εκτελέσει τη ρίψη.  Ο υπεύθυνος καμπίνας ανέφερε στη μαρτυρία του ότι ο κατηγορούμενος έδωσε εντολή στον Γιαννιό να εκτελέσει τη ρίψη και δευτερόλεπτα μετά ο Γιαννιός πήδηξε στη θάλασσα (φωτογραφίες 35 και 40, Τεκμήριο 62). 

Ανεξαρτήτως τούτου, από την υπόλοιπη μαρτυρία προκύπτει ότι:

1.    Ο κατηγορούμενος ως αρχηγός ρίψης ήταν υπεύθυνος να δώσει την εντολή στους τρεις καταδρομείς πότε να πέσουν στη θάλασσα.

 

2.    Ο κατηγορούμενος, πριν επιβιβαστούν στο ελικόπτερο, ενημέρωσε τους άλλους τρεις καταδρομείς ότι αυτός θα τους έδινε την εντολή πότε να πέσουν στη θάλασσα.  

 

3.    Η διαδικασία ρίψης, όπως αυτή επεξηγήθηκε στους καταδρομείς από τον κατηγορούμενο πριν επιβιβαστούν στο ελικόπτερο, ήταν η εξής: ο κατηγορούμενος θα καλούσε τον κάθε καταδρομέα, με τη σειρά, στην πόρτα του ελικοπτέρου, ο καταδρομέας θα καθόταν με τα πόδια του έξω από το ελικόπτερο, και όταν ο κατηγορούμενος του έδινε την εντολή, ο καταδρομέας θα σηκωνόταν, θα έριχνε το φόρτο (σακίδιο) του έξω από το ελικόπτερο, θα ύψωνε το χέρι του και θα πηδούσε στη θάλασσα. 

 

4.    Η ίδια διαδικασία ρίψης ακολουθήθηκε και σε δύο προηγούμενες ασκήσεις, στις οποίες συμμετείχαν μαζί ο κατηγορούμενος ως αρχηγός ρίψης, ο δεκανέας Γιαννιός και ο επιλοχίας ΜΚ15.

 

5.    Οι εντολές του αρχηγού ρίψης, σύμφωνα με τη διαδικασία, δίδονται με φωνή και με οπτικά σινιάλα.

 

6.    Η πρώτη διέλευση του ελικοπτέρου θα ήταν δοκιμαστική χωρίς ρίψεις και στη δεύτερη διέλευση θα έπεφτε πρώτος ο Γιαννιός.

 

7.    Σύμφωνα με τη μαρτυρία του επιλοχία ΜΚ15 και τη μαρτυρία του υπολοχαγού ΜΚ16, ο Γιαννιός, κατά τη διάρκεια της δοκιμαστικής διέλευσης, κάθισε με τα πόδια έξω από το ελικόπτερο και ο αρχηγός ρίψης ήταν δίπλα του.

 

8.    Σύμφωνα με τη μαρτυρία του κινηματογραφιστή ΜΚ11, ο αρχηγός ρίψης έδινε οδηγίες στον Γιαννιό, λέγοντάς του ξανά και ξανά μια σύντομη λέξη, οι οποίες συνεχίστηκαν σχεδόν μέχρι και τη στιγμή που ο Γιαννιός πήδηξε από το ελικόπτερο.

 

9.    Σύμφωνα με τη μαρτυρία του επιλοχία ΜΚ15 και τη μαρτυρία του υπολοχαγού ΜΚ16, ο Γιαννιός, λίγο πριν πηδήξει από το ελικόπτερο, συνομιλούσε με τον αρχηγό ρίψης.

 

10. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του υπολοχαγού ΜΚ16, ο Γιαννιός σηκώθηκε, έριξε το φόρτο (σακίδιο) του έξω και πήδηξε στη θάλασσα με το χέρι του υψωμένο προς τα πάνω.

 

11. Στα δεδομένα ήχου του ελικοπτέρου καταγράφονται: (12:39:07) «Go», (12:39:09) «Γιατί επήδησε;» διερωτάται ο κινηματογραφιστής ΜΚ11, (12:39:11) «Γιατί τον έβαλες να πηδήσει;» ρωτά ο υπεύθυνος καμπίνας τον αρχηγό ρίψης (Τεκμήριο 28).

 

12. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του επιλοχία ΜΚ15, αμέσως μετά την πτώση του Γιαννιού, ρώτησε τον αρχηγό ρίψης «Ήταν dry;» και τότε ο αρχηγός ρίψης έπιασε το κεφάλι του, έσκυψε κάτω και γύρισε προς τη θάλασσα.

Αναφορικά με το παράγγελμα «Go», ο επιλοχίας ΜΚ15 και ο υπολοχαγός ΜΚ16 ανέφεραν ότι δεν έδωσαν κάποιο παράγγελμα κατά τη διάρκεια της δοκιμαστικής διέλευσης.  Ο υπεύθυνος καμπίνας ανέφερε ότι δεν έδωσε κάποια οδηγία στον αρχηγό ρίψης ότι μπορούν να αρχίσουν οι ρίψεις.  Ο κυβερνήτης ανέφερε ότι στο πιλοτήριο δεν γνώριζαν ότι έπεσε ο Γιαννιός μέχρι που ενημερώθηκαν από τον υπεύθυνο καμπίνας, ούτε έδωσαν άδεια να γίνει η ρίψη.  Ο κινηματογραφιστής ΜΚ11 ανέφερε ότι το πρόσωπο που έδινε οδηγίες ήταν ο αρχηγός ρίψης.  

Εξάλλου, ουδεμία μαρτυρία προσκομίστηκε ότι άλλος, εκτός από τον αρχηγό ρίψης, έδινε οδηγίες στον Γιαννιό λίγο πριν πέσει από το ελικόπτερο στη θάλασσα.  Ούτε υποβλήθηκε κάτι τέτοιο από την υπεράσπιση στους μάρτυρες κατηγορίας. 

Το σωρευτικό αποτέλεσμα των στοιχείων (1)-(12) οδηγεί αναπόφευκτα σε συμπέρασμα ότι ο κατηγορούμενος έδωσε εντολή στον Γιαννιό να πέσει στη θάλασσα.  Πάγια νομολογημένη αρχή, η οποία επαναλήφθηκε πολύ πρόσφατα, είναι ότι «ξεχωριστά (individual) μέρη της περιστατικής μαρτυρίας συχνά παρομοιάζονται με τους κρίκους αλυσίδας.  Όπως οι κρίκοι της αλυσίδας πρέπει να είναι συνεκτικοί και αλληλένδετοι με τους υπόλοιπους κρίκους, έτσι και τα ιδιαίτερα τμήματα της περιστατικής μαρτυρίας πρέπει να συναρτώνται μεταξύ τους ως θέμα λογικής συνέπειας ώστε να συγκροτούν ένα αδιάσπαστο σύνολο» (Γενικός Εισαγγελέας v. Κυριακίδη, Ποινική Έφεση 256/22, ημερ. 27.2.25).

Η περιστατική μαρτυρία «αξιολογείται στο σύνολό της, σωρευτικά και όχι αποσπασματικά.  Η ενοχή του κατηγορούμενου πρέπει να προκύπτει από τη σύνθεση της περιστατικής μαρτυρίας και σε επίπεδο πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας.  Θα πρέπει, τα σκόρπια μέρη της περιστατικής μαρτυρίας να έχουν τέτοια συνεκτικότητα που να εδραιώνουν, με αδιαμφισβήτητη πειστικότητα, την καταδίκη» (Σοφοκλέους v. Δημοκρατίας, Ποινική Έφεση 187/19, ημερ. 15.10.20, ECLI:CY:AD:2020:B349).  Εδώ, τα στοιχεία (1)-(12), ιδωμένα σωρευτικά, οδηγούν, αναπόφευκτα, στο συμπέρασμα ότι ο κατηγορούμενος, δευτερόλεπτα πριν ο Γιαννιός πηδήξει στη θάλασσα, έδωσε εντολή στον Γιαννιό να εκτελέσει τη ρίψη. 

Η υπεράσπιση υποστήριξε ότι ο Γιαννιός «ήταν σε σύγχυση», αφήνοντας να νοηθεί ότι έπεσε μόνος του.  Τέτοια μαρτυρία δεν υπάρχει.

Ούτε υπάρχει οποιαδήποτε μαρτυρία, η οποία να μπορεί να δημιουργήσει εύλογη αμφιβολία και να κλονίσει τη σύνδεση των κρίκων της περιστατικής μαρτυρίας (Νικολάου v. Αστυνομίας, Ποινική Έφεση 179/22, ημερ. 8.5.23). 

Το Δικαστήριο εξετάζει τη μαρτυρία στην ολότητά της και την αξιολογεί με λογική προσέγγιση και στο πλαίσιο της κοινής ανθρώπινης εμπειρίας.  Το Δικαστήριο «δεν είναι υποχρεωμένο να εξετάζει, πόσον μάλλον να αξιολογεί, διαζευκτικές εκδοχές, πιθανότητες ή θεωρίες που όχι μόνο δεν στοιχειοθετούνται, αλλά που ούτε καν μπορούν να αναδυθούν σε μια ενδεχόμενη κατάσταση πραγμάτων, στην απουσία μαρτυρικού υλικού, ως αναγκαίου βεβαίως υπαρκτού υπόβαθρου, πάνω στο οποίο να κτίζεται η διαφορετική αυτή συλλογιστική» (Πατσαλίδης v. Δημοκρατίας, Ποινική Έφεση 76/22, ημερ. 19.1.23), ECLI:CY:AD:2023:B13.

Το επόμενο θέμα που πρέπει να εξεταστεί είναι κατά πόσον η πράξη του κατηγορούμενου να δώσει εντολή στον Γιαννιό να πηδήσει στη θάλασσα εμπίπτει στο άρθρο 210.  Οι όροι «αλόγιστη, απερίσκεπτη ή επικίνδυνη πράξη» υποδηλώνουν διαζευκτικούς τρόπους διάπραξης του ίδιου αδικήματος (Χριστοφή v. Αστυνομίας, Ποινική Έφεση 50/24, ημερ. 2.8.24).  Το άρθρο δεν προσδιορίζει τι αποτελεί κάθε πράξη.  Επαφίεται στο Δικαστήριο να το ερμηνεύσει με βάση τις ιδιαίτερες περιστάσεις της κάθε υπόθεσης, όπως επαναλήφθηκε πολύ πρόσφατα στην Πισσαρίδης v. Αστυνομίας, Ποινική Έφεση 67/23, ημερ. 29.5.25.   

Η επικίνδυνη πράξη απαιτεί τουλάχιστον κάποια παράλειψη ή λάθος που να δημιουργεί μια επικίνδυνη κατάσταση (Πέτρου v. Αστυνομίας (1994) 2 Α.Α.Δ. 233).  Η απερίσκεπτη πράξη υποδηλώνει αδιαφορία έναντι εμφανούς κινδύνου (Ζυπίτης ν. Αστυνομίας (2003) 2 Α.Α.Δ. 220).  Αλόγιστη πράξη είναι η πράξη η οποία δεν είναι, υπό τις περιστάσεις, λελογισμένη ή απόρροια της κοινής λογικής (Clarke v. Αστυνομίας (2008) 2 Α.Α.Δ. 734).  Ο κατηγορούμενος, έπρεπε πρώτα να λάβει άδεια από τον κυβερνήτη, μέσω του υπεύθυνου καμπίνας, ότι είναι ελεύθερος να αρχίσουν οι ρίψεις και μετά να δώσει εντολή στον Γιαννιό να πέσει στη θάλασσα.  Αυτή η διαδικασία προβλεπόταν στην Πάγια Διαταγή (Τεκμήριο 68).  Ήταν η ίδια διαδικασία που ακολουθήθηκε και σε προηγούμενες ασκήσεις στις οποίες συμμετείχαν μαζί ο κατηγορούμενος ως αρχηγός ρίψης, ο δεκανέας Γιαννιός και ο επιλοχίας ΜΚ15.

Η ενέργεια του κατηγορούμενου να δώσει εντολή στον Γιαννιό να πέσει στη θάλασσα, χωρίς προηγουμένως να λάβει την άδεια του κυβερνήτη, δημιούργησε μια επικίνδυνη κατάσταση.  Και αυτό διότι μόνο ο κυβερνήτης ήταν σε θέση να γνωρίζει το ύψος και την ταχύτητα του ελικοπτέρου σε κάθε δεδομένη στιγμή.  Κατ’ επέκταση μόνο ο κυβερνήτης ήταν σε θέση να γνωρίζει αν τη στιγμή που ο κατηγορούμενος έδωσε εντολή στον Γιαννιό να διενεργήσει τη ρίψη, ήταν ασφαλές για τον Γιαννιό να πέσει στη θάλασσα.  Ταυτόχρονα, η πράξη του κατηγορούμενου ήταν απερίσκεπτη εφόσον αδιαφόρησε για τον κίνδυνο που ενυπήρχε στην πτώση του Γιαννιού από ελικόπτερο εν πτήσει.  Ήταν και αλόγιστη, εφόσον η κοινή λογική επιτάσσει ότι η πτώση ενός ατόμου από ελικόπτερο, το οποίο κινείται σε άγνωστο ύψος και με άγνωστη ταχύτητα, εγκυμονεί κινδύνους για την ασφάλειά του.  Η παράλειψη του κατηγορούμενου να βεβαιωθεί, πριν δώσει εντολή στον Γιαννιό, ότι ήταν ασφαλές για τον Γιαννιό να διενεργήσει τη ρίψη ουδόλως συνιστά λελογισμένη συμπεριφορά (Χριστοφή v. Αστυνομίας, Ποινική Έφεση 50/24, ημερ. 2.8.24).

Τα τραύματα προήλθαν από την πτώση του Γιαννιού στη θάλασσα.  Λόγω της έκτασής τους, δεν θα μπορούσε να επιβιώσει.  Η πράξη του κατηγορούμενου αποτελεί, συνεπώς, ενεργό και ουσιαστική αιτία του θανάτου του Γιαννιού (Παπαεπιφανείου v. Αστυνομίας, Ποινική Έφεση 16/21, ημερ. 19.10.21).

Η υπεράσπιση εισηγείται ότι υπεύθυνοι για το θάνατο του Γιαννιού είναι ο διοικητής των τεσσάρων καταδρομέων (ΜΚ12) και ο υποδιοικητής της [Μοίρας Καταδρομών] (ΜΚ13), οι οποίοι σχεδίασαν την άσκηση.  Για παράδειγμα, ήταν η θέση της υπεράσπισης ότι ο θάνατος «επήλθε από την παράλειψη ή ενέργεια ή συμπεριφορά άλλων προσώπων (ΜΚ12 και ΜΚ13), εφόσον αν γινόταν άμεση περισυλλογή του Γιαννιού σήμερα θα βρισκόταν εν ζωή», ότι οι καταδρομείς δεν ήταν εκπαιδευμένοι και ότι δεν είχαν ενημερωθεί επαρκώς για την άσκηση.  Η υπεράσπιση εισηγείται, ακόμη, ότι υπεύθυνοι για το θάνατο του Γιαννιού είναι ο κυβερνήτης του ελικοπτέρου και ο υπεύθυνος καμπίνας.  Για παράδειγμα, ήταν η θέση της υπεράσπισης ότι «οι συνθήκες που τυχόν να δημιούργησαν το δυνητικά επικίνδυνο της κατάστασης ήταν οι ενέργειες του υπεύθυνου καμπίνας και του κυβερνήτη, οι οποίοι επέτρεψαν κατά τη δοκιμαστική διέλευση τη μετάβαση τόσο του κατηγορούμενου όσο και του Γιαννιού στην ανοικτή πόρτα χωρίς αυτοί να ήταν δεμένοι, ενώ αυτό βρισκόταν στον αέρα και σε κίνηση». 

Με κάθε σεβασμό, ουδεμία (αξιόπιστη) μαρτυρία προσκομίστηκε, η οποία να δεικνύει -με την αναγκαία αιτιώδη συνάφεια- ότι υπεύθυνοι για την πτώση και το θάνατο του Γιαννιού είναι οι αξιωματικοί καταδρομείς που σχεδίασαν την άσκηση ή το πλήρωμα του ελικοπτέρου.  Αιτιώδης συνάφεια υπάρχει όταν μια πράξη ή παράλειψη ήταν, με βάση την κοινή πείρα και κοινή λογική, ικανή και μπορούσε αντικειμενικά να επιφέρει, κατά τη συνηθισμένη πορεία των πραγμάτων, το επιζήμιο αποτέλεσμα (Voicu v. Αστυνομία, Ποινική Έφεση 78/16, ημερ. 10.9.18, ECLI:CY:AD:2018:B389, Παπαεπιφανείου (ανωτέρω)).  Τέτοια (αξιόπιστη) μαρτυρία δεν προσκομίστηκε.  Αντίθετα, ενεργός και ουσιαστική αιτία θανάτου του Γιαννιού ήταν, με βάση την προσκομισθείσα (αξιόπιστη) μαρτυρία, η πράξη του κατηγορούμενου να δώσει εντολή ρίψης στον Γιαννιό, χωρίς να έχει προηγηθεί άδεια από τον κυβερνήτη.

Η κατηγορούσα αρχή απέδειξε πέραν από κάθε λογική αμφιβολία την κατηγορία.

Ο κατηγορούμενος κρίνεται ένοχος.

 

 

(Υπ.) ……………………..

Χρ. Χατζηευτυχίου, Α.Ε.Δ.

Αναπλ. Πρόεδρος Στρατοδικείου

 

 

(Υπ.) …………………….

Τχης (ΠΒ) Σ. Φιλιππίδης

Στρατοδίκης

 

 

(Υπ.) …………………

Λγός (ΠΖ) Κ. Ανδρέου

Στρατοδίκης

---

cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο