ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑ
ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ
ΕΝΩΠΙΟΝ: Σ. Νεοφύτου, Δ.
Αρ. Αίτησης: 47/22 (i)
Μεταξύ:
Μ.Μ.Μ
Αιτήτρια
και
P.E.G
Καθ’ ου η αίτηση
Ημερομηνία: 9 Οκτωβρίου 2023
Εμφανίσεις:
Για την Αιτήτρια: Β. Χριστοφόρου (κα) για Γιώργος Ζ. Γεωργίου & Συνεργάτες ΔΕΠΕ
Για τον Καθ’ ου η αίτηση: Ρ. Βραχίμης για Ρ. Βραχίμης & Συνεργάτες ΔΕΠΕ
Α Π Ο Φ Α Σ Η
Αντικείμενο της παρούσας απόφασης αποτελεί το αίτημα της Αιτήτριας για καθορισμό της συνεισφοράς του Καθ’ ου η αίτηση στη διατροφή του ανήλικου τέκνου των διαδίκων Ε στο ποσό των €300 μηνιαίως. Αιτείται περαιτέρω την έκδοση διατάγματος με το οποίο να διατάσσεται ο Καθ’ ου η αίτηση να της καταβάλλει το πιο πάνω ποσό δια καταθέσεως του στον τραπεζικό της λογαριασμό.
Η δικογραφία της εναρκτήριας αίτησης ολοκληρώθηκε με την καταχώριση της υπεράσπισης στις 09.05.2023 και της απάντησης στην υπεράσπιση στις 20.06.2023.
Η ακρόαση της αίτησης διεξήχθη με την καταχώριση έγγραφης μαρτυρίας, στην βάση της Δ.30 των Περί Πολιτικής Δικονομίας Διαδικαστικών Κανονισμών. Οι διάδικοι κατέθεσαν την μαρτυρία τους υπό μορφή ενόρκων δηλώσεων, επί των οποίων αμφότεροι επισύναψαν τα αναγκαία κατά την κρίση τους τεκμήρια προς απόδειξη των ισχυρισμών τους
Η ακρόαση της υπόθεσης ολοκληρώθηκε με τις γραπτές αγορεύσεις των ευπαίδευτων συνηγόρων των διαδίκων. Ουδείς εκ των διαδίκων αντεξετάστηκε.
Μέσα από τη δικογραφία και τη σχετική με αυτήν μαρτυρία που έχει τεθεί ενώπιον του Δικαστηρίου προκύπτουν ως παραδεκτά και/ή ως μη αμφισβητούμενα τα πιο κάτω γεγονότα:
· Οι διάδικοι υπήρξαν ζευγάρι και στις 20.04.2018 απέκτησαν ένα τέκνο, τον Ε.
· Ο Καθ’ ου η αίτηση προέβη σε εκούσια αναγνώριση του ανηλίκου.
· Από τον Οκτώβριο του 2018 οι διάδικοι έπαψαν να συμβιώνουν.
Τα πιο πάνω παραδεκτά γεγονότα καθίστανται πλέον και ευρήματα του Δικαστηρίου.
ΝΟΜΙΚΗ ΠΤΥΧΗ
Σύμφωνα με το άρθρο 33(1) του Περί Σχέσεων Γονέων και Τέκνων Νόμου του 1990 (Νόμος 216/90) οι γονείς έχουν υποχρέωση να διατρέφουν το ανήλικο τέκνο τους από κοινού ο καθένας ανάλογα με τις δυνάμεις του. Καθιερώνεται έτσι η αρχή της υποχρέωσης και των δύο γονέων για την από κοινού διατροφή των ανήλικων τέκνων τους, αναλόγως των δυνάμεων τους (Π. Μαρκουλίδη v. Α. Μαρκουλίδη κ.α (1998) 1 ΑΑΔ 1386).
Το άρθρο 37 (1) του Νόμου αναφέρει ότι η διατροφή προσδιορίζεται με βάση τις ανάγκες του δικαιούχου, όπως αυτές προκύπτουν από τις συνθήκες της ζωής του και τις οικονομικές δυνατότητες που υπάρχουν για διατροφή προσώπου, ενώ το άρθρο 37 (2) ορίζει ότι η διατροφή περιλαμβάνει όλα όσα είναι αναγκαία για τη συντήρηση και ευημερία του δικαιούχου και επιπλέον, ανάλογα με την περίπτωση, τα έξοδα για την εν γένει εκπαίδευσή του.
Συνεπώς η εκατέρωθεν μαρτυρία θα αξιολογηθεί λαμβάνοντας υπόψιν τις πιο πάνω παραμέτρους που θέτουν τα αρ. 33 (1) και 37 του Νόμου, επί των οποίων καθορίζεται η συνεισφορά των υπόχρεων γονέων στην διατροφή των ανηλίκων τέκνων τους. Οι παράμετροι αυτοί είναι οι ανάγκες του δικαιούχου και οι δυνάμεις των υπόχρεων γονέων.
Έτσι, οι ισχυρισμοί των διαδίκων που σχετίζονται με την υπαιτιότητα και τους λόγους κατάρρευσης της σχέσης τους στο μέρος και στο βαθμό που δεν επηρεάζουν την παρούσα διαδικασία, δεν θα ληφθούν υπόψιν, ως άσχετοι με τα επίδικα θέματα, χωρίς βεβαίως να σημαίνει ότι αυτοί αγνοούνται.
Επισημαίνω περαιτέρω, ότι βάσει της πάγιας νομολογίας του Ανώτατου Δικαστηρίου, τα επίδικα θέματα περιορίζονται αυστηρά από την δικογραφία.
Ο Καθ’ ου η αίτηση με την υπεράσπιση του δεν αρνείται να συνεισφέρει στα έξοδα διατροφής και συντήρησης του ανήλικου τέκνου του. Αναφέρει ότι ανέκαθεν όλα τα έξοδα του παιδιού πληρώνονταν εξ ημισείας από τους διαδίκους και περαιτέρω δηλώνει ότι η οικονομική του κατάσταση του δεν επιτρέπει να καταβάλλει πέραν των €250 μηνιαίως. Με τη μαρτυρία του ωστόσο, εισάγει νέους ισχυρισμούς και νέα γεγονότα και ισχυρίζεται ότι η αίτηση πρέπει να απορριφθεί λόγω του ότι ο ανήλικος περνά το ½ του χρόνου του μαζί του και συνεπώς καλύπτει το ½ των εξόδων του. Επικαλείται την έκδοση ενός διατάγματος γονικής μέριμνας, γεγονός που δεν έχει δικογραφήσει, ούτε έχει θέσει ενώπιον του Δικαστηρίου. Όπως αναφέρθηκε στην απόφαση Παρλάτα v. Δημητρίου (2014) 1 Α.Α.Δ. 994:
«Η πιο πάνω θέση του Δικαστηρίου εμφανώς παραγνώρισε τη ρητή παραδοχή που έγινε από την εφεσίβλητη στο δικόγραφο της, η οποία, βεβαίως, όπως είναι σαφώς νομολογημένο καθόριζε την πορεία της υπόθεσης και της μαρτυρίας που ήταν επιτρεπτό να δοθεί. Με την παραδοχή είχε, τρόπον τινά, τοποθετηθεί μια από τις ράγες της σιδηροδρομικής γραμμής επί της οποίας θα κυλούσε το τραίνο της αντιδικίας των διαδίκων. Η δίκη κατά πάγια νομολογία δρομολογείται κατά μήκος των γραμμών που οριοθετεί η δικογραφία και όχι έξω από αυτήν, (Kourtis a.o. v. Iasonides (1970) 1 C.L.R. 180) και Παπαγεωργίου ν. Κλάππα (Investments Services) Ltd (1991) 1 Α.Α.Δ. 24).
Το Δικαστήριο δεν μπορεί να επεκτείνεται και να συζητά ή να επιλύει θέματα άλλα από αυτά που είναι ή παραμένουν επίδικα κατά τη συμπλήρωση των εγγράφων προτάσεων ή που νομότυπα προστίθενται κατά την ημέρα ή τη διάρκεια της δίκης, (Παφίτης ν. Κακουρή (1992) 1 Α.Α.Δ. 1154 και Μερκής ν. Intertobacco (Cyprus) Ltd (2003) 1 Α.Α.Δ. 1091). Παραδοχές είτε ρητές, είτε αυτές που λογίζονται ως τέτοιες κατά τη Δ.19 θ.11, (δέστε και Χρίστου ν. Khoreva (2001) 1 Α.Α.Δ. 1874), σφραγίζουν την πορεία της δίκης. Ακόμη και γενική άρνηση θετικού ισχυρισμού δεν εξυπακούει την προβολή θετικών ισχυρισμών, (Latifundia Properties Ltd v. Ψακή κ.ά. (2003) 1 Α.Α.Δ. 670).»
Οι πιο πάνω αρχές επαναλήφθηκαν και στην απόφαση του Δευτεροβάθμιου Οικογενειακού Δικαστηρίου, χχχ Ανδρέου και χχχ Στυλιανού, ΕΦ. ΑΡ. 39/2019, ημερομηνίας 26 Ιουλίου 2021 η οποία αφορούσε διαφορά των γονέων στο θέμα της διατροφής των ανήλικων τέκνων τους και επισημάνθηκε περαιτέρω ότι παρά το ότι η φύση των υποθέσεων διατροφής είναι εξεταστικού χαρακτήρα, αυτό δεν σημαίνει ότι οι αρχές που διέπουν τα δικόγραφα ατονούν.
Η μαρτυρία που κάθε διάδικος θα παρουσιάσει στο Δικαστήριο πρέπει να είναι εντός των πλαισίων που καθορίζονται από αυτά. Η αναγκαιότητα αυστηρού καθορισμού των επίδικων θεμάτων, αντανακλάται και στο δικαίωμα ενός διαδίκου να γνωρίζει τι έχει να αντιμετωπίσει ενώπιον του Δικαστηρίου. Το Δικαστήριο εξακολουθεί να έχει καθήκον εκεί όπου εμφιλοχωρεί μαρτυρία, η οποία δεν θα έπρεπε να γίνει αποδεκτή, στο τέλος να αγνοήσει τέτοια μαρτυρία και να βασισθεί μόνο σε αποδεκτή μαρτυρία, έστω και εάν δεν είχε εγερθεί ένσταση κατά την εισαγωγή της (Miorage v. Radivojenic (1998) 1 B ΑΑΔ 1162).
Κατά ακολουθία των πιο πάνω, οι ισχυρισμοί του Καθ’ ου η αίτηση ότι ο ανήλικος περνά το ½ του χρόνου του με αυτόν στην βάση ενός διατάγματος γονικής μέριμνας, τους όρους του οποίου το Δικαστήριο αγνοεί, και γι’ αυτό το Δικαστήριο πρέπει να απορρίψει την Αίτηση και οι ισχυρισμοί του αναφορικά με τα εισοδήματα της Αιτήτριας που δεν καλύπτονται από τα δικόγραφα δεν μπορούν να ληφθούν υπόψιν, ως μη δικογραφημένοι ισχυρισμοί.
Ο Καθ’ ου η αίτηση είχε κάθε ευκαιρία να αιτηθεί τροποποίηση του δικογράφου του και να θέσει ενώπιον του Δικαστηρίου τους νέους ισχυρισμούς και γεγονότα που επικαλείται ούτως ώστε να δοθεί το δικαίωμα στην Αιτήτρια να θέσει τη δική της εκδοχή με τα δικόγραφα αλλά και τη μαρτυρία της.
Υποδεικνύω περαιτέρω ότι είναι πάγια νομολογημένο ότι οι αγορεύσεις των συνηγόρων των διαδίκων δεν αποτελούν μέσο προσαγωγής μαρτυρίας ή διεύρυνσης των επίδικων θεμάτων (βλ. Μισιρλής ν. Κυπριακής Δημοκρατίας (1995) 3 ΑΑΔ 379, Κοινότης Λυσού ν. Κυπριακής Δημοκρατίας (1998) (3) ΑΑΔ 537). Ως εκ τούτου, η αναφορά των μη δικογραφημένων ισχυρισμών των διαδίκων στις γραπτές αγορεύσεις των συνηγόρων τους, δεν τους καθιστά μέρος της μαρτυρίας.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΔΙΑΔΙΚΩΝ:
Θα εξετάσω κατ’ αρχήν τις οικονομικές δυνάμεις των διαδίκων, αντλώντας καθοδήγηση από την νομολογία, σύμφωνα με την οποία στη διαδικασία εξέτασης αιτήσεων για καθορισμό της συνεισφοράς στη διατροφή ανηλίκων, οι γονείς έχουν την ευθύνη να προβαίνουν σε πλήρη και αληθινή αποκάλυψη των οικονομικών τους πόρων και δυνατοτήτων, έτσι ώστε να καθορίζεται ανάλογα και η υποχρέωση τους για καταβολή ενός ποσού (βλ. Δημητρίου V. Περδίου (2005) 1 Α.Α.Δ.1418).
Η Αιτήτρια ισχυρίζεται ότι είναι ιδιωτική υπάλληλος με καθαρό μηνιαίο εισόδημα ύψους €2.550 μηνιαίως. Προς τούτο κατέθεσε ως τεκμήριο Α πιστοποιητικό αποδοχών. Ισχυρίζεται επίσης ότι δεν έχει άλλα εισοδήματα ούτε λαμβάνει κάποιο επίδομα. Για τον Καθ’ ου η αίτηση αναφέρει ότι είναι ιδιωτικός υπάλληλος και ότι δεν γνωρίζει τα εισοδήματα του. Υποθέτει ότι ο τομέας που εργάζεται είναι επικερδής και καθορίζει τα εισοδήματα του στο ποσό των €2.000 μηνιαίως τουλάχιστον.
Ο Καθ’ ου η αίτηση αρνείται γενικά τα όσα η Αιτήτρια αναφέρει για τα εισοδήματα της και υποδεικνύει προς το Δικαστήριο ότι η Αιτήτρια κατέθεσε πιστοποιητικό απολαβών για ένα μόνο μήνα και ότι είναι πιθανό να έχει λάβει κάποια αύξηση. Επιβεβαιώνει ότι είναι και ο ίδιος ιδιωτικός υπάλληλος με καθαρό μισθό ύψους €1.920 περίπου. Προς τούτο κατέθεσε ως τεκμήριο 1, αντίγραφο της μισθοδοσίας του για τον Αύγουστο του 2023.
Στη βάση των τεκμήριών που οι διάδικοι κατέθεσαν αποτελεί εύρημα του Δικαστηρίου ότι η Αιτήτρια κερδίζει περί τις €2.550 μηνιαίως και ο Καθ’ ου η αίτηση περί τα €1.920. Οι όποιες εικασίες του Καθ’ ου η αίτηση αναφορικά με τα εισοδήματα της Αιτήτριας παρέμειναν στην σφαίρα της αοριστίας.
ΑΝΑΓΚΕΣ - ΕΞΟΔΑ ΑΝΗΛΙΚΟΥ:
Κατωτέρω θα εξετάσω τις ανάγκες του ανήλικου τέκνου των διαδίκων, όπως αυτές προκύπτουν από τις συνθήκες της ζωής του, λαμβάνοντας υπόψιν ότι η διατροφή περιλαμβάνει όλα όσα είναι αναγκαία για τη συντήρηση και ευημερία του δικαιούχου και επιπλέον, ανάλογα με την περίπτωση, τα έξοδα για την εν γένει εκπαίδευση του (βλ. αρ. 37 του Ν.216/90).
Στο σύγγραμμα «ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΔΙΚΑΙΟ», τρίτη έκδοση, 2022, στην σελ. 766, ο Απόστολος Σ. Γεωργιάδης αναφέρει αναλυτικά τι περιλαμβάνει η διατροφή του δικαιούχου, απόσπασμα το οποίο παραθέτω αυτούσιο:
«1. Ανάγκες του δικαιούχου
Η διατροφή περιλαμβάνει όλα όσα είναι αναγκαία για τη συντήρηση του δικαιούχου και επιπλέον τα έξοδα για την ανατροφή, καθώς και την επαγγελματική και την εν γένει εκπαίδευση του (πλήρης διατροφή: ΑΚ 1493 εδ. β΄). Στο περιεχόμενο της διατροφής περιλαμβάνονται ειδικότερα βιοτικές ανάγκες του δικαιούχου που είτε υφίστανται πραγματικά κατά τον χρόνο συζήτησης της αγωγής είτε μπορούν με βεβαιότητα να προβλεφθούν μελλοντικά. Η διατροφή λοιπόν περιλαμβάνει κάθε αναγκαία βιοτική δαπάνη: τροφή, στέγη, ένδυση, θέρμανση, φωτισμό, λοιπά λειτουργικά έξοδα της οικίας διαμονής, ψυχαγωγία, μόρφωση (π.χ. αγορά βιβλίων), διαπαιδαγώγηση, νοσηλεία και δαπάνες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, παραθέριση, συγκοινωνία και επικοινωνία. Ιδίως περιλαμβάνονται δαπάνες θεωρητικής, επαγγελματικής ή τεχνικής μόρφωσης, ακόμη και μεταπτυχιακές σπουδές».
Όπως έχει υποδειχθεί από τη νομολογία του Δευτεροβάθμιου Οικογενειακού Δικαστηρίου, το μέτρο της διατροφής δεν μπορεί να εξευρεθεί με απόλυτους αριθμούς. Η κοινή λογική και η πείρα της ζωής είναι παράγοντες οι οποίοι διαδραματίζουν ρόλο στην καλύτερη αντίληψη των γεγονότων, προς εντοπισμό των πραγματικών αναγκών συγκεκριμένων ατόμων. Οι οικονομικές ανάγκες των παιδιών δεν είναι στατικές. Το Δικαστήριο, εξετάζοντας και καθορίζοντας το εύλογο των κονδυλίων που απαιτούνται για τη διατροφή και συντήρηση του δικαιούχου, δεν είναι υποχρεωμένο να υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες που να οδηγούν σε υπολογισμό με σεντ, αλλά θα πρέπει να σταθμίζει τις ανάγκες και να καταλήγει σε συμπεράσματα που θα επαναφέρουν, ή δυνατό, τα ανήλικα παιδιά σε μία πλησιέστερη κατάσταση, όπως θα ήταν εάν οι γονείς τους ζούσαν μαζί. Το Δικαστήριο δεν δεσμεύεται από την μαρτυρία των διαδίκων και οφείλει να ασχοληθεί με το εύλογο των κονδυλίων που απαιτούνται για την ικανοποίηση των αναγκών των δικαιούχων. Έτσι, κονδύλια που κατ’ ισχυρισμό απαιτούνται για την κάλυψη συγκεκριμένων αναγκών μπορεί να μη γίνουν αποδεκτά, είτε επειδή δεν έχουν αποδειχθεί, είτε επειδή παρουσιάζονται διογκωμένα. Κάποια δε, μπορεί να κριθούν ως μη αναγκαία, εάν δεν αφορούν βασικές ανάγκες διατροφής ενός ανηλίκου (βλ. Μαρκουλίδης ν. Μαρκουλίδης (ανωτέρω), Κορελλίδης ν. Κορελλίδη (2012) 1 ΑΑΔ 1975, Παναγιώτου ν. Σφικτού (2001) 1 ΑΑΔ 625, Χαραλάμπους ν. Χαραλάμπους (2010) 1 (Β) ΑΑΔ 951), Α.Ι. Ζαχαρουδιού ν. Ι.Α. Ιωάννου (2000) 1 ΑΑΔ 1614).
Η Αιτήτρια καθορίζει το ύψος των μηνιαίων αναγκών του ανηλίκου στο ποσό των €1.007 μηνιαίως. Ο Καθ’ ου η αίτηση στο δικόγραφο της υπεράσπισης του ισχυρίζεται ότι το ποσό αυτό είναι υπέρογκο και δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Με τη μαρτυρία του προβαίνει σε σχολιασμό των επιμέρους κονδυλίων και εξηγεί γιατί θεωρεί τα ποσά αυτά υπερβολικά.
Η συνήγορος της Αιτήτριας στην αγόρευση της υποστηρίζει ότι οι ισχυρισμοί αυτοί του Καθ’ ου η αίτηση δεν πρέπει να ληφθούν υπόψιν από το Δικαστήριο, εφόσον δεν έχουν δικογραφηθεί, αλλά για πρώτη φορά ο Καθ’ ου η αίτηση αναφέρεται αναλυτικά στα έξοδα του παιδιού στη μαρτυρία του. Ωστόσο είναι θεμελιωμένο ότι στα δικόγραφα αναγράφονται οι βασικοί ισχυρισμοί των διαδίκων, αλλά όχι η μαρτυρία με την οποία θα αποδειχθούν οι ισχυρισμοί τους (βλ. Α.Τ. v. Α.Β., Έφεση Αρ. 20/2022, ημερομηνίας 23 Φεβρουαρίου 2023).
Όπως ήδη ανέφερα, παρά το ότι στο δικόγραφο της υπεράσπισης του ο Καθ’ ου η αίτηση αναγνωρίζει την υποχρέωση του να συνεισφέρει στα έξοδα διαβίωσης του ανηλίκου και αναφέρει ότι μπορεί να καταβάλλει ένα ποσό μέχρι τα €250 μηνιαίως, σε άλλο σημείο της υπεράσπισης του υποστηρίζει ότι δεν έχει καμία υποχρέωση να καταβάλλει διατροφή στην Αιτήτρια, εφόσον θεωρεί ότι μπορεί από μόνος του να καλύπτει απευθείας τις οικονομικές υποχρεώσεις του ανηλίκου κάτι που έπραττε μέχρι σήμερα εφόσον αυτή ήταν η μεταξύ των διαδίκων συνεννόηση. Περαιτέρω, στην παράγραφο 12 της γραπτής μαρτυρίας του ο Καθ’ ου η αίτηση αναφέρει ότι δεν αρνείται να συνεισφέρει ένα εύλογο ποσό στα έξοδα διατροφής του ανηλίκου. Με αφορμή όμως το διάταγμα της γονικής μέριμνας που επικαλείται, ισχυρίζεται ότι δεν πρέπει να εκδοθεί διάταγμα διατροφής.
Επαναλαμβάνω ότι οι ισχυρισμοί περί ίσης κατανομής του χρόνου του ανηλίκου στους δύο διαδίκους δεν έχουν δικογραφηθεί. Η Αιτήτρια στο δικόγραφο της αίτησης αναφέρεται σε ένα προσωρινό διάταγμα επικοινωνίας, το οποίο ωστόσο δεν έχει τεθεί ενώπιον μου ούτως ώστε να είμαι σε θέση να το αξιολογήσω και να προβώ σε ασφαλή ευρήματα αναφορικά με τον πραγματικό χρόνο που ο Καθ’ ου η αίτηση περνά με τον ανήλικο. Προκύπτει όμως αδιαμφισβήτητα ότι ο Καθ’ ου η αίτηση περνά κάποιο χρόνο με τον ανήλικο.
Εν πάση περιπτώσει, θεωρώ ότι είναι λογικό και αναμενόμενο κατά τον χρόνο που ο ανήλικος βρίσκεται με τον Καθ’ ου η αίτηση, ο τελευταίος να ξοδεύει κάποια ποσά για την κάλυψη των εξόδων και αναγκών που προκύπτουν στο χρόνο αυτό, όχι μόνο από ιδιαίτερο καθήκον προς το τέκνο του, αλλά και προς εκδήλωση αισθημάτων αγάπης και πάντα από δική του επιθυμία και βούληση.
Στην απόφαση του Δευτεροβάθμιου Οικογενειακού Δικαστηρίου, xxx Ρουσουνίδης v. Xxx Παναγή Ρουσουνίδου, Έφεση Αρ. 25/2019, αναφέρθηκαν τα εξής σχετικά με το πιο πάνω θέμα:
«Τα έξοδα των παιδιών πληρώνονται από τον γονέα με τον οποίο τα παιδιά διαμένουν και ο άλλος γονέας δεν απαλλάσσεται της υποχρέωσης συνεισφοράς του σε αυτά επειδή επιθυμεί, κατά την επικοινωνία του με το παιδί του ή σε οποιοδήποτε χρόνο, να του προσφέρει, είτε αγοράζοντας του κάποιο είδος, είτε προσφέροντας του αναψυχή. Αυτά προσφέρονται οικειοθελώς και το παιδί τα απολαμβάνει επιπλέον των αναγκών του, όπως καθορίζονται στη δικαστική απόφαση. Από την άλλη, τα έξοδα διατροφής του παιδιού κατά τις ημέρες που διαμένει με τον υπόχρεο για καταβολή διατροφής γονέα μπορούν να συνυπολογιστούν.[1] Κατά κύριο λόγο στις περιπτώσεις όπου υπάρχει ιδιαίτερο οικονομικό πρόβλημα».
Λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα πιο πάνω, θα προβώ στον εντοπισμό και καθορισμό των κονδυλίων που απαιτούνται για την κάλυψη του συνόλου των εξόδων του ανήλικου τέκνου των διαδίκων, αφού συνυπολογίσω κάθε σχετικό παράγοντα με τα περιστατικά της υπό εξέταση υπόθεσης, ιδίως το γεγονός ότι ο Καθ’ ου η αίτηση ασκεί δικαίωμα επικοινωνίας και ότι συνεισφέρει στα έξοδα του παιδιού και κυρίως στα έξοδα διατροφής του κατά τις ώρες και μέρες που αυτό βρίσκεται υπό τη φροντίδα του.
Προτού καταπιαστώ με κάθε ξεχωριστό κονδύλι των ισχυριζόμενων εξόδων του παιδιού θα ήθελα να αποδοκιμάσω τον τρόπο με τον οποίο η Αιτήτρια επέλεξε να καταθέσει τα τεκμήρια που υποστηρίζουν τους ισχυρισμούς της. Κατέθεσε ως τεκμήριο Β, σωρεία αποδείξεων και εγγράφων όπως αποδείξεις αγορών, αντίγραφα τραπεζικού λογαριασμού και διάφορες άλλες αποδείξεις που προφανώς αφορούν κάποια από τα ισχυριζόμενα έξοδα, χωρίς να τα έχει αριθμήσει και χωρίς να παραπέμπει ή να επεξηγεί στη μαρτυρία της σε τι αφορά το κάθε έγγραφο. Το Δικαστήριο δεν υποχρεούται κάθε φορά να ψάχνει μέσα από πληθώρα εγγράφων το λόγο που ο διάδικος τα έχει προσκομίσει και/ή να προβλέπει το ίδιο σε τι αφορά κάθε έγγραφο. Συνεπώς, το Δικαστήριο θα προχωρήσει στον καθορισμό των κονδυλίων προσπαθώντας όπου είναι δυνατό να εξεύρει και τα αντίστοιχα τεκμήρια.
1. Διατροφή
Για τη διατροφή, τη σίτιση δηλαδή του ανηλίκου, η Αιτήτρια ισχυρίζεται ότι απαιτείται το ποσό των €150 μηνιαίως.
Ο Καθ’ ου η αίτηση ισχυρίζεται ότι το ποσό αυτό είναι υπερβολικό και ότι ο ίδιος πληρώνει ακόμα περισσότερα και φέρει ως παράδειγμα το γεγονός ότι αγοράζει για τον ανήλικο fish fingers επειδή η Αιτήτρια τα θεωρεί ακριβά.
Υποδεικνύω αρχικά ότι το κονδύλι της σίτισης αποτελεί ίσως το πιο αναγκαίο έξοδο εφόσον χωρίς τροφή δεν είναι δυνατό να διαβιεί κάποιος. Είναι όμως σημαντικό να επαναληφθεί ότι αυτού του είδους τα κονδύλια δεν είναι δυνατό να υπολογίζονται μέχρι και το τελευταίο σεντ, ούτε αναμένεται η απόδειξη τους με περισσή αυστηρότητα. Αδιαμφισβήτητα, τέτοια έξοδα παρουσιάζουν διακυμάνσεις και διαφοροποιήσεις και δεν είναι σταθερά κάθε μήνα. Το Δικαστήριο σε κάθε περίπτωση εξετάζει το εύλογο των κονδυλίων και καταλήγει σε ένα λογικό και εύλογο υπό τις περιστάσεις ποσό για την κάλυψη της κάθε ανάγκης, χωρίς να είναι αναγκαίος ούτε ο ακριβής σε κλάσμα προσδιορισμός της συνεισφοράς των υπόχρεων σε αυτά.
Λαμβάνοντας υπόψιν την ηλικία του ανηλίκου κρίνω ως εύλογο και αρκούντως ικανοποιητικό για την κάλυψη της ανάγκης σίτισης του το ποσό των €150 μηνιαίως.
2.Ένδυση και Υπόδηση
Για τις ανάγκες ένδυσης και υπόδησης του ανηλίκου, η Αιτήτρια ισχυρίζεται ότι ξοδεύει κάθε μήνα το ποσό των €50. Ο Καθ’ ου η αίτηση ισχυρίζεται ότι το ποσό αυτό δεν είναι ρεαλιστικό και ότι ξοδεύει και ο ίδιος ανάλογο ποσό για τις ανάγκες του ανηλίκου. Η Αιτήτρια κατέθεσε κάποιες αποδείξεις αγοράς από καταστήματα ειδών ένδυσης και υπόδησης σε αντίθεση με τον Καθ’ ου η αίτηση που δεν το έπραξε.
Κρίνω ότι το ποσό που ισχυρίζεται η Αιτήτρια έχει καθοριστεί σε πολύ λογικά πλαίσια από αυτήν, ποσό το οποίο αποδέχομαι, χωρίς βεβαίως να αμφισβητώ ότι ενδεχομένως και ο Καθ’ ου η αίτηση να αγοράζει είδη ρουχισμού στον ανήλικο στα πλαίσια άσκησης του δικαιώματος επικοινωνίας του, γεγονός όμως που δεν τον απαλλάσσει από την υποχρέωση του να συνεισφέρει σε αυτά. Σημειώνω επίσης ότι η ανάγκη ένδυσης και υπόδησης στην οποία αδιαμφισβήτητα περιλαμβάνεται και η αγορά σχολικού ρουχισμού είναι δεδομένη, καθημερινή και τρέχουσα, εφόσον τα παιδιά μεγαλώνουν και αναπτύσσονται με ραγδαίους ρυθμούς.
3.Βρεφοκομικός Σταθμός
Η Αιτήτρια συμπεριλαμβάνει στο αναλυτικό εξοδολόγιο του ανηλίκου το ποσό των €320 μηνιαίως για τον βρεφονηπιακό σταθμό. Εξηγεί ότι το έξοδο αυτό δεν υφίσταται πλέον και ότι θα αντικατασταθεί με άλλες απογευματινές δραστηριότητες, τις οποίες όμως δεν κατονομάζει. Ο Καθ’ ου η αίτηση ισχυρίζεται ότι ο ανήλικος δεν παρακολουθεί οποιαδήποτε δραστηριότητα πλην μίας την οποία αποπληρώνει ο ίδιος.
Έχω διεξέλθει των τεκμηρίων που κατέθεσε η Αιτήτρια και δεν έχω εντοπίσει κάποιο έγγραφο ή απόδειξη που να σχετίζεται με κάποια δραστηριότητα. Η αοριστία και γενικότητα του ισχυρισμού ότι ο ανήλικος παρακολουθεί κάποιες δραστηριότητες και η έλλειψη οιασδήποτε τεκμηρίωσης του, αναπόφευκτα οδηγεί σε απόρριψη του κονδυλίου αυτού.
4. Ψυχαγωγία, Παιχνίδια
Η Αιτήτρια ισχυρίζεται ότι απαιτείται το ποσό των €25 μηνιαίως για την αγορά παιχνιδιών και το ποσό των €30 μηνιαίως για την ψυχαγωγία του ανηλίκου. Ο Καθ’ ου η αίτηση ισχυρίζεται ότι και ο ίδιος αγοράζει παιχνίδια στον ανήλικο κατά το χρόνο επικοινωνίας του, γεγονός που όπως ανέφερα δεν τον απαλλάσσει από την υποχρέωση του να συνεισφέρει γενικότερα στα έξοδα διαβίωσης του ανηλίκου. Η αγορά παιχνιδιών αποτελεί έκφανση της ανάγκης ψυχαγωγίας και με δεδομένη την ηλικία του ανηλίκου και το γεγονός ότι και Καθ’ ου η αίτηση περνά κάποιο χρόνο με τον ανήλικο, κρίνω ως ικανοποιητικό το ποσό των €50 μηνιαίως.
5.Γενέθλια
Η Αιτήτρια ισχυρίζεται ότι ξοδεύει €300 κατ’ έτος για τα γενέθλια του ανηλίκου, ήτοι €25 μηνιαίως. Ο Καθ’ ου η αίτηση ισχυρίζεται ότι και αυτός έχει ξοδέψει στο παρελθόν αντίστοιχα ποσά τα οποία ουδέποτε αξίωσε από την Αιτήτρια, παρά ταύτα αμφισβητεί την αναγκαιότητα του σχετικού κονδυλίου. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι το να γιορτάζει ένα παιδί τα γενέθλια του με τους φίλους του αποτελεί και ένα είδος κοινωνικοποίησης την οποία απολαμβάνουν όλα τα παιδιά. Για την κάλυψη της ανάγκης αυτής κρίνεται ως εύλογο το ποσό των €20 μηνιαίως.
6. Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη
Η Αιτήτρια ισχυρίζεται ότι απαιτείται το ποσό των €15 μηνιαίως για την κάλυψη ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης του ανηλίκου που δεν καλύπτεται από το ΓΕΣΥ. Ο Καθ’ ου η αίτηση ισχυρίζεται ότι έχει ο ίδιος ασφάλεια υγείας η οποία καλύπτει και τον ανήλικο, η Αιτήτρια όμως δεν την χρησιμοποιεί και δεν υποβάλλει αίτημα κάλυψης των επιπλέον εξόδων. Ο ισχυρισμός του Καθ’ ου η αίτηση δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός ως γενικός και αόριστος εφόσον δεν τεκμηριώνεται καθ’ οιονδήποτε τρόπο.
Από τη μαρτυρία που έχει τεθεί ενώπιον μου δεν φαίνεται ότι ο ανήλικος αντιμετωπίζει κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα υγείας που να χρήζει συνεχούς ιατρικής παρακολούθησης ή θεραπείας, άρα και ανάλογης δαπάνης. Ωστόσο, αποδέχομαι ως ζήτημα λογικής ότι πέραν των ποσών που καλύπτει το ΓΕΣΥ, πολύ συχνά προκύπτουν έκτακτες ανάγκες, όπως κοινά κρυολογήματα και ιώσεις, όπου απαιτείται αγορά φαρμάκων χωρίς απαραίτητα να έχει προηγηθεί επίσκεψη σε κάποιο παιδίατρο για να καλυφθεί το κόστος τους. Στη βάση αυτή, θεωρώ ότι ένα ποσό της τάξεως των €10 μηνιαίως είναι λογικό και αρκετό για να καλύψει τις όποιες έκτακτες ανάγκες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης προκύπτουν.
7. Λειτουργικά έξοδα οικίας( ρεύμα, νερό, τηλέφωνο και διαδίκτυο) και ενοίκιο:
Για τα λειτουργικά έξοδα της οικίας η αιτήτρια ισχυρίζεται ότι αναλογικά για την κατανάλωση ρεύματος απαιτείται το ποσό των €40 μηνιαίως, για την κατανάλωση νερού το ποσό των €10 και την σύνδεση διαδικτύου το ποσό των €12 μηνιαίως. Προς απόδειξη των ισχυρισμών της κατέθεσε αντίγραφα σχετικών λογαριασμών. Ισχυρίζεται επίσης ότι η αναλογία του ανηλίκου στο ενοίκιο είναι €300 μηνιαίως, ποσό στο οποίο συνυπολογίζει και αναλογία κοινοχρήστων.
Ο Καθ’ ου η αίτηση υποστηρίζει ότι τα λειτουργικά έξοδα της οικίας και το ενοίκιο δεν πρέπει να ληφθούν υπόψιν στο μηνιαίο εξοδολόγιο του παιδιού, παραπέμποντας προς τούτο στην απόφαση του Δευτεροβάθμιου Οικογενειακού Δικαστηρίου Παπαντωνίου v. Παπαντωνίου (2011) 1 Γ Α.Α.Δ. 1875. Παρά ταύτα, τόσο ο Καθ’ ου η αίτηση στη μαρτυρία του όσο και ο συνήγορος του στην αγόρευση του, αναφέρονται στα λειτουργικά έξοδα της οικίας, υπογραμμίζοντας ότι ανάλογα έξοδα επωμίζεται και ο Καθ’ ου η αίτηση κατά το χρόνο επικοινωνίας του με τον ανήλικο, αναγνωρίζοντας με αυτό τον τρόπο ότι τα έξοδα αυτά συγκαταλέγονται στις άμεσες βιοτικές ανάγκες του ανήλικου.
Έχω ήδη παραθέσει απόσπασμα από το σύγγραμμα του Απόστολου Γεωργιάδη, «ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΔΙΚΑΙΟ», (βλέπε ανωτέρω) όπου ξεκάθαρα αναφέρεται ότι και τα λειτουργικά έξοδα οικίας αποτελούν βιοτική ανάγκη των ανηλίκων.
Το πιο πάνω θέμα εξετάστηκε στην απόφαση του Δευτεροβάθμιου Οικογενειακού Δικαστηρίου, Λ.Λ. v. I.S. Έφεση 37/2015, ημερομηνίας 04.09.2018, όπου μεταξύ άλλων ο εφεσείοντας παραπονείτο ότι εσφαλμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο συμπεριέλαβε στις μηνιαίες ανάγκες του ανηλίκου το ποσό των €183 για ενοίκιο και το ποσό των €70 για ηλεκτρικό ρεύμα, νερό, θέρμανση και τηλέφωνο. Και σε εκείνη την περίπτωση ο εφεσείοντας παρέπεμψε το Δικαστήριο στην Παπαντωνίου (ανωτέρω) για να στηρίξει την θέση του. Στην απόφαση Λ.Λ. v. I.S, όπου η έφεση τελικώς απορρίφθηκε αναφέρθηκαν τα εξής σχετικά:
«Έχουμε εξετάσει την πρωτόδικη απόφαση υπό το πρίσμα της εκατέρωθεν επιχειρηματολογίας και καταλήξαμε ότι το παράπονο του εφεσείοντα για τη συμπερίληψη των δύο επιδίκων κονδυλίων στη διατροφή του ανηλίκου δεν ευσταθεί. Σύμφωνα με το άρθρο 37(2)[2] του περί Σχέσεων Γονέων και Τέκνων Νόμου του 1990 (Ν.216/90 όπως τροποποιήθηκε) η διατροφή περιλαμβάνει όλα τα αναγκαία για τη συντήρηση και ευημερία του δικαιούχου και δεν μπορεί παρά στα «αναγκαία» να εμπίπτει και η στέγαση του. Το πρόβλημα που εγείρεται στην παρούσα εντοπίζεται στη θέση του ευπαιδεύτου πρωτόδικου Δικαστή ότι δεν θα «ακολουθήσει το λόγο της Παπαντωνίου», αντιλαμβανόμενος προφανώς ότι η εν λόγω αυθεντία εισήγαγε (γενική) νομική αρχή ότι «η καταβολή ενοικίου από τον γονέα με τον οποίο διαμένει το τέκνο δεν αποτελεί μέρος της διατροφής». Προσεκτική όμως μελέτη της υπό αναφορά απόφασης αποκαλύπτει ότι δεν καθιερώνει τέτοια αρχή. Και αυτό εφόσον αναγνωρίζει ότι «το ενοίκιο ως καταναλωτικό έξοδο» είναι δυνατό να συνυπολογιστεί στη διατροφή στην περίπτωση που « θα βαρυνόταν ο έχων τη φύλαξη του ανηλίκου, πρόσθετα από αυτό της ανάγκης στέγασης του ιδίου.». Δηλαδή - όπως το αντιλαμβανόμαστε - το ενοίκιο που καταβάλλει ο έχων τη φύλαξη του ανηλίκου γονέας δεν αποτελεί μέρος της διατροφής, μόνο στην περίπτωση που αυτός δεν επιβαρύνεται επιπρόσθετα των εξόδων της δικής του στέγασης και με έξοδα στέγασης του ανηλίκου. Η παρούσα όμως περίπτωση δεν είναι τέτοια. Οι ανάγκες στέγασης της εφεσίβλητης θα μπορούσαν να ικανοποιηθούν με ενοικίαση μικρότερου διαμερίσματος, με μικρότερο ενοίκιο, ενώ η ύπαρξη και του ανηλίκου απαιτούσαν ενοικίαση μεγαλύτερου διαμερίσματος με ανάλογη αύξηση όλων των εξόδων.»
Περαιτέρω, στην απόφαση του Δευτεροβάθμιου Οικογενειακού Δικαστηρίου, Α.Γ. v. Σ-Α-Τ, Έφεση ΑΡ.36/18, ημερομηνίας 07.05.20, η πιο κάτω αναφορά, την οποία και παραθέτω αυτούσια, δεν αφήνει κανένα περιθώριο διαφορετικής προσέγγισης του θέματος, αφού καθίσταται ξεκάθαρο πλέον ότι τα έξοδα λειτουργίας της οικίας στην οποία διαμένει ο ανήλικος και το ενοίκιο αποτελούν έξοδα που πρέπει να συμπεριληφθούν στα αναγκαία έξοδα διατροφής και συντήρησης του και ο υπόχρεος γονέας πρέπει να συμβάλει σε αυτά, πάντα αναλόγως των οικονομικών του δυνατοτήτων:
« Η έννοια της διατροφής δεν θα πρέπει να ερμηνεύεται στενά αλλά διασταλτικά. Εις το Άρθρο 37(2) αναφέρεται ότι η "διατροφή περιλαμβάνει όλα όσα είναι αναγκαία για τη συντήρηση και ευημερία του δικαιούχου και επιπλέον, ανάλογα με την περίπτωση, τα έξοδα για την εν γένει εκπαίδευση του". Στην παράγρ. (Ι) του ίδιου άρθρου, σαφώς ορίζει ότι "η διατροφή προσδιορίζεται με βάση τις ανάγκες του δικαιούχου, όπως αυτές προκύπτουν από τις συνθήκες της ζωής του.". Συνεπώς η λέξη "διατροφή" δεν αποδίδει την πλατιά έννοια που ο σοφός νομοθέτης φρόντισε επιγραμματικά να αποδώσει. Η διατροφή, σύμφωνα με την έννοια που δίδει ο νόμος, δεν καλύπτει μόνο τη δαπάνη για την τροφή. Περιλαμβάνει κάθε αναγκαία βιοτική δαπάνη όπως τροφή, στέγη, ντύσιμο, φωτισμό, θέρμανση, ψυχαγωγία, νοσηλείες και φάρμακα, συγκοινωνία, επικοινωνία, έξοδα για γενική μόρφωση και επαγγελματική εκπαίδευση. Ο νομοθέτης με την διατύπωση του Νόμου καθόρισε τόσο το πλάτος της διατροφής όσο και το επίπεδο της πάντοτε μέσα στα μέτρα του δυνατού (βλ. Κουμαντου Παραδόσεις Οικογενειακού Δικαίου, 2ος Τόμος σελ. 44 κ.ε)»
Με βάση τα τεκμήρια που κατέθεσε η Αιτήτρια, τα ποσά που ισχυρίζεται κρίνονται εύλογα και λαμβάνονται υπόψιν.
8. Μεταφορικά:
Για τα έξοδα διακίνησης του ανηλίκου, η Αιτήτρια ισχυρίζεται ότι μηνιαίως απαιτείται περίπου το ποσό των €30. Ο Καθ’ ου η αίτηση ισχυρίζεται ότι και ο ίδιος καλύπτει ανάλογα ποσά στο χρόνο επικοινωνίας του, το εύρος του οποίου επαναλαμβάνω το Δικαστήριο δεν γνωρίζει.
Εν πάση περιπτώσει όπως έχω ήδη υποδείξει, το Δικαστήριο οφείλει να καθορίσει το εύλογο ποσό για την κάλυψη της ανάγκης αυτής λαμβάνοντας υπόψιν του κάθε σχετικό παράγοντα, μεταξύ άλλων την ηλικία του ανηλίκου και τη δεδομένη ανάγκη για την καθημερινή μεταφορά του στο σχολείο και στις εξόδους ψυχαγωγίας του. Υπό τις περιστάσεις κρίνω ως εύλογο το ποσό των €30 μηνιαίως που ισχυρίζεται η Αιτήτρια.
Με βάση όλα όσα έχω αναφέρει, αποτελεί εύρημα του Δικαστηρίου ότι το συνολικό μηνιαίο ποσό που απαιτείτο για την κάλυψη των εξόδων διατροφής και συντήρησης του ανήλικου Ε ανέρχεται στο ποσό των €672 μηνιαίως (έστω €670).
Το ποσό αυτό θα πρέπει να το επωμιστούν οι διάδικοι, ο κάθε ένας ανάλογα με τις δυνάμεις του. Όπως έχω ήδη αναφέρει, η εισοδηματική ικανότητα του Καθ’ ου η αίτηση είναι της τάξεως των €1.920 μηνιαίως και της Αιτήτριας της τάξεως των €2.550 μηνιαίως.
Συνυπολογίζοντας ότι η υποχρέωση διατροφής ανηλίκων προηγείται κάθε άλλης οικονομικής υποχρέωσης του υπόχρεου προς διατροφή και ότι στα πλαίσια άσκησης του δικαιώματος επικοινωνίας του) ο Καθ’ ου η αίτηση αναπόφευκτα ξοδεύει κάποια ποσά, η συνεισφορά του Καθ’ ου η αίτηση στα μηνιαία έξοδα διατροφής και συντήρησης του ανήλικου Ε καθορίζεται στο ποσό των €250 μηνιαίως.
Κρίνω περαιτέρω ότι δεν είναι η κατάλληλη περίπτωση για να ασκήσω τη διακριτική μου εξουσία και να διατάξω καταβολή αναδρομικής διατροφής. Η σταθερή θέση του Καθ’ ου η αίτηση είναι ότι πάντοτε συνείσφερε στα έξοδα διαβίωσης του ανηλίκου. Η Αιτήτρια, χωρίς να αμφισβητεί τον ισχυρισμό αυτό, αναφέρεται γενικά σε περιοδικές καταβολές ποσών. Με αυτά τα δεδομένα, το Δικαστήριο δεν έχει σαφή εικόνα της έκτασης της συνεισφοράς του Καθ’ ου η αίτηση, το γεγονός όμως ότι η Αιτήτρια δεν αποτάθηκε στο Δικαστήριο για να εξασφαλίσει προσωρινό διάταγμα διατροφής από τον Οκτώβριο του 2018 που οι διάδικοι έπαψαν να συμβιώνουν ως ζευγάρι, δεικνύει ότι υπήρξε συμβολή εκ μέρους του.
Συνακόλουθα,
1. Εκδίδεται διάταγμα με το οποίο διατάσσεται ο Καθ’ ου η αίτηση όπως, από 01.10.23 και την πρώτη ημέρα κάθε επόμενου μήνα, καταβάλλει στην Αιτήτρια το ποσό των €250, ως η συνεισφορά του για τη διατροφή και συντήρηση του ανήλικου τέκνου των διαδίκων.
2. Εκδίδεται διάταγμα με το οποίο διατάσσεται ο Καθ’ ου η αίτηση όπως το ποσό των €250 μηνιαίως το καταβάλλει στην Αιτήτρια, δια καταθέσεως του στον τραπεζικό λογαριασμό που διατηρεί επ’ ονόματι της η Αιτήτρια στην Τράπεζα Κύπρου Δημόσια Εταιρεία Λτδ, με αριθμό λογαριασμού και λοιπά στοιχεία, όπως αυτά καταγράφονται στο δικόγραφο της εναρκτήριας αίτησης.
Αναφορικά με τα έξοδα της αίτησης, λαμβάνοντας υπόψιν ότι ο Καθ’ ου η αίτηση με το δικόγραφο της υπεράσπισης του εισηγήθηκε την έκδοση τελικού διατάγματος μέχρι του ποσού των €250 μηνιαίως, ποσό το οποίο δεν έγινε αποδεκτό, θεωρώ ότι η πιο ορθή και δίκαια διαταγή στην παρούσα περίπτωση είναι όπως κάθε πλευρά επωμιστεί τα έξοδα της.
(Υπ.) ………………………..
Σ. Νεοφύτου, Δ.
ΠΙΣΤΟΝ ΑΝΤΙΓΡΑΦΟ
ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΗΤΗΣ
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο