ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ
Δικαιοδοσία Διατροφής
Ενώπιον: Σ. Νεοφύτου, Δ.
Αρ. Αίτησης: 51/23 (i)
Μεταξύ:
Μ.Κ.
Αιτήτρια
και
Ν.Κ.
Καθ’ ου η αίτηση
Ημερομηνία: 28 Ιουλίου 2025
Εμφανίσεις:
Για την Αιτήτρια : Σ. Σκορδής για Σκορδής & Στεφάνου ΔΕΠΕ
Για τον Καθ’ ου η αίτηση: Σ. Παπαθεοδώρου για Σ. Παπαθεοδώρου & Σία ΔΕΠΕ
ΑΠΟΦΑΣΗ
Αντικείμενο της παρούσας απόφασης αποτελεί το αίτημα της Αιτήτριας για την έκδοση διατάγματος διατροφής εναντίον του Καθ’ ου η αίτηση για το ποσό των €1.200 μηνιαίως, ως συνεισφορά του στα έξοδα διατροφής και συντήρησης των δύο ανήλικων τέκνων τους, Α και Β, ηλικίας 7 και 4 ετών αντίστοιχα. Αξιώνει επίσης 13η καταβολή διατροφής, αίτημα το οποίο τελικώς δεν προώθησε.
Ο Καθ’ ου η αίτηση καταχώρισε Υπεράσπιση και η δικογραφία της υπόθεσης ολοκληρώθηκε με την καταχώριση Απάντησης στην Υπεράσπιση εκ μέρους της Αιτήτριας. Η ακρόαση της υπόθεσης διεξήχθη με την καταχώριση και ανταλλαγή της έγγραφης μαρτυρίας των διαδίκων στη βάση της Δ.30 των Περί Πολιτικής Δικονομίας Διαδικαστικών Κανονισμών. Ουδείς εξ’ αυτών αντεξετάστηκε. Ακολούθως οι συνήγοροι των διαδίκων καταχώρισαν τις αγορεύσεις τους.
Μέσα από τη δικογραφία αλλά και τη σχετική με αυτή μαρτυρία που έχει τεθεί ενώπιον μου, προκύπτουν ως παραδεκτά γεγονότα τα πιο κάτω:
· Οι διάδικοι τέλεσαν γάμο στις 31.5.2013 και από τον γάμο τους απέκτησαν δύο παιδιά, τον Α και τον Β, ηλικίας σήμερα 7 και 4 ετών αντίστοιχα.
· Στις 27.4.2023, εκδόθηκε εκ συμφώνου προσωρινό διάταγμα διατροφής με το οποίο ο Καθ’ ου η αίτηση διατάχθηκε να καταβάλλει στην Αιτήτρια από 1η.5.2023 το ποσό των €650 μηνιαίως.
· Στις 24.5.2023, στα πλαίσια της αίτησης γονικής μέριμνας με αρ. 95/2023, εκδόθηκε εκ συμφώνου διάταγμα γονικής μέριμνας στο οποίο λεπτομερής αναφορά θα γίνει κατωτέρω.
· Η Αιτήτρια λαμβάνει επίδομα τέκνου ύψους €895 ετησίως (ήτοι €75 περίπου μηνιαίως) και επίδομα μονογονέα ύψους €377 μηνιαίως.
· Η Αιτήτρια είναι ιδιοκτήτρια ενός διαμερίσματος το οποίο ενοικιάζει προς €750 μηνιαίως.
Νομική Πτυχή
Σύμφωνα με το άρθρο 33 (1) του Περί Σχέσεων Γονέων και Τέκνων Νόμου του 1990 (Νόμος 216/90) οι γονείς έχουν υποχρέωση να διατρέφουν το ανήλικο τέκνο τους από κοινού, ο καθένας ανάλογα με τις δυνάμεις του. Καθιερώνεται έτσι η αρχή της υποχρέωσης και των δύο γονέων για την από κοινού διατροφή των ανήλικων τέκνων τους, αναλόγως των δυνάμεων τους (Π. Μαρκουλίδη v. Α. Μαρκουλίδη κ.α (1998) 1 ΑΑΔ 1386).
Το άρθρο 37 (1) του Νόμου αναφέρει ότι η διατροφή προσδιορίζεται με βάση τις ανάγκες του δικαιούχου, όπως αυτές προκύπτουν από τις συνθήκες της ζωής του και τις οικονομικές δυνατότητες που υπάρχουν για διατροφή προσώπου, ενώ το άρθρο 37 (2) του Νόμου ορίζει ότι η διατροφή περιλαμβάνει όλα όσα είναι αναγκαία για τη συντήρηση και ευημερία του δικαιούχου και επιπλέον, ανάλογα με την περίπτωση, τα έξοδα για την εν γένει εκπαίδευσή του.
Η εκατέρωθεν μαρτυρία θα αξιολογηθεί λαμβάνοντας υπόψη τις παραμέτρους που θέτουν τα άρθρα 33 (1) και 37 του Νόμου, ήτοι τις ανάγκες του δικαιούχου και τις δυνάμεις των υπόχρεων γονέων. Έτσι, οι ισχυρισμοί των διαδίκων που σχετίζονται με την υπαιτιότητα και τους λόγους κατάρρευσης του γάμου τους ή τις περιουσιακές τους διαφορές, δεν θα ληφθούν υπόψιν, ως άσχετοι με τα επίδικα θέματα, χωρίς βεβαίως να σημαίνει ότι αυτοί αγνοούνται.
Οικονομικές δυνάμεις των διαδίκων
Θα εξετάσω την οικονομική ικανότητα και δυνατότητα των διαδίκων, αντλώντας καθοδήγηση από την νομολογία σύμφωνα με την οποία στην διαδικασία εξέτασης αιτήσεων για καθορισμό της συνεισφοράς στην διατροφή ανηλίκων, οι γονείς έχουν την ευθύνη να προβαίνουν σε πλήρη και αληθινή αποκάλυψη των οικονομικών τους πόρων και δυνατοτήτων, έτσι ώστε να καθορίζεται ανάλογα και η υποχρέωση τους για καταβολή ενός ποσού. Στην υπόθεση Δημητρίου V. Περδίου (2005) 1 Α.Α.Δ.1418 αναφέρθηκαν τα εξής σχετικά:
«όπως έχει η σχετική Νομοθετική διάταξη (αρ.33(1) Ν.216/1990) η υποχρέωση για διατροφή των ανηλίκων τέκνων μιας οικογένειας ανήκει και στους δύο γονείς, ανάλογα με την οικονομική κατάσταση του καθενός. Έχουν και οι δύο υποχρέωση όπως προβαίνουν σε πλήρη και ειλικρινή αποκάλυψη των πραγματικών τους εισοδημάτων και όχι μόνο των εξόδων τους. Στην υπόθεση Ette v. Ette (1965) 1 AII E.R. 341, 346 έχει λεχθεί ότι όταν ο καθ’ ου η αίτηση δεν προβαίνει ο ίδιος σε ειλικρινή και πλήρη αποκάλυψη σχετικά με την οικονομική του κατάσταση, τότε το Δικαστήριο μπορεί λαμβάνοντας υπόψη την φύση του επαγγέλματος του και το τι κερδίζουν οι άλλοι στο ίδιο επάγγελμα, να υπολογίσει ότι ο καθ’ ου η αίτηση έχει ψηλότερα, απ’ ότι ισχυρίζεται, εισοδήματα. Η αρχή αυτή συνάδει και με τον κανόνα ότι εκεί που κάποιος έχει την αποκλειστική γνώση των γεγονότων, οφείλει να τα αποδείξει. (βλ. Tarapoulouzis v. District Officer (1962) C.L.R. 91 και Μαρκουλίδης V. Μαρκουλίδη κ.α (1998) 1 (Γ) Α.Α.Δ. 1386,1390) Επομένως, σε υποθέσεις διατροφής των ανηλίκων τέκνων μια οικογένειας, η οικονομική δυνατότητα του καθενός από τους γονείς δεν είναι θέμα που πρέπει να αποδεικνύεται από τον αιτητή ή την αιτήτρια, ανάλογα με την περίπτωση αλλά θέμα αληθινής αποκάλυψης από τους ίδιους τους γονείς, των αντιστοίχων εισοδημάτων τους. Το δε Δικαστήριο προβαίνει σε πλήρη έρευνα αυτών των στοιχείων. Περαιτέρω αναφέρουμε ότι από σχετική νομολογία φαίνεται ότι το Δικαστήριο μπορεί να λάβει υπόψη όχι μόνο τα πραγματικά εισοδήματα αλλά και την ικανότητα του καθ’ ου η αίτηση να κερδίζει (his potential earning capacity) (Βλ. Klucinsky v. Klucinsky (1953) 1 All E.R. 683 και McEwan v. McEwan (1972) 2 All E.R. 708) »
Ομοίως στην Re H. Ηλία (1997) 1ΑΑΔ 1372 αναφέρονται τα εξής:
«Η διατροφή προσδιορίζεται με βάση τις ανάγκες του ανηλίκου και τις οικονομικές δυνατότητες των γονέων του και όχι με βάση του τι επέλεξαν να διαμορφώσουν ώστε να διατηρούνται σε κατάσταση αδυναμίας που να μην τους επιτρέπει να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους».
Σημειώνεται περαιτέρω ότι η ύπαρξη χρεών δεν απαλλάσσει τον υπόχρεο γονέα από τη νομική του υποχρέωση για συνεισφορά στη διατροφή των παιδιών του, γιατί η διατροφή ανηλίκων αποτελεί πρωταρχική υποχρέωση των γονέων και προηγείται των άλλων υποχρεώσεων τους (βλέπε Δημητρίου v. Περδίου ανωτέρω και Χριστίνα Χαραλάμπους v. Χαράλαμπου Χαραλάμπους (2010) 1 Α.Α.Δ. 951) .
Η Αιτήτρια στη μαρτυρία της αναφέρει ότι είναι ψυχολόγος και εργάζεται σε εκπαιδευτικό ίδρυμα με συμβόλαιο εργοδότησης. Μηνιαίως λαμβάνει το ποσό των €2.900 ακαθάριστα, χωρίς 13ο μισθό. Κατέθεσε ως τεκμήριο 1, δύο διαφορετικά αντίγραφα μισθοδοσίας και εξηγεί ότι ένα μέρος του μισθού της καλύπτεται από το εκπαιδευτικό ίδρυμα και ένα μέρος από κάποιον οργανισμό. Ισχυρίζεται ότι εργάζεται με ετήσια συμβόλαια και δεν έχει την οικονομική σταθερότητα που έχει ο Καθ’ ου η αίτηση. Είναι παραδεκτό ότι λαμβάνει €750 μηνιαίως από την ενοικίαση ενός διαμερίσματος ιδιοκτησίας της, επίδομα τέκνου ύψους €895 ετησίως και επίδομα μονογονέα ύψους €377 μηνιαίως. Ισχυρίζεται επίσης ότι το διαμέρισμα της είναι πολύ μικρό για να καλύπτει τις ανάγκες της οικογένειας και γι’ αυτό ενοικιάζει άλλο, πιο κατάλληλο, με ενοίκιο €850 μηνιαίως. Τέλος, ισχυρίζεται ότι ο Καθ’ ου η αίτηση είναι δημόσιος υπάλληλος με μηνιαίο καθαρό εισόδημα τουλάχιστον €2.500 καθαρά, πλέον 13ο μισθό.
Η θέση του Καθ’ ου η αίτηση είναι ότι τα εισοδήματα της Αιτήτριας ενδεχομένως να είναι περισσότερα λόγω της φύσης της εργασίας της, τα οποία όμως δεν αποκαλύπτει. Για τα δικά του εισοδήματα ισχυρίζεται ότι λαμβάνει μηνιαίως το καθαρό ποσό των €2.900. Κατέθεσε ως τεκμήριο 1Α, πιστοποιητικό αποδοχών για το έτος 2023 και τους μήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 2024.
Στη βάση της σχετικής με τα εισοδήματα των διαδίκων μαρτυρία και τα μη αμφισβητούμενα γεγονότα, αποτελεί εύρημα του Δικαστηρίου ότι η Αιτήτρια κερδίζει και/ή δύναται να κερδίζει από την εργασία το ποσό των €2.800 περίπου καθαρά, πλέον το ποσό των €750 που λαμβάνει από την ενοικίαση του διαμερίσματος. Σύμφωνα με τις αποφάσεις του Δευτεροβάθμιου Οικογενειακού Δικαστηρίου Μάρκου ν. Kuzichava Μάρκου, Έφεση Αρ. 22/2019, 24/6/2021 και Konyalian ν. Paskulov, Έφεση Αρ. 2/20, 24/6/21 το μονογονεϊκό επίδομα πρέπει να πιστώνεται στα εισοδήματα του δικαιούχου γονέα. Το επίδομα τέκνου, με βάση τα όσα αναφέρονται στην απόφαση Μάρκου (βλ. ανωτέρω), αφαιρείται από τα έξοδα του ανηλίκου. Έτσι, αποτελεί εύρημα του Δικαστηρίου ότι τα καθαρά εισοδήματα της Αιτήτριας είναι της τάξεως των €3.927 έστω €3.930 μηνιαίως (€2.800 + €750 + €377).
Με βάση το τεκμήριο 1Α που κατέθεσε ο Καθ’ ου η αίτηση, αποτελεί εύρημα του Δικαστηρίου ότι από την εργασία του κερδίζει μηνιαίως το ποσό των €2.900 περίπου, συμπεριλαμβανομένου και του 13ου μισθού.
Διάταγμα γονικής μέριμνας.
Προτού ασχοληθώ με τα μηνιαία έξοδα των παιδιών, κρίνω σκόπιμο να αναφερθώ στο διάταγμα γονικής μέριμνας, εφόσον αποτελεί θέση του Καθ’ ου η αίτηση ότι τα παιδιά διαμένουν μαζί του τις μισές ημέρες του μήνα και ότι στο χρόνο αυτό καλύπτει όλες τους τις ανάγκες. Το γεγονός αυτό κατά την άποψη του εμποδίζει την Αιτήτρια να διεκδικεί από αυτόν συνεισφορά στα καθημερινά έξοδα των παιδιών, καθότι αντίστοιχα ποσά ξοδεύει και ο ίδιος. Είναι η θέση του ότι η Αιτήτρια είναι αυτή που θα πρέπει να του καταβάλλει κάποιο ποσό, λόγω του ότι οι οικονομικές της δυνάμεις υπερέχουν των δικών του.
Σύμφωνα με το διάταγμα γονικής μέριμνας, το οποίο εκδόθηκε πολύ σύντομα μετά την έκδοση του προσωρινού διατάγματος διατροφής, η φύλαξη και φροντίδα των παιδιών έχει ανατεθεί στην Αιτήτρια και ως τόπος διαμονής τους καθορίστηκε ως ο εκάστοτε τόπος διαμονής της. Περαιτέρω, σύμφωνα με τη ρύθμιση του δικαιώματος επικοινωνίας του Καθ’ ου η αίτηση με τα παιδιά, τις καθημερινές ημέρες διανυκτερεύουν στην οικία του τις 15 ημέρες του μήνα περίπου και κατά τις διακοπές των Χριστουγέννων, του Πάσχα και του καλοκαιριού ισχύει άλλο πρόγραμμα όπου τα παιδιά διαμένουν με κάθε διάδικο ίσο αριθμό ημερών. Προκύπτει συνεπώς ότι τα παιδιά διαμένουν με τον κάθε γονέα το 50% περίπου του χρόνου τους και ότι στην πραγματικότητα η φύλαξη των παιδιών ασκείται και από τους δύο διαδίκους.
Στις περιπτώσεις όπου ο χρόνος των παιδιών μοιράζεται εξίσου στους γονείς θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι είναι ορθό o κάθε γονέας να καλύπτει τις ανάγκες που προκύπτουν στον χρόνο που έχει υπό τη φύλαξη του τα παιδιά, χωρίς να απαιτείται η καταβολή διατροφής από τον ένα γονέα στον άλλο. Ανακύπτουν όμως ζητήματα, όπως ποιος γονέας θα καλύπτει τα πάγια έξοδα των παιδιών, για παράδειγμα τις απογευματινές τους δραστηριότητες ή άλλες ανάγκες όπως δίδακτρα σχολείου και δεύτερο, θα παρατηρείται το φαινόμενο όπου τα παιδιά θα μεγαλώνουν και θα αναπτύσσονται υπό διαφορετικές συνθήκες, κυρίως οικονομικές.
Μία άλλη λύση είναι να υπολογίζεται αρχικά η αναλογία των γονέων στα έξοδα των παιδιών στη βάση των οικονομικών τους δυνάμεων, ακολούθως να αφαιρείται το ποσό που καλύπτει ο κάθε γονέας στον χρόνο που έχει τα παιδιά υπό τη φύλαξη του και στο τέλος να επιδικάζεται ένα ποσό υπέρ του γονέα που φαίνεται ότι προκύπτει διαφορά στα ποσά που καταβάλλει και στα ποσά που του αναλογούν να καταβάλλει. Κατά την κρίση μου αυτή είναι η πιο δίκαιη λύση, εφόσον έτσι λαμβάνονται υπόψιν όχι μόνο οι δύο βασικοί παράμετροι της διατροφής, ήτοι τα εισοδήματα γονέων και τα έξοδα των παιδιών αλλά και ο παράγοντας του χρόνου που τα παιδιά διαμένουν με τον κάθε γονέα.
Ο Καθ’ ου η αίτηση στην υπεράσπιση του προτείνει ως λογικό το ποσό των €500 για να καθοριστεί ως συνεισφορά του στα έξοδα των παιδιών. Με τη μαρτυρία του ωστόσο προτείνει αρχικά όπως ακυρωθεί το προσωρινό διάταγμα διατροφής, να καθοριστεί ο ίδιος δικαιούχος διατροφής και να επιστραφεί σε αυτόν από την Αιτήτρια το ποσό των €4.750. Σε άλλο σημείο της μαρτυρίας του εισηγείται να εκδοθεί διάταγμα με το οποίο να διατάσσονται οι διάδικοι να καλύπτουν απευθείας τα πάγια έξοδα των παιδιών αναλόγως των εισοδημάτων τους και επίσης να καταβάλλεται ένα ποσό από τον υπόχρεο στον δικαιούχο για την κάλυψη των λοιπών εξόδων. Ως εναλλακτική λύση, προτείνει να καταβάλλεται στον δικαιούχο ένα ποσό της τάξεως των €300 ή €400 μηνιαίως με την προϋπόθεση ότι θα προσκομίζονται αποδείξεις για τα πάγια έξοδα. Εάν κάποιο πάγιο έξοδο παύσει να υφίσταται τότε να αφαιρείται από το ποσό της διατροφής και να υπάρχει πρόβλεψη ότι σε περίπτωση που ο υπόχρεος γονέας καταβάλλει ποσά για έξοδα πλην των πάγιων εξόδων, να τα αποκόπτει από το ποσό της διατροφής.
Με αναφορά στην απόφαση Γ.Μ. v. Β.Σ, Έφ. Αρ. 23/2022, ημερομηνίας 1.6.2023, η οποία παραπέμπει σε απόσπασμα από το σύγγραμμα Απ. Γεωργιάδη, Οικογενειακό Δίκαιο, Γ΄ έκδοση σελ. 622, υπό τον τίτλο «Αξιώσεις διατροφής τέκνου», ο συνήγορος του Καθ’ ου η αίτηση ισχυρίζεται ότι πρέπει ο τελευταίος να καταστεί δικαιούχος της διατροφής. Παρατίθεται αυτούσιο το σχετικό απόσπασμα:
«Η Α.Κ. 1516§2, όπως αντικαταστάθηκε με τον ν. 4800/2021, ορίζει ότι στις περιπτώσεις διακοπής της συμβίωσης των γονέων, διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου τους, καθώς και όταν πρόκειται για τέκνο γεννημένο χωρίς γάμο των γονέων του, κάθε γονέας μπορεί να ασκεί τις αξιώσεις διατροφής που έχει το τέκνο κατά του άλλου γονέα ή του τρίτου. Επομένως, νομιμοποιείται πλέον ενεργητικά να τις ασκεί οποιοσδήποτε από τους γονείς, ανεξάρτητα από το ποιος έχει την επιμέλεια του τέκνου ή με ποιόν διαμένει αυτό. Η εύστοχη αυτή τροποποίηση αποσκοπεί εμφανώς στην αποτελεσματικότερη προστασία των συμφερόντων του τέκνου.»
Προς υποστήριξη της θέσης του, αναφέρει ότι στην απόφαση Γ.Μ. v. Β.Σ (βλ. ανωτέρω), το Δευτεροβάθμιο Οικογενειακό Δικαστήριο επικύρωσε κατ’ έφεση το προσωρινό διάταγμα διατροφής του πρωτόδικου Δικαστηρίου με το οποίο διατάχθηκε η μητέρα να καταβάλλει ένα ποσό ως διατροφή στον πατέρα. Στην απόφαση αυτή, ο πατέρας άσκησε αξίωση διατροφής εναντίον της μητέρας.
Στην υπό εξέταση περίπτωση ο Καθ’ ου η αίτηση δεν εγείρει ανταπαίτηση εναντίον της Αιτήτριας με την οποία να απαιτεί ο ίδιος συνεισφορά στα έξοδα διαβίωσης των παιδιών. Η παράλειψη του αυτή δεν του επιτρέπει να αξιώνει τέτοιο διάταγμα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν νομιμοποιείται ενεργητικά να αξιώνει διατροφή από την Αιτήτρια, εφόσον με βάση το διάταγμα γονικής μέριμνας τα παιδιά στην ουσία διαμένουν εξίσου με τους διαδίκους.
Στην βάση όλων των ανωτέρω, δεν θα μπορούσε να εκδοθεί οποιοδήποτε διάταγμα εναντίον της Αιτήτριας, παρά το ότι οι οικονομικές της δυνάμεις υπερέχουν αυτών του Καθ’ ου η αίτηση. Είναι όμως δίκαιο να εκδοθεί διάταγμα με το οποίο ο κάθε διάδικος θα καλύπτει αναλόγως των δυνατοτήτων του το κόστος όλων των εξόδων που αφορούν απογευματινές δραστηριότητες, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη εκτός του Γ.Ε.Σ.Υ και άλλων συναφών εξόδων.
Ο καθορισμός του εύλογου των κονδυλίων που απαιτούνται για την κάλυψη των ακόλουθων αναγκών των ανηλίκων θα καθίστατο άνευ οιασδήποτε σημασίας, εάν δεν υπήρχε το προσωρινό διάταγμα διατροφής με βάση το οποίο ο Καθ’ ου η αίτηση καταβάλλει το ποσό των €650 μηνιαίως ενώ παράλληλα, εκ των πραγμάτων καλύπτει το ½ των εξόδων διατροφής, ένδυσης και υπόδησης, τα λειτουργικά έξοδα οικίας, τα έξοδα ψυχαγωγίας και άλλα καθημερινά έξοδα.
Συνεπώς, αφού καθορίσω πρώτα τα εύλογα ποσά που απαιτούνται για την κάλυψη των καθημερινών εξόδων διαβίωσης των παιδιών, ακολούθως θα υπολογίσω το ποσό που κάθε γονέας καλύπτει στον χρόνο που διαμένουν μαζί του τα παιδιά, ούτως ώστε να διαφανεί εάν το εν ισχύ προσωρινό διάταγμα αντικατοπτρίζει την τρέχουσα κατάσταση πράγματων.
Ανάγκες των ανηλίκων
Θα προβώ στην εξέταση των επιμέρους κονδυλίων των εξόδων των παιδιών, λαμβάνοντας υπόψη ότι η διατροφή περιλαμβάνει όλα όσα είναι αναγκαία για την συντήρηση και ευημερία του δικαιούχου και επιπλέον, ανάλογα με την περίπτωση, τα έξοδα για την εν γένει εκπαίδευση του (βλ. άρθρο 37 του Ν.216/90 του Νόμου).
Στο σύγγραμμα «ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΔΙΚΑΙΟ», τρίτη έκδοση, έκδοση του 2022, στην σελ. 766, ο Απόστολος Σ. Γεωργιάδης αναφέρει αναλυτικά τι περιλαμβάνει η διατροφή του δικαιούχου, απόσπασμα το οποίο παραθέτω αυτούσιο:
«1. Ανάγκες του δικαιούχου
Η διατροφή περιλαμβάνει όλα όσα είναι αναγκαία για τη συντήρηση του δικαιούχου και επιπλέον τα έξοδα για την ανατροφή, καθώς και την επαγγελματική και την εν γένει εκπαίδευση του (πλήρης διατροφή: ΑΚ 1493 εδ. β΄). Στο περιεχόμενο της διατροφής περιλαμβάνονται ειδικότερα βιοτικές ανάγκες του δικαιούχου που είτε υφίστανται πραγματικά κατά τον χρόνο συζήτησης της αγωγής είτε μπορούν με βεβαιότητα να προβλεφθούν μελλοντικά. Η διατροφή λοιπόν περιλαμβάνει κάθε αναγκαία βιοτική δαπάνη: τροφή, στέγη, ένδυση, θέρμανση, φωτισμό, λοιπά λειτουργικά έξοδα της οικίας διαμονής, ψυχαγωγία, μόρφωση (π.χ. αγορά βιβλίων), διαπαιδαγώγηση, νοσηλεία και δαπάνες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, παραθέριση, συγκοινωνία και επικοινωνία. Ιδίως περιλαμβάνονται δαπάνες θεωρητικής, επαγγελματικής ή τεχνικής μόρφωσης, ακόμη και μεταπτυχιακές σπουδές.»
Όπως έχει υποδειχθεί από τη νομολογία του Δευτεροβάθμιου Οικογενειακού Δικαστηρίου (Παναγιώτου v. Σφικτού (2001) 1 ΑΑΔ 625), το μέτρο της διατροφής δεν μπορεί να εξευρεθεί με απόλυτους αριθμούς. Η κοινή λογική και η πείρα της ζωής είναι παράγοντες οι οποίοι διαδραματίζουν ρόλο στην καλύτερη αντίληψη των γεγονότων προς εντοπισμό των πραγματικών αναγκών συγκεκριμένων ατόμων. Το Δικαστήριο, εξετάζοντας και καθορίζοντας το εύλογο των κονδυλίων που απαιτούνται για τη διατροφή και συντήρηση του δικαιούχου δεν είναι υποχρεωμένο να υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες που να οδηγούν σε υπολογισμό με σεντ, αλλά θα πρέπει να σταθμίζει τις ανάγκες (βλ. Μαρκουλίδης ν. Μαρκουλίδης κ.ά. (1989) 1 ΑΑΔ 1386, Κορελλίδης ν. Κορελλίδη (2012) 1 ΑΑΔ 1975, Παναγιώτου ν. Σφικτού (2001) 1 ΑΑΔ 625, Χαραλάμπους ν. Χαραλάμπους (2010) 1 (Β) ΑΑΔ 951). Έτσι, κονδύλια που κατ’ ισχυρισμό απαιτούνται για την κάλυψη συγκεκριμένων αναγκών μπορεί να μη γίνουν αποδεκτά είτε επειδή δεν έχουν αποδειχθεί είτε επειδή μπορεί να κριθεί ότι δεν εμπίπτουν στις βασικές ανάγκες διατροφής ενός ανηλίκου. Στις περιπτώσεις που διαφανεί ότι έξοδα παρουσιάζονται διογκωμένα, το Δικαστήριο οφείλει να καθορίσει ένα εύλογο υπό τις περιστάσεις ποσό.
Η Αιτήτρια ισχυρίζεται ότι για τα έξοδα των παιδιών απαιτείται το ποσό των €2.950 περίπου μηνιαίως. Στη μαρτυρία της κατέγραψε σε πίνακα τα κονδύλια που απαιτούνται για κάθε ξεχωριστή ανάγκη. Ο Καθ΄ ου η αίτηση από την άλλη, υποστηρίζει ότι κάποια ποσά είναι εξωφρενικά ενώ στον πίνακα που παρέθεσε, καταγράφει ως μηδενικά τα έξοδα που καλύπτει αντίστοιχα και ο ίδιος στο χρόνο που τα παιδιά διαμένουν μαζί του. Τα λοιπά έξοδα των παιδιών, είναι η θέση του ότι καλύπτονται με €763 μηνιαίως και με βάση τους υπολογισμούς του, του αναλογεί το ποσό των €320 μηνιαίως.
Εξ’ αρχής σημειώνω ότι δεν θα συμπεριλάβω στα έξοδα των παιδιών κονδύλι για τις διακοπές εφόσον θεωρώ ότι ο κάθε γονέας πρέπει να καλύπτει το κόστος των διακοπών που επιλέγει να κάνει με τα παιδιά του. Αναφορικά με την ασφάλεια σπουδών των παιδιών, η οποία δεν συγκαταλέγεται στις άμεσες ανάγκες διαβίωσης των παιδιών, δεν θα προβώ σε οποιαδήποτε διαπίστωση ως προς το ποιος γονέας θα την επιβαρύνεται. Εν πάση περιπτώσει, προκύπτει ότι η μία ασφάλεια καλύπτεται ήδη από τον Καθ’ ου η αίτηση. Τέλος, τα έξοδα καθαριότητας και φροντίστριας των παιδιών, κρίνεται ότι πρέπει να επιβαρύνουν τον κάθε γονέα ξεχωριστά.
Η Αιτήτρια αναφέρει ότι καταβάλλει το ποσό των €850 ως ενοίκιο για τη στέγαση της ιδίας και των παιδιών. Ο Καθ’ ου η αίτηση στην Υπεράσπιση του ισχυρίζεται ότι καταβάλλει και αυτός ενοίκιο ύψους €800. Ο ισχυρισμός του στη μαρτυρία του ότι πλέον διαμένει σε ιδιόκτητη κατοικία και αντί ενοικίου καταβάλλει δόση ύψους €1.000 δεν έχει δικογραφηθεί και δεν μπορεί να ληφθεί υπόψιν. Ούτε τα όσα σχετικά αναφέρει ο συνήγορος του στην αγόρευση του μπορούν να ληφθούν υπόψιν, εφόσον ως γνωστόν, οι αγορεύσεις δεν αποτελούν μέσω προσαγωγής μαρτυρίας. Συνεπώς, δεν θα συμπεριλάβω κάποιο ποσό για ενοίκιο στα μηνιαία έξοδα των παιδιών, εφόσον με βάση τους δικογραφημένους ισχυρισμούς των διαδίκων η διαφορά στο ενοίκιο που καταβάλλουν δεν είναι ουσιαστική.
Τα έξοδα στα οποία θα αναφερθώ κατωτέρω λαμβάνεται υπόψιν ότι καλύπτονται εξ ημισείας από τους διαδίκους.
Α. Κοινά έξοδα παιδιών
Αποδέχομαι τους ισχυρισμούς της Αιτήτριας ότι για τη διατροφή, τη σίτιση δηλαδή των παιδιών απαιτείται το ποσό των €80 μηνιαίως για κάθε παιδί και για την ένδυση και υπόδηση το ποσό των €60 μηνιαίως για κάθε παιδί, σημειώνοντας ότι αυτά έχουν καθοριστεί σε πολύ λογικά πλαίσια. Η ανάγκη ένδυσης και υπόδησης στην οποία αδιαμφισβήτητα περιλαμβάνεται και η αγορά σχολικού ρουχισμού είναι δεδομένη, καθημερινή και τρέχουσα εφόσον τα παιδιά μεγαλώνουν και αναπτύσσονται με ραγδαίους ρυθμούς.
Για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των παιδιών, λαμβάνω υπόψιν μου ότι πέραν των ποσών που καλύπτει το ΓΕΣΥ, πολύ συχνά προκύπτουν έκτακτες ανάγκες, όπως κοινά κρυολογήματα και ιώσεις, όπου απαιτείται αγορά φαρμάκων χωρίς απαραίτητα να έχει προηγηθεί επίσκεψη σε κάποιο παιδίατρο, ούτως ώστε να καλυφθεί το κόστος τους. Στη βάση αυτή, θεωρώ ότι ένα ποσό της τάξεως των €25 μηνιαίως για κάθε παιδί, είναι λογικό και αρκετό για να καλύψει τις όποιες έκτακτες ανάγκες προκύπτουν.
Η Αιτήτρια ισχυρίζεται ότι για την ψυχαγωγία των παιδιών, ήτοι κοινωνικές εκδηλώσεις, γενέθλια, εστιατόρια, επισκέψεις σε μουσεία κτλ απαιτείται το ποσό των €75 μηνιαίως για κάθε παιδί. Το ποσό αυτό κρίνεται λογικό και γίνεται αποδεκτό. Ο Καθ’ ου η αίτηση ως ήδη ανέφερα, δεν καταγράφει κάποιο ποσό, εφόσον θεωρεί ότι καλύπτονται ήδη εξ ημισείας. Η ανάγκη των παιδιών να ψυχαγωγούνται με διάφορους τρόπους και ταυτόχρονα να κοινωνικοποιούνται με άλλα άτομα της ηλικίας τους, να λαμβάνουν μέρος σε διάφορες δράσεις και εκδηλώσεις του σχολικού τους περιβάλλοντος και να περνούν χρόνο με τους φίλους τους εκτός της οικίας και του σχολείου τους είναι δεδομένη και αδιαμφησβήτητη.
Για τα έξοδα διακίνησης των παιδιών, η Αιτήτρια ισχυρίζεται ότι μηνιαίως απαιτείται το ποσό των €70 (και για τα δύο παιδιά). Ο Καθ’ ου η αίτηση δεν καταγράφει κάποιο ποσό.
Λαμβάνοντας υπόψιν ότι στα έξοδα διακίνησης των παιδιών συμπεριλαμβάνεται και η καθημερινή τους μεταφορά στο σχολείο, στις απογευματινές τους δραστηριότητες αλλά και στις κοινωνικές εξόδους ψυχαγωγίας, κρίνω ως εύλογο το ποσό των €70 που ισχυρίζεται η Αιτήτρια, ήτοι €35 για κάθε παιδί.
Οι διάδικοι συμφωνούν ότι ο κουρέας κοστίζει €8 το μήνα για κάθε παιδί, ποσό το οποίο κρίνεται λογικό και λαμβάνεται υπόψιν.
Η Αιτήτρια καθορίζει την αναλογία των παιδιών στα λειτουργικά έξοδα της οικίας στην οποία διαμένουν τα παιδιά, ήτοι ρεύμα, νερό και διαδίκτυο, στο ποσό των €200 μηνιαίως (€100 για κάθε παιδί), ποσό το οποίο κρίνεται απόλυτα λογικό.
Β. Έξοδα ανήλικου Α.
Οι διάδικοι συμφωνούν ότι απαιτείται το ποσό των €10 μηνιαίως για τα σχολικά είδη του ανηλίκου. Για το πάρτι γενεθλίων του κρίνεται ότι επαρκεί το ποσό των €60 μηνιαίως που ισχυρίζεται η Αιτήτρια, ήτοι €720 κατ’ έτος.
Οι διάδικοι συμφωνούν επίσης ότι ο ανήλικος πηγαίνει σε ολοήμερο σχολείο. Η μεν Αιτήτρια υποστηρίζει ότι απαιτείται το ποσό των €80 μηνιαίως στο οποίο όμως συμπεριλαμβάνει και άλλα έξοδα σχετικά με το σχολείο όπως φωτογραφίσεις και εκδρομές. Η Καθ’ ου η αίτηση υποστηρίζει ότι €56 επαρκούν. Έχω διεξέλθει των τεκμήριων που κατέθεσαν οι διάδικοι και δεν έχω εντοπίσει κάποια απόδειξη πληρωμής για ολοήμερο σχολείο. Κρίνεται ως λογικό το ποσό των €80 μηνιαίως που αναφέρει η Αιτήτρια, ποσό στο οποίο συμπεριλαμβάνεται και ένα κονδύλι για φωτογραφήσει, εκδρομές και άλλα συναφή έξοδα.
Για το καλοκαιρινό σχολείο, την πασχαλινή και χριστουγεννιάτικη λέσχη η Αιτήτρια υποστηρίζει ότι απαιτείται το ποσό των €65 μηνιαίως και ο Καθ’ ου η αίτηση το ποσό των €48 μηνιαίως. Και πάλι δεν έχω εντοπίσει κάποια απόδειξη πληρωμής στα τεκμήρια που κατέθεσαν οι διάδικοι, ωστόσο, οφείλω να καθορίσω ένα εύλογο ποσό. Κρίνεται ότι ένα ποσό της τάξεως των €60 μηνιαίως είναι ικανοποιητικό για την ανάγκη αυτή.
Οι διάδικοι διαφωνούν και ως προς το κόστος των μαθημάτων Αγγλικών, το κολύμπι, τη ρομποτική και το πιάνο. Ο Καθ’ ου η αίτηση στον πίνακα που καταχώρισε καταγράφει ως μηδενικά τα ποσά για το πιάνο και τη ρομποτική χωρίς να επεξηγεί γιατί. Περαιτέρω, από τα τεκμήρια που κατατέθηκαν δεν έχω εντοπίσει σχετικές αποδείξεις πληρωμής που να αφορούν την επίδικη περίοδο και εν πάση περιπτώσει η διάδικοι δεν έχουν παραπέμψει το Δικαστήριο σε συγκεκριμένο τεκμήριο. Συνεπώς, εφόσον συμφωνούν τουλάχιστον ότι ο ανήλικος παρακολουθεί Αγγλικά και κολύμπι, με βάση την πείρα της ζωής και τη λογική, κρίνεται ως εύλογο το ποσό των €35 για τα Αγγλικά και το ποσό των €50 για το κολύμπι. Αναφορικά με τις υπόλοιπες δραστηριότητες λόγω μη τεκμηρίωσης των ποσών δεν θα ληφθούν υπόψιν.
Γ. Έξοδα ανήλικου Β.
Σύμφωνα με την Αιτήτρια τα δίδακτρα νηπιαγωγείου ανέρχονται σε €500 μηνιαίως. Ο Καθ’ ου η αίτηση υποστηρίζει ότι κοστίζουν €467 μηνιαίως. Από το τεκμήριο g που κατέθεσε η Αιτήτρια προκύπτει ότι τα βασικά δίδακτρα μέχρι τις 6:00 μ.μ. ανέρχονται σε €470 μηνιαίως. Υποστηρίζει επίσης η Αιτήτρια ότι ο ανήλικος παρακολουθεί στο σχολείο δραστηριότητες με επιπλέον κόστος €45 μηνιαίως, για τις οποίες ο Καθ’ ου η αίτηση αρνείται να συνεισφέρει και γι’ αυτό δεν έχει δώσει τη συγκατάθεση του. Ωστόσο, με βάση τα εισοδήματα των διαδίκων η αναλογία του Καθ’ ου η αίτηση στο έξοδο αυτό ανέρχεται σε €15 περίπου μηνιαίως, ποσό το οποίο δεν θεωρώ ότι επιβαρύνει ουσιαστικά τον Καθ’ ου η αίτηση σε σημείο που να αρνείται να δώσει τη συγκατάθεση του. Πέραν τούτου, δεν έχει τεθεί ενώπιον του Δικαστηρίου οτιδήποτε που να δεικνύει ότι ο ανήλικος θα υποστεί οποιαδήποτε ζημιά με τη συμμετοχή του στις δραστηριότητες αυτές, αντίθετα κρίνεται ότι η κοινωνικοποίηση του και η ένταξη του σε ομάδες παιδιών της ηλικίας του μόνο θετικά μπορεί να τον επηρεάσει. Συνεπώς, για το νηπιαγωγείο και τις επιπλέον δραστηριότητες απαιτείται το ποσό των €515 μηνιαίως.
Για το πάρτι γενεθλίων του κρίνεται ότι επαρκεί το ποσό των €60 μηνιαίως που ισχυρίζεται η Αιτήτρια, ήτοι €720 κατ’ έτος.
Με βάση όλα τα ανωτέρω, προκύπτει ότι για την κάλυψη των εξόδων των παιδιών απαιτούνται τα ακόλουθα ποσά:
Για την κατηγορία Α, κοινά έξοδα παιδιών απαιτείται το ποσό των €383 μηνιαίως για κάθε παιδί, ήτοι €766 μηνιαίως.
Για την κατηγορία Β, έξοδα ανήλικου Α, απαιτείται το ποσό των €295 μηνιαίως.
Για την κατηγορία Γ, έξοδα ανήλικου Β, απαιτείται το ποσό των €575.
Σύνολο €1.636
Για την κατηγορία Α, με βάση τα εισοδήματα των διαδίκων αναλογεί στον Καθ’ ου η αίτηση το ποσό €322 (42%) και στην Αιτήτρια το υπόλοιπο ποσό των €444 (58%). Με βάση το πρόγραμμα επικοινωνίας, οι διάδικοι εκ των πραγμάτων καλύπτουν εξ ημισείας τα έξοδα της Α κατηγορίας, ήτοι από €383.
Για τις κατηγορίες Β και Γ (σύνολο €870), όπου ο χρόνος που τα παιδιά περνούν με τους διαδίκους είναι αδιάφορος, αφού αφαιρεθεί το επίδομα τέκνου ύψους €75 μηνιαίως, απομένει το ποσό των €795 μηνιαίως. Με βάση τις εισοδηματικές τους δυνάμεις αναλογεί στον Καθ’ ου η αίτηση το ποσό των €334 και στην Αιτήτρια €461 περίπου. Σύμφωνα με τους πιο πάνω υπολογισμούς, για όλες τις κατηγορίες εξόδων λαμβάνοντας υπόψιν τόσο τις οικονομικές δυνάμεις των διαδίκων όσο και τον χρόνο που διαμένουν με έκαστο διάδικο τα παιδιά, στον Καθ’ ου η αίτηση αναλογεί το ποσό των €656 (€322 + €334).
Εφόσον ήδη καλύπτει απευθείας τα έξοδα της κατηγορίας Α, ήτοι €383 μηνιαίως, θα έπρεπε για την επίδικη περίοδο να κατέβαλλε στην Αιτήτρια το υπόλοιπο ποσό των €273 (€656-€383) ως η συνεισφορά του στα έξοδα των παιδιών για τις κατηγορίες Β και Γ.
Συνεπώς, για το χρονικό διάστημα από 01.05.2023 (ημερομηνία ισχύος του προσωρινού διατάγματος) μέχρι και 31.07.2025 (η παρούσα απόφαση έχει έναρξη ισχύος την 1η Αυγούστου 2025), ο Καθ’ ου η αίτηση, θα έπρεπε να καταβάλει στην Αιτήτρια συνολικά το ποσό των €7.371 (27 μήνες χ €273). Ωστόσο, με βάση το προσωρινό διάταγμα σύμφωνα με το οποίο από 1η.05.2023 οφείλει να καταβάλλει το ποσό των €650 μηνιαίως, συνολικά κατέβαλε ή θα έπρεπε να καταβάλει στην Αιτήτρια το ποσό των €17.550, ήτοι €10.179, επιπλέον του ποσού που του αναλογεί.
Ως έχω ήδη αναφέρει, ελλείψει αιτήματος του Καθ’ ου η αίτηση να του καταβάλλει η Αιτήτρια διατροφή, το Δικαστήριο δεν μπορεί να εκδώσει ανάλογη διαταγή. Εν πάση περιπτώσει, προκύπτει ότι ο Καθ’ ου η αίτηση αναφορικά με την κατηγορία Α, ξοδεύει για τα παιδιά €60 περισσότερα απ’ ότι του αναλογούν (€383-€322), ποσό αμελητέο κατά την κρίση μου, εάν ληφθεί υπόψιν ότι το μέτρο της διατροφής δεν μπορεί πάντοτε να εξευρεθεί με απόλυτους αριθμούς και ότι τα έξοδα των παιδιών δεν είναι στατικά.
Κρίνεται ωστόσο δίκαιο, από τώρα και στο εξής τα έξοδα των κατηγοριών Β και Γ, να τα καλύπτει ο ένας γονέας και ο άλλος να του καταβάλλει την αναλογία του, με βάση τις εισοδηματικές του δυνάμεις. Συνεπώς, ο Καθ’ ου η αίτηση πρέπει να καλύπτει το 42% των εξόδων αυτών.
1. Εκδίδεται διάταγμα με το οποίο ο Καθ’ ου η αίτηση διατάσσεται όπως από 1η.08.25 και κάθε επόμενο μήνα, καλύπτει το 42% του κόστους της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης των παιδιών που δεν καλύπτεται από το ΓΕΣΥ, όπως ειδικές θεραπείες, ορθοδοντική θεραπεία, ειδικές εξετάσεις και αναλύσεις, χειρουργικές επεμβάσεις.
2. Εκδίδεται διάταγμα με το οποίο ο Καθ’ ου η αίτηση διατάσσεται όπως από 1η.08.25 και κάθε επόμενο μήνα καλύπτει το 42% του κόστους των απογευματινών και αθλητικών δραστηριοτήτων των παιδιών, ιδιαιτέρων μαθημάτων, καλοκαιρινού, πασχαλινού και χριστουγεννιάτικου σχολείου, του ολοήμερου σχολείου και του νηπιαγωγείο και κάθε σχετιζόμενου με αυτά έξοδο.
3. Εκδίδεται διάταγμα με το οποίο ο Καθ’ ου η αίτηση διατάσσεται όπως από 1η .08.25 καλύπτει το 42% του κόστους των πάρτι γενεθλίων των ανηλίκων.
Ο Καθ’ ου η αίτηση διατάσσεται να καταβάλλει τα πιο πάνω ποσά στην Αιτήτρια, δια καταθέσεως τους στον τραπεζικό της λογαριασμό, εντός 8 ημερών από την ημέρα που η Αιτήτρια θα του κοινοποιεί γραπτώς μέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας τις αποδείξεις πληρωμών των πιο πάνω εξόδων.
Σε περίπτωση παράληψης του Καθ’ ου η αίτηση να καταβάλει στην Αιτήτρια τα πιο πάνω ποσά που αναφέρονται στις παραγράφους 1, 2 και 3 ανωτέρω, η Αιτήτρια δύναται να τα αξιώσει ως μέρος της διατροφής, ως προνοεί ο Νόμος.
Η Αιτήτρια να κοινοποιήσει γραπτώς στον Καθ’ ου η αίτηση τον αριθμό του τραπεζικού της λογαριασμού.
Νοείται ότι το επιπλέον ποσό των €10.179 που ο Καθ’ ου η αίτηση κατέβαλε από την 1η.05.2023, θα αντισταθμιστεί μέσω των μελλοντικών διατροφών ως το διάταγμα 1, 2 και 3 ανωτέρω, δια αντίστοιχης μείωσης ύψους €200 μηνιαίως μέχρι την πλήρη κάλυψη του. Νοείται περαιτέρω ότι σε περίπτωση που εκκρεμούν εντάλματα φυλάκισης εναντίον του Καθ’ ου η αίτηση και αφορούν ποσά διατροφών πριν από την 1η.08.2025, αυτά θα αφαιρεθούν από το συνολικό οφειλόμενο ποσό.
Αναφορικά με τα έξοδα της διαδικασίας ενόψει του αποτελέσματος, κρίνω ορθό όπως η κάθε πλευρά επωμιστεί τα έξοδα της. Εκδίδεται συνεπώς ανάλογη διαταγή. Κάθε προηγούμενη διαταγή για έξοδα ακυρώνεται.
(Υπ.)…………………….
Σ. Νεοφύτου, Δ.
ΠΙΣΤΟΝ ΑΝΤΙΓΡΑΦΟ
ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΗΤΗΣ
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο