ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ
Δικαιοδοσία Περιουσιακών Διαφορών
Ενώπιον: Φ. Κωνσταντίνου, Π.Ο.Δ.
Αρ. Αίτησης: 139/2017
Μεταξύ:
Μ.Μ.
Αιτήτρια
και
1. Α. (Α.) Μ.
2. Α.Μ.Τ.Η.L.
3. A.M.T.H. (L.) L.
Καθ’ ων η αίτηση
3 Ιουλίου 2025
Για την αιτήτρια: κ. Λ. Βραχίμης με κα Α. Παπαδοπούλου για Ελένη Βραχίμη & ΣΙΑ
Για τους καθ’ων η αίτηση: κα Β. Παντελή με κα Ξ. Ευαγγέλου για Στυλιανός Ν. Χριστοφόρου & Συνεργάτες Δ.Ε.Π.Ε.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Οι διάδικοι τέλεσαν πολιτικό στο Λονδίνο την 1.4.1975 και θρησκευτικό γάμο στη Λευκωσία στις 28.7.1979. Απέκτησαν τρία τέκνα, που είναι ενήλικα. Επήλθε διάσταση στην έγγαμη συμβίωση τους το Φεβρουάριο 2016.
Η αιτήτρια ζητά με την εξεταζόμενη αίτηση την έκδοση απόφασης για τη ρύθμιση των περιουσιακών διαφορών της με τον καθ’ου η αίτηση 1, στο εξής «ο καθ’ου η αίτηση», με βάση τον περί Ρυθμίσεως των Περιουσιακών Σχέσεων των Συζύγων Νόμο του 1991 (Ν.232/91), στο εξής «ο Νόμος». Ζητά τη συνεισφορά της στην αύξηση της περιουσίας του καθ’ου η αίτηση, που απέκτησε κατά τη διάρκεια του γάμου τους ή πριν από το γάμο με την προοπτική τέλεσης του.
Ο καθ’ου η αίτηση αμφισβητεί με την έκθεση υπεράσπισης του την αξίωση της αιτήτριας και ζητά την απόρριψη της αίτησης της. Εγείρει ανταπαίτηση ζητώντας τη συνεισφορά του στην αύξηση της περιουσίας της αιτήτριας που απέκτησε κατά τη διάρκεια του γάμου τους ή πριν από το γάμο με την προοπτική τέλεσης του.
Κατέθεσαν μαρτυρία κατά την ακροαματική διαδικασία με τη σειρά που κατέθεσαν για την πλευρά της αιτήτριας, ο Αντρέας Χ’’ Δημητρίου, (Μ.Α. 1) Ανώτερος Φοροθέτης Α, η αιτήτρια (Μ.Α.2), ο Κυριάκος (Κίκης) Αθηνοδώρου (Μ.Α.3), εκτιμητής ακινήτων, ο Μ.Μ. (Μ.Α. 4), υιός των διαδίκων, ο Γιάννος Πάτσαλος (Μ.Α.5), λογιστής, ο Νίκος Σαββίδης (Μ.Α.6), κουμπάρος των διαδίκων, η Ευφροσύνη Χαραλάμπους (Μ.Α.7), υπάλληλος στην εταιρεία καθ’ης η αίτηση 2 και η Ελένη Λαμπριανού (Μ.Α.8), αδελφή της αιτήτριας. Κατέθεσαν για την πλευρά του καθ’ου η αίτηση ο Λάμπρος Καλογήρου (Μ.Υ.1), εκτιμητής ακινήτων, ο καθ’ου η αίτηση (Μ.Υ.2), ο Λ.Μ. (Μ.Υ.3), υιός των διαδίκων και ο Σάββας Ηλιάδης (Μ.Υ.4), λογιστής και ελεγκτής.
Κατατέθηκαν οι γραπτές αγορεύσεις των δικηγόρων των διαδίκων, έγιναν προφορικές διευκρινίσεις και επιφυλάχθηκε η απόφαση του Δικαστηρίου.
Δηλώθηκαν κατά την ακρόαση ως παραδεκτά γεγονότα και από τις δύο πλευρές τα ακόλουθα αναφέροντας:
«Οι διάδικοι συμφωνούν και δηλώνουν ως παραδεκτά γεγονότα την αξία των πιο κάτω ακινήτων, την ημερομηνία διάστασης, το Φεβρουάριο 2016:
Ακίνητο Ιδιοκτησία Αξία Ακινήτου
1. Οικόπεδο στην Έγκωμη με Kαθ’ης η αίτηση 2 209.500€
αρ.εγγραφής 4/4638
2. Κατάστημα στη Λάρνακα Kαθ’ης η αίτηση 2 74.500€
3. Οικόπεδο στη Λεμεσό με αρ. Kαθ’ης η αίτηση 2 372.500€
εγγραφής C/181
4. Xωράφι στον Αναλιόντα με αρ. Kαθ’ης η αίτηση 2 93.500€
εγγραφής 0/7886
5. Ακίνητο στη Μακεδονίτισσα Kαθ’ης η αίτηση 2 900.000€
6. Κατάστημα στην Πάφο Kαθ’ης η αίτηση 3 95.000€
7. Γη και κτήριο στον Άγιο Καθ’ου η αίτηση 810.000€
Άγιο Δομέτιο
8. Διαμέρισμα στο Παραλίμνι Καθ’ου η αίτηση (½
μερίδιο) Αιτήτρια 76.000€
(½ μερίδιο)
9. Οικόπεδο στη Λακατάμια με Αιτήτρια 176.500€
αρ. εγγραφής 0/5471
10. Κατοικία στην Έγκωμη Αιτήτρια 419.000€.»
Oι δικηγόροι των διαδίκων δήλωσαν στο Δικαστήριο στη δικάσιμο 11.6.2024 ότι θα αποσυρθεί η δήλωση που αφορά την κατοικία με αρίθμηση 10 στον πίνακα. Δήλωσαν ως παραδεκτό γεγονός ότι η αξία του ακινήτου μόνο όσο αφορά τη γη είναι €198.750 και όσο αφορά την αξία του κτηρίου θα δοθεί μαρτυρία.
Συνεπώς τροποποιήθηκε ο πίνακας όσο αφορά το ακίνητο με αρίθμηση 10 ως ακολούθως:
«10. Ακίνητο στην Έγκωμη, Αιτήτρια 198.750€.»
μόνο η γη στο οποίο ανεγέρθηκε
η κατοικία
Παρατίθεται η μαρτυρία στην οποία θα κριθεί η έκβαση της αίτησης, της υπεράσπισης και της ανταπαίτησης.
Κατέθεσε πρώτος μάρτυρας για την πλευρά της αιτήτριας ο Αντρέας Χ’’ Δημητρίου (Μ.Α.1), Ανώτερος Φοροθέτης Α στο Τμήμα Εσωτερικών Προσόδων. Κατέθεσε κατάσταση ασφαλιστέων αποδοχών της αιτήτριας, που κατατέθηκαν εκ συμφώνου (Τεκμήριο 1), δηλώσεις εισοδήματος της εταιρείας καθ’ης η αίτηση 2 για τα έτη 2003-2019 (Τεκμήρια 2-4) και δηλώσεις εισοδήματος της εταιρείας καθ’ης η αίτηση 3 για τα έτη 2003-2019 (Τεκμήρια 5-7).
Ακολούθως κατέθεσε η αιτήτρια (Μ.Α.2). Ανέφερε στη γραπτή δήλωση της και στην προφορική μαρτυρία της τα ακόλουθα σχετικά γεγονότα:
Αρραβωνιάστηκαν με τον καθ’ου η αίτηση το Μάρτιο 1975 και αμέσως μετά, στις 11.3.1975, εγκαταστάθηκαν στο Λονδίνο. Τέλεσαν πολιτικό γάμο στο Λονδίνο την 1.4.1975. Κατά το χρόνο εκείνο, του αρραβώνα και του πολιτικού γάμου, ο καθ’ου η αίτηση δεν είχε περιουσία όπως ο ίδιος δέχεται στην ένορκη δήλωση αποκάλυψης περιουσίας ημερομηνίας 5.12.2019 που καταχώρισε (Τεκμήριο 8). Επέστρεψαν στην Κύπρο για μόνιμη εγκατάσταση το 1979. Ακολούθως τέλεσαν θρησκευτικό γάμο στη Λευκωσία στις 28.7.1979. Απέκτησαν τρία τέκνα, ενήλικα κατά την καταχώρισης της αίτησης.
Κατά την περίοδο που διέμεναν στην Αγγλία (1975-1979) η ίδια εργαζόταν αρχικά ως ιδιαιτέρα γραμματέας σε γιατρό και στη συνέχεια ως βοηθός διευθύντρια σε εταιρεία διαχείρισης κινηματογράφων και ο καθ’ου η αίτηση ως σιδερωτής σε εργοστάσιο ρούχων και στη συνέχεια ως οδηγός ταξί.
Όταν εγκαταστάθηκαν στην Κύπρο διέμεναν αρχικά στην κατοικία των γονέων της για ένα χρόνο και οι γονείς της κατέβαλλαν όλα τα έξοδα διατροφής και διαμονής τους και στη συνέχεια σε διαμέρισμα που ενοικίαζαν.
Με την εγκατάσταση στην Κύπρο εργάστηκε σε εργασίες που ανέφερε ως ιδιωτική υπάλληλος μέχρι τον Ιανουάριο 1991. Το ίδιο και ο καθ’ου η αίτηση. Ο τελευταίος εργάστηκε για τέσσερα χρόνια μέχρι το 1986 στην οικογενειακή εταιρεία ειδών κομμωτηρίου που διατηρούσε η πατρική οικογένεια του.
Αναφερόμενη στην περίοδο μέχρι και το 1991 κατέθεσε ότι είχε την ίδια ή μεγαλύτερη συνεισφορά με τον καθ’ου η αίτηση στα έξοδα και τις ανάγκες της οικογένειας λαμβανομένης υπόψη και της συνεισφοράς της στη φροντίδα των τέκνων και της οικογενειακής στέγης.
Τον Ιανουάριο 1991 αποφάσισαν με τον καθ’ου η αίτηση να δημιουργήσουν επιχείρηση πώλησης εξοπλισμού ειδών κομμωτηρίου.
Αναφέρθηκε στη συζήτηση του θέματος δημιουργίας της δικής τους επιχείρησης, με αναφορά στην οικογενειακή επιχείρηση στον ίδιο τομέα που δημιούργησε ο πατέρας του καθ’ου η αίτηση, και στην απόφαση από κοινού με τον καθ’ου η αίτηση για τη δημιουργία της επιχείρησης πώλησης ειδών κομμωτηρίου.
Κατέθεσε ότι παραιτήθηκε από την εργασία της σε εταιρεία που ανέφερε στην οποία εργαζόταν για έξι χρόνια, για να αφοσιωθεί στην επιχείρηση τους.
Ο πατέρας του καθ’ου η αίτηση βοήθησε στην αρχή της δημιουργίας της επιχείρησης τους αλλά δεν βοήθησε στην εδραίωση της επιχείρησης αφού τους συμβούλεψε να παραγγέλνουν προϊόντα από τις εταιρείες με τις οποίες συνεργαζόταν η οικογενειακή επιχείρηση του, γεγονός που δεν βοήθησε για την ανάπτυξη της δικής τους επιχείρησης.
Με τη δική της προσπάθεια και του καθ’ου η αίτηση εξασφάλισαν αντιπροσωπείες από άλλες εταιρείες με επισκέψεις σε εκθέσεις στο εξωτερικό. Πήγαινε μαζί με τον καθ’ου η αίτηση στην έκθεση στην Ιταλία από το 1993 μέχρι το 2005, ακολούθως πήγαινε η ίδια με το γιο τους Λ. και τον αδελφό της, που ήταν εργοδοτούμενος στην εταιρεία και μιλούσε Ιταλικά, μέχρι και το 2015. Εξήγησε ότι στην εν λόγω έκθεση συναντούσαν τους προμηθευτές, έβλεπαν τα νέα προϊόντα τους, συναντούσαν άλλους προμηθευτές και έβρισκαν νέα προϊόντα. Ανέφερε ότι στο εμπόριο ο έμπορος ψάχνει για νέα προϊόντα πιο ανταγωνιστικά λέγοντας «ώστε η επιχείρηση μας να είναι πάντα ανταγωνιστική, επικερδής και να εργάζεται στο μέγιστο των δυνατοτήτων της».
Αναφέρθηκε στην οργάνωση δύο φορές ταξιδιών ομάδας επαγγελματιών κομμωτών που ήταν πελάτες τους για επίσκεψη στην έκθεση και παρακολούθηση σεμιναρίου ή επίδειξης που οργάνωσε το εργοστάσιο. Πήγε με τον καθ’ου η αίτηση δύο φορές σε έκθεση στην Αγγλία για τον ίδιο σκοπό. Ανέφερε ότι επισκέφτηκε το εργοστάσιο προμηθευτή στην Ιταλία συνοδεύοντας υπάλληλο της επιχείρησης που εκπαιδεύτηκε σε προϊόντα αισθητικής, παρακολούθησε και η ίδια την εκπαίδευση και είχε επαφές με υπεύθυνους της εταιρείας.
Aνέφερε ότι στην ίδρυση της εταιρείας εργάζονταν η ίδια, ο καθ’ου η αίτηση και ο πατέρας του που εργάστηκε για δύο χρόνια. Στη συνέχεια προσέλαβαν την πρώτη υπάλληλο, που ανέφερε. Ο καθ’ου η αίτηση ασκούσε καθήκοντα πωλητή σε όλη την Κύπρο, η ίδια είχε την ευθύνη της διοίκησης της εταιρείας στα γραφεία και αποφάσιζαν μαζί με τον καθ’ου η αίτηση για τις παραγγελίες των προϊόντων. Ακολούθως που επεκτάθηκε ο κύκλος εργασιών της εταιρείας προσέλαβαν ακόμα ένα υπάλληλο, που ανέφερε, που είχε καθήκοντα πωλητή παράλληλα με τον καθ’ου η αίτηση. Ο υπάλληλος είχε καθήκοντα πωλητή στη Λευκωσία και ο καθ’ου η αίτηση στις άλλες επαρχίες και στη Λευκωσία.
Αναφερόμενη στα καθήκοντα της κατέθεσε:
«Στην εταιρεία ασκούσα καθήκοντα διευθύντριας. Στην εταιρεία πήγαινα από τις 8.00 π.μ. αμέσως μετά που έπαιρνα τα παιδιά στο σχολείο. Πολλές φορές άνοιγα εγώ τα γραφεία. Μεταξύ άλλων επέβλεπα και έδινα οδηγίες στο προσωπικό, παραλάμβανα τις εισπράξεις, ετοίμαζα την Τράπεζα, πήγαινα στην Τράπεζα και στη συνέχεια ασχολούμουν με τις παραγγελίες, την επικοινωνία με πελάτες, την εξυπηρέτηση πελατών, την ετοιμασία διαφημίσεων στον υπολογιστή για σκοπούς προώθησης της εταιρείας και στη συνέχεια πήγαινα και έβαζα τα φυλλάδια αυτά στα γραμματοκιβώτια ή κάτω από τις πόρτες των κομμωτηρίων. Όταν δημιουργήθηκαν καταστήματα της εταιρείας σε άλλες πόλεις εγώ είχα τις επαφές με τα καταστήματα αυτά.»
Εξήγησε στην προφορική μαρτυρία της πώς γινόταν η προσφορά στον πελάτη και στην περίπτωση που «ήταν μεγάλη δουλειά» αποφάσιζαν μαζί με τον καθ’ου η αίτηση. Ανέφερε ότι είχαν πελάτες για 10 και 20 χρόνια λέγοντας ήταν «συνεχής σχέση».
Κατέθεσε δέσμη εγγράφων που αφορούν προσφορές σε πελάτες, δελτία παραγγελιών και αλληλογραφία εταιρείας και προμηθευτών (Τεκμήρια 16-18).
Ερωτηθείσα από το δικηγόρο της πώς περιέπεσαν στην κατοχή της τα εν λόγω έγγραφα, μετά από σχετική ένσταση στην κατάθεση τους από τη δικηγόρο των καθ’ων η αίτηση, απάντησε «Ήταν η δουλειά μου».
Aναφέρθηκε σε συμμετοχή της εταιρείας σε έκθεση που γινόταν κάθε χρόνο στην Κύπρο, στην οργάνωση από την ίδια περιπτέρου και στην παρουσία της εκεί. Αναφέρθηκε ακολούθως στην οργάνωση από την ίδια επίδειξης κομμωτικής και σεμιναρίων.
Είναι η θέση της ότι η συμβολή της στην επέκταση των δραστηριοτήτων της εταιρείας είναι ανάλογη με τον καθ’ου η αίτηση.
Το Μάιο 1992 ίδρυσαν εταιρεία στην οποία μεταβιβάστηκε η επιχείρηση με την επωνυμία Α.Μ.Τ.Η.L. καθ’ης η αίτηση 2. Παρά το γεγονός ότι η εταιρεία ιδρύθηκε από κοινού, την ίδια και τον καθ’ου η αίτηση, η ίδια απέκτησε το 5% και ο καθ’ου η αίτηση το 95% του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας. Ανέφερε ότι δεν αμφισβήτησε τον τρόπο καθορισμού του μετοχικού κεφαλαίου που έγινε από τον καθ’ου η αίτηση λέγοντας «θεωρούσα ότι ήταν μια κοινή οικογενειακή επιχείρηση προς το κοινό όφελος και δεν θα είχε σημασία ο τρόπος κατανομής των μετοχών». Είπε περαιτέρω «Η κατανομή, όμως του μετοχικού κεφαλαίου σε καμιά περίπτωση δεν αντικατόπτριζε τη συμμετοχή μου στη δημιουργία ή τις δραστηριότητες της επιχείρησης».
Ανέφερε ότι ο καθ’ου η αίτηση ήταν τυπικά διευθυντής της εταιρείας αφού τις αποφάσεις για την εταιρεία τις λάμβαναν μαζί μέχρι και τη διάσταση. Εργοδοτούνταν και οι δύο στην εταιρεία ως υπάλληλοι, ο μισθός της όμως δεν ανταποκρινόταν στην πραγματική συνεισφορά της στην εταιρεία.
Αναφέρθηκε σε δύο εκθέσεις στην Ιταλία που επισκέφτηκαν μαζί με τον καθ’ου η αίτηση, η ίδια έκανε τη μετάφραση στα αγγλικά, αφού ο καθ’ου η αίτηση δεν μιλούσε αγγλικά, και βοηθούσε στη διαπραγμάτευση αφού ο καθ’ου η αίτηση ήταν επιθετικός και αγενής με τους συνεργάτες τους.
Κατέθεσε στη συνέχεια ότι τον Ιούλιο 2005 ο καθ’ου η αίτηση αποχώρησε από τη συζυγική στέγη για περίοδο πέντε μηνών. Kατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής ο καθ’ου η αίτηση την διέγραψε ως υπάλληλο της εταιρείας για σκοπούς κοινωνικών ασφαλίσεων. Η ίδια επέστρεψε στα καθήκοντα της στην εταιρεία τον Ιανουάριο 2006 όταν ο καθ’ου η αίτηση επέστρεψε στη συζυγική στέγη. Ο καθ’ου η αίτηση παρέλειψε να την επανεγγράψει στις κοινωνικές ασφαλίσεις μέχρι το 2008 παρά το γεγονός ότι της καταβαλλόταν αμοιβή για την εν λόγω περίοδο.
Κατέθεσε ότι είχε «άμεση και ουσιαστική εμπλοκή στη διοίκηση και στις δραστηριότητες» της καθ’ης η αίτηση 2 ανάλογη με αυτή του καθ’ου η αίτηση. Είπε «Συνεισφέραμε και οι δύο στην επιχείρηση εξίσου, ο καθένας στο δικό του τομέα της διοίκησης της επιχείρησης». Ανέφερε ότι η ίδια εργαζόταν μέχρι η ώρα 13:00 αφού συμφώνησαν με τον καθ’ου η αίτηση ότι η ίδια θα είχε τη φροντίδα των τέκνων το απόγευμα. Επισήμανε «Όταν απαιτείτο όμως εργαζόμουν και πολύ περισσότερες ώρες».
Ανέφερε ότι η καθ’ης η αίτηση 2 απέκτησε σημαντική περιουσία παραθέτοντας τα ακίνητα στην Έγκωμη, στη Λάρνακα, στη Λεμεσό, στον Αναλιόντα και στη Μακεδονίτισσα, στις αριθμήσεις 1-5 στον πίνακα που παρατέθηκε ανωτέρω στη δήλωση παραδεκτών γεγονότων για την αξία των ακινήτων κατά το χρόνο της διάστασης.
Το Δεκέμβριο 2000 ίδρυσαν με τον καθ’ου η αίτηση δεύτερη εταιρεία με την επωνυμία A.M.T.H.(L.)L. καθ’ης η αίτηση 3. Η εταιρεία αυτή ανέλαβε μέρος των εργασιών της καθ’ης η αίτηση 2. Η ίδια απέκτησε 5% και ο καθ’ου η αίτηση 95% του μετοχικού κεφαλαίου. Η καθ’ης η αίτηση 3 απέκτησε κατάστημα στην Πάφο με αρίθμηση 6 στον πίνακα παραδεκτών γεγονότων.
Ο καθ’ου η αίτηση απέκτησε στο όνομα του επτά τεμάχια στο Φαρμακά. Αγόρασαν προκατασκευασμένο ξύλινο σπίτι το 2011 και συναρμολογήθηκε το 2012 εντός των τεμαχίων. Το σπίτι αγοράστηκε €20.000, πλήρωσαν €3.000 για την αποστολή του στην Κύπρο και €15.000 για τη συναρμολόγηση. Ο καθ’ου η αίτηση απέκτησε στο όνομα του ένα εμπορικό οικόπεδο στον Άγιο Δομέτιο, με αρίθμηση 7 στον πίνακα παραδεκτών γεγονότων. Ανεγέρθηκαν σ’ αυτό τέσσερα καταστήματα με διώροφο υπόγειο.
Απέκτησαν εξοχικό διαμέρισμα στο Παραλίμνι, με αρίθμηση 8 στον πίνακα παραδεκτών γεγονότων, που είναι εγγεγραμμένο κατά ½ μερίδιο στον καθένα.
Αναφέρθηκε στην αποκλειστική ευθύνη που είχε για την ανατροφή, τη φροντίδα, το διάβασμα και τη διαπαιδαγώγηση των τέκνων τους και την αποκλειστική ευθύνη που είχε για τη φροντίδα και την επίβλεψη της φροντίδας της συζυγικής στέγης, γεγονός που έδινε τη δυνατότητα στον καθ’ου η αίτηση «να ασχολείται απερίσπαστος στις επαγγελματικές και επιχειρηματικές του δραστηριότητες».
Aναφερόμενη στην περιουσία της κατέθεσε ότι ο πατέρας της της παραχώρησε οικόπεδο στην Έγκωμη για να ανεγείρουν την κατοικία τους. Ο πατέρας της έκανε δάνειο ποσού ΛΚ36.000 που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή της κατοικίας για το οποίο η ίδια και ο καθ’ου η αίτηση κατέβαλαν μέρος των δόσεων και οι υπόλοιπες δόσεις καταβλήθηκαν από τον πατέρα της. Το οικόπεδο μεταβιβάστηκε στον όνομα της με δωρεά με την ολοκλήρωση της ανέγερσης της κατοικίας. Το εν λόγω ακίνητο έχει αρίθμηση 10 στον πίνακα παραδεκτών γεγονότων, όπως τροποποιήθηκε η δήλωση παραδεκτών γεγονότων για την αξία της γης μόνο.
Ανέφερε ότι δεν είναι σε θέση να πει ποιο μέρος των δόσεων του δανείου για την ανέγερση της κατοικίας κατέβαλε ο πατέρας της και ποιο μέρος αυτή και ο καθ’ου η αίτηση.
Αναφέρθηκε στη συνέχεια στο οικόπεδο στη Λακατάμια που αγόρασε ο πατέρας της, με αρίθμηση 9 στον πίνακα παραδεκτών γεγονότων, και το μεταβίβασε στο όνομα της με δωρεά. Εξήγησε ότι το αγόρασε ο πατέρας της για να επωφεληθεί χαμηλότερης τιμής από την πραγματική αγοραία αξία του λόγω της ιδιότητας του ως καθηγητής, αφού το Συνεργατικό Ίδρυμα το πρόσφερε στους καθηγητές σε χαμηλότερη τιμή από την αγοραία. Κατέβαλαν αυτή και ο καθ’ου η αίτηση στον πατέρα της όλα τα χρήματα αγοράς του οικοπέδου.
Αντεξετάστηκε στη μαρτυρία της για την εργασία της στην εταιρεία και τη φροντίδα της για την οικογένεια.
Αντεξεταζόμενη για το μισθό που λάμβανε από την εταιρεία κατέθεσε ότι ήταν δηλωμένη για μηνιαίο μισθό €900, λάμβανε μηνιαίως επιταγή €806 και μετρητά €1.500 μέχρι το 2017. Κατέθεσε ότι ο καθ’ου η αίτηση ήταν δηλωμένος για μηνιαίο μισθό €1.100.
Κατέθεσε ακολούθως ο Κυριάκος (Κίκης) Αθηνοδώρου (Μ.Α.3), εκτιμητής ακινήτων. Αναφέρθηκε στην έκθεση εκτίμησης του κτήματος στο Φαρμακά (7 τεμάχια) που ετοίμασε (Τεκμήριο 19). Κατέθεσε ότι η εκτίμηση αφορά την 1.2.2016. Αναφέρεται στην έκθεση ότι σύμφωνα με γραπτές πληροφορίες που δόθηκαν από τους δικηγόρους της αιτήτριας κατά το χρόνο αυτό υπήρχε στο επίδικο κτήμα «η πεδιλόπλακα και είχε συναρμολογηθεί η κατοικία. Στην κατοικία είχαν τοποθετηθεί τα παράθυρα και οι εξωτερικές πόρτες, ενώ εσωτερικά δεν είχαν διαμορφωθεί οι διάφοροι χώροι». Ανέφερε ότι η γη εκτιμήθηκε ως ενιαίο ακίνητο αφού τα επτά τεμάχια είναι συνεχόμενα. Η αγορά της κατοικίας έγινε το 2011 ποσού €20.000 και η συναρμολόγηση της κόστισε περί το ποσό €15.000.
Eξήγησε τη μεθοδολογία που ακολούθησε για την εκτίμηση του ακινήτου στο χρόνο που του ζητήθηκε, 1.6.2016, παραπέμποντας στην έκθεση. Αναφέρεται σ’ αυτή ότι η αξία του ακινήτου στο οποίο τοποθετήθηκε η κατοικία ήταν στον εν λόγω χρόνο €116.000. Ανέφερε περαιτέρω ότι, όπως αναφέρεται στην έκθεση, η αξία της κατοικίας στον εν λόγω χρόνο ήταν €39.000. Ανέφερε ότι η αξία της γης μαζί με την αξία της κατοικίας στον εν λόγω χρόνο ήταν €155.000. Επισήμανε ότι έλαβε υπόψη τις πληροφορίες που πήρε από την αιτήτρια αλλά είπε χαρακτηριστικά «διασταύρωσε την πληροφόρηση» με τον καθ’ου η αίτηση. Επισήμανε περαιτέρω ότι έλαβε υπόψη ότι το κτήμα είναι περίκλειστο, κατασκευάστηκε δρόμος που δεν είναι εγγεγραμμένος, αναφέρθηκε σε ξύλινη κατοικία με συναρμολόγηση χωρίς άδεια. Καθώς και ότι η αξία της κατοικίας μειώνεται επειδή η εξασφάλιση άδειας είναι δύσκολη. Εξήγησε ότι αν υπήρχε άδεια, η αξία της κατοικίας θα ήταν πέραν της διπλάσιας.
Αντεξεταζόμενος έδωσε εξηγήσεις πώς κατέληξε στην εκτίμηση του.
Κατέθεσε στη συνέχεια ο Μ.Μ. (Μ.Α.4), υιός των διαδίκων. Αναφέρθηκε στη γραπτή δήλωση του και στην προφορική μαρτυρία του στην εργασία των γονέων του πριν τη δημιουργία της επιχείρησης το 1991 αναφέροντας «δημιούργησαν μια δική τους επιχείρηση πώλησης εξοπλισμού ειδών κομμωτηρίου». Αναφέρθηκε στην εργασία της μητέρας του και του πατέρα του στην επιχείρηση λέγοντας: «Όταν έφυγε ο παππούς μου από την εταιρεία η μητέρα μου είχε την ευθύνη για όλα τα εσωτερικά ζητήματα της εταιρείας στο γραφείο, όπως αλληλογραφία, παραγγελίες, τράπεζα, επικοινωνία με πελάτες κ.λπ. ενώ ο πατέρας μου ασχολείτο με τα εξωτερικά ζητήματα της εταιρείας, όπως να δει πελάτες σε όλες τις επαρχίες, να παραδώσει προϊόντα κ.λπ.».
Ανέφερε: «Η μητέρα μου ενεργούσε ως η διευθύντρια της εταιρείας σε σχέση με το προσωπικό και γενικά τη λειτουργία του γραφείου της εταιρείας. Επέβλεπε και έδινε οδηγίες στο προσωπικό, ασχολείτο με τις παραγγελίες και την αλληλογραφία, είχε επαφές με τα άλλα καταστήματα της εταιρείας στις άλλες πόλεις, ήταν υπεύθυνη για την επικοινωνία και την εξυπηρέτηση των πελατών, παραλάμβανε τις εισπράξεις και ασχολείτουν με οτιδήποτε αφορούσε την τράπεζα και γενικά με οτιδήποτε αφορούσε τα γραφεία της εταιρείας.
Από τη δική του πλευρά ο πατέρας μου αναλάμβανε οτιδήποτε είχε να κάνει με την εξωτερική διοίκηση, έβλεπε πελάτες σε όλες τις πόλεις, αναλάμβανε το στήσιμο των κομμωτηρίων, τις παραδόσεις των προϊόντων, τα στοκ των μαγαζιών κ.ο.κ.».
Αναφέρθηκε στις επισκέψεις στις εκθέσεις στην Ιταλία που πήγαιναν οι γονείς του κάθε χρόνο. Ανέφερε ότι ο πατέρας του είχε επαφή με τους πελάτες, επέλεγε τα προϊόντα που θα εισήγαγαν, συζητούσαν και συμφωνούσαν με τη μητέρα του και αυτή αναλάμβανε τη διαπραγμάτευση με τους προμηθευτές τονίζοντας ότι η μητέρα του μιλούσε αγγλικά ενώ ο πατέρας του γινόταν επιθετικός και αγενής και δεν μπορούσε να διαπραγματευτεί έστω με διερμηνέα. Ανέφερε ότι ο πατέρας του σταμάτησε να πηγαίνει στην έκθεση το 2005, οπότε πήγαινε η μητέρα του μαζί με τον αδελφό της που γνωρίζει ιταλικά και τον αδελφό του Λ. Την περίοδο 2009-2014 πήγαινε και ο ίδιος στην έκθεση μαζί τους και η μητέρα του αναλάμβανε τη διαπραγμάτευση με τους προμηθευτές.
Ανέφερε ότι ο ίδιος βοηθούσε τον πατέρα του από την ηλικία των 12 ετών «να φορτώνει και να ξεφορτώνει τα προϊόντα» αφού η αποθήκη της εταιρείας ήταν στο υπόγειο του σπιτιού τους. Άρχισε να εργάζεται στην εταιρεία το 1998 που τελείωσε το σχολείο αναφερόμενος στην ουσιαστική συμμετοχή του στην εταιρεία το 2010 που ο πατέρας του ασχολείτο με το χωράφι στο Φαρμακά και την κατασκευή ξύλινου σπιτιού ενώ η μητέρα του την περίοδο εκείνη «είχε αποκλειστικά τη διοίκηση της εταιρείας» και ο ίδιος και ο αδελφός του Λ. εκτελούσαν τα καθήκοντα τους με τις οδηγίες της μητέρας τους.
Αναφέρθηκε περαιτέρω στη φροντίδα της μητέρας του για τον ίδιο και τα δύο αδέλφια του και την επίβλεψη στο διάβασμα των μαθημάτων τους.
Ανέφερε ότι λίγες ημέρες πριν τη διάσταση των γονιών του, μετά από ένα περιστατικό, ο πατέρας του είπε «να μην ξαναπατήσω το πόδι μου στην εταιρεία» και έκτοτε δεν εργάζεται στην εταιρεία.
Κατέθεσε «η μητέρα μου έχει συνεισφέρει εξίσου με τον πατέρα μου στη δημιουργία και στην επέκταση της εταιρείας. Χωρίς τη μητέρα μου και τον πατέρα μου ξεχωριστά η εταιρεία δεν μπορούσε να είναι αυτή που είναι σήμερα».
Κατέθεσε ακολούθως ο Γιάννος Πάτσαλος (Μ.Α.5), λογιστής. Κατέθεσε έκθεση αποτίμησης για την εταιρεία καθ’ης η αίτηση 2 (Τεκμήριο 21) και για την εταιρεία καθ’ης η αίτηση 3 (Τεκμήριο 22) και έκθεση και οικονομικές καταστάσεις για την καθ’ης η αίτηση 2 (Τεκμήριο 23) και για την καθ’ης η αίτηση 3 (Τεκμήριο 24).
Αναφορικά με την εταιρεία καθ’ης η αίτηση 2 κατέθεσε ότι προέβηκε σε «εκτίμηση της αποτίμησης της εταιρείας με βάση τη φήμη και την πελατεία». Πήρε πληροφορίες από τις οικονομικές καταστάσεις 2012-2016 και χρησιμοποίησε τη μέθοδο «κεφαλαιοποίηση των υπερκερδών». Ανέφερε «Έχουμε χρησιμοποιήσει τους λεγόμενους προεξοφλητικούς συντελεστές και τα rates τα πήραμε από την Κεντρική Τράπεζα για τα έτη 2012-2023». Εξήγησε ότι οι «προεξοφλητικοί συντελεστές» είναι «τα επιτόκια, τα rates είναι τα επιτόκια» που είναι «βάσει του ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας της εποχής που εξετάζουμε».
Εξήγησε τη μεθοδολογία που ακολούθησε για την αποτίμηση της εταιρείας καθ’ης η αίτηση 2 και ανέφερε ότι η συνολική αξία της είναι €2.101.095,10 (Τεκμήριο 21 σελίδα 9), αναφέροντας ότι είναι η μέση αξία των τελευταίων πέντε ετών.
Την ίδια μεθοδολογία ακολούθησε για την αποτίμηση της εταιρείας καθ’ης η αίτηση 3 και ανέφερε ότι η συνολική αξία της είναι €881.067,18 (Τεκμήριο 22 σελίδα 9), αναφέροντας ότι είναι η μέση αξία των τελευταίων πέντε ετών.
Αντεξεταζόμενος έδωσε εξηγήσεις πώς κατέληξε στις εκτιμήσεις του.
Κατέθεσε ο Νίκος Σαββίδης (Μ.Α.6), κουμπάρος των διαδίκων. Αναφέρθηκε στη γραπτή δήλωση του στη γνωριμία του με τους διαδίκους στην Αγγλία. Κατέθεσε ότι προσέλαβε τον καθ’ου η αίτηση στην εταιρεία του το 1987. Ανέφερε ότι επισκεπτόταν τους διαδίκους στην επιχείρηση τους στη Λευκωσία τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα, η αιτήτρια ήταν πάντα στην εταιρεία ενώ ο καθ’ου η αίτηση βρισκόταν έξω, σε πελάτες. Ανέφερε ότι η αιτήτρια είχε δικό της γραφείο, επέβλεπε το προσωπικό και έδινε οδηγίες λέγοντας ότι η αιτήτρια ήταν υπεύθυνη σε σχέση με το προσωπικό και γενικά τη λειτουργία του γραφείου της εταιρείας.
Ανέφερε ότι οι διάδικοι πήγαιναν στις εκθέσεις στην Ιταλία και η αιτήτρια αναλάμβανε τη διαπραγμάτευση με τους προμηθευτές όπως γνωρίζει από τη συζήτηση που είχε μαζί τους.
Κατέθεσε ότι στο χρόνο που τσακώθηκαν οι διάδικοι και η αιτήτρια αποχώρησε από γραμματέας της εταιρείας για κάποιο διάστημα, ο καθ’ου η αίτηση τον έβαλε γραμματέα στη θέση της. Είπε «Είναι η θέση μου ότι η Μ. έχει συνεισφέρει ουσιαστικότατα στη δημιουργία και στην επέκταση της εταιρείας».
Η Ευφροσύνη Χαραλάμπους (Μ.Α.7), υπάλληλος στην εταιρεία καθ’ης η αίτηση 2 κατέθεσε ότι προσλήφθηκε ως υπάλληλος, εξωτερικός πωλητής, από την αιτήτρια. Ανέφερε ότι είχε με την αιτήτρια καθημερινή επαφή και συνεργασία. Της έδινε οδηγίες για την διαπραγμάτευση τιμών και την προώθηση προϊόντων. Κατέθεσε ότι κάθε πρωί στις 08:00 όλοι οι πωλητές παρέδιδαν στην αιτήτρια την είσπραξη της προηγούμενης ημέρας για κατάθεση στην τράπεζα και η ίδια παραλάμβανε τις παραγγελίες και ξεκινούσε το προγραμματισμένο δρομολόγιο της. Κατέθεσε περαιτέρω ότι μια φορά το μήνα όλοι οι πωλητές παγκύπρια είχαν συνάντηση με την αιτήτρια στα γραφεία της εταιρείας και συζητούσαν προβλήματα ή θέματα που αντιμετώπιζαν με τους πελάτες, τα χρεωστικά υπόλοιπα τους και τρόπους είσπραξης σε περίπτωση καθυστερημένων πληρωμών και έπαιρναν οδηγίες από την αιτήτρια. Οδηγίες έπαιρναν από την αιτήτρια και για την παρουσία της εταιρείας σε εκθέσεις στην Κύπρο, για το στήσιμο του περιπτέρου και τα καθήκοντα των υπαλλήλων στην έκθεση. Η αιτήτρια ήταν παρούσα στις εκθέσεις, ετοίμαζε προσφορές και τιμολόγια. Ανέφερε ότι η ίδια βοηθούσε στη διοργάνωση σεμιναρίων και επιδείξεων κομμωτικής με τις οδηγίες της αιτήτριας.
Ανέφερε στην προφορική μαρτυρία της χαρακτηριστικά «και οι δύο μαστόροι μου έπαιρναν και οι δύο αποφάσεις, έπαιρνα εντολές από κ. Α. και από κα Μ.», αναφερόμενη στους διαδίκους.
Κατέθεσε η Ελένη Λαμπριανού (Μ.Α.8), αδελφή της αιτήτριας. Ανέφερε στη μαρτυρία της ότι ο πατέρας τους αγόρασε δύο οικόπεδα στην Έγκωμη, ένα για την κάθε μια τους. Η αιτήτρια άρχισε με τον καθ’ου η αίτηση να ανεγείρουν την κατοικία τους στο εν λόγω οικόπεδο το 1985 και κατοίκησαν στην κατοικία το 1986. Για την ανοικοδόμηση της κατοικίας έκανε δάνειο ο πατέρας τους και οι διάδικοι έκαναν διευθέτηση με τον πατέρα τους για την πληρωμή των δόσεων του δανείου.
Ανέφερε ότι ο πατέρας τους ανήγειρε διαμέρισμα με δικά του έξοδα σε ημιυπόγειο του σπιτιού των διαδίκων και διέμεναν οι γονείς τους.
Αναφορικά με την επαγγελματική δραστηριοποίηση της αιτήτριας κατέθεσε ότι δημιούργησαν με το σύζυγο της επιχείρηση πώλησης ειδών και εξοπλισμού κομμωτηρίου. Επισκεπτόταν την επιχείρηση τακτικά και βοηθούσε όταν είχαν επιδείξεις ή μεγάλη παραγγελία.
Ανέφερε για την αιτήτρια «είχε ρόλο διευθυντικό στην επιχείρηση, κρατούσε την αλληλογραφία με τα ξένα εργοστάσια, διοργάνωνε τις επιδείξεις, πήγαινε σε εκθέσεις ….. ήταν υπεύθυνη για τις εκδηλώσεις της εταιρείας δηλαδή τα σεμινάρια που γίνονταν στην εταιρεία και για επιδείξεις όταν επισκέπτονταν την Κύπρο Ιταλοί».
Αναφέρθηκε στη φροντίδα των τέκνων των διαδίκων από την αιτήτρια, στη μεταφορά τους στα φροντιστήρια και την επίβλεψη του διαβάσματος των μαθημάτων τους.
Επανακλητεύθηκε για να δώσει μαρτυρία ο Κυριάκος (Κίκης) Αθηνοδώρου (Μ.Α.3), εκτιμητής ακινήτων, ενόψει της τροποποίησης της δήλωσης των δικηγόρων όσο αφορά τη δήλωση παραδεκτών γεγονότων για την κατοικία στην Έγκωμη, ώστε να αφορά μόνο την αξία της γης €198.750.
Συνεπώς κλητεύθηκε για την εκτίμηση της αξίας της κατοικίας στην Έγκωμη. Ανέφερε ότι η αξία της κατοικίας ήταν €110.000 και του ημιυπόγειου που είναι ανεξάρτητο διαμέρισμα ήταν €45.500, η αξία του κτηρίου €155.500. Κατέθεσε έκθεση εκτίμησης (Τεκμήριο 27).
Εξήγησε τη μεθοδολογία που ακολούθησε για την εκτίμηση της κατοικίας στο χρόνο που του ζητήθηκε, 1.6.2026, παραπέμποντας στην έκθεση.
Αντεξεταζόμενος ανέφερε ότι επιθεώρησε το ακίνητο εξωτερικά και εσωτερικά, πιο σημαντικό στοιχείο του ακινήτου είναι η τοποθεσία και μετά η γενική κατάσταση της κατοικίας και εξήγησε τη μέθοδο εκτίμησης.
Κατέθεσε πρώτος μάρτυρας για την πλευρά του καθ’ου η αίτηση ο Λάμπρος Καλογήρου (Μ.Υ.1), εκτιμητής ακινήτων. Κατέθεσε έκθεση εκτίμησης των επτά ακινήτων στο Φαρμακά (Τεκμήριο 31). Κατέθεσε ότι η εκτίμηση αφορά κατά τις 15.2.2016. Ανέφερε ότι πρόκειται για επτά εφαπτόμενα περίκλειστα χωράφια ακανόνιστου σχήματος που βρίσκονται σε μακρινή απόσταση περί τα 2,6 χιλιόμετρα από την οικιστική ζώνη του χωριού. Εξήγησε τη μεθοδολογία που ακολούθησε, τη συγκριτική μέθοδο σε συνδυασμό με έρευνα αγοράς στην άμεση περιοχή και ανάλυση των δεδομένων. Χρησιμοποιήθηκε η σύγκριση με ακίνητα με παρόμοια φυσικά και νομικά χαρακτηριστικά με τα εν λόγω ακίνητα.
Ανέφερε την αξία κάθε ακινήτου ξεχωριστά και κατέληξε στο ποσό €73.400 ως αγοραία αξία των ακινήτων ως ενιαία μονάδα με ελεύθερη κενή κατοχή. Ανέφερε ότι έχει εκτιμηθεί η αξία της κενής γης χωρίς να ληφθεί υπόψη στους υπολογισμούς η κατοικία η οποία κατασκευάστηκε αυθαίρετα χωρίς τις σχετικές άδειες.
Ακολούθως κατέθεσε έκθεση εκτίμησης της κατοικίας στην Έγκωμη (Τεκμήριο 32). Αναφέρεται σ’ αυτή ότι η αξία της κατοικίας στον εν λόγω χρόνο ήταν €286.500. Ανέφερε ότι εκτίμησε κάθε χώρο της κατοικίας ξεχωριστά και το χώρο του υπογείου ξεχωριστά γιατί έχουν διαφορετικό κόστος κατασκευής.
Αντεξεταζόμενος ρωτήθηκε αν το ημιυπόγειο έχει άδεια οικοδομής και πολεοδομική άδεια και απάντησε «Δεν γνωρίζω». Του υποβλήθηκε ότι ισχύει το ίδιο για την κατοικία στο Φαρμακά και απάντησε ότι δεν έχει σχέση η εκτίμηση των ακινήτων Φαρμακά και Έγκωμης. Δεν ήταν σίγουρος αν χρειάζεται άδεια το ημιυπόγειο.
Κατά την αντεξέταση του ρωτήθηκε για τον υπολογισμό €850 ανά τ.μ. για τους καλυμμένους χώρους (Τεκμήριο 32 σελίδα 11). Ανέφερε ότι το ποσό €850 αφορά το κόστος κατασκευής της συγκεκριμένης κατοικίας. Κατέθεσε: «Όπως το είδα, το κόστος πηγάζει από τη Στατιστική Υπηρεσία, ένα κομμάτι του βλέπεις ότι αναφέρεται απλώς περίπου υλικά κατασκευής και περίπου κόστα κατασκευής και κατά δεύτερο και τα κόστα ποσοτήτων και οι προσφορές ανά μέτρο πρόσφατης κατασκευής, όπου για το 2024 υιοθετά μία κατασκευή και τούτο δηλώνεται και από προσφορές για ανέγερση και από Στατιστική Υπηρεσία και από εκεί και πέρα χρησιμοποιεί την ηλικία του κτηρίου με ένα παράγοντα μείωσης που κρίνει ο εκτιμητής ότι είναι ορθό ανάλογα με την επιθεώρηση που βλέπει, τα υλικά κατασκευής, τη συντήρηση και καταλήγει με το αποτέλεσμα του που ο συνδυασμός που είδαμε με όλα που προανέφερα, το συνολικό κόστος κατασκευής είναι €850, ότι δεν υπάρχει πουθενά κατασκευή €850 με μάρμαρο, έλεγα το κόστος €850 πηγάζει από διάφορες τιμές».
Κατέθεσε ακολούθως ο καθ’ου η αίτηση (Μ.Υ.2). Ανέφερε στη γραπτή δήλωση του και στην προφορική μαρτυρία του τα ακόλουθα σχετικά γεγονότα:
Αναφέρθηκε στο χρονικό διάστημα που διέμεναν στην Αγγλία από το 1975 μέχρι το 1979. Η αιτήτρια εργαζόταν με μηνιαίο μισθό 320 λίρες αγγλίας ενώ ο ίδιος εργαζόταν αρχικά ως σιδερωτής σε εργοστάσιο ρούχων και αργότερα ως οδηγός ταξί με ημερήσιο εισόδημα 200 λίρες αγγλίας.
Αναφέρθηκε ακολούθως στο χρονικό διάστημα που εγκαταστάθηκαν στην Κύπρο. Η αιτήτρια είχε πολύ χαμηλό εισόδημα ενώ ο ίδιος λάμβανε μηνιαίως ΛΚ120 μέχρι το 1981 και αργότερα ΛΚ400 μέχρι το 1982, ΛΚ600, ΛΚ500 και ΛΚ1.000 αναφέροντας τους εργοδότες του. Η θέση του είναι ότι πάντοτε είχε πιο υψηλό εισόδημα από την αιτήτρια και πλήρωνε ο ίδιος τα περισσότερα έξοδα. Διέμεναν στο σπίτι των γονέων της αιτήτριας για ένα έτος όταν επέστρεψαν στην Κύπρο και «οι γονείς της κατέβαλλαν όλα τα έξοδα διατροφής και διαμονής ως δωρεά στην Μ.».
Αναφέρθηκε στη συζυγική κατοικία στην Έγκωμη. Κατέθεσε ότι το ακίνητο αγοράστηκε από τον πατέρα της αιτήτριας και ήταν υποθηκευμένο λόγω δανείου και εκκρεμούσε η εξόφληση του ποσού ΛΚ14.000. Για την ανέγερση της κατοικίας έλαβε δάνειο ο πατέρας της αιτήτριας ποσού ΛΚ36.000. Κατέβαλλε στον πατέρα της αιτήτριας ποσό ΛΚ250 μηνιαίως για την εξόφληση του δανείου και το ποσό ΛΚ14.000 που εκκρεμούσε από προηγούμενο δάνειο, συνολικό ποσό ΛΚ50.000. Ο πατέρας της αιτήτριας έλαβε επιπρόσθετο δάνειο ΛΚ5.000 για το κτίσιμο της κατοικίας, το οποίο επίσης εξόφλησε με την καταβολή δόσεων στον πατέρα της. Συμφώνησε να μεταβιβαστεί η κατοικία στην αιτήτρια για αποφυγή των μεταβιβαστικών τελών.
Αναφέρθηκε στη συνέχεια στην ίδρυση της επιχείρησης το 1991. Ανέφερε ότι η αιτήτρια «προσλήφθηκε στην επιχείρηση μου ως υπάλληλος». Ανέφερε «η βοήθεια της ήταν εντελώς υποστηρικτική», δεν γνώριζε γραφομηχανή και εργοδότησε υπάλληλο.
Ο μηνιαίος μισθός της ήταν ΛΚ500 μέχρι το 2005. Η εργοδότηση της τερματίστηκε μέχρι το 2008. Επαναπροσλήφθηκε με μηνιαίο μισθό €730, €822 και στη συνέχεια €768. Η εγγραφή της ως υπάλληλος ήταν για να έχει ένα εισόδημα και να μην νοιώθει ότι εξαρτάται από τον ίδιο και να έχει μια ικανοποιητική σύνταξη. Η αιτήτρια «δεν είχε οποιαδήποτε εμπλοκή στη διοίκηση της εταιρείας αλλά και στις εργασίες της». Ανέφερε ότι ο ίδιος διοικούσε την εταιρεία «ως ο μοναδικός διευθυντής αυτής», λάμβανε αποφάσεις και προωθούσε τις δραστηριότητες της. Είπε ότι λόγω των γνώσεων του στα είδη κομμωτικής καθόριζε την κοστολόγηση των προϊόντων και έθετε ετησίως συγκεκριμένους στόχους. Πέραν της διοίκησης της εταιρείας, επισκεπτόταν κομμωτήρια, μιλούσε με πελάτες, λάμβανε παραγγελίες και τις παρέδιδε. Ανέφερε ότι επέστρεφε αργά στο σπίτι λόγω του ότι επισκεπτόταν παγκύπρια πελάτες, ετοίμαζε χειρόγραφα τις παραγγελίες τα βράδια και επιστολές που έδινε στην αιτήτρια για να τα δώσει το πρωί στην υπάλληλο να τα δακτυλογραφήσει.
Ανέφερε ότι η εργοδότηση των υπαλλήλων γινόταν πάντα μετά από έγκριση του. Από το 1992 μέχρι το 2002 έκανε μόνος του τις συνεντεύξεις ενώ από το 2002 η αιτήτρια με το τέκνο τους Λ. έκαναν την πρώτη συνέντευξη των υποψηφίων και ο ίδιος έκανε τη δεύτερη συνέντευξη των επικρατέστερων και αποφάσιζε για τον πιο κατάλληλο.
Αναφερόμενος στις εκθέσεις κατέθεσε ότι η αιτήτρια πήγε σε κάποιες εκθέσεις αλλά παραπονιόταν για το περπάτημα και δεν συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις. Ανέφερε ότι η αιτήτρια πήγαινε μαζί του στις εκθέσεις στην Ιταλία για διακοπές και δεν τον συνόδευε στην έκθεση, ο ίδιος πήγαινε στην έκθεση με τον αδελφό της αιτήτριας που μιλούσε ιταλικά και οι προμηθευτές δεν μιλούσαν αγγλικά. Ανέφερε ότι αργότερα που εργαζόταν στην εταιρεία ο γιος τους Λ. τον συνόδευε στις εκθέσεις ενώ η αιτήτρια πήγαινε για αναψυχή.
Αναφέρθηκε στη βοήθεια του πατέρα του για δύο χρόνια για να γίνει γνωστή η επιχείρηση που ήταν γνώστης του εμπορίου ειδών κομμωτηρίου.
Το 1992 ίδρυσε την εταιρεία καθ’ης η αίτηση 2. Θα λάμβανε 100% του μετοχικού κεφαλαίου αφού η επιχείρηση είχε στηθεί με δικούς του κόπους, αλλά ο λογιστής του είπε δεν μπορούσε να είναι ένας μέτοχος και δόθηκε τυπικά το 5% του μετοχικού κεφαλαίου στην αιτήτρια.
Η ακίνητη περιουσία της εταιρείας περιλαμβάνει οικόπεδο στην Έγκωμη, κατάστημα στη Λάρνακα, ακίνητο στη Λεμεσό, οικόπεδο στην Έγκωμη το οποίο είναι εκθεσιακός χώρος, αποθήκη γραφείο και διαμερίσματα και χωράφι στον Αναλιόντα.
Το 2000 ίδρυσε την εταιρεία καθ’ης η αίτηση 3. Ακολούθησε την ίδια πρακτική, δόθηκε τυπικά 5% του μετοχικού κεφαλαίου στην αιτήτρια. Η ακίνητη περιουσία της εταιρείας περιλαμβάνει ένα κατάστημα στην Πάφο.
Ισχύουν όσα ανέφερε για την καθ’ης η αίτηση 2 αναφορικά με τη διοίκηση ως ο μοναδικός διευθυντής. Η αιτήτρια «εργοδοτήθηκε ως υπάλληλος» έχοντας υποστηρικτική και γραμματειακή θέση και ως υπάλληλος λάμβανε το μισθό που αναλογούσε στην εκτέλεση των καθηκόντων της.
Αναφέρθηκε στην αγορά διαμερίσματος στο Παραλίμνι το 2008 καταβάλλοντας ποσό €104.000 που είναι εγγεγραμμένο κατά ½ μερίδιο στον ίδιο και ½ μερίδιο στην αιτήτρια παρόλο που η αιτήτρια δεν κατέβαλε ποσό για την αγορά του.
Αναφέρθηκε στην αγορά επτά τεμαχίων στο Φαρμακά αναφέροντας «πλήρωσα από τα προσωπικά μου εισοδήματα» ποσό ΛΚ6.000, ότι υπήρχε κατά το χρόνο της διάστασης ξύλινος σκελετός της κατοικίας και στην αγορά οικοπέδου στον ΄Αγιο Δομέτιο.
Αναφέρθηκε σε αγορά οικοπέδου στη Λακατάμια με καταβολή δόσης δανείου από τα δικά του εισοδήματα, που είναι εγγεγραμμένο στο όνομα της αιτήτριας για αποφυγή πληρωμής μεταβιβαστικών τελών επειδή αγοράστηκε από τον πατέρα της με σύναψη δανείου.
Κατέθεσε ο Λ.Μ. (Μ.Υ.3), υιός των διαδίκων. Άρχισε να εργάζεται στις εταιρείες το 2002. Βοηθούσε στη λειτουργία τους και αργότερα στη διοίκηση τους. Ο αδελφός του Κ. εργάζεται στις εταιρείες από το 2010 και είναι γραμματέας.
Ανέφερε για τα καθήκοντα της μητέρας του από το 2002 που συμμετείχε ο ίδιος στις εταιρείες ότι «χειριζόταν τις εισπράξεις και πήγαινε στην τράπεζα, βοηθούσε στις προσλήψεις των υπαλλήλων και βοηθούσε μαζί με εμένα και την υπόλοιπη ομάδα στην οργάνωση εκδηλώσεων». Ανέφερε ότι για να αποφασίσει η μητέρα του για ένα θέμα που προέκυπτε χρειαζόταν την έγκριση του πατέρα του.
Ανέφερε ότι ο πατέρας του διοικούσε τις εταιρείες μέχρι τη συνταξιοδότηση του και κατάφερε με τις αποφάσεις και τις ενέργειες του να παραδώσει στον ίδιο και τον αδελφό του Κ. « μια επιχείρηση με ικανοποιητικό πελατολόγιο από την οποία μπορούμε να βιοποριζόμαστε». Ανέφερε ότι η μητέρα του είχε «υπαλληλική σχέση με τις εταιρείες» αφού βοηθούσε «υποστηρικτικά στις εργασίες των εταιρειών» και «ερχόταν στο γραφείο όποτε ήθελε».
Κατέθεσε στη συνέχεια ο Σάββας Ηλιάδης (Μ.Υ.4), λογιστής και ελεγκτής. Προέβηκε σε εκτίμηση της αξίας των μετοχών των εταιρειών (Τεκμήρια 41 και 42).
Ανέφερε ότι είναι ο εξωτερικός ελεγκτής των εταιρειών, που κάνει τους λογαριασμούς, τις οικονομικές καταστάσεις.
Κατέθεσε ότι πρόσθεσε το πάγιο ενεργητικό και το κυκλοφορούν ενεργητικό και αφαίρεσε τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις των εταιρειών και κατέληξε αφού υπολόγισε τη φήμη και την πελατεία της εταιρείας ότι η αξία της εταιρείας καθ’ης η αίτηση 2 είναι €416.408 και η αξία της μετοχής είναι €41.64 (€416.408 ? 10.000 μετοχές) και η αξία της εταιρείας καθ’ης η αίτηση 3 είναι αρνητικό - €147.959 και άρα η αξία της μετοχής €0,00.
Αντεξεταζόμενος ερωτήθηκε πώς είναι δυνατόν να καταλήγει σε μηδενική αξία της εταιρείας καθ’ης η αίτηση 3 ενώ έχει ακίνητα. Απάντησε «λόγω λογαριασμών 31.12.2015», «η αξία στα βιβλία που παρουσιάστηκε».
Κατά την επανεξέταση ανέφερε ότι βασίστηκε στους λογαριασμούς γιατί δεν υπήρχαν άλλες πηγές.
Νομική εξέταση – Αξιολόγηση μαρτυρίας – Κατάληξη
Παρατίθεται η νομοθετική και η νομολογιακή στήριξη για την εξέταση της απαίτησης και της ανταπαίτησης.
Στο άρθρο 14 του Νόμου ορίζεται:
«(1) Σε περίπτωση που ο γάμος λυθεί ή ακυρωθεί, ή σε περίπτωση διάστασης των συζύγων, και η περιουσία του ενός συζύγου έχει αυξηθεί, ο άλλος σύζυγος, εφόσον συνέβαλε με οποιοδήποτε τρόπο στην αύξηση αυτή, δικαιούται να εγείρει αγωγή στο Δικαστήριο και να απαιτήσει την απόδοση του μέρους της αύξησης το οποίο προέρχεται από τη δική του συμβολή.
(2) Η συνεισφορά του ενός συζύγου στην αύξηση της περιουσίας του άλλου τεκμαίρεται ότι ανέρχεται στο ένα τρίτο της αύξησης, εκτός αν αποδειχθεί μεγαλύτερη ή μικρότερη συνεισφορά.
(3) Στην αύξηση της περιουσίας των συζύγων δεν υπολογίζεται ό,τι αυτοί απέκτησαν:
(α) Από δωρεά, κληρονομιά, κληροδοσία ή άλλη χαριστική αιτία̇
(β) με διάθεση περιουσίας που αποκτήθηκε με τις αναφερόμενες στην παράγραφο (α) αιτίες.»
Στο άρθρο 2 ερμηνεύεται η λέξη «περιουσία» ως εξής:
«′περιουσία′ σημαίνει την κινητή και ακίνητη ιδιοκτησία η οποία αποκτήθηκε πριν από το γάμο με την προοπτική του γάμου ή οποτεδήποτε μετά τη σύναψη του γάμου από οποιοδήποτε από τους συζύγους.»
Στην απόφαση Α. Ορφανίδης ν. Ν. Ορφανίδη (1998) 1 Α.Α.Δ. 179, 187, 189 έχουν τεθεί οι αρχές για την επίλυση των περιουσιακών διαφορών των συζύγων. Λέχθηκαν τα ακόλουθα:
«…αφετηρία για την επίλυση διαφορών αυτής της φύσης αποτελεί η διαπίστωση των περιουσιακών στοιχείων των συζύγων κατά το χρόνο του γάμου. Σε δεύτερο στάδιο, έρχεται η διαπίστωση της αύξησης, (αν υπάρχει), και σε τρίτο η προέλευση της αύξησης και η συνάρτησή της με τη συνεισφορά του ετέρου των συζύγων στην πραγμάτωση της.»
Καθώς και τα πιο κάτω:
«Η αύξηση της περιουσίας είναι στοιχείο σχετικό. Συναρτάται, αφενός, με την αξία της περιουσίας και αφετέρου, με τις οικονομικές υποχρεώσεις του ιδιοκτήτη. Το αντικείμενο του μερισμού είναι η αύξηση της περιουσίας, όχι αυτή τούτη η περιουσία.
........…………….…………………………………………………..……………………………………………………………………………...........……………
Το πρώτο που πρέπει να τυγχάνει εξακρίβωσης είναι η αύξηση της περιουσίας του συζύγου ώστε να διαπιστωθεί το αντικείμενο του πιθανού διαμοιρασμού. Εξαιρείται από τη διανομή και δεν προσμετρά ως αύξηση περιουσία η οποία δωρίζεται σε σύζυγο καθώς και το προϊόν της διάθεσης της. Το δεύτερο θέμα που εξετάζεται είναι κατά πόσο ο έτερος των συζύγων συνεισέφερε στην αύξηση, άμεσα ή έμμεσα, και το τρίτο, ο καθορισμός του ύψους της συνεισφοράς. Εάν η μαρτυρία δεν είναι καταληκτική, ως προς την έκταση της συνεισφοράς, υπεισέρχεται το τεκμήριο που δημιουργεί το άρθρο 14(2) του νόμου.»
Kρίσιμο στοιχείο είναι να αποτιμηθεί η αρχική περιουσία της αιτήτριας και του καθ’ου η αίτηση κατά το χρονικό σημείο που άρχισαν τη συμβίωση τους και η τελική περιουσία τους κατά το χρονικό σημείο που προκύπτει η αξίωση, το χρόνο της διάστασης της έγγαμης συμβίωσης τους.
Η διαφορά μεταξύ αρχικής και τελικής περιουσίας, αφού αφαιρεθούν τα χρέη των διαδίκων, αποτελεί την αύξηση της περιουσίας τους και το αντικείμενο διαμοιρασμού στην εναρκτήρια αίτηση και στην ανταπαίτηση.
Oι δικηγόροι των διαδίκων προέβηκαν σε κοινή δήλωση παραδεκτών γεγονότων ως προς την αξία περιουσίας που ήταν εγγεγραμμένη στην αιτήτρια, στον καθ’ου η αίτηση και στις εταιρείες καθ’ων η αίτηση 2 και 3 κατά το χρόνο της διάστασης, το Φεβρουάριο 2016.
Παρέμεινε για εξέταση από το Δικαστήριο η αξία των μετοχών των εταιρειών καθ’ων η αίτηση 2 και 3, η αξία των χωραφιών στο Φαρμακά και της κατοικίας που ανεγέρθηκε σ’ αυτά που ήταν εγγεγραμμένα στον καθ’ου η αίτηση, η αξία της συζυγικής κατοικίας που ανεγέρθηκε στο ακίνητο στην Έγκωμη και η αξία των μετοχών των εταιρειών καθ’ων η αίτηση 2 και 3 που είναι εγγεγραμμένα στην αιτήτρια και η συνεισφορά της αιτήτριας και του καθ’ου η αίτηση στην απόκτηση της περιουσίας που είναι εγγεγραμμένη στον άλλο διάδικο.
Απαίτηση:
H αξίωση της αιτήτριας περιορίστηκε με την αγόρευση των δικηγόρων της στο ⅓ της αύξησης της περιουσίας του καθ’ου η αίτηση σε περίπτωση που το δικαστήριο δεν αποδεκτεί ότι η συνεισφορά της είναι ίση με αυτή του καθ’ου η αίτηση.
Είναι η θέση της αιτήτριας ότι έχει αποδειχτεί από τη μαρτυρία που προσκόμισε ότι έχει συνεισφέρει στην αύξηση της περιουσίας του καθ’ου η αίτηση ώστε να ικανοποιούνται οι προϋποθέσεις του άρθρου 14(2) του Νόμου για ενεργοποίηση του τεκμηρίου συνεισφοράς του ⅓.
Πρόβαλε η αιτήτρια ότι η περιουσία του καθ’ου η αίτηση αποκτήθηκε μετά τη δημιουργία της επιχείρησης των διαδίκων, μετά το 1991, και προήλθε από τα έσοδα από την επιχείρηση. Καθώς και ότι η συνεισφορά της στην αύξηση της περιουσίας του καθ’ου η αίτηση «συνδέεται με τη συνεισφορά της στην ίδρυση, επέκταση και δραστηριοποίηση της επιχείρησης από τα έσοδα της οποίας αποκτήθηκε η επίδικη περιουσία».
Εξέτασα την απαίτηση της αιτήτριας με βάση το δικόγραφο και τη μαρτυρία της.
Αύξηση της περιουσίας του καθ’ου η αίτηση
H περιουσία του καθ’ου η αίτηση που αποκτήθηκε από αυτόν κατά τη διάρκεια του γάμου των διαδίκων μέχρι το χρόνο της διάστασης, το Φεβρουάριο 2016, ήταν η ακόλουθη:
1. To 95% του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας καθ’ης η αίτηση 2 που η αξία δεν είναι παραδεκτή.
2. Το 95% του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας καθ’ης η αίτηση 3 που η αξία δεν είναι παραδεκτή.
3. Γη και κτήριο στον Άγιο Δομέτιο παραδεκτής αξίας €810.000.
4. Τα επτά χωράφια στο Φαρμακά με την κατοικία που η αξία δεν είναι παραδεκτή.
5. ½ μερίδιο στο διαμέρισμα στο Παραλίμνι παραδεκτής αξίας €38.000 (€76.000 όλο).
Σημειώνεται ότι η αξία των δύο εταιρειών καθ’ων η αίτηση 2 και 3 δεν είναι παραδεκτή παρά μόνο η αξία των ακινήτων, που ήταν εγγεγραμμένα στις εταιρείες στον ουσιώδη χρόνο, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω.
Συνεπώς επίδικο θέμα είναι η αξία των μετοχών των δύο εταιρειών, η αξία των επτά χωραφιών στο Φαρμακά με την κατοικία και η συνεισφορά της αιτήτριας στην αύξηση της περιουσίας του καθ’ου η αίτηση.
Η αξία της επίδικης περιουσίας του καθ’ου η αίτηση
Η αξία των εταιρειών
Μαρτυρία για την αιτήτρια έδωσε ο Γιάννος Πάτσαλος (Μ.Α.5), λογιστής. Καθόρισε την αξία της καθ’ης η αίτηση 2 στο ποσό €2.101.095 και την αξία της καθ’ης η αίτηση 3 στο ποσό €881.067. Ανέφερε στις εκθέσεις του (Τεκμήρια 21 και 22) τη μεθοδολογία που ακολούθησε για την αποτίμηση της αξίας των εταιρειών. Εξήγησε στη μαρτυρία του κατά την κυρίως εξέταση του και την αντεξέταση του την κατάληξη του.
Μαρτυρία για τον καθ’ου η αίτηση έδωσε ο Σάββας Ηλιάδης (Μ.Υ.4), λογιστής και ελεγκτής των εταιρειών. Κατέθεσε δύο δισέλιδες εκθέσεις για την εκτίμηση και τον υπολογισμό της αξίας των δύο εταιρειών (Τεκμήρια 41 και 42). Καθόρισε την αξία της καθ’ης η αίτηση 2 στο ποσό €416.408 και την αξία της καθ’ης η αίτηση 3 στο αρνητικό ποσό - €147.959, σε μηδενική αξία.
Συγκρίνοντας τις μαρτυρίες των εμπειρογνωμόνων των δύο πλευρών και τις εκτιμήσεις που κατέθεσαν ως τεκμήρια καταλήγω ότι η μαρτυρία του εμπειρογνώμονα της αιτήτριας είναι αιτιολογημένη και πειστική και από αυτή μπορούν να διαπιστωθούν βάσιμα και ασφαλή συμπεράσματα για τους ακόλουθους λόγους:
Παρακολουθώντας τον εμπειρογνώμονα της αιτήτριας όταν έδινε τη μαρτυρία του μου έκανε εξαιρετική εντύπωση. Διαπίστωσα ότι η μαρτυρία του διακατεχόταν από επιστημονική τεκμηρίωση που γινόταν κατανοητή με επεξηγήσεις και παραδείγματα ως προς την κατάληξη του στο ποσό της εκτίμησης. Η μαρτυρία του δεν κλονίστηκε κατά την αντεξέταση του. Τέθηκαν αόριστες ερωτήσεις κατά την αντεξέταση του, όπως υποδείχθηκε από το Δικαστήριο, παρά την εξειδικευμένη και τεκμηριωμένη επεξήγηση του μάρτυρα κατά την κυρίως εξέταση του.
Αντίθετα ο εμπειρογνώμονας του καθ’ου η αίτηση δεν με έπεισε με τις εξηγήσεις που έδωσε ως προς την τεκμηρίωση των εκτιμήσεων του. Έκπληξη μου προκάλεσε η απάντηση του ερωτηθείς κατά την αντεξέταση, πώς είναι δυνατόν να καταλήγει σε μηδενική αξία της εταιρείας καθ’ης η αίτηση 3 ενώ έχει ακίνητα. Απάντησε «λόγω λογαριασμών 31.12.2015» και «η αξία στα βιβλία που παρουσιάστηκε».
Για τους ανωτέρω λόγους λαμβάνω υπόψη τις εκτιμήσεις της αξίας των εταιρειών κατά τον ουσιώδη χρόνο που έγιναν από τον εμπειρογνώμονα της αιτήτριας.
Προκύπτει ότι η αξία της καθ’ης η αίτηση 2 είναι €2.101.095. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο καθ’ου η αίτηση κατείχε 95% του μετοχικού κεφαλαίου, η αύξηση που αναλογεί στο μερίδιο του στην καθ’ης η αίτηση 2 είναι €1.996.040,25, €1.996.040.
Προκύπτει ότι η αξία της καθ’ης η αίτηση 3 είναι €881.067. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο καθ’ου η αίτηση κατείχε 95% του μετοχικού κεφαλαίου, η αύξηση που αναλογεί στο μερίδιο του στην καθ’ης η αίτηση 3 είναι €837.013,65, €837.013.
Η παραδεκτή αξία της γης και του κτηρίου στον Άγιο Δομέτιο ποσού €810.000
Η αξία των ακινήτων στο Φαρμακά
Μαρτυρία για την αιτήτρια έδωσε ο Κυριάκος (Κίκης) Αθηνοδώρου (Μ.Α.3), εκτιμητής ακινήτων. Καθόρισε την αξία της γης €116.000 και της κατοικίας €39.000, συνολικό ποσό €155.000 (Τεκμήριο 19). Κατέθεσε ότι εκτιμήθηκε η αξία της γης και της κατοικίας λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν υπήρχε άδεια ανέγερσης της κατοικίας. Εξήγησε ότι αν υπήρχε άδεια, η αξία της κατοικίας θα ήταν πέραν της διπλάσιας.
Μαρτυρία για τον καθ’ου η αίτηση έδωσε ο Λάμπρος Καλογήρου (Μ.Υ.1), εκτιμητής ακινήτων. Καθόρισε την αξία της γης €73.400 (Τεκμήριο 31). Κατέθεσε ότι εκτιμήθηκε η αξία κενής γης χωρίς να ληφθεί υπόψη η κατοικία που κατασκευάστηκε αυθαίρετα χωρίς τις σχετικές άδειες.
Παρακολουθώντας τους δύο εμπειρογνώμονες όταν έδιναν τη μαρτυρία τους μου έκανε εξαιρετική εντύπωση ο εμπειρογνώμονας της αιτήτριας. Διαπίστωσα ότι η μαρτυρία του διακατεχόταν από επιστημονική τεκμηρίωση που γινόταν κατανοητή με επεξηγήσεις ως προς τη μέθοδο που ακολούθησε να λάβει υπόψη τα επτά τεμάχια ως ενιαίο ακίνητο αφού ήταν συνεχόμενα και να προβεί σε ανάλογη εκτίμηση της κατοικίας αφού ήταν υπαρκτή στο χώρο δίνοντας της ανάλογη αξία αφού δεν υπήρχε άδεια.
Αντίθετα ο εμπειρογνώμονας του καθ’ου η αίτηση δεν με έπεισε για τη μέθοδο που ακολούθησε να λάβει υπόψη και να εκτιμήσει κάθε τεμάχιο ξεχωριστά και να εκτιμήσει κενή γη χωρίς να εκτιμήσει την αξία της κατοικίας με την αιτιολογία ότι δεν είχε άδεια.
Για τους ανωτέρω λόγους λαμβάνω υπόψη την εκτίμηση της αξίας των ακινήτων στο Φαρμακά και της κατοικίας που ανεγέρθηκε σ’ αυτά που έγινε από τον εμπειρογνώμονα της αιτήτριας στο ποσό €155.000.
Η παραδεκτή αξία του διαμερίσματος στο Παραλίμνι, το ½ μερίδιο €38.000 (€76.000 όλο)
Συνεπώς η συνολική αύξηση της περιουσίας του καθ’ου η αίτηση είναι: €1.996.040 + €837.013 + €810.000 + €155.000 + €38.000 = €3.836.053.
Aπό το ποσό θα αφαιρεθούν οι υποχρεώσεις του καθ’ου η αίτηση στον ουσιώδη χρόνο που δηλώθηκαν ως παραδεκτά γεγονότα, δύο δάνεια με υπόλοιπο ποσό €361.476,77 και €67.589,82. Προκύπτει ότι η καθαρή περιουσία, η οποία αποτελεί αντικείμενο διαμοιρασμού μεταξύ των διαδίκων, είναι €3.836,053 - (€361.476 + €67.589) = €3.836.053 - €429.065 = €3.406.988.
Ακολούθως θα εξετάσω κατά πόσο η αιτήτρια συνεισέφερε άμεσα ή έμμεσα και στη συνέχεια θα καθοριστεί το ύψος της συνεισφοράς της.
Προκύπτει από τη μαρτυρία της αιτήτριας ότι πάντα εργαζόταν. Αναφέρεται στη μαρτυρία της ότι τα εισοδήματα των διαδίκων από το 1981 που άρχισαν να καταγράφονται στις καταστάσεις κοινωνικών ασφαλίσεων μέχρι το 1991 που ιδρύθηκε η επιχείρηση ήταν ΛΚ24.914 του καθ’ου η αίτηση και ΛΚ21.087 της ίδιας. Αυτό προκύπτει από τις καταστάσεις των Υπηρεσιών Κοινωνικών Ασφαλίσεων που κατατέθηκαν εκ συμφώνου ως Τεκμήριο 1.
Όσο αφορά την επιχείρηση των διαδίκων, προκύπτει από τη μαρτυρία της πλευράς της αιτήτριας ότι δημιουργήθηκε με κοινή προσπάθεια στην οποία συνέβαλαν και οι δύο σύζυγοι ο καθένας στον τομέα που ανέλαβε για το στήσιμο και την επέκταση της επιχείρησης. Αυτό διαπίστωσα από τη μαρτυρία της αιτήτριας και των μαρτύρων της πλευράς της αλλά και από τη μαρτυρία του καθ’ου η αίτηση. Η αιτήτρια ανέφερε στη μαρτυρία της που παρέθεσα ανωτέρω τα καθήκοντα της στην επιχείρηση. Για το ρόλο της στην επιχείρηση κατέθεσαν και οι μάρτυρες της Μ.Μ. (Μ.Α.4), Νίκος Σαββίδης (Μ.Α.6), Ευφροσύνη Χαραλάμπους (Μ.Α.7) και Ελένη Λαμπριανού (Μ.Α.8).
Ανέφερε η αιτήτρια στη μαρτυρία της ότι παραιτήθηκε από την εργασία της στην εταιρεία που εργαζόταν για έξι χρόνια λέγοντας χαρακτηριστικά «για να αφοσιωθώ στην επιχείρηση μας». Ο ετήσιος μισθός της πριν παραιτηθεί το 1990 ήταν ΛΚ4.128 (Τεκμήριο 1) και του καθ’ου η αίτηση το 1990 ήταν ΛΚ4.461.
Ο καθ’ου η αίτηση ανέφερε στη μαρτυρία του ότι πάντοτε είχε πιο υψηλό εισόδημα από την αιτήτρια γεγονός που φαίνεται ότι ήταν σχετικά πιο ψηλό μέχρι το 1990 με βάση το Τεκμήριο 1 και όσο αφορά μετά το 1991 που ίδρυσαν την επιχείρηση δηλωνόταν για τον καθ’ου η αίτηση πιο ψηλό εισόδημα από την αιτήτρια για σκοπούς κοινωνικών ασφαλίσεων.
Προκύπτει από τη μαρτυρία που παρουσιάστηκε ότι η αιτήτρια περάτωνε την εργασία της στην επιχείρηση στις 13:00 και είχε στη συνέχεια τη φροντίδα των τέκνων αφού ο καθ’ου η αίτηση όπως ανέφερε ο ίδιος στη μαρτυρία του επέστρεφε στο σπίτι από την εργασία του αργά το βράδυ.
Η προσπάθεια του καθ’ου η αίτηση να μηδενίσει τη συμβολή της αιτήτριας στην επιχείρηση δεν με έπεισε. Αντίθετα, διαπίστωσα από τη μαρτυρία της αιτήτριας και των μαρτύρων της στους οποίους αναφέρθηκα ανωτέρω ότι συνέβαλε στη δημιουργία και την επέκταση της επιχείρησης, συμμετείχε ενεργά στη λειτουργία της και συνέβαλε στην αποδοτικότητα της και στην αύξηση των εργασιών της.
Στο σύγγραμμα των Γεωργιάδη-Σταθόπουλου, «Αστικός Κώδιξ: Κατ’ άρθρο ερμηνεία» Τόμος VII, Οικογενειακό Δίκαιο, Έκδοση 1991, σελ. 302-303, αναφέρονται τα ακόλουθα:
«(β) Περιπτωσιολογία: Συμβολή μπορεί να υπάρχει π.χ. όταν ο ένας σύζυγος παρέχει υπηρεσίες προς τον άλλον στο επάγγελμα του (π.χ. η γυναίκα εργάζεται ως γραμματέας στο γραφείο του συζύγου της, ως πωλήτρια στο κατάστημα του, ως αγρότισσα στα κτήματά του κλπ.) ή εργάζεται στο σπίτι για το νοικοκυριό ή την ανατροφή των παιδιών (πέρα από τη συνεισφορά του, κατά την ΑΚ1389), όταν παρέχει κεφάλαια, π.χ. χρηματική βοήθεια για την αγορά οικιακών ή άλλων αντικειμένων ή ακινήτων, όταν παρέχει στέγη ή, έστω ακούσια, αφήνει το ακίνητό του για την ανοικοδόμηση οικίας από τον άλλον, όταν ενγένει δίνει συμβουλές ή ενεργεί πράξεις ή παραλείψεις που προκαλούν οικονομικά οφέλη στον άλλο κλπ. Οποιαδήποτε απαρίθμηση περιπτώσεων συμβολής είναι πάντως ενδεικτική.»
Με βάση τις πιο πάνω διαπιστώσεις μου, καταλήγω ότι η αιτήτρια έχει αποδείξει ότι έχει συνεισφέρει άμεσα και έμμεσα στην αύξηση της περιουσίας του καθ’ου η αίτηση. Λαμβάνω υπόψη τα εισοδήματα της αιτήτριας πριν την ίδρυση της επιχείρησης το 1991, τα εισοδήματα της από την επιχείρηση, το γεγονός ότι αρχικά διέμεναν με τους γονείς της στην κατοικία τους, την οικονομική βοήθεια από τους γονείς της όσο αφορά τη διατροφή τους και το γεγονός ότι η αιτήτρια φρόντιζε την οικογένεια της και τα τέκνα της που για τη φροντίδα των τέκνων βοηθούσε η μητέρα της.
Αξιολογώντας τη μαρτυρία της αιτήτριας στην απόκτηση της επίδικης περιουσίας του καθ’ου η αίτηση δεν μπορεί να εξευρεθεί με πραγματικό υπολογισμό η συνεισφορά της. Συνεπώς εφαρμόζεται το τεκμήριο του άρθρου 14(2) του Νόμου, στο οποίο ορίζεται:
«Η συνεισφορά του ενός συζύγου στην αύξηση της περιουσίας του άλλου τεκμαίρεται ότι ανέρχεται στο ένα τρίτο της αύξησης, εκτός αν αποδειχθεί μεγαλύτερη ή μικρότερη συνεισφορά.»
Παραθέτω το πιο κάτω απόσπασμα από την απόφαση του Δευτεροβάθμιου Οικογενειακού Δικαστηρίου στην Α. Θεωρή ν. Δ. Χρυσοστόμου (2003) 1 Α.Α.Δ. 386, 389, στην οποία λέχθηκε:
«Ως εκ τούτου, εφόσον δεν είχε αποδειχθεί ούτε μεγαλύτερη, ούτε μικρότερη, αλλά ούτε και ανύπαρκτη συνεισφορά της εφεσίβλητης στην αύξηση της ακίνητης περιουσίας του εφεσείοντος, ορθά το πρωτόδικο Δικαστήριο προχώρησε και εφάρμοσε το τεκμήριο του εδαφίου (2) του άρθρου 14 του Νόμου σύμφωνα με το οποίο, εκτός αν αποδειχθεί μεγαλύτερη ή μικρότερη συνεισφορά, η συνεισφορά του ενός συζύγου στην αύξηση της περιουσίας του άλλου τεκμαίρεται ότι ανέρχεται στο ένα τρίτο της αύξησης.»
Σχετική με τα επίδικα θέματα της εξεταζόμενης υπόθεσης είναι και η απόφαση του Δευτεροβάθμιου Οικογενειακού Δικαστηρίου στην Κ. Βασιλείου ν. Μ. Βασιλείου (2012) 1 Α.Α.Δ. 279, στην οποία παραπέμπω.
Καθώς και η απόφαση του Δευτεροβάθμιου Οικογενειακού Δικαστηρίου στην Α. Σταυρινού ν. Η. Στυλιανού, ΄Εφεση αρ.18/2017, ημερομηνίας 7.5.2020 στην οποία λέχθηκε:
«Ο εφεσίβλητος δεν απέδειξε συνεισφορά μεγαλύτερη του ενός τρίτου, αλλά ούτε και η εφεσείουσα απέδειξε ότι η συνεισφορά του ήταν μικρότερη του ενός τρίτου. Συνεπώς, στη βάση των αποφασισθέντων στην υπόθεση Ορφανίδης ν. Ορφανίδη (1998) 1 Α.Α.Δ. 179 ότι ‘…όπου η μαρτυρία δεν είναι καταληκτική ως προς την έκταση της συνεισφοράς, υπεισέρχεται το τεκμήριο που δημιουργεί το άρθρο 14(2) του νόμου΄, έκρινε πως ο εφεσίβλητος δικαιούται το ένα τρίτο του ποσού της αύξησης της περιουσίας. Η απόφαση είναι ορθή. Εφόσον υπήρξε αύξηση της περιουσίας και ο εφεσίβλητος έχει συνεισφέρει σ’ αυτήν, και ενόψει του ότι δεν καθορίστηκε το ποσό της συνεισφοράς, ενεργοποιείται το τεκμήριο του άρθρου 14(2), το οποίο είναι μαχητό. Στη βάση της μαρτυρίας, η αξιολόγηση της οποίας δεν αμφισβητείται, ορθά κατέληξε το πρωτόδικο Δικαστήριο στην απόφαση του.»
Καταλήγω ότι η συνεισφορά της αιτήτριας εκτείνεται στο ⅓ της αύξησης της επίδικης περιουσίας του καθ’ου η αίτηση. Συνεπώς η συνεισφορά της είναι €1.135.662, το ⅓ του ποσού €3.406.988.
Εκδίδεται απόφαση υπέρ της αιτήτριας και εναντίον του καθ΄ου η αίτηση για το ποσό €1.135.662 πλέον νόμιμο τόκο από 20.12.2017, ημερομηνία καταχώρισης της εναρκτήριας αίτησης.
Ανταπαίτηση:
H ανταπαίτηση του καθ’ου η αίτηση περιορίστηκε με την αγόρευση των δικηγόρων του στο ⅓ της αύξησης της περιουσίας της αιτήτριας σε περίπτωση που το Δικαστήριο δεν αποδεκτεί ότι η συνεισφορά του είναι ίση με αυτή της αιτήτριας.
Εξέτασα την ανταπαίτηση του καθ’ου η αίτηση με βάση το δικόγραφο και τη μαρτυρία του.
Αύξηση της περιουσίας της αιτήτριας
Η περιουσία της αιτήτριας που αποκτήθηκε από αυτή κατά τη διάρκεια του γάμου των διαδίκων μέχρι το χρόνο της διάστασης, το Φεβρουάριο 2016, ήταν η ακόλουθη:
1. Το 5% του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας καθ’ης η αίτηση 2 που η αξία δεν είναι παραδεκτή.
2. Το 5% του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας καθ’ης η αίτηση 3 που η αξία δεν είναι παραδεκτή.
3. Οικόπεδο στη Λακατάμια παραδεκτής αξίας €176.500.
4. Οικόπεδο στην Έγκωμη παραδεκτής αξίας €198.750.
5. Η συζυγική κατοικία που ανεγέρθηκε στο οικόπεδο στην Έγκωμη που αναφέρεται στην παράγραφο 4 που η αξία δεν είναι παραδεκτή.
6. ½ μερίδιο στο διαμέρισμα στο Παραλίμνι παραδεκτής αξίας €38.000 (€76.000 όλο).
Συνεπώς επίδικο θέμα είναι η αξία της συζυγικής κατοικίας, αφού η αξία των δύο εταιρειών καθ’ων η αίτηση 2 και 3 κρίθηκε ανωτέρω, και η συνεισφορά του καθ’ου η αίτηση στην αύξηση της περιουσίας της αιτήτριας.
Η αξία της επίδικης περιουσίας της αιτήτριας
Η αύξηση που αναλογεί στο μερίδιο της στην καθ’ης η αίτηση 2 είναι €105.054,75, €105.054 (5% €2.101.095)
Η αύξηση που αναλογεί στο μερίδιο της στην καθ’ης η αίτηση 3 είναι €44.053,35, €44.053 (5% €881.067)
Η παραδεκτή αξία του οικοπέδου στη Λακατάμια €176.500
Η παραδεκτή αξία του οικοπέδου στην Έγκωμη €198.750
Η αξία της συζυγικής κατοικίας
Η παραδεκτή αξία του διαμερίσματος στο Παραλίμνι, το ½ μερίδιο €38.000 (€76.000 το όλο)
Αναφορικά με το οικόπεδο στην Έγκωμη η αιτήτρια κατέθεσε ότι αγοράστηκε από τον πατέρα της και μεταβιβάστηκε στην ίδια με δωρεά. Ο καθ’ου η αίτηση δέχθηκε ότι αγοράστηκε από τον πατέρα της αιτήτριας και κατέθεσε ότι κατέβαλε ποσό ΛΚ14.000 για την εξόφληση του δανείου αγοράς του. Η μαρτυρία του δεν αποδείχθηκε και δεν γίνεται αποδεκτή. Συνεπώς προκύπτει από την ενώπιον μου μαρτυρία ότι το εν λόγω ακίνητο ήταν δωρεά στην αιτήτρια από τον πατέρα της.
Αναφορικά με το οικόπεδο στη Λακατάμια είναι παραδεκτό ότι αγοράστηκε από τον πατέρα της αιτήτριας με δάνειο και μεταβιβάστηκε στο όνομα της αλλά είναι η θέση του καθ’ου η αίτηση ότι ο ίδιος κατέβαλε το δάνειο ενώ η θέση της αιτήτριας είναι ότι κατέβαλλαν και οι δύο από τα εισοδήματα τους.
Μαρτυρία για τον καθ’ου η αίτηση έδωσε ο Λάμπρος Καλογήρου (Μ.Υ.1), εκτιμητής ακινήτων. Καθόρισε την αξία της κατοικίας στο ποσό €286.500. Εξήγησε στη μαρτυρία του ότι εκτίμησε κάθε χώρο της κατοικίας ξεχωριστά και το χώρο του ημιυπογείου ξεχωριστά γιατί έχουν διαφορετικό κόστος κατασκευής. Αναφέρθηκε ανωτέρω ότι δεν γνώριζε αν είχε σχετική άδεια ανοικοδόμησης το ημιυπόγειο. Κατά την αντεξέταση περιέπεσε σε αντιφάσεις σε υποβολή ότι αν δεν είχε άδεια το ημιυπόγειο ισχύει το ίδιο και για την εκτίμηση της αξίας των ακινήτων στο Φαρμακά αναφορικά με την κατοικία που δεν είχε άδεια ανοικοδόμησης.
Μαρτυρία για την αιτήτρια έδωσε ο Κυριάκος (Κίκης) Αθηνοδώρου (Μ.Α.3). Καθόρισε την αξία του κτηρίου €155.500 (κατοικίας €110.000 και ημιυπογείου €45.500).
Παρακολουθώντας τους δύο εμπειρογνώμονες όταν έδιναν τη μαρτυρία τους μου έκανε εξαιρετική εντύπωση ο εμπειρογνώμονας της αιτήτριας, που ήταν ο ίδιος και για την εκτίμηση της αξίας των ακινήτων στο Φαρμακά. Διαπίστωσα ότι η μαρτυρία του διακατεχόταν από επιστημονική τεκμηρίωση που γινόταν κατανοητή με επεξηγήσεις ως προς τη μέθοδο που ακολούθησε. Δέχθηκα την επανακλήτευση του για να καταθέσει εκτίμηση της αξίας της κατοικίας γιατί αρχικά είχε δηλωθεί ως παραδεκτό γεγονός το ακίνητο στην ΄Εγκωμη μαζί με την κατοικία ενώ στη συνέχεια περιορίστηκε η δήλωση του παραδεκτού της αξίας της γης μόνο και έμεινε επίδικη η αξία της κατοικίας.
Αντίθετα ο εμπειρογνώμονας του καθ’ου η αίτηση δεν με έπεισε για τη μέθοδο που ακολούθησε. Κατά την αντεξέταση του περιέπεσε σε αντιφάσεις και δεν ήξερε αν το ημιυπόγειο είχε σχετική άδεια ανοικοδόμησης υπολογίζοντας την αξία του ενώ δεν υπολόγισε την αξία της κατοικίας στο Φαρμακά επειδή ανοικοδομήθηκε χωρίς σχετική άδεια.
Για τους ανωτέρω λόγους λαμβάνω υπόψη την εκτίμηση της αξίας της συζυγικής κατοικίας που έγινε από τον εμπειρογνώμονα της αιτήτριας στο ποσό €155.500.
Συνεπώς η συνολική αύξηση της περιουσίας της αιτήτριας είναι: €105.054 + €44.053 + €176.500 + €155.500 + €38.000 = €519.107.
Ακολούθως θα εξετάσω κατά πόσο ο καθ’ου η αίτηση συνεισέφερε άμεσα ή έμμεσα και στη συνέχεια θα καθοριστεί το ύψος της συνεισφοράς του.
Αναφορικά με το ½ μερίδιο στο διαμέρισμα στο Παραλίμνι στο όνομα της αιτήτριας είναι η θέση του καθ’ου η αίτηση ότι το διαμέρισμα αγοράστηκε με δικά του εισοδήματα.
Αναφορικά με τη συζυγική κατοικία που ανεγέρθηκε στο οικόπεδο στην Έγκωμη είναι η θέση του καθ’ου η αίτηση ότι ανεγέρθηκε με δάνειο που έλαβε ο πατέρας της αιτήτριας και του κατέβαλλε για την εξόφληση του δανείου.
Προκύπτει από την ενώπιον μου μαρτυρία ότι η περιουσία της αιτήτριας, όσο αφορά το 5% του μετοχικού κεφαλαίου των εταιρειών καθ’ων η αίτηση 2 και 3, το οικόπεδο στη Λακατάμια, την κατοικία στην Έγκωμη και το ½ μερίδιο στο διαμέρισμα στο Παραλίμνι, αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια του γάμου των διαδίκων και ο καθ’ου η αίτηση συνεισέφερε στην απόκτηση της κατά το ⅓ της αύξησης, αφού δεν απέδειξε με θετικό τρόπο την έκταση της συνεισφοράς του. Αυτό αποδέχονται οι δικηγόροι του καθ’ου η αίτηση με την αγόρευση τους σε περίπτωση που το Δικαστήριο κρίνει ότι δεν αποδείχθηκε με θετικό τρόπο η έκταση της συνεισφοράς του.
Αναφορικά όμως με το οικόπεδο στη Λακατάμια η αιτήτρια ανέφερε στη μαρτυρία της ότι κατέβαλε η ίδια και ο καθ’ου η αίτηση στον πατέρα της όλα τα χρήματα αγοράς του οικοπέδου. Οι δικηγόροι της δέχονται στην αγόρευση τους (παράγραφο 63) ότι η πληρωμή του δανείου που συνήψε ο πατέρας της αιτήτριας «έγινε από τα κοινά εισοδήματα των διαδίκων όπως προκύπτει από τη μαρτυρία και άρα ο καθ’ου η αίτηση δικαιούται το ½ της αξίας του και όχι το όλο όπως ισχυρίζεται». Ενόψει της αποδοχής της συνεισφοράς του ½ της αύξησης ως προς το ακίνητο αυτό, θα αποδοθεί το ½ της αύξησης.
Καταλήγω ότι η συνεισφορά του καθ’ου η αίτηση εκτίνεται στο ½ της αύξησης της περιουσίας της αιτήτριας αναφορικά με το οικόπεδο στη Λακατάμια. Συνεπώς η συνεισφορά του ως προς το εν λόγω ακίνητο είναι €88.250, το ½ του ποσού €176.500.
Καταλήγω ότι η συνεισφορά του καθ’ου η αίτηση εκτείνεται στο ⅓ της αύξησης της υπόλοιπης περιουσίας της αιτήτριας, €105.054 + €44.053 + €155.500 + €38.000 = €342.607. Συνεπώς η συνεισφορά του ως προς την εν λόγω περιουσία είναι €114.202, το ⅓ του ποσού €342.607. Συνεπώς η συνολική περιουσία του καθ’ου η αίτηση είναι €202.452 (€88.250 + €114.202).
Εκδίδεται απόφαση υπέρ του καθ’ου η αίτηση και εναντίον της αιτήτριας για το ποσό €202.452 πλέον νόμιμο τόκο από 9.2.2018, ημερομηνία καταχώρισης της ανταπαίτησης.
Τα έξοδα της αίτησης επιδικάζονται υπέρ της αιτήτριας και εναντίον των καθ’ων η αίτηση και τα έξοδα της ανταπαίτησης επιδικάζονται υπέρ των καθ’ων η αίτηση και εναντίον της αιτήτριας, όπως αυτά θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και θα εγκριθούν από το Δικαστήριο.
Φ. Κωνσταντίνου, Π.Ο.Δ.
sn
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο