Σύνδεσμος απόφασης
Απόφαση 184 / 2025 (Α2, ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ)
Αριθμός 184/2025
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
Α2' Πολιτικό Τμήμα
ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από τους Δικαστές: Μαρία Κουφούδη, Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου, Παναγιώτη Βενιζελέα, Γεώργιο Σχοινοχωρίτη - Εισηγητή, Κορνηλία Πανούτσου και Μιχαήλ Αποστολάκη, Αρεοπαγίτες.
ΣΥΝΗΛΘΕ σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του, στις 23 Σεπτεμβρίου 2024, με την παρουσία και της γραμματέως Θεοδώρας Παπαδημητρίου, για να δικάσει την υπόθεση μεταξύ:
Της αναιρεσείουσας: Κοινοπραξίας των ανωνύμων τεχνικών εταιρειών με την επωνυμία "... ΑΕ", που εδρεύει στο Ηράκλειο Κρήτης και εκπροσωπείται νόμιμα, υπό την ιδιότητα του αναδόχου του έργου "...". Εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο της Νικόλαο Μπούζα. Της αναιρεσιβλήτου: ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία "...)", που εδρεύει στα Χανιά και εκπροσωπείται νόμιμα. Εκπροσωπήθηκε από την πληρεξούσια δικηγόρο της Χριστίνα Περάκη, με δήλωση του άρθρου 242 παρ.2 του Κ.Πολ.Δ.
Η ένδικη διαφορά άρχισε με την από 1-12-2014 προσφυγή της ήδη αναιρεσείουσας και την από 14-6-2019 ανακοίνωση δίκης - προσεπίκληση σε αναγκαστική παρέμβαση της ήδη αναιρεσιβλήτου, που κατατέθηκαν στο Πενταμελές Εφετείο Ανατολικής Κρήτης και συνεκδικάσθηκαν.
Εκδόθηκε η απόφαση ... του ίδιου Δικαστηρίου, την αναίρεση της οποίας ζητεί η αναιρεσείουσα με την από 11-7-2022 αίτησή της.
Κατά τη συζήτηση της αίτησης αυτής, που εκφωνήθηκε από το πινάκιο, οι διάδικοι παραστάθηκαν, όπως σημειώνεται πιο πάνω. Ο πληρεξούσιος της αναιρεσείουσας ζήτησε την παραδοχή της αίτησης και την καταδίκη του αντιδίκου μέρους στη δικαστική δαπάνη.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Η κρινόμενη αίτηση αναίρεσης είναι κατάληξη της ακόλουθης διαδικαστικής διαδρομής: Η Κοινοπραξία ανωνύμων τεχνικών εταιρειών με την επωνυμία "..." ανάδοχος του έργου "..." (αναιρεσείουσα) άσκησε ενώπιον του Πενταμελούς Εφετείου Ανατολικής Κρήτης την από 1-12-2014 προσφυγή κατά της ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία "... Α.Ε." και τον διακριτικό τίτλο (....), κατ' άρθρο 77 του ν. 3669/2008, με την οποία ζήτησε τα όσα αναλυτικά εκτίθενται στο εισαγωγικό αυτής δικόγραφο. Την προσφυγή αυτή η .... ανακοίνωσε στο Ελληνικό Δημόσιο με την από 14-6-2019 ανακοίνωση - προσεπίκληση σε παρέμβαση, στην οποία αναφέρει: α) ότι κακώς η ανάδοχος στράφηκε με την προσφυγή της μόνο κατ' αυτής ενώ έπρεπε να στραφεί και κατά του Ελληνικού Δημοσίου ως κυρίου του έργου, β) ότι στην ... έχουν μεταβιβαστεί μόνο οι αρμοδιότητες της Διευθύνουσας Υπηρεσίας και της Προϊσταμένης Αρχής του έργου, γ) ότι το έργο χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ενίσχυση Προσπελασιμότητας με κωδικό ... και έχει ενταχθεί στο Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) της περιόδου 2014 - 2020 και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Διαρθρωτικό και Επενδυτικό Ταμείο (ΕΔΕΤ) και η ίδια δεν διαθέτει ίδιους πόρους για την εξόφληση ενδεχόμενων υποχρεώσεων του έργου, δ) ότι το Δημόσιο καθώς εμπλέκεται ενεργά στη χρηματοδότηση του έργου θα επηρεαστεί από την ισχύ της εκδοθησόμενης απόφασης διότι θα επηρεαστούν οι χρηματορροές του παραπάνω προγράμματος και η εν γένει ταμειακή κίνηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων της χώρας και ε) ότι το έργο παραδόθηκε στο Ελληνικό Δημόσιο. Το τελευταίο, με τις προτάσεις που κατέθεσε στην έδρα του ως άνω Δικαστηρίου, αρνήθηκε ότι συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις της προσεπικλήσεώς του, ενώ, τόσον από τα ταυτάριθμα με την προσβαλλόμενη πρακτικά δημόσιας συνεδρίασης, όσον και από τις προτάσεις του, δεν προκύπτει ότι το αναιρεσείον Ελλ.Δημόσιο άσκησε πρόσθετη παρέμβαση, περί της οποίας άλλωστε ουδέν αναφέρει και η προσβαλλόμενη απόφαση. Το Εφετείο συνεκδίκασε την προσφυγή με την προσεπίκληση του Ελλ.Δημοσίου και απέρριψε την μεν προσφυγή της αναιρεσείουσας Κοινοπραξίας ελλείψει παθητικής νομιμοποιήσεως της αναιρεσίβλητης ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία "... Α.Ε.", την δε προσεπίκληση της τελευταίας κατά του Ελλ.Δημοσίου ως άνευ αντικειμένου λόγω της προηγηθείσας απορριπτικής διάταξης τουτέστιν ως απαράδεκτη ελλείψει εννόμου συμφέροντος της προσεπικαλούσας προς εξέτασή της. Η Κ/Ξ άσκησε την υπό κρίση αίτηση αναίρεσης κατά της εταιρίας "... ΑΕ" ζητώντας την εξαφάνιση της προσβαλλομένης αποφάσεως. Η από 11-7-2022 αίτηση της κοινοπραξίας ανωνύμων τεχνικών εταιριών με την επωνυμία "..." κατά της εταιρίας με την επωνυμία "... ΑΕ" για την εξαφάνιση της υπ'αριθ. ... τελεσίδικης απόφασης του Πενταμελούς Εφετείου Ανατολικής Κρήτης έχει ασκηθεί νομότυπα και εμπρόθεσμα, καθόσον η προσβαλλομένη απόφαση, της οποίας δεν προκύπτει επίδοση, δημοσιεύθηκε στις 15-3-2022 και η αίτηση για την αναίρεσή της κατατέθηκε στη Γραμματεία του Εφετείου Ανατ.Κρήτης στις 15-7-2022, με το νόμιμο παράβολο από τον δυνάμει της από 14-7-2022 εξουσιοδοτήσεως του νομίμως διορισθέντος πληρεξούσιου δικηγόρου του ΔΣΑ Ν. Μ., δικηγόρο του Δικηγορικού Συλλόγου Ηρακλείου Κρήτης Χ. Μ. (άρθ. 94,96 παρ.3, 104, 495, 553, 556, 558, 564 παρ.2 ΚΠολΔ). Η αίτηση αναίρεσης ορθά δεν στράφηκε και κατά του Ελλ. Δημοσίου, το οποίο δεν κατέστη διάδικος στην κύρια δίκη επειδή αυτό ναι μεν προσεπικλήθηκε ως αναγκαίος ομόδικος στην μεταξύ των αρχικών διαδίκων κύρια δίκη, πλην όμως η κατ'αυτού προσεπίκληση απορρίφθηκε ως απαράδεκτη ελλείψει εννόμου συμφέροντος της καθής η προσφυγή/ προσεπικαλούσας/ αναιρεσίβλητης. Πρέπει, συνεπώς, να γίνει αυτή τυπικά δεκτή και να ερευνηθεί περαιτέρω ως προς το παραδεκτό και βάσιμο των κατ'ιδίαν λόγων της (άρθ. 577 παρ.3 ΚΠολΔ). Ι.Με το άρθ. 3 εδ. Α του ν.4138/2013 (ΦΕΚ Α' 72/19.03.2013), συγχωνεύτηκαν το νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου με την επωνυμία "Οργανισμός Αναπτύξεως Ανατολικής Κρήτης" (Ο.ΑΝ.Α.Κ.) με Αρ. MAE: ..., το οποίο συστήθηκε σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 36 του ν.849/1978 (Α'232) και του π.δ. 125/1991 (Α'51) και τελούσε υπό την εποπτεία και τον έλεγχο του Κράτους και το νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου με την επωνυμία "Οργανισμός Αναπτύξεως Δυτικής Κρήτης" (Ο.Α.ΔΥ.Κ.) με Αρ. ΜΑΕ: ..., που συστήθηκε σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 36 του ν.849/1978 (Α' 232) και του π.δ. 383/1979 (Α'118) και επίσης τελούσε υπό την εποπτεία και τον έλεγχο του Κράτους με την ίδρυση νέας εταιρίας με την επωνυμία "... Α.Ε." ("....") και έδρα το Δήμο Χανίων. Στο ίδιο ως άνω άρθρο ορίζεται η εταιρία αυτή εποπτεύεται από το Υπουργείο Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και συγκεκριμένα τον τομέα Υποδομών, έχει δε τους εξής σκοπούς: "Δ. 11.α) Στους σκοπούς και τις αρμοδιότητες που ασκεί η νέα εταιρία Ο.Α.Κ. Α.Ε. σε ολόκληρη την περιοχή της Κρήτης περιλαμβάνονται: (ί) Η εκπόνηση των πάσης φύσεως προγραμμάτων ανάπτυξης της Περιφέρειας Κρήτης, η μελέτη, η χρηματοδότηση, η εκτέλεση, η λειτουργία και η αξιοποίηση έργων κοινωφελών και δημόσιου εν γένει ενδιαφέροντος που του ανατίθενται με αποφάσεις των Υπουργών Οικονομικών, Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ή του καθ` ύλην αρμόδιου Υπουργού και του Γενικού Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης, με αποφάσεις της Περιφέρειας Κρήτης, των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου και λοιπών νομικών ή φυσικών προσώπων. (ii) Η ανάληψη πάσης φύσεως επιχειρηματικών δραστηριοτήτων κοινωφελούς χαρακτήρα. (iii) Η μελέτη, επίβλεψη και εκτέλεση ενός ή περισσότερων έργων και προγραμμάτων ανάπτυξης, καθώς και η παροχή πάσης φύσεως υπηρεσιών οποιουδήποτε είδους, δυνάμει προγραμματικών συμβάσεων του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 "Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης της Αποκεντρωμένης Διοίκησης - Πρόγραμμα Καλλικράτης". (iv) Η προετοιμασία, η διεξαγωγή της διαδικασίας ανάθεσης και η διοίκηση μελέτης ή έργου, ο καθορισμός των γενικών και τεχνικών όρων με τους οποίους θα εκτελεσθεί η σύμβαση, η διεξαγωγή των διαδικασιών ανάθεσης έργου, μελέτης ή υπηρεσίας, η εποπτεία της διοίκησης ή και η διοίκηση των συμβάσεων, η έγκριση των μελετών και η παραλαβή του αντικειμένου της σύμβασης, δυνάμει προγραμματικών συμβάσεων του άρθρου 3 του ν.3316/2005 "Ανάθεση και εκτέλεση δημόσιων συμβάσεων εκπόνησης μελετών και παροχής συναφών υπηρεσιών και άλλες διατάξεις", όπως εκάστοτε ισχύει. (ν) Η ανάληψη, συντήρηση, λειτουργία, διοίκηση, διαχείριση και εκμετάλλευση έργων εγγείων βελτιώσεων και η αξιοποίηση και εκμετάλλευση υδάτινων πόρων, καθώς και υγρών αποβλήτων. (νί) Ο σχεδιασμός, μελέτη, κατασκευή, εκμετάλλευση, διοίκηση και επίβλεψη του έργου του Νότιου Οδικού Αξονα Κρήτης. Η συντήρηση θα γίνεται σύμφωνα με τα άρθρα 7 και 8 του ν. 3481/2006 (Α'162 και των εφαρμοστικών αυτού αποφάσεων. β) Στους σκοπούς της νέας εταιρείας Ο.Α.Κ. Α.Ε. μεταφέρονται και οι σκοποί της Ανώνυμης Εταιρίας "Υποδομές, Μεταφορές και Δίκτυα Ανάπτυξης Κρήτης" (δ.τ. "Υποδομές Ανάπτυξης Κρήτης Α.Ε."), οι οποίοι έχουν ως ακολούθως: (...). 12. Η νέα εταιρεία ... υπεισέρχεται αυτοδικαίως και χωρίς την τήρηση οποιασδήποτε άλλης διατύπωσης στη θέση των συγχωνευόμενων οργανισμών ΟΑ.ΔΥ.Κ. και Ο.ΑΝ.Α.Κ. ως προς όλες τις αρμοδιότητες που είχαν οι τελευταίοι βάσει νομοθετικής, κανονιστικής ή άλλης διάταξης ως προς τα δημόσια έργα, τα έργα εγγείων βελτιώσεων, τα έργα διαχείρισης υδατικών πόρων, τις προμήθειες και τις υπηρεσίες οποιουδήποτε είδους. Ειδικότερα, η νέα εταιρία αναλαμβάνει όλα τα έργα κυριότητας των συγχωνευόμενων οργανισμών Ο.Α.ΔΥ.Κ. και Ο.ΑΝ.Α.Κ., το έργο του Βόρειου Οδικού Αξονα Κρήτης (Β.Ο.Α.Κ.), το έργο του Νότιου Οδικού Αξονα Κρήτης (Ν.Ο.Α.Κ.), το έργο της ύδρευσης Ηρακλείου Κρήτης και Αγίου Νικολάου από το Φράγμα Αποσελέμη, ενώ δύναται να αναλάβει και το σχεδιασμό, μελέτη, κατασκευή, λειτουργία, εκμετάλλευση και διαχείριση οποιουδήποτε άλλου έργου ανατεθεί σε αυτήν κατ` εντολήν Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης, α` και β` βαθμού, ή του εποπτεύοντος Υπουργού. Ε. Πόροι - Περιουσία νέας εταιρίας 13. Οι πόροι της νέας εταιρίας Ο.Α.Κ. Α.Ε. προέρχονται από: α) ίδια κεφάλαια, β) δάνεια συναπτόμενα με πιστωτικά ιδρύματα του εσωτερικού και εξωτερικού, γ) κεφάλαια προερχόμενα από την έκδοση ομολογιακών δανείων, δ) τη συμμετοχή ωφελουμένων, ε) επιχορήγηση από τον Κρατικό Προϋπολογισμό μέσω του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων στο βαθμό που επιτρέπεται από τις εκάστοτε δημοσιονομικές συνθήκες, στ) δωρεές, παραχωρήσεις, κληροδοτήματα, ζ) πώληση περιουσιακών στοιχείων ή την εκμίσθωση ακινήτων, η) δικούς της πόρους, θ) προγράμματα τεχνικής υποστήριξης ή οποιασδήποτε άλλης φύσεως και αντικειμένου που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ενωση ή / και από εθνικούς πόρους, ι)τη χρηματοδότηση για την αποζημίωση που λαμβάνει στο πλαίσιο των προγραμματικών συμβάσεων του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 ή των προγραμματικών συμβάσεων του άρθρου 3 του ν. 3316/2005 "Ανάθεση και εκτέλεση δημόσιων συμβάσεων εκπόνησης μελετών και παροχής συναφών υπηρεσιών και άλλες διατάξεις", όπως εκάστοτε ισχύουν, ια) κάθε άλλη νόμιμη πηγή. Ως πόροι της νέας εταιρίας νοούνται, μεταξύ άλλων, τα πάσης φύσεως έσοδα από τη λειτουργία, διοίκηση, διαχείριση και εκμετάλλευση έργων οποιασδήποτε φύσεως και αντικειμένου που της έχουν ανατεθεί, ανήκουν στην αρμοδιότητα της ή αναλαμβάνει με οποιονδήποτε τρόπο. Η νέα εταιρία μπορεί, επίσης, να συνεργάζεται με οποιουσδήποτε τρίτους, φυσικά ή νομικά πρόσωπα, να ιδρύει θυγατρικές εταιρίες μόνη της ή από κοινού με τρίτους, να ιδρύει γραφεία, υποκαταστήματα κλπ. οπουδήποτε στην Ελλάδα ή το εξωτερικό (...). Η. Μεταβατικές Διατάξεις 29. Οι αρμοδιότητες της Ειδικής Υπηρεσίας Δημοσίων Έργων (ΕΥΔΕ) "Βόρειος Οδικός Αξονας Κρήτης" που συστήθηκε με το π.δ. 208/2000 (Α'187), όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει και της Ειδικής Υπηρεσίας Δημοσίων Εργων (ΕΥΔΕ) "Μελέτη και Κατασκευή έργου ύδρευσης Ηρακλείου Κρήτης και Αγ. Νικολάου από το Φράγμα Αποσελέμη", που συστήθηκε με το π.δ.85/2001 (Α'73), όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, θα μεταφερθούν στη νέα εταιρία μετά την έκδοση της υπουργικής απόφασης της παραγράφου 22 του παρόντος άρθρου για τον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας της νέας εταιρείας Ο.Α.Κ. Α.Ε.. Η διαδικασία της μεταφοράς ρυθμίζεται με απόφαση του εποπτεύοντος Υπουργού στην οποία καθορίζονται λεπτομερειακά και τεχνικά θέματα που αφορούν μεταξύ άλλων στην ομαλή διαδοχή του εργοδότη στις υφιστάμενες συμβατικές σχέσεις, στα πρωτόκολλα παραλαβής και άλλες σχετικές ρυθμίσεις. 30. Η νέα εταιρία υπεισέρχεται αυτοδικαίως σε όλες τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα που απορρέουν τόσο από έργα, των οποίων η κατασκευή βρίσκεται σε εξέλιξη με την έναρξη ισχύος του παρόντος, όσο και από τις πάσης φύσεως συμβάσεις, συμπεριλαμβανομένων και των προγραμματικών συμβάσεων μεταξύ των συγχωνευόμενων οργανισμών και Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, α` και β` βαθμού, ή τρίτων, που σχετίζονται με τις μεταφερόμενες αρμοδιότητες. Η νέα εταιρία, στο πλαίσιο των υποχρεώσεων της, σύμφωνα με τα διαλαμβανόμενα στο αμέσως προηγούμενο εδάφιο, οφείλει να προβεί, σε εύλογο χρονικό διάστημα, στην παράδοση προς τους Ο.Τ.Α., α` και β` βαθμού, τυχόν έργων κυριότητας τους, εφόσον η εκτέλεση των έργων αυτών έχει ολοκληρωθεί και η παράδοση τους εκκρεμεί με τη δημοσίευση του παρόντος στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Η νέα εταιρία Ο.Α.Κ. Α.Ε. συνεχίζει τις εκκρεμείς διαδικασίες ανάθεσης ή υπογραφής σύμβασης για την παροχή τεχνικής βοήθειας / υποστήριξης στο έργο και τη λειτουργία των ΕΥΔΕ/ΒΟΑΚ και Υδρευσης Ηρακλείου - Αγίου Νικολάου, από τους τεχνικούς και νομικούς συμβούλους, οι οποίοι θα παρέχουν τις υπηρεσίες τους στη νέα εταιρία Ο.Α.Κ. Α.Ε (....). 32. Εκκρεμείς δίκες, οι οποίες αφορούν τόσο την Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων (ΕΥΔΕ) "Βόρειος Οδικός Αξονας Κρήτης" όσο και την Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Εργων (ΕΥΔΕ) "Μελέτη και Κατασκευή έργου ύδρευσης Ηρακλείου Κρήτης και Αγ. Νικολάου από το Φράγμα Αποσελέμη" και στις οποίες διάδικο μέρος είναι η Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εργων του Υπουργείου Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, συνεχίζονται αυτοδικαίως από τη νέα εταιρία χωρίς άλλη διατύπωση. Αρμόδια για τη διοικητική επίλυση τυχόν διαφορών που έχουν γεννηθεί από πράξεις οργάνων της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Έργων (ΓΓΔΕ) του Υπουργείου Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και αφορούν έργα για τα οποία έχει γίνει οριστική παραλαβή είναι τα αποφαινόμενα και τα γνωμοδοτικά όργανα της ΓΓΔΕ. 33. Πόροι της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Έργων του Υπουργείου Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, εγκεκριμένοι ή προς έγκριση, που αφορούν εκτέλεση συμβάσεων των Ειδικών Υπηρεσιών Δημοσίων Εργων "Βόρειος Οδικός Αξονας Κρήτης" και "Κατασκευή έργου ύδρευσης Ηρακλείου Κρήτης και Αγίου Νικολάου από το Φράγμα Αποσελέμη" μεταβιβάζονται υποχρεωτικά με μέριμνα των αρμόδιων οργάνων στη νέα εταιρία. 34. Οι Ειδικές Υπηρεσίες Δημοσίων Εργων "Βόρειος Οδικός Αξονας Κρήτης" και "Κατασκευή έργου Ύδρευσης Ηρακλείου Κρήτης και Αγ. Νικολάου από το Φράγμα Αποσελέμη" καταργούνται μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας μεταφοράς των αρμοδιοτήτων τους στη νέα εταιρία, όπως αυτή περιγράφεται στην παράγραφο 29 του παρόντος άρθρου με τίτλο "Μεταβατικές Διατάξεις"". Περαιτέρω με την υπ'αριθ. Δ17α/01/273/ΦΝ393 Απόφαση του Υπουργού Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων (ΦΕΚ Β' 3252/20-12-2013) "Ρύθμιση μεταφοράς αρμοδιοτήτων εκτελούμενων και προς εκτέλεση έργων και συναφών θεμάτων της Ειδικής Υπηρεσίας Δημοσίων Έργων (ΕΥΔΕ) "Βόρειος Οδικός Άξονας" και της Ειδικής Υπηρεσίας Δημοσίων Έργων (ΕΥΔΕ) "Μελέτη ύδρευσης Ηρακλείου Κρήτης και Αγ. Νικολάου από το φράγμα Αποσελέμη" στην Ανώνυμη Εταιρεία "Οργανισμός Ανάπτυξης Κρήτης (Ο.Α.Κ.) Α.Ε" σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 29 του άρθρου 3 του Κεφαλαίου Β του Ν. 4138/2013 (ΦΕΚ A '72)" καθορίστηκαν τα σχετικά με τη μεταφορά των αρμοδιοτήτων θέματα της Ειδικής Υπηρεσίας Δημοσίων Έργων (ΕΥΔΕ) "Βόρειοι Οδικοί Άξονες" που συστήθηκε με το Π.Δ, 208/2000 (ΦΕΚ Α'187) και της Ειδικής Υπηρεσίας Δημοσίων Έργων (ΕΥΔΕ) "Μελέτη ύδρευσης Ηρακλείου Κρήτης και Αγ. Νικολάου από το φράγμα Αποσελέμη" που συστήθηκε με το Π.Δ. 85/2001 (ΦΕΚ Α' 73), στην Ανώνυμη Εταιρεία "Οργανισμός Ανάπτυξης Κρήτης (Ο.Α.Κ.) Α.Ε., μεταξύ των οποίων και το κρίσιμο εδώ έργο (άρθρο 1 ΜΟΝΟ υπό στοιχείο Α. 1/ περ. 5), στο οποίο ορίζεται ότι: "1/Έργα σε εξέλιξη του Βόρειου Άξονα που μεταφέρονται στον Ο.Α.Κ. ΑΕ. με Προϊστάμενη Αρχή το Διοικητικό του Συμβούλιο και Διευθύνουσα Υπηρεσία τη Διεύθυνση Συγκοινωνιακών έρνων:1...2...3...4...5 Γούρνες-Χερσόνησος". Με τις προεκτεθείσες διατάξεις της περιπτ. Η' "Μεταβατικές διατάξεις" (παρ. 29 έως 32 του ως άνω άρθ. 3 του ν. 4138/2013) και την εκδοθείσα, κατά τα οριζόμενα στην παρ. 29, με αριθ. Δ17α/01/273/ΦΝ393 Απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, μεταφέρεται στον ΟΑΚ ΑΕ στο σύνολό της η εποπτεία, η επίβλεψη, ο άμεσος έλεγχος της μελέτης και κατασκευής, η διαχείριση και η λειτουργία των εκτελουμένων και προς εκτέλεση έργων της Ειδικής Υπηρεσίας Δημοσίων Έργων (ΕΥΔΕ) "Βόρειος Οδικός Άξονας", μεταξύ των οποίων το επίδικο, σύμφωνα δε με ρητή διάταξη της παρ. 30 του πιο πάνω άρθρου 3 η νέα εταιρία (OAK ΑΕ) υπεισέρχεται αυτοδικαίως σε όλες τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα που απορρέουν, μεταξύ άλλων και από τα έργα, των οποίων η κατασκευή βρίσκεται σε εξέλιξη με την έναρξη ισχύος του νόμου (19-03-2013), ενώ για τις εκκρεμείς δίκες στις οποίες διάδικο μέρος ήταν η Γενική Γραμματεία Δημοσίων Έργων του Υπουργείου Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων (δηλ. το Ελλ.Δημόσιο), ορίστηκε ρητά (άρθρο 32 του ανωτέρω νόμου) ότι συνεχίζονται αυτοδικαίως από τη νέα εταιρία χωρίς άλλη διατύπωση. Επίσης από τις ανωτέρω διατάξεις προκύπτει σαφώς ότι, όσον αφορά στις δίκες που αφορούν σε δικαστικές διεκδικήσεις των αναδόχων κατά του ΟΑΚ ΑΕ, όπως η προκειμένη, θέση διαδίκου επέχει πλέον η νέα εταιρεία (OAK ΑΕ), αφού μάλιστα, από τις ίδιες ως άνω διατάξεις δημιουργείται σ'αυτήν νομική υποχρέωση καταβολής σε περίπτωση αποδοχής της προσφυγής, υπεισερχόμενη αυτοδικαίως στο σύνολο των υποχρεώσεων και δικαιωμάτων που απορρέουν από το έργο, το δε Δημόσιο, του οποίου πράξη ή παράλειψη οργάνου του προσβάλλεται στο πλαίσιο της προβλεπόμενης ενδικοφανούς διαδικασίας, ήτοι της ενώπιον του αρμόδιου Υπουργού αίτησης θεραπείας, φέρει την ιδιότητα του διαδίκου στην περίπτωση και μόνον αυτή, ενώ οποιεσδήποτε έννομες συνέπειες από τις εκδοθησόμενες αποφάσεις βαρύνουν αποκλειστικά τον υπόχρεο προς πληρωμή έναντι του αναδόχου ΟΑΚ ΑΕ, ο οποίος και προβαίνει σε πληρωμή των αναδόχων των πιο πάνω έργων, οι αρμοδιότητες των οποίων του μεταβιβάστηκαν, κατά τις προδιαληφθείσες διατάξεις.
ΙΙ. Κατά την έννοια των διατάξεων των άρθρων 94 παρ. 1 και 3 του Συντάγματος και 1 παρ. 2 περίπτ. ι του ν.1406/1983 (Α' 182), διοικητικές συμβάσεις, από τις οποίες γεννώνται διάφορες υπαγόμενες στη δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και οι διαφορές από τις συμβάσεις δημοσίων έργων, είναι μόνον εκείνες που από τη φύση τους έχουν διοικητικό χαρακτήρα. Τέτοιες δε συμβάσεις είναι εκείνες στις οποίες, πάντως, αντισυμβαλλόμενος είναι το Δημόσιο ή νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου και, συνεπώς, όταν η σύμβαση συνάπτεται με νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, δεν δημιουργείται διοικητική διαφορά ουσίας, έστω και αν το νομικό αυτό πρόσωπο ανήκει στο Δημόσιο ή είναι δημόσια επιχείρηση που λειτουργεί κατά τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας. Και στην περίπτωση, εξάλλου, που αντισυμβαλλόμενος είναι το Δημόσιο ή νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, η σύμβαση είναι διοικητική όταν, επιπλέον, επιδιώκεται μ' αυτήν η εξυπηρέτηση σκοπού, τον οποίο ο νόμος έχει αναγάγει σε σκοπό δημόσιου συμφέροντος, ο δε συμβατικός δεσμός διέπεται από εξαιρετικές ρήτρες, δηλαδή όρους αποκλίνοντες από το κοινό δίκαιο, που προσδίδουν στο Δημόσιο ή το ν.π.δ.δ. υπερέχουσα θέση έναντι του αντισυμβαλλομένου (ΑΕΔ 28, 29/2011, 18, 21/2009, 14/2007, 10/1992, ΑΠ 475/2019, ΑΠ 408/2010, ΣτΕ 1303 - 1308/2011, ΣτΕ 3514, 72/2009, ΣτΕ 3127/2008 επτ. ). Εξάλλου, σε περίπτωση μεταβολής της φύσεως του νομικού προσώπου που είναι κύριος του έργου ή της μελέτης ή η αναθέτουσα αρχή, μεταβάλλεται και η δικαιοδοσία των δικαστηρίων, εφόσον πληρούνται βέβαια όλα τα προαναφερόμενα κριτήρια. Έτσι, εάν η αρχική σύμβαση συνήφθη μεταξύ ν.π.ι.δ. και του αναδόχου, με συνέπεια η σύμβαση αυτή να είναι ιδιωτική και να έχουν, κατ' αρχήν, δικαιοδοσία τα πολιτικά δικαστήρια, τυχόν μεταγενέστερη μεταβολή στη φύση του συμβληθέντος νομικού προσώπου ή υποκατάσταση αυτού από ν.π.δ.δ., έχει ως συνέπεια η σύμβαση να μην είναι, πλέον, ιδιωτική και η δικαιοδοσία για την εκδίκαση των απορρεουσών από αυτήν διαφορών να περιέρχεται στα διοικητικά δικαστήρια. Τούτο ισχύει και στην αντίστροφη περίπτωση (ΣτΕ. 4029/2015, ΣτΕ 3461/2013, ΣτΕ 4408/2011, ΣτΕ 3127/2008 7μ.). Κρίσιμος χρόνος για την εν λόγω μεταβολή της δικαιοδοσίας του δικαστηρίου είναι ο χρόνος γενέσεως της επίμαχης διαφοράς (ΣτΕ 1955/2013, ΣτΕ 175/2013, ΣτΕ 72/2009). Στην περίπτωση αυτή, δηλαδή της αλλαγής της φύσης του νομικού προσώπου, το κρίσιμο χρονικό σημείο, βάσει του οποίου θα κριθεί η δικαιοδοσία των διοικητικών ή πολιτικών δικαστηρίων, είναι η ημερομηνία κατά την οποία εκδόθηκε η βλαπτική πράξη ή συντελέστηκε η παράλειψη, οπότε η αξίωση του αναδόχου έγινε, κατά τις διατάξεις του ουσιαστικού δικαίου, ληξιπρόθεσμη και απαιτητή (πρβλ. ΑΕΔ 14/1992, ΑΕΔ 3/1996, ΑΕΔ 16/1999, ΣτΕ 4029/2015 ΣτΕ 1955/2013). Το ανωτέρω νομοθετικό καθεστώς, κατά το οποίο οι διαφορές από την εκτέλεση δημοσίου έργου ή την ανάθεση μελέτης υπάγονταν είτε στη δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων όταν επρόκειτο για διοικητική σύμβαση, έστω και αν η αξίωση θεμελιωνόταν στις περί αδικαιολόγητου πλουτισμού διατάξεις και ιδρυόταν εξαιρετική καθ` ύλην αρμοδιότητα του διοικητικού εφετείου, είτε στη δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων, όταν επρόκειτο για ιδιωτικού δικαίου σύμβαση, έστω και αν η αξίωση θεμελιωνόταν στις περί αδικαιολόγητου πλουτισμού διατάξεις, μεταβλήθηκε με τη θέσπιση των άρθρων 20 έως 28 του ν.4491/2017 (ΦΕΚ Α' 152/13.10.2017). Ειδικότερα, η παρ.11 του άρθρου 198 του Ν.4412/2016 "Δημόσιες Συμβάσεις Έργων, Προμηθειών και Υπηρεσιών (προσαρμογή στις Οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ)" [ΦΕΚ Α' 147/08.08.2016] (όπως είχε τροποποιηθεί με το άρθρο 22 περ. 42 Ν.4441/2016 ΦΕΚ Α' 227) αντικαταστάθηκε με το άρθρο 22 του ανωτέρω Ν.4491/2017 και ορίζει ότι: "Για τη δικαστική επίλυση των διαφορών που προκύπτουν μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών, κατά την εκτέλεση των δημόσιων συμβάσεων μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις του άρθρου 175. Αρμόδιο Δικαστήριο είναι το διοικητικό εφετείο της περιφέρειας στην οποία έχει υπογραφεί η σύμβαση", σύμφωνα δε με τη διάταξη του άρθρου 175 παρ. 1 του ίδιου Ν.4412/2016, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 21 του ως άνω Ν.4491/2017, "Κάθε διαφορά μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών που προκύπτει από τη σύμβαση κατασκευής δημόσιου έργου, ανεξάρτητα από τον χαρακτήρα της σύμβασης ως διοικητικής ή ως ιδιωτικού δικαίου, επιλύεται με την άσκηση προσφυγής ή αγωγής στο διοικητικό εφετείο της περιφέρειας, στην οποία εκτελείται το έργο", ενώ σύμφωνα με τη ρητή πρόβλεψη του άρθρου 23 του ως άνω Ν.4491/2017, το άρθρο 175 του Ν.4412/2016 εφαρμόζεται και στις διαφορές που ανακύπτουν από συμβάσεις έργων και μελετών που έχουν συναφθεί πριν από την έναρξη ισχύος του Ν.4412/2016. Δηλαδή, με τις διατάξεις αυτές καθιερώνεται αποκλειστική καθ` ύλην αρμοδιότητα μόνο του διοικητικού εφετείου, για κάθε διαφορά μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών που ανακύπτει από σύμβαση κατασκευής δημοσίου έργου ή σύμβαση ανάθεσης μελέτης, ανεξάρτητα από τον χαρακτήρα της σύμβασης ως διοικητικής ή ως ιδιωτικού δικαίου, η οποία (διαφορά) επιλύεται με την άσκηση προσφυγής ή αγωγής στο διοικητικό εφετείο, αποκλειομένης έτσι της αρμοδιότητας του πολιτικού εφετείου και κατ` επέκταση της δικαιοδοσίας των πολιτικών δικαστηρίων. Ειδικότερα, αρχικώς, δηλαδή πριν τη θέσπιση του Ν.4491/2017, ο Ν.4412/2016 και, επομένως, και οι διατάξεις των άρθρων 175 και 198 (το οποίο παραπέμπει στο άρθρο 175) εφαρμόζονταν, κατά το άρθρο 376 του ίδιου αυτού νόμου (4412/2016), μόνο για τις συμβάσεις κατασκευής έργων και τους διαγωνισμούς μελετών, των οποίων η διαδικασία σύναψης λάμβανε χώρα μετά την έναρξη της ισχύος του, δηλαδή μετά τις 8.08.2016 (παρ. 1 άρθρου 376), οι δε διαδικασίες σύναψης των ανωτέρω συμβάσεων, οι οποίες είχαν ξεκινήσει πριν τις 8.08.2016, ορίσθηκε ότι θα συνεχίζονταν και θα ολοκληρώνονταν σύμφωνα με το καθεστώς που ίσχυε κατά τον χρόνο έναρξής τους (παρ. 2 άρθρου 376). Εν τούτοις, στη συνέχεια, προσδόθηκε αναδρομική ισχύς στις διατάξεις του άρθρου 175 του Ν.4412/2016 και επομένως και του άρθρου 198, στις διατάξεις, δηλαδή, που προβλέπουν τη διαδικασία της δικαστικής επίλυσης των ως άνω διαφορών, καθόσον με το άρθρο 23 του Ν. 4491/2017 προστέθηκε παράγραφος 14 στο ως άνω άρθρο 376 του Ν.4412/2016, σύμφωνα με την οποία "Το άρθρο 175 του Ν.4412/2016 εφαρμόζεται και στις διαφορές που ανακύπτουν από συμβάσεις έργων και μελετών που έχουν συναφθεί πριν από την έναρξη ισχύος του ν.4412/2016". Ακόμη, με το Ν.4491/2017 έγινε ειδική ρύθμιση, αφενός μεν με το άρθρο 28 για τις εκκρεμείς κατά την 01.11.2017 προσφυγές ή αγωγές [προστέθηκε στο άρθρο 379 του ίδιου Ν.4412/2016 παράγραφος 14, με το ακόλουθο περιεχόμενο: "14. Προσφυγές ή αγωγές, που έχουν κατατεθεί μέχρι την 1.11.2017, δικάζονται από το Δικαστήριο, στο οποίο έχουν κατατεθεί. Εξαιρετικά, όσες από αυτές εκκρεμούν στο πολιτικό Πενταμελές Εφετείο, αλλά δεν είναι εγγεγραμμένες στο πινάκιο, γιατί έχει ματαιωθεί η συζήτησή τους, όταν επαναφερθούν για συζήτηση, θα εισαχθούν στο πολιτικό Τριμελές Εφετείο"] αφετέρου δε με το άρθρο 23 για τις εκκρεμείς ενστάσεις και αιτήσεις θεραπείας [προστέθηκε στο άρθρο 376 του ίδιου Ν.4412/2016 παράγραφος 15, με το ακόλουθο περιεχόμενο: "Ενστάσεις και αιτήσεις θεραπείας που έχουν ασκηθεί έως την 1.11.2017, καθώς και αυτές για τις οποίες η προθεσμία άσκησής τους δεν έχει παρέλθει κατά την ανωτέρω ημερομηνία, διέπονται από τις διατάξεις που ίσχυαν κατά την έκδοση της προσβαλλόμενης πράξης"]. Από τις προεκτεθείσες διατάξεις συνάγεται ότι, μετά τη θέση σε ισχύ από 13.10.2017 του Ν.4491/2017, όλες οι ασκούμενες προσφυγές ή αγωγές, που αφορούν στις διαφορές από την ανάθεση μελέτης δημόσιου, δημοτικού κ.λπ. έργου και απορρέουν από διοικητική σύμβαση ή από ιδιωτικού δικαίου σύμβαση (όπως η διάκριση αυτών ειδικώς εκτίθεται ως άνω), είτε οι διαφορές έχουν συμβατικό υπόβαθρο είτε, λόγω ακυρότητας της σύμβασης, ερείδονται στις διατάξεις του αδικαιολόγητου πλουτισμού, ακόμη και αν ανακύπτουν από συμβάσεις μελετών, η διαδικασία σύναψης των οποίων έλαβε χώρα πριν από την έναρξη ισχύος του Ν.4412/2016, υπάγονται εφεξής στη δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων και στην αρμοδιότητα του διοικητικού εφετείου της περιφέρειας στην οποία έχει υπογραφεί η σύμβαση, με εξαίρεση τις ήδη κατατεθείσες έως την 1.11.2017 (προσφυγές ή αγωγές) μέχρι την 1-11-2017, οι οποίες δικάζονται στο Δικαστήριο που έχουν κατατεθεί. Όσες δε εξ αυτών εκκρεμούν στο πολιτικό Πενταμελές Εφετείο, χωρίς όμως να είναι εγγεγραμμένες στο πινάκιο, επειδή η συζήτησή τους έχει ματαιωθεί, όταν επαναφερθούν για συζήτηση θα εισαχθούν στο Τριμελές Εφετείο.
ΙΙΙ.Kατά την έννοια της διατάξεως του άρθρου 559 αριθ. 1 εδ. α` ΚΠολΔ, παράβαση κανόνα ουσιαστικού δικαίου, που ιδρύει τον προβλεπόμενο από τη διάταξη αυτή λόγο αναίρεσης, υπάρχει όταν ο κανόνας δικαίου είτε ερμηνεύτηκε εσφαλμένα, δηλαδή το δικαστήριο της ουσίας προσέδωσε σ` αυτόν έννοια διαφορετική από την αληθινή, είτε δεν εφαρμόστηκε ενώ συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις εφαρμογής του, είτε εφαρμόστηκε ενώ αυτές δεν συνέτρεχαν ή εφαρμόστηκε εσφαλμένα (ΟλΑΠ 4/2005, ΟλΑΠ 7/2006). Η παράβαση του κανόνα ουσιαστικού δικαίου, που οδηγεί σε εσφαλμένο νομικό συλλογισμό και κατ` επέκταση σε εσφαλμένη εφαρμογή του δικαίου, εκδηλώνεται είτε ως ψευδής ερμηνεία του κανόνα δικαίου είτε ως εσφαλμένη υπαγωγή σ` αυτόν των περιστατικών της ατομικής περίπτωσης, που καταλήγει σε εσφαλμένο συμπέρασμα με τη μορφή του διατακτικού της απόφασης. Έτσι με τον παραπάνω λόγο αναίρεσης, ο οποίος για να είναι ορισμένος πρέπει να καθορίζονται στο αναιρετήριο τόσο η διάταξη τού ουσιαστικού δικαίου που παραβιάστηκε όσο και το αποδιδόμενο στην προσβαλλόμενη απόφαση νομικό σφάλμα, ελέγχονται τα σφάλματα του δικαστηρίου της ουσίας κατά την εκτίμηση της νομικής βασιμότητας της αγωγής ή των ισχυρισμών (ενστάσεων) των διαδίκων, καθώς και τα νομικά σφάλματα κατά την έρευνα της ουσίας της διαφοράς, οπότε πρέπει να παρατίθενται στο αναιρετήριο και οι αντίστοιχες παραδοχές της προσβαλλόμενης απόφασης, δηλαδή τα πραγματικά περιστατικά που έγιναν δεκτά και υπό τα οποία συντελέστηκε η επικαλούμενη παράβαση του κανόνα ουσιαστικού δικαίου ( ΟλΑΠ 11/2017, ΟλΑΠ 20/2005, ΑΠ 3/2019). Περαιτέρω ,από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 68 και 73 ΚΠολΔ προκύπτει ότι για την αποτελούσα διαδικαστική προϋπόθεση της δίκης, νομιμοποίηση του διαδίκου αρκεί κατ' αρχήν ο ισχυρισμός του ενάγοντος ότι αυτός και ο εναγόμενος είναι τα υποκείμενα της καταγομένης προς κρίση εννόμου σχέσεως χωρίς, (κατ' αρχήν) να ασκεί επιρροή η αλήθεια ή όχι αυτού, αφού η έλλειψη συνδρομής της παραπάνω διαδικαστικής προϋποθέσεως συνεπάγεται την απόρριψη της αγωγής ως νομικά μεν αβάσιμης κατά το στάδιο έρευνας της νομικής βασιμότητας της αγωγής ως ουσιαστικά δε αβάσιμης στην περίπτωση μη αποδείξεως (κατά το στάδιο έρευνας της ουσιαστικής βασιμότητας) των επικληθέντων προς θεμελίωσή της (ενεργητικής νομιμοποιήσεως) πραγματικών περιστατικών (ΟλΑΠ 25/2008, ΑΠ 752/2020, ΑΠ 628/2010, ΑΠ 2402/2007, ΑΠ 1928/2008). Ενόψει δε του ότι η νομιμοποίηση του διαδίκου και το έννομο συμφέρον αποτελούν ουσιαστικές προϋποθέσεις για την παροχή δικαστικής προστασίας, η εσφαλμένη κρίση του δικαστηρίου περί συνδρομής ή όχι των προϋποθέσεων αυτών, ιδρύει τον αναιρετικό λόγο του αριθ. 1 του άρθ. 559 και όχι εκείνον του αριθ. 14, ο οποίος ανακύπτει μόνον όταν στο δικόγραφο της αγωγής δεν εκτίθενται τα στοιχεία που θεμελιώνουν τη νομιμοποίηση και δικαιολογούν το έννομο συμφέρον για την άσκηση της (ΟλΑΠ 25/2008, ΑΠ 752/2020, ΑΠ 1157/2017). Εξάλλου, η υπέρβαση από τα πολιτικά δικαστήρια της δικαιοδοσίας τους, ιδρύει το λόγο αναίρεσης από τη διάταξη του άρθρου 559 αριθ.4 ΚΠολΔ , κατά την έννοια της οποίας υφίσταται υπέρβαση δικαιοδοσίας και ιδρύεται ο λόγος αυτός αναίρεσης, όταν τα πολιτικά δικαστήρια επιλαμβάνονται υπόθεσης, η οποία, κατά το νόμο, ανήκει στη δικαιοδοσία άλλου δικαστηρίου, ποινικού ή διοικητικού ή στη δικαιοδοσία διοικητικής αρχής (ΟλΑΠ 5/1995), ενώ, όταν το δικαστήριο, αν και έχει δικαιοδοσία για την έρευνα της υπόθεσης, απορρίπτει την αίτηση δικαστικής προστασίας για έλλειψη δικαιοδοσίας (αρνητική υπέρβαση δικαιοδοσίας), υποπίπτει στην πλημμέλεια της, παρά το νόμο, κήρυξης απαραδέκτου του αριθ. 14 του αρθ. 559 ΚΠολΔ (ΟλΑΠ 2/1999, ΑΠ 1980/2017, ΑΠ 741/2017, ΑΠ 313/2015). Στην περίπτωση υπέρβασης της δικαιοδοσίας του πολιτικού δικαστηρίου δεν ιδρύεται ο από τον αριθ. 1 του άρθρου 559 ΚΠολΔ λόγος αναίρεσης, που στηρίζεται στην πλημμέλεια της παραβίασης κανόνα του ουσιαστικού δικαίου, διότι οι περί δικαιοδοσιών διατάξεις είναι όχι του ουσιαστικού αλλά του δικονομικού δικαίου, τούτο δε δεν αλλάζει εκ του ότι το δικαστήριο την περί δικαιοδοσίας κρίση του έχει τυχόν στηρίξει σε παρεμπίπτουσα κρίση σχετική με ερμηνεία ή εφαρμογή κανόνα ουσιαστικού δικαίου, που φέρεται στο αναιρετήριο ότι επίσης παραβιάστηκε (ΟλΑΠ 11/2000, ΑΠ 1529/2017, ΑΠ 1043/2017). Από την παραδεκτή επισκόπηση της προσβαλλομένης αποφάσεως προκύπτει ότι αυτή διέλαβε, κατά το ενδιαφέρον την αναιρετική διαδικασία μέρος της, τα ακόλουθα: "...η υπό κρίση προσφυγή που στρέφεται κατά της εταιρείας "... ΑΕ" στερείται παθητικής νομιμοποίησης, καθόσον, με βάση τις προδιαληφθείσες νομικές διατάξεις, η καθ' ης ανώνυμη εταιρεία δεν κατέστη καθολική διάδοχος του αρχικού κυρίου και εργοδότη του έργου, που είναι το Ελληνικό Δημόσιο, και δεν υπεισήλθε στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις αυτού από την ένδικη σύμβαση εκτελέσεως του συγκεκριμένου δημοσίου έργου. Πιο συγκεκριμένα, προ της μεταφοράς των αρμοδιοτήτων της ΕΥΔΕ ΒΟΑΚ στην ..., για τα έργα, που μεταφέρθηκαν, αρχικά αντισυμβαλλόμενος και κύριος του Έργου ήταν το Ελληνικό Δημόσιο, Προϊσταμένη Αρχή του έργου ήταν η Διεύθυνση Οδικών Εργων (Δ1) της Γενικής Διεύθυνσης Συγκοινωνιακών Έργων της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Έργων του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και Διευθύνουσα Υπηρεσία ήταν η Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων "Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης"-ΕΥΔΕ ΒΟΑΚ. Όπως δε, ορίζεται στις μεταβατικές διατάξεις της παραγράφου 29 του άρθρου 3 του Ν. 413872013, στη νέα εταιρεία που συστήθηκε με τον εν λόγω νόμο, την ΟΑΚ ΑΕ, θα μεταφερθούν και οι αρμοδιότητες της Ειδικής Υπηρεσίας Δημοσίων Έργων (ΕΥΔΕ) ''Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης" (ΒΟΑΚ), μετά την έκδοση της υπουργικής απόφασης για τον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας της νέας εταιρείας Ο.Α.Κ. Α.Ε, ακολούθησε δε η Υπουργική απόφαση Δ16γ/632/2/443/Γ/2013, στην οποία αναφέρεται ότι η εταιρεία OAK ΑΕ αναλαμβάνει μεταξύ άλλων και το έργο του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης. Σύμφωνα με το ΠΔ 208/2000, με το οποίο είχε συσταθεί η ΕΥΔΕ ΒΟΑΚ, οι αρμοδιότητες αυτής συνίσταντο στις αρμοδιότητες Διευθύνουσας Υπηρεσίας με βάση τις διατάξεις, που ισχύουν για την κατασκευή δημοσίων έργων (βλ. άρθρο 1 § 7 περ. δ' Ν. 3669/2008).
Συνεπώς, αφενός μεν η ΕΥΔΕ ΒΟΑΚ ουδέποτε υπήρξε κύριος του έργου κατασκευής του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης ούτε υπήρξε και συμβαλλόμενος εργοδότης στην ένδικη σύμβαση, αλλά, όπως αναφέρεται και στην κρινόμενη προσφυγή, είχε οριστεί ως Διευθύνουσα υπηρεσία του έργου, το οποίο ανέλαβε να εκτελέσει ως ανάδοχος η προσφεύγουσα εταιρεία. Αφετέρου, στην OAK ΑΕ μεταφέρθηκαν μόνο αρμοδιότητες που είχε η ΕΥΔΕ ΒΟΑΚ με βάση το ΠΔ 208/2000. Τούτο συνάγεται και από την ΥΑ Δ17α/01/273/ΦΝ393/201 (για τη μεταφορά αρμοδιοτήτων της ΕΥΔΕ ΒΟΑΚ στην ΟΑΚ ΑΕ), στο προοίμιο της οποίας (παράγρ. 9) γίνεται μνεία για τις συμβάσεις εκπόνησης μελετών που είναι σε εξέλιξη και οι οποίες, επειδή απαιτούν προκειμένου να ολοκληρωθούν την τεχνογνωσία και εξειδίκευση των οικείων υπηρεσιών της ΓΓΔΕ, παραμένουν στην αρμοδιότητα της Διεύθυνσης Μελετών Έργων Οδοποιίας (ΔΜΕΟ) της ΓΓΔΕ, η οποία συνεχίζει να ασκεί καθήκοντα της ως Προϊσταμένη Αρχή, ενώ τα καθήκοντα Διευθύνουσας Υπηρεσίας ασκούνται από τη Διεύθυνση Συγκοινωνιακών Έργων της ΟΑΚ ΑΕ, χωρίς δηλαδή να έχει επέλθει ως προς αυτές υποκατάσταση του Ελληνικού Δημοσίου από την ΟΑΚ ΑΕ. Εξάλλου, με τις διατάξεις του Ν. 4138/2013 η OAK ΑΕ δεν υπεισήλθε στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του ελληνικού δημοσίου από την ένδικη σύμβαση, την οποία συνήψε με την προσφεύγουσα ως κύριος και εργοδότης του έργου. Η μόνη έννομη κατ' εφαρμογή των ανωτέρω διατάξεων ήταν ότι το ΑΣ της ... διαδέχτηκε στις 8-11-2011 στην άσκηση καθηκόντων της Προϊσταμένης Αρχής τη Διεύθυνση Οδικών Έργων (Δ1) της Γενικής Διεύθυνσης Συγκοινωνιακών Έργων της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Έργων του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και ότι η Διεύθυνση Συγκοινωνιακών Έργων της ΟΑΚ Α.Ε διαδέχτηκε την ΕΥΔΕ Κρήτης στην άσκηση των καθηκόντων στη θέση Διευθύνουσας Υπηρεσίας του έργου (περίπτωση δ της παραγράφου 7 του άρθρου 1 του Ν. 3669/ 2008 (ΦΕΚ A' 116/18.6.2008), ενώ κύριος του επίδικου έργου παραμένει το Ελληνικό Δημόσιο. Αντίθετο συμπέρασμα δεν μπορεί να συναχθεί ούτε από την παράγραφο 32 του άρθρου 3 του Ν. 4138/2013, όπου ορίστηκε ότι εκκρεμείς δίκες οι οποίες αφορούν την Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων ''Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης" και στις οποίες διάδικο μέρος είναι η Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων συνεχίζονται αυτοδικαίως από τη νέα εταιρεία χωρίς άλλη διατύπωση, καθόσον η προκειμένη δίκη δεν ήταν εκκρεμής κατά τον χρόνο δημοσίευσης του Ν. 4138/2013. Άλλωστε, εάν σκοπός του νόμου ήταν η υποκατάσταση του Ελληνικού Δημοσίου ως κυρίου του έργου, θα υπήρχε σχετική ρητή πρόβλεψη. Ως περιπτώσεις, ενδεικτικά, ειδικής ρητής πρόβλεψης είναι: α) η περίπτωση της εταιρείας "ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ ΑΕ", όπου με τον ν. 1955/1991, με τον οποίο ιδρύθηκε η εταιρεία αυτή και δη στο άρθρο τέταρτο αυτού αναφέρεται ρητά ότι, "μεταβιβάζονται στην Εταιρεία, χωρίς αντάλλαγμα, όλα τα πάσης φύσεως δικαιώματα και υποχρεώσεις του Δημοσίου που απορρέουν από το έργο ''Σήραγγα Μετρό Σεπόλια Αττική" και από τη σύμβαση με την κοινοπραξία ''Ολυμπιακό Μετρό", που κυρώνεται με το άρθρο τρίτο του παρόντος νόμου, η δε εταιρεία υποκαθιστά το Ελληνικό Δημόσιο σε όλες ανεξαιρέτως τις διατάξεις της Σύμβασης αυτής", β) η περίπτωση της εταιρείας "... ΑΕ" που υπεισήλθε στη θέση της εταιρείας "... ΑΕ" κατά το άρθρο 132 πρ. 3.1 του ν. 4199/2013 όπου ρητά ορίζεται πως "...(η εταιρεία "... ΑΕ") υτροκαθίσταται λόγω οιονεί καθολικής διαδοχής σε όλα τα δικαιώματα, 'απαιτήσεις και υποχρεώσεις των συγχωνευόμενων εταιριών (εν προκειμένω δε της εταιρείας "... ΑΕ")..." (βλ. ΕφΑθ 6667/2014 ΤΝΠ ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ), γ) η περίπτωση της εταιρείας "Οργανισμός Λιμένος Πατρών ΑΕ" που υπεισήλθε ως καθολικός διάδοχος στη θέση του ν.π.δ.δ. "Λιμενικό Ταμείο Πατρών" δυνάμει του άρθρου 23 § 3 2932/2001 δια της μετατροπής του ν.π.δ.δ. σε ΑΕ και μετοχοποίησης αυτών (ΑΠ 685/2019 σε ιστοσελίδα ΑΠ).
Εν προκειμένω δε, ο ιδρυτικός νόμος της ΟΑΚ ΑΕ δεν χρησιμοποιεί σε κανένα σημείο τη λέξη "υποκατάσταση" ή "καθολική διαδοχή", εύλογο άλλωστε, αφού μεταβιβάστηκαν μόνο οι αρμοδιότητες της Προϊσταμένης Αρχής και Διευθύνουσας Υπηρεσίας με το Ελληνικό Δημόσιο να παραμένει κύριος του έργου (ad hoc περί τούτου άλλωστε ΔΕφΧαν 552/2015, 258/2015, 257/2015, 436/2015 και δη στην σκέψη 2 σε όλες τις ανωτέρω αποφάσεις, προσβάσιμες από ιστοσελίδα adjustice). Εξάλλου, όπως αναφέρεται στις μεταβατικές διατάξεις της παραγράφου 30 του άρθρου 3 του Ν. 4138/2013, η νέα εταιρεία (ΟΑΚ ΑΕ) υπεισέρχεται αυτοδικαίως σε όλες τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα που απορρέουν τόσο από έργα των οποίων η κατασκευή βρίσκεται σε εξέλιξη με την έναρξη ισχύος του όσο και από τις πάσης φύσεως συμβάσεις "που σχετίζονται, όμως, με τις μεταφερόμενες σ' αυτήν αρμοδιότητες", στην επίδικη δε σύμβαση είχε μόνο αρμοδιότητες Διευθύνουσας Υπηρεσίας. Με βάση τις σκέψεις αυτές και κατά τον βάσιμο ισχυρισμό της καθ' ης η προσφυγή, η υπό κρίση προσφυγή πρέπει να απορριφθεί ως παθητικά ανομιμοποίητη. Ενόψει των παραπάνω η προσφυγή πρέπει να απορριφθεί, ενώ παρέλκει η έρευνα της ανακοίνωσης δίκης- προσεπίκλησης, που άσκησε η καθ' ης η προσφυγή". Ετσι που έκρινε το Εφετείο και δέχθηκε ότι η καθής η προσφυγή αναιρεσίβλητη δεν νομιμοποιείτο παθητικά, επειδή αυτή (ΟΑΚ ΑΕ) δεν υπεισήλθε στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του Ελληνικού Δημοσίου από την ένδικη σύμβαση, την οποία αυτό κατάρτισε με την προσφεύγουσα ως κύριος και εργοδότης του έργου, εσφαλμένα ερμήνευσε και εφάρμοσε τις ουσιαστικού δικαίου διατάξεις των άρθ. 3 §§ 30, 32 του ν.4138/2013, 1 και 53 του ν.3669/2008 και το άρθ. 681 ΑΚ, αφού με βάση αυτές ο ΟΑΚ ΑΕ είχε υπεισέλθει από 1-1-2014 πλήρως στις πάσης φύσεως υποχρεώσεις του εργοδότη αναλαμβάνοντας καθολικά όλες τις πληρωμές , τη διασφάλιση της χρηματοδότησης της σύμβασης και την κάλυψη κάθε είδους οφειλής προς την αναιρεσείουσα, ενώ ρητά αναφέρεται ότι συνεχίζει ο ίδιος τις δίκες που είχαν αρχίσει πριν το 2014,στις οποίες διάδικος ήταν το Ελλ.Δημόσιο, υπεισερχόμενη στη θέση αυτού χωρίς καμία άλλη διατύπωση, διαδεχθείσα καθολικά το Ελλ.Δημόσιο στα σε εκκρεμότητα έργα, όπως είναι και το κρίσιμο, αποξενώνοντάς το από τη θέση του προηγούμενου εργοδότη, ενώ αυτονοήτως συνάγεται ότι νομιμοποιείται παθητικώς και στις νέες δίκες. Επειδή δε μεταβλήθηκε ο εργοδότης του έργου μεταγενέστερα ήτοι στη θέση του Ελλ.Δημοσίου υποκαταστάθηκε η αναιρεσίβλητη, η υποκατάσταση αυτή έχει ως συνέπεια η σύμβαση να μην είναι πλέον διοικητική και η δικαιοδοσία για την εκδίκαση των διαφορών που απορρέουν από αυτήν και που εν προκειμένω ανεφύει το 2014, σύμφωνα με την υπό στοιχ.
ΙΙ νομική σκέψη, με δεδομένο ότι η ένδικη προσφυγή είχε κατατεθεί στις 2.12.2014, ενώπιον του Πενταμελούς Εφετείου Κρήτης να ανήκει στα πολιτικά δικαστήρια. Επομένως και οι τρείς, απολύτως συναφείς, λόγοι αναίρεσης εκ του αριθ. 1 του άρθ. 559 ΚΠολΔ με τους οποίους αποδίδεται στην προσβαλλόμενη απόφαση η πλημμέλεια από τον αριθ.1 του άρθ. 559 ΚΠολΔ, συνισταμένη στο ότι το Εφετείο παραβίασε ευθέως τις ουσιαστικού δικαίου διατάξεις των άρθ. 3 §§ 30 και 32 του ν.4138/2013, 1 και 53 του ν.3669/2008 και 681 ΑΚ είναι βάσιμοι και ως εκ τούτου θα πρέπει να γίνει δεκτή η αίτηση αναίρεσης της Κοινοπραξίας των ανωνύμων εταιριών με την επωνυμία "...", να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη υπ'αριθ. ... απόφαση του Πενταμελούς Εφετείου Ανατολικής Κρήτης, να παραπεμφθεί η υπόθεση στο Τριμελές Εφετείο Ανατ.Κρήτης, καθόσον με το άρθρο 26 του Ν. 4491/2017, καταργήθηκε το άρθρο 64 παρ. 4 του ΕισΝΚΠολΔ, που προέβλεπε την συγκρότηση του πολιτικού Πενταμελούς Εφετείου για τις διαφορές από δημόσια έργα, στην περίπτωση που αυτές αναφύονται από ιδιωτικού δικαίου συμβάσεις, σε οποιαδήποτε νομική βάση και αν θεμελιώνονται (ΑΠ 1269/2022), αποτελούμενο από άλλους από τους δικάσαντες Δικαστές (άρθ. 580 παρ.3 ΚΠολΔ), να διαταχθεί επιστροφή του παραβόλου στην αναιρεσείουσα και να καταδικασθεί η αναιρεσίβλητη στη δικαστική δαπάνη της αναιρεσείουσας, που νίκησε και κατάθεσε προτάσεις με το σχετικό αίτημα (άρθ. 176, 183, 189 παρ.1, 191 παρ.2 ΚΠολΔ).
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Αναιρεί την υπ'αριθ. ... τελεσίδικη απόφαση του Πενταμελούς Εφετείου Ανατ.Κρήτης. Διατάσσει την επιστροφή του παραβόλου στην αναιρεσείουσα.
Παραπέμπει την υπόθεση στο Τριμελές Εφετείο Ανατολικής Κρήτης αποτελούμενο από άλλους δικαστές από αυτούς που δίκασαν την υπόθεση.
Καταδικάζει την αναιρεσίβλητη στη δικαστική δαπάνη της αναιρεσείουσας εκ ποσού τριών χιλιάδων (3.000) ευρώ.
ΚΡΙΘΗΚΕ, αποφασίσθηκε στην Αθήνα, στις 25 Νοεμβρίου 2024.
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στην Αθήνα, στις 3 Φεβρουαρίου 2025.
Η ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ